ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
Курс жұмысы
Тақырыбы: Лексиканы оқыту әдістемесі
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар
Кіріспе
І-бөлім
Әдістеме туралы жалпы түсінік
1.1.Қазақ тілін мектепте оқытудың әдістемелік ерекшеліктері
ІІ-бөлім
Мектепте лексиканы оқытудың міндеттері
2.1.Көп мағыналы сөздерді оқыту
2.2.Тұрақты тіркестерді оқыту
2.3.Кірме сөздерді оқыту
Қорытынды
Кіріспе
Қазақ тілін оқыту методикасы – қазақ әдеби тілінің
Ғылым ретінде қазақ тілін оқыту методикасының дамуы, ең
Қазақ тілін оқыту методикасы –мектепте оқылатын қазақ тілі
Демек, лексиканы оқытудың білімдік, танымдық маңызы тіл білімі
Лексиканы оқытудағы қойылатын талаптар оқушыларды дұрыс сөйлеу, ойын
І-бөлім Әдістеме туралы жалпы түсінік
1.1.Лексика тақырыбын қазақ тілі сабағында оқытудың әдістемелік ерекшеліктері
Лексика туралы жалпы түсінікті өткенде, мұғалім сөз мағыналарындағы
Реті Түрлері Мысалдар
1 Сөздің мағынасы да, дыбысталуы да толық сақталған
2 Мағынасы сақталған да, сыртқы дыбысталуы өзгеріске ұшыраған
3 Дыбысталуы сақталған да жеке өзіндік мағынасы жойылған
Бұл кестеде сөз мағыналарының өзгеруін көре аламыз.
31-жаттығуда да ана тілі жайлы жазылған өлең оның
Сөз мағынасын оқытқанда сөзбен мағына деген үлкен бөлімді
41-жаттығу ес, зерек, ойлау тәрізді абстрактілі ұғымдардың мағнасын
Сөздің тура және ауыспалы мағынасын түсіндіргенде, көп сөйлеп,
44-жаттығудағы Абайдың «Өлең-сөздің патшасы, сқөз сарасы» деген өлеңінде
49-жаттығуда Ғ.Мүсеріповтың сөзі берілген. Ондаға мақсат –ауыспалы мағыналы
Егер оқушылардың әрқайсысы әр түрлі жауап беріп беруі
50-жаттығуда берілген А. Тоқпановтың мәтінінде ауыспалы мағынада жұмсалған
2.1.Көп мағыналы сөздерді оқыту
Көп мағыналы сөздерді оқытқанда көп мағыналы сөздерді оқушылар
Осы жұмыстарды орындатқан соң, мәтіндердегі, сөйлемдрдегі көп мағыналы
Ақанның Құлагері жайында айтылған мәтіннен көп мағыналы
Тапысмада көрсетілгендей , осы мәтіндегі оқйғаны диалогсіз баяндап
Төл сөзді төлеу сөзге айналдырудың жолдарын бесінші сынып
Көп мағыналылыққа қатысты соңғы жаттығулардың бірінде «Сөздің көп
Көп мағыналы сөздердің басқа сөздермен тіркесу мүмкіндіктері қандай?
Бір сөздің көп мағыналы болуының себебі неде?
Көп мағыналы сөздерді сөздік ретімен жазар болсақ тіліміздегі
Көп мағыналы сөздер тек тура мағынасында қолданылама әлде
Омонимдер мен синоним сөздерді оқытқанда омонимдердің омоним екеніне
Омонимдермен синонимдерді салыстырмалы түрде оқыту қажеттігі мынада:
омонидердің дыбысталуы бірдей болуы керек болса, синонимдердің дыбысталуында
омонимдер әр түрлі сөз табына қатысты болса синонимдер
синонимдер мәтінде бірдей сұраққа жауап беріп, бір ғана
Мұндай қорытындыны оқушылардың өздеріне де жасатуға болады. Ол
Мұнымен қатар, синонимдер тақырыбын оқытқанда оқушылардың сөйлеу,
«Шежіре үйрету» мәтінін оқытудың мақсаты рушылдыққа бөліну емес,
Шежіре үйренуден басталған ойдың желісі синоним тақырыбына қатысты
Антонимді оқытқанда көңіл бөлетін нәрсе – антоним сөзднрдің
Шешендік ғылымында оны антитезалы суреттеу дейді. Құбылыстарды қарама-қарсы
Осындай материалдарды оқытып, талдатып, оқушылардың көңіл-күйін, ақындық (поэтикалық
Осылайша тура мағыналы және ауыспалы мағыналы тіркестерді тауып
Табу, эвфимизм мен дисфемизмдерді оқыту.
Табу (ағылшын uboo – қасиетті, тыйым салынған) –
Табу сөздері оқушылардың бәріне бірдей белгілі емес; ауылдың
Табу мен эвфемизм қате түсінік пен ескі көз
Дисфемизмдер – оқулықта айтылғандай, тілдің әдепті сөзді әдепсіз
Әдістемеде бұл мәселеге көбірек тоқталып, кең мәлімет беріп
Эвфимизм сөздер мен дисфемизм сөздерді бір бірінен ажырату,
2.2.Тұрақты тіркестерді оқыту
Тұрақты тіркестер мен мақал- мәтелдерді оқытқанда, оның не
Ол үшін фразеологизмдерді әрбір сөз табына қатысты алып,»Кім
Тағы бір айта кететін нәрсе – фразеологизмдер тұтастығының
Оқушыларға фразеологизмдердің біртұтас тілдік құбылыс екендігін білгізу қажет
Кейбір мәтінде кейде фразеологизмдердің арасына басқа сөз еніп
Есіткенде бұл сөзді
Жасыды менің сүйегім.
Көзімнің жасы егілді,
Қабырғам менің сөгілді.
Қосалқы сыңарлар фразеологизмдердің алдына не соңына , не
Мақал мен мәтел халықтың өзі жасап алған заңы,
« Мақал мен мәтел-егіз жанр, туыс жанр»,- дейді
Мәтел жеке тұрып тиянақты ойды бере алмайды, тек
Мақал – мәтелдерді оқытуда есте болатын нәрсемынау: мақал-
Сөздік қор дегенде оқушы қазақ тілінің байлығы мен
Сөздік қор тақырыбына арналған жаттығулардың днеі осы мақсатты
Қазақ тілінің сөздік құрамын өткенде, бірінші өтілетін тақырып-
Көнерген сөздер – қазіргі әдеби тілде қолданылмайтын сөздер,
Көнерген сөздердің екі түрін тарихи сөздер мен архаизмдерді,
Жаңа сөздерді оқытқанда қоғамдық қатынастардың, ғылым мен техниканың
Неологизм екі түрлі жолмен жасалады: бірінші, бұрын соңды
Жаңа сөздерді оқыту кезінде мұғалімге көмекке келетін құралдардың
2.3.Кірме сөздерді оқыту
Ал кірме сөздерді оқытқанда бір тілден екінші тілге
Қазақ тіліне енген кіріме сөздердің тарихы өте ұзақ.
Кірме сөздерді игерту барысында орындалуға тиісті маңызды жаттығулардың
Диалект сөздер мен кәсіби сөдерді және терминдерді оқыту.
Диалект сөздер қазақ халқы біртұтас халық болып қалыптаспай
Мұғалім мұндай тапсырмалар оқушылардың ізденушілік бағытындағы алғашқы қадамы
Термин сөздерді оқытудағы басты мақсат- оқушылар оларды басқа
Ғылым салаларына қатысты арнаулы терминдерді меңгерту қиын емес.
Қазақшаланып, орыс тіліндегі терминдерге балама ретінде алынғанатауларды оқытқанда,
Лексика тарауына жаңа бір оқу тақырыбы енгізіледі. Ол
Қолданылу өрісі тар лексиканы оқыту кезінде кәсіби сөздермен
Ал кәсіби термин сөздерді кімдер қолданатынын оқушылар өздері
Мүмкіндік болса түрлі мамандық иелерін мектепке шақырып, кеш
Оқулықта лексиканы қайталауға және өтілгендерді жинақтап, түйіндеуге арналып
Қорытынды
Қазақ тілін оқыту методикасы тіл ғылымының осындай дамуына,
Лексиканы мектепте оқытуға қазіргі таңда көп мән беріледі.Себебі
Сыни тұрғыдан ойлау сынды әдістемелер арқылы баланы оқытар
Лексиканы оқытқанда тек тар аяда ғана шектелмей басқа
Пайдаланған әдебиеттер:
Б.Құлмағамбетова. Қазақ тілін оқыту методикасы. Алматы, 1988ж.
Г.Қосымова, Ж.Дәулетбекова. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы,2001ж.
Қазақ тілі мен әдебиеті 2005ж. №3.41-43бб.
Қазақ тілі мен әдебиеті 2005ж. №9.39-42бб.
Ізденіс 2003ж.№4. 129б.
Жұлдыз 2003ж.№6. 87б.
Қазақ тілі мен әдебиеті 2002ж. №5. 68б.
37б.
Қазақстан мектебі 1999ж.№4. 48б.
Қазақстан мектебі 2000ж.№8. 57б.
Б.Айғабылова «Лексиканы оқыту әдістемесі» Алматы, 1968ж.
Қазақ тілі мен әдебиеті 1999 ж. №8.484-49бб.
Қаражігітқызы А. Қазақ тілін оқытудың тиімді жолдары. //
Ахметкәрім Қ. Қазақ тілін оқыту негізінде басқа пәндерді
Қалниязова А. Жаңа технологияның қазақ тілінде алатын орны.
Нұржанова Ж. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің түрлері. //
Әлметова Ә. Көп мағыналы сөздерді оқыту. // Қазақ
Дүсіпова Қ. Қазақ тілі сабақтарын түрлендіріп өткізудің тиімділігі.
Арғынов Х. Қазақ тілі методикасы. Алматы, 1974.
Абылқаев Ә. Қазақ тілінде сөз тіркестерінің дамуы мен