ЖОСПАР
Кіріспе......................................................................................................................3
І. Мемлекеттік несие және борыш түсінігі
1.1. Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыздың мәні...........................5
1.2. Халықаралық қаржы несие институттары...........................................11
ІІ. ҚР-ның мемлекеттік несиесі мен қарызын талдау
2.1. Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің жалпы сипаттамасы
2.2. Мемлекеттік несиенің нарықтық экономикадағы ролі.......................20
ІІІ. Қазіргі кездегі ҚР-ның ішкі және сыртқы
Қорытынды..........................................................................................................29
Қолданылған әдебиеттер тізімі.........................................................................30
Кіріспе
Қазақстан егемендік алғаннан кейін нарықтық экономика жағдайында несие
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджеттік кодексінің
Өзара талаптарды ескермей, Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес
Мемлекеттiк борыш iшкi және сыртқы мемлекеттiк борышты қамтиды.
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң және
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті: Қазақстан Республикасындағы қазіргі
Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыздың мәні
Халықаралық қаржы-несие институттары
Несиелік тәуекелді реттеудегі мемлекеттің ролі және мемлекеттік борыш
Проблемалық несиелермен жұмыс істеу және олардың мемлекеттегі
нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және
Дүниежүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің құрылысына,
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрлымының унитарлық
Еліміздің қажетті атрибуты және егемендігміздің нысаны – бюджет.
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы сияқты
Биліктің әрбір органы өз бюджетін жасайды, бекітеді және
Осы курстық жұмыс отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектеріне,
І. Мемлекеттік несие және борыш
1.1. Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыздың мәні
Ұдайы өндіріс процесі фазаларының өзара әсері тауарлық
Несие құнының белгіленіп үлгерген қызметіне байланысты болатын
Несие тек өндірісте ғана пайда бола алмайды, өйткені
Осылайша өндіріс сферасының айқындайшы мағынасы ойы несиелік қатынастардың
Өндірілген өнім мен оның бөліктері индивидумдардың қолдарына тиместен
Өз кезегінде, үлестіру және айырбас біртұтас алғанда өндіріспен
Айырбастың үлестіруден айырмашылығы, біріншіден, ол индивидумға үлестіру кезінде
Несиенің ұдайы өндіріс процесінде бұлай әсер етуі өнім
Несие айырбас сатысында пайда бола отырып, қарыз мәмілесінің
Несие экономикалық категория ретінде қарыз мәмілесі негізінде көрінетін
Әр түрлі шаруашылық жүйелерінің ауысуына жағдай жасай отырып,
Несие түсінігі келесі түрде белгіленеді. Бақыланатын халық шаруашылығы
Несие қарыз мәмілесі ретінде ежелгі әлемде де, ортағасырлық
Қоғамның негізгі өндірістік байланыстарына сүйенген несиелік қатынастар жекелеген
Осылайша белгілі бір өндіріс, белгілі бір тұтынуға, үлестіруге,
Тауар айналысының ішкі мазмұны ретіндегі құн қозғалысы несиенің
Несие ұдайы өндіріс процесінің үзіліссіздігін қамтамасыз ету қажеттілігінен
Өндіріс процесінің екінші сатысында ақшалай қаражаттардың тауарға айналуы
Несиенің мәнін ашу – бұл несиені экономикалық қатынастардың
Несиенің құрылымы белгілі бір мәнге айналғанын және несиелік
Несиелік мәміледе қатынас субъектілері қарыз беруші және қарыз
Кредитор – несиелік мәміленің қарызды ұсынушы жағы. Қарыз
Қарыз алушы – несиелік қатынастың, несиені алушы және
Несиелік қатынас ішінде құн – ерекше қосымша тұтыну
Мемлекет пен муниципалдық құрылымдардың (жергілікті атқарушы органдардың) қарамағына
Мемлекеттік несие – жалпымемлекеттік қаржының басты буындарының бірі
Мемлекеттік несиенің ерекшелігі қарызға берілген қаражаттардың қайтарымдылығында, мерзімділігінде
- Қазақстан Республикасының 2008 жылғы
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің 26.02.2009
Мемлекеттік несиенің жекеше несиеден айырмашылығы:
Мемлекеттік кредит:
өндірістік және өндірістік емес мұқтаждар үшін жұмылдырылады;
төлем және сатып алу қаражаттары жұмылдырылады;
өтеу бюджет кірістерінен (негізінен салықтық түсімдердің есебінен) жүргізіледі;
капиталды қолдану сферасын тарылтады.
Ал жекеше кредит:
өндірістік мұқтаждар үшін жұмылдырылады;
несие капиталы жұмылдырылады;
өтеу қосымша өнім немесе өндіріс процесінде пайда болатын
капиталдың қалдану сферасын (өндірістік сфераны) кеңейтеді.
Мемлекеттік несиенің көмегімен жұмылдырылған қаражаттар көбінесе экономиканы
мемлекеттік несие жолымен жұмылдырылатын қаражаттар әр түрлі қажеттіліктерді
алынған және берілген кредиттер үшін есеп айырысулар, олар
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджеттік кодексінің
мемлекет кепілдік берген борыш – мемлекеттік кепілдіктермен қамтамасыз
мемлекет кепілдік берген қарыз – мемлекеттік кепілдікпен қамтамасыз
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджеттік кодексінің
Қазақстан Республикасының қарыз алушы резидентi одан тиесiлi соманы
Мемлекеттiк кепiлдiктер қарыз берушiлерге Қазақстан Республикасы резиденттерiнiң өздерi
Қарыздар бойынша Қазақстан Республикасының атынан мемлекеттiк кепiлдiктер берудiң
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң тапсыруы бойынша мемлекеттiк кепiлдiктер берудi
Мемлекет кепілдік берген қарыз алу және борыш сұрақтарының
-
- Қазақстан
1.2. Халықаралық қаржы-несие институттары
Халықаралық есеп айырысу банкі (ХЕБ - БМР) Халықаралық
Халықаралық валюта қоры (ХВҚ - МВФ) Екінші дүниежүзілік
Халықаралық валюта қоры (ХВҚ - МВФ) – сыртқы
ХВҚ Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ - ООН) маманданған
ХВҚ-ың капиталы оған қатысушылардың белгіленген квотаға сәйкес төлеген
Халықаралық қайта құру және даму банкі (ХҚҚДБ –
50-жылдардың орта шеніне дейін ӘБ қызметінің басты бағыты
Халықаралық қаржы корпорациясы( ХҚК - МФК) 1956 ж.
Ол жаңа кәсіпорындар ашуға және бұрынғыларын қайта құруға
бумасын иеленбеу).
Қарыз 3 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге беріледі.
Халықаралық даму ассоциациясы (ХДА - МАР) 1960 ж.
Аймақтық халықаралық несие-қаржы ұйымдары.
Әлемдік аренада бұл ұйымдардың пайда болуына XX ғасырдын
Аймақтық банктерге жататындар: 1959 ж. құрылған Америка аралық
АзБР); Манилада орналасқан.
Олардың мақсаты бір-біріне ұқсас: сол аймақтарды дамыту жобаларын
ЕО негізгі аймақтық ұйымдарына жататындар:
Еуропалық инвестициялык банк (ЕИБ – ЕИБ) Люксембургте орналасқан,
Еуропалық даму коры (ЕДҚ - ЕФР) 1958 ж.
Еуропалық валюта институты
Аймактық валюта-несие ұйымдарыньн арасында ерекше орынды Еуропаның кайта
Ислам Даму Банкі
Ислам Даму Банкі (ИДБ) халықаралық дамуды қаржыландыратын және
---------------------------- -------------------------- --------------------------
Қарыз, несие
беруші
түрлері
Халықаралық несиелеу түрлері.
ІІ. ҚР-ның мемлекеттік несиесі мен қарызын талдау
2.1. Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің жалпы сипаттамасы мен
Мемлекет тарапынан экономикалық процестерді реттеу кез келген қоғамдық
Екінші деңгейлі қазақстан банктерінің (ЕДБ) сыртқы қарыз көлемі
«банктердің сыртық қарызының үлесі (Қазақстанны ң валдық сыртық
Ә. Сәйденов корпоративтік сыртқы қарыздың «бірінші жартыжылдықта шынымен
Экономиканы реттеу әдетте екі нысанда - өзін өзі
Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу бұл макроэкономикалық тепе-теңдікке және
Мына бастапқы негіздемелер мемлекеттік қаржылық реттеуді жүзеге асырудың
1. Қоғам дамуының объективті экономикалық заңдарының іс-қимылын есепке
2. Қоғамның барлық мүшелерінің түпкілікті мүдделерін білдіретін қоғам
3. Көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйенің болуы және халықтың
4. Шаруашылық қызметте қылықтың нормасы мен ережесінен шегіністі
Қаржылық реттеудің көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттігінің сұранымына,
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер
материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарның жалпы деңгейін
өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық
кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып
кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкіөндірістік арақатысын
ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық
Нәтижелікке, яғни мемлекеттік қаржылық реттеудің нақтылы қорытындысына оны
а) экономиканы құрылымдық жағынан қайта құру;
ә) басқарудың барлық деңгейлерінде және меншіктің барлық нысандарында
б) нарықтық бастамаға, коммерциялық қызметтің, заңдағы ескертпелерден басқа
в) жоғарыда айтылған шарттардан туындайтын мемлекет шеңберінде де,
Әдетте реттеу процесі объективті және субъективті факторлардың, экономиканың
Реттеудің екі типі бар: ол экономикалық (оның: қаржылық,
Қаржылық реттеудің түрлері салықтық, бюджеттік, мемлекеттік-кредиттік, кедендік-тарифтік, валюталық-қаржылық,
Ортақ нысан жоспарлау (болжау) болып табылады.
Нарықтық экономика кезінде экономикалық, соның ішінде қаржылық нысандар
Мемлекеттік қаржылық реттеу тұтқаларыныңішінде салықтарға аса маңызды орын
Мемлекеттікқаржылықреттеу проблемасының екінші жағы бюджеттен қаржыландыруды пайдалану тиімділігінің
Валюталық-қаржылық реттеудегі негізгі әдістер мыналар болып табылады: валюталық
Мемлекет Қаржысы – қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржысы
Республикалық Жергілкті (муниципалды)
Бюджет.
Бюджеттен тыс қорлар. Мемлекеттік кредит. Кәсіпорынның қаржылары.
2.2. Мемлекеттік несиенің нарықтық экономикадағы ролі
Айырбас процессіне уақытша бөлініп шыққан құнды кейін өзінің
Несиенің келесі атқаратын қызметі нақты ақшаны несие операцияларын
дамыған банк жүйесімен төлем айналымын ұйымдастыруды оның маңызының
экономикада төлем тапсырмасы немесе міндеттемесі бар төлем құжаттарының
орталық банктердің несие ақшаларын эмиссиялауы.
Несиенің экономиканы дамытудағы маңызы деп – несиені қолдану
Несиенің маңызы сонымен бірге оны қолдану аясы
Акционерлік компаниялардың пайда болып, олардың акцияларын шығаруды, бюджеттің
Тарихи маманданған несие қаржы институттарының алғашқы мекемелеріқарыз капиталы
Маманданған несие – қаржы институттары не белгілі бір
Тартылған қаражат әртүрлі жағдайларға және бағалы қағаздар сатып
Қарыз пайызы – ол ұақытша қолдануға берілген құнның
Иррационалдық сипатта болатын себебі:
Қарызға берілетін құнның ақша түрінде көрінуі;
Қарыздардың несие үшін төлеген пайыздық соммасы алғашқы қарызға
Қарыз пайызының мәні – ақша капиталын белгілі бір
А-А1 немесе А1-А=∆А;
мұндағы А- қарызға берілген құн;
А1 - борыштың өскен соммасы;
∆А – қарызға пайыз түрінде қосылған өсім (несие
2007 – 2009 жылдарға арналған бюджеттік кредит берудің
Бюджеттік кредиттер мынадай негізгі бағыттар бойынша беріледі: инвестициялық
Жүргізіліп отырған сыртқы саясатқа қарай бұдан былай қарыз
Жергілікті атқарушы органдардың қарыз алуы республикалық бюджеттен инвестициялық
Жергілікті атқарушы органдардың кредит саясаты мемлекеттік, салалық (секторалдық)
Бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асыру үшін жергілікті атқарушы
Республикалық бюджеттік инвестициялық жобаларды қаржыландыру мәселелерін қараған кезде
Тұтастай алғанда бұл шаралар бюджет қаражатын тиімді
ІІІ. Қазіргі кездегі ҚР-ның ішкі және сыртқы
Еліміздің мемлекеттік жалпы сыртқы қарызы үстіміздегі жылдың алғашқы
Мемлекеттің жалпы сыртқы қарызының көбеюі экономикалық жағынан аса
Сыртқы қарыздың динамикасы
Көрсеткіштер 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Үкіметтік қарыз
млн$ АҚШ 966,1 3867,9 3889,7 3821,3 3726,9 4226,9
ЖІӨ % 8,2 22,9 21,3 17,1 15,1 13,7
Кепілденген мемлекеттік қарыз
млн$ АҚШ 831,7 703,9 694,6 590,1 556,9 625,0
ЖІӨ % 7,0 4,2 3,8 2,6 2,3 2,1
Біздің шетелден алған қарыздарымыздың дені екінші деңгейдегі банктердің
Әлемді шарлаған дағдарыс салдарын ел көлемінде еңсеру бағытында
Шағын және орта бизнесті қолдауға “Самұрық-Қазына” қоры арқылы
Бесіншіден, дағдарыспен күрес бағдарламасына бөлінген қаржыны бақылау үшін
Сөйтіп, дағдарыспен күрес жөніндегі қаржыны қажетті жеріне дейін
Ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің 2007-2009 жылдарға арналған болжамы
2-кесте
2006 2007 2008 2009
Инфляция (кезеңде орташа алғанда), % 8,6 7,3-8,3 6,9-7,9
Қайта қаржыландырудың ресми ставкасы,% 9,0 9,0 8,5 8,5
Ұлттық Банктің жалпы халықаралық резервтері, млрд. АҚШ доллары
өзгеріс %-бен 170,4 26,2 16,6 14,2
Ақша базасы, млрд. теңге 1501 2129 2683 3293
өзгеріс %-бен 126,5 41,8 26,0 22,7
Ақша массасы, млрд. теңге 3716 5375 7040 8877
өзгеріс %-бен 79,9 44,7 31,0 26,1
Резиденттердің депозиттері, млрд. теңге 3115 4528 5901 7460
Банктердің экономикаға беретін несиелері, млрд. теңге 4736 6682
Экономиканы монетизациялау деңгейі, % 38,1 44,5 48,4 51,3
Бүгінгі күні аталған салаға бөлінген қаржы екінші деңгейдегі
Ақпарат үшін айта кетейік, наурыз айының соңындағы мәлімет
Бөлінген қаржының 37,9 пайызы саудамен, 33,8 пайызы қызмет
Астана және Алматы қалалары әкімдерінің қатысуымен Үкіметтің кеңейтілген
2009 жылдың 1 қаңтарындағы мәлімет бойынша, Ұлттық қордың
Республикалық бюджет бойынша бюджеттік қаражаттардың игерілмеу жағдайы оның
Өз сөзінде, Болат Жәмішев республикалық және жергілікті бюджеттердің
Кеңейтілген Үкімет отырысында бірқатар облыс әкімдерінің есептері тыңдалды.
Қорытынды
Кез келген нарықтық шаруашылықта мәміленің екі түрі ажыратылады:
Несиенің қажеттілігі ұдайы өндіріс процесі фазаларының бірлігі мен
Экономикалық категория ретінде несиені қарыз мәмілесі негізінде пайда
Мемлекет өз иелігінде жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін
Бюджеттік кредиттер мынадай негізгі бағыттар бойынша беріледі: инвестициялық
Қазақстанның кемеліне жетіп, өркендеуі үшін мемлекеттік несие
Осы курстық жумыстың мемлекеттік несиенің тиімділігі, қажеттілігі, төлем
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қ.Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев «Қаржы» Алматы-2005ж..
2. Омирбаев С.М. «Бюджетная система РК» Астана-2007ж.
3. Омирбаев С.М. «Финансы» Астана-2003ж.
4. Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексі.
5. Послание Президента РК к народу Казахстана 2008г
6. www.minplan.kz
7. «Қаржы және статистика» №2 2008ж.
8. Үкімет бюлетені №12 Астана-2007ж.
9. «Егемен Қазақстан» №1 2008ж.
10.«Экономика және статистика» №12 2007ж.
11.www.enbek.kz
12. «Қаржы қаражат» №10007ж.
13. «Финансы» №2 2008ж.
14. www.stat.kz
15. www.minfin.kz
16. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған орта
Мельников В.Д, Ильясов К.К. Финанс. Алматы. – 2002ж
Ілиясов Қ.Қ, Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық – Алматы:
Искакова З.Д. Финансово-кредитная системе Казахстана в условиях рыночной
Бюллетень «Финансы и право» № 2-4 28 январь
3
Экспортпен импорт бойынша несиелеу
Экспортерлер, импортерлер
Қаржы-несие институттары
Қаржылық несиелеу
Қаржы-несие институттары, консорциумдары, ірі компаниялар
Халықаралық қаржы-несие институттары, мемлекеттер
Мемлекетара-лық несиелеу
Мемлекеттер
Экспортерлер, импортерлер, банктер