Мазмұны
Кіріспе 2
2.1 Радиация және олардың түрлері 3
2.2. Иондық сәулелену деген не және
2.3.Иондық сәәулеленудің топтары 5
2.4.Тіршіліктің пайда болуының алғашқы кезеңінде сәулеленудің
2.5. Органикалық эволюцияға радиация мөлшерінің
2.6. Радиоактивтілік сағат оқымыстыларға тамаша көмек
2.7. Сәулеленудің генетикалық әсері 7
2.8. Радиосезімталдық 8
2.9. Инкорпорацияланған радиоактивтік заттардың биологиялық
3. Адамның тіршілік ету ортасының жағдайына
3.1. Радиоактивтік заттардың өсімдіктерге әсері
3.2. Радиоактивтік сәулеленудің залалды әсерлерінің пайдалы
3.3. Радиоактивтік сәулелену – ғажайып
3.4. Атом - энергия бұлағы 15
3.5. Атом өндірісінде және радиоактивтік заттармен
Қорытынды 17
Пайдаланылған әдебиеттер 18
Кіріспе
Атом энергиясы – адам өмірінде маңызды
Биологияның барлық салаларының табиғи құбылыстарымен тығыз
Табиғи энергия және жасанды энергия /атомнан
2.1 Радиация және олардың түрлері
Радиация латын тілінде радиус-сәуле деген сөз.
Радиацияға күннің сәулесі, ғарыштық сәуле, жердің
Галактикалық ғарыш сәулелерінің, құрамында протон ағымдары
Күннің ғарыштық сәулелерінің құрамында протондар және
Ғарыштық сәулелері және жердің табиғи радиоактивтік
Жердің табиғи радиоактивтік заттарының сәуле шығаруы
Изотоптар деп бірдей қасиеттерімен, бірақ атомдық
Изотоптар ядрода нейтрондар санының әр түрлі
Атомның және атом ядросысының құрылысын анықтап,
Ядродағы құбылыстық айналымды зерттеу атом ядросының
Ең алғаш 1942 жылдың желтоқсан
Физика оқымыстылары және инженерлер атом энергиясын
Ядролық реакторды қолдану арқылы кез келген
Жасанды радиоактивтік изотоп биологияда және медицинада
Иондық сәуленленудің биологиялық маңызы өте жоғары.
2.2. Иондық сәулелену деген не және
Жылдам ұшатын атом бөлшектері өзінің жолында
Иондану эффектісі- Зарядталған
Осының нәтижесінде атоммен немесе молекуламен қатынаста
Рентген және гамма сәулелерінен энергияның қоюлануы
Рентген және гамма – сәулелерінің физикалық
2.3.Иондық сәәулеленудің топтары
Иондық сәулеленудің барлық түрлерін екі топқа
Электромагниттік сәулеленуге рентген және гамма -
Гамма – кванты ядролық реакциялар жүргенде
Рентген сәулелерінің және гамма – квантының
Корпускулярлық сәулеленуге ядролық бөлшектерден тұратын иондық
Зарядталған ядролық бөлшектер сәулеленген заттан өткенде
Сәулелену ядро бөлшектерін тек ионды түрге
Альфа – бөлшегі бета – бөлшегіне
88 Ra226 - альфа бөлшегі
Альфа бөлшегінің ұшып шығуына байланысты атомдық
Радиоактивтік элемент сәулеленгенде ол басқа элементке
2.4.Тіршіліктің пайда болуының алғашқы кезеңінде сәулеленудің
Тіршілік пайда болғаннан бұрын Жер үстіндегі
Жердің даму тарихының алғашқы кезеңіндегі атмосфера
Органикалық молекулалардың көбейіп, топтасуы түрлі құбылыстардың
Органикалық молекулалардың абиогендік түзілуіне және өмірдің
2.5. Органикалық эволюцияға радиация мөлшерінің
Радиация мөлшері тіршілікке екі бағытта әсер
- тіршіліктің пайда болуына әсері;
- тірі жануарлардың Жер бетінен жойылып
Табиғи радиация мөлшері аса үлкен болған
2.6. Радиоактивтілік сағат оқымыстыларға тамаша көмек
Радиоактивтілік – ерекше сағат бола алады.
2.7. Сәулеленудің генетикалық әсері
Сәулелену ағзаның гентикалық жағдайына пайдалы және
Пайдалы әсері. Сәулеленуді биологиялық зерзаттарға қолданғандағы
- Рентген және күлгін сәулелер химиялық
- Тіршілік ету жағдайында антибиотиктер және
- Сәулелену әсерінен пайда болған тұқым
- Жануарлар және өсімдіктер тұқымын жақсартуда
Адам өміріне қажет, маңызды ферменттер, органикалық
Зиянды әсері. Табиғи сәулелену, кейбір химиялық
- Табиғи сәулелену (ғарыштық сәулелер
- Табиғи сәулелену, кейбір химиялық
- Иондық сәулелену немесе химиялық заттар
Өсімдіктер эволюциясы және радиоактивтілік. Жануарлардың және
2.8. Радиосезімталдық
Табиғатта радиосезімталдық өте кең диапозонды, өте
Суда тіршілік ететін жануарлар ағзасында радионуклидтердің
Жануарлар иондық сәулеленуді сезе ме және
Тышқандар қалыпты жағдайда қараңғы жерді ұнатады.
Балықтар аквариумның сәулеленбеген жағынан жүзіп кетіп,
Қытай хомягінің 200 р сәулелендіру әсерінен
Сонымен, әр түрге жататын тірі жәндіктер
Табиғи радиациялық фонның деңгейлері. Космос сәулелері
Жер шарында табиғи радтоактивтік заттар әр
2.9. Инкорпорацияланған радиоактивтік заттардың биологиялық
Инкорпорироваланған радиоактивтік заттарға ағзаға ас қорыту,
Ағзаға қатерлісі – радионуклидтердің тыныс алу
Ауаның радиоактивтілігі оның құрамында радиоактивтік газдар
Жоғарыда айтылғандай, аз және ұзақ өмір
Тамақ және су құрамымен түскен радионуклидтер
Ішекке түскен радионуклидтердің тек біраз мөлшері
Жануарлар және адам терісі арқылы сұйықтық
Теріні құрғататын, маймен сылануын жоятын ерітінділер
Радионуклидтер тасымалдауға түсіп, таралғанда өздеріне ұқсас
Сәулелену әсерінен физиологилық және биохимиялық құбылыстардың
Сәулелену жілік майында эритроциттердің түзілуін тежеуілдетеді.
Сәулелену әсерінен толып жатқан биохимиялық өзгерістер
Креатиннен су молекуласының ыдырап бөлінуінен креатинин
Фосфокреатин бұлшық еттің жиырылуында маңызы ерекше
3. Адамның тіршілік ету ортасының жағдайына
Адамның өмір сүріп отырған жеріне, ішкен
Ауаның құрамында радон және торон мөлшері
Егер адамның өмірі 70 жасқа тең
Тұрғын үйлер және өндіріс үйлерінің қабырғасы
Үлкен қалаларда сәулелену әсерінің деңгейі құрылыс
Көрсеткіш сызықтарының тұсындағы сандар радиацияның миллиард
3.1. Радиоактивтік заттардың өсімдіктерге әсері
Малина жас өсімдігіне радиоактивтік зат
Радиация өсімдіктер өнімін арттыруда ауыл шаруашылығында
Қант қызылшасын себер алдында сәулелену әсерінен
Парникте өсетін редистің тұқымын себер алдында
Радиоактивтік заттар арқылы топыраққа салған тыңайтқыштардың
3.2. Радиоактивтік сәулеленудің залалды әсерлерінің пайдалы
Өндірісте жаңа бұйымдар жасау жағдайында үйкеліс
Шамалы мөлшермен радиоактивтік сәулелену арқылы картоптың
Шошқа етінде кездесетін өте қауіпті кішкентай
Медицина препараттарын өндірісте залалсыздандыру үшін қолданады.
Теңіз суын тұщы суға айналдыруға атом
Химиялық заттардың сапасын арттыруда, өндіріс жағдайын
Радиоактивтік тәсілді қолдану үнемі дамуда. Радиоактивтілік
Радиоактивтік тәсіл автоматтық бақылаушы. Металдан жасалған
3.3. Радиоактивтік сәулелену – ғажайып
Металдың ішкі құрылысын көруге, металдан жасалған
Домна және мартен пештерінің тозуын дер
3.4. Атом - энергия бұлағы
1903 жылы радий элементінің үздіксіз жылу
Атом энергиясын осы күнгі кең пайдаланып
3.5. Атом өндірісінде және радиоактивтік заттармен
Бұл мәселелердің түп негізі – дозиметрия
Бақылаушы дозиметрден басқа арнайы дозиметр құралы
Әр жұмыскердің өзіндегі дозиметр атом өндірісіне
Сәулелену әсерінен сақтану үшін ядролық реактордың
Реакторде өз энергиясын берген уран элементінің
Бұл көбінесе автоматты түрде, механизмнің басқаруымен
Жоғарыда айтқандай, уран өзінің энергиясын бергеннен
Бұл қалдықтардың ең аз мөлшерін заласыздандырмай
Атом өндірісінің қалдығын суға тастағанда радиоактивтік
Қорытынды
Жыл өткен сайын адамдардың радииоактивті сәулеленумен
Табиғатта адамзат баласы, жан – жануарлар
Космостан келетін космостық сәулелердің практика жүзінде
Адамдарды радияциядан қорғау – Қазақстан Республикасының
Сайып келгенде, біз – қазіргі жас
Пайдаланылған әдебиеттер
Н.Ә.Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі» Астана, «Елорда», 2001
«Радиация және өмір» З.Ж.Асқарова, Алматы, 2000.
www.kazakh .ru
1