МАЗМҰНЫ
Кiрiспе..............................................................................................3 - 5
I-тарау. Қазақстанның физикалық географиялық жағдайы.
Геологиясы.................................................................................6-7
Геоморфологиясы..................................................................... 7-8
Климаты.....................................................................................8-9
Жер үстi және жер асты сулары..............................................10-11
Топырақ.....................................................................................12-13
Қазақстан өсiмдiктерi...............................................................13-14
II –тарау. Қазақстанның экономикалық аудандары бойынша қазба
Солтүстiк Қазақстан...................................................................15-18
Орталық Қазақстан....................................................................18-22
Оңтүстiк Қазақстан ...................................................................22-24
Шығыс Қазақстан.....................................................................24-28
Батыс Қазақстан..........................................................................28-30
III –тарау. Пайдалы қазбаларды өңдіру кезіндегі қоршаған
Жердiң ластануы........................................................................31-32
Жалпы ландшафттың ластануы және өзгеруi.........................32-35
Қорытынды......................................................................................36-38
Пайдаланған әдебиеттер.................................................................39-40
Кiрiспе.
Тақырыптың өзектiлiгi: Қазақстанның рудалы қазба байлықтарының
Курс жұмысының мақсаты: Қазақстанның рудалы қазба байлықтары
Курс жұмысының мiндетi: Қазақстанның рудалы қазба байлықтарын
Қазақстан Республикасының табиғи жағдайлары.
Рудалық қазба байлықтарының орналасуы және оның өндеу
Рудалық қазба байлықтарды өндiруде экологияға тигiзетiн зардаптары
Теориялық және тәжірибелік маңызы: Жұмыстын тақырыбына
Тақырыптың зертттелуі: Қазақстан териториясындағы алғаш пайдалы
XVIII ғасырдың I жартысында I Петрдің жарлығы
XIX ғасырдың ең алғаш Қазақстанның географиялық ерекшеліктері
1903 жылы П.П. Семенов-Тян-Шанскийдің көп томдық еңбегі
Геологиялық құрылымының өсуі республикада 20-40 жылдарда
1941 жылы Н.Г. Кассинің басқаруымен шыққан
Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстан-минералды ресурстардың басты
1946 жылы Қ.И. Сатпаевтің басқаруымен құрылған Ғылым
Қ.Сәтпаевтың есімімен еліміздің көптеген ірі тау-кен металлургиялық
Халқымыздың тұнғыш академигі Қ. Сатпаевтың Қазақстанның экономикасының
Құрылымы: “Қазақстанның пайдалы қазбалары” атты курс
Курс жұмысымның бiрiншi тарауы: “Қазақстанның физикалық
Екiншi тарау: “ Рудалы қазба байлықтың
Қазақстанның физикалық географиялық жағдайы.
1.1. Геологиясы.
Геологиялық даму барысында Қазақстан жерiн әлденеше рет
Полеозойға дейiнгi жыныстар ең ежелгi кезендерде
Полеозой жыныстары көптеген таулы аудандарда кездеседi. Мұғалжарлар,
Кең орындарының пайда болуы полеозойлық жыныстарға байланысты.
Мезазой эрасында тектоникалық қозғалыстар шамалы болған. Бұл
Кайназой эрасының басында мезазойдың аяғындағы геологиялық жағдай
Кайназой шөгiндiлерi Қазақстанның барлық жерлерiнде кездеседi. Олар
Антропогендiк шөгiндiлер Қазақстанның барлық аймақтарында ұшырасады. Олар
1.2. Геоморфология.
Республика территориясының 10% - i биiк таулы
Республика жер бедерiнiң ең төмен нүктесi. Елiмiздiң
Республиканың Алтай тау жүйесi созылған. Жүйенiң орташа
Жер бетiндегi жазықтар мен аласа таулар Қазақстаның
Биiк таулы аймақтар, республиканың шығыс бөлiгiн алып
Елiмiздiң бүкiл жер бетi оңтүстiктен солтүстiкке және
Биiк таулар мен аласа таулар тау аралық
Жер бедерiнiң мұндай ерекшелiктерi климат пен табиғат
Жер бедерi ерекшелiктерiнiң адамдардың шаруашылық әрекеттерiндегi
Көк шалғын жамылған тау беткейлерi тамаша
1.3. Қазақстан климаты.
Қазақстанға қатаң континентті климат пен аса құрғақшылық
Республика территориясына негізінен ауа массасының үш типі
Қазақстан мұхиттардан өте қашықта жатыр. Тынық мұхит
1.4. Жер үстi және жер асты сулары.
Қазақстанның жер бедерiнiң әр түрлi болуына
Қазақстан өзендерi. Қазақстан аумағында iрiлi – ұсақты
Балқаш, Алакөл көлдер жүйесiне Қазақстанның оңтүстiк шығысындағы
Қазақстанда қазiр 3000-дай бөгендер мен тоғандар бар.
Жер асты сулары-қатты сұйық және газ күйiнде
Жарықшақтық типтi жер асты суы Тянъ-Шанъ, Алтай,
Қат-қабатты жер асты сулар типi шөгiндi жыныстардың
Республикада артезиан алаптары табылды. Бұл су өткiзбейтiн
1.5. Топырақ.
Топырақ–табиғат компонентерiнiң бiрi. Жердiң геологиялық тарихында алдымен
Қазақстанның топырағы-үш топырақ зонасына бөлiнедi: қара топырақты
Қазақстанның жазық жерінің негізгі бөлігін қызыл қоңыр
Қара топырақты зона Республиканың солтүстiгiнде тараған. Бұл
Қара қоңыр топырақ зонасы қара топырақтың оңтүстiгiнде
Қара қоңыр топырақты зонаның оңтүстiгiнде шөлдi аймақ
Қазақстан жазықтарының барлық зоналарында сор жерлер кездеседі.
1.6 Қазақстан өсiмдiктерi.
Қазiргi Қазақстанның өсiмдiк жамылғысы 6 мыңдай өсiмдiк
Қазақстандағы орман 11,4 млн. гектар жерiн алып
II –тарау. Қазақстанның экономикалық аудандары бойынша қазба
2.1. Солтүстік Қазақстан.
Дүние жүзінде 70-тен астам түсті металл балқытылады.
Қазақстанда алынатын металдардың 90% үлес салмағын темір
Барланған кен қорларының 90 %-ға жуығы Қостанай
Қазақстанда ванадий кенінің қоры орналасқан. Ванадий кенінің
Қостанай облысының жер қойнауынан (Торғай кен орындарынан)
Солтүстiк Қазақстан – регионың құрамына Ақмола облысы,
Солтүстік Қазақстанның солтүстігі мен оңтүстігінде агроөнеркәсіппен машина
Қазақстанның темір кенінде 35-тен 53%-ға дейін металл
Қостанай облысында үш үлкен кен орны: Торғай
Халықаралық валюта металы – алтынның маңызы зор.Алтын
2.2. Орталық Қазақстан.
Бұл республиканың ең iрi индустриялды-аграрлық аймақ. Өз
Орталық Қазақстанның шаруашылықтарының бiр саласы ол түстi
орындарында мыстың қоры шоғырланған, марганецтің 100%-ы Атасу
никель мен кобальт бар. Коунрад кен орны
Солтүстiкке және батысқа қарай Балтан Атасу аймағында
Ауданда ірі тау-кен металлургия кешені қалыптасқан, оның
Орталық Қазақстанда темiрмен марганец қоры 450 және
Қарағандының солтүстiк шығысында Семiзбұғы поселкасында корундтың алып
Біздің елімізде ауыр түсті металдарды 2 сала
Түстi металлургияның, негiзiнен алғанда, мыс өнеркәсiбiнiң толық
2.3. Оңтүстiк Қазақстан.
Республиканың экономикалық ауданы өз құрамына Жамбыл, Қызылорда,
металлургия, химия және мұнай өндейтiн өнеркәсiптер, машина
Қаратау жотасында фосфориттің орасан мол қорлары барланған.
Қаратаудағы фосфорит өндіру мен байытудың маңызы ерекше.
Түсті металлургия салалары Қаратау (Шалқия мен Ащысай
Түстi металдар Кетмен жоталарында (қорғасын және барии)
Оңтүстiк Қазақстанның металлургия өнеркәсiбi Қаратау мен Жоңғар
2.4. Шығыс Қазақстан
Шығыс Қазақстан аймағына –Шығыс Қазақстан облысы кiредi.
Шығыс Қазақстанның географиялық орны айтарлықтай қолайлы. Оның
Шығыс Қазақстан тауларының геологиялық құрылысы күрделi, олар
Кендi Алтайдың бөктерлерi мен тау аралығындағы қазан
Кенді Алтай белдеуі үш метологендік аймаққа
Жарма-Сауыр белдеуінің де үш метоллогендік аймағы
Бұрыннан белгiлi кендi Алтай қорғасын цинк рудасымен
Қалба жотасы және оңтүстiк Алтайдағы қалайы-вольфрам рудасы,
20 ғасырдың өзiнде бiр ғана Зырян кен
Полиметалл, яғни қорғасын-мырыш өнеркәсiбi және титан
Мыс рудасын Қазақстанның Шығысында көп өндіреді. Кенді
2.5 Батыс Қазақстан.
Батыс Қазақстанға Орал, Атырау, Ақтөбе және Маңғыстау
Батыс Қазақстан – Республикадағы мұнай өңдірү және
60- шы жылдардың ортасынан бастап мұнай мен
Мұнай мен газдың (Қрашығанақ, Ембі кеніштері және
Сондықтан аймақтың өңдіргіш күштерінің дамуы кен рудаларының,
Ал Маңғыстау аймақтық өңдірістік кешенінің дамуы, ең
III –тарау. Пайдалы қазбаларды өңдірү кезіндегі қоршаған
3.1. Жердің ластануы
Металлургия кешені – жүздеген мың Қазақстандықтардың күн
Өкiнiшке орай, адамдар осы күнге дейiн қазбалы
Металлургия табиғат кешендерінің барлық құрамдас бөліктеріне
Металды рудаларды, тас көмiрдi, мұнайды, газды, құрылыс
Өскемен мен Лениногор түстi металлургия, Жамбыл, Қаратау,
3.2. Жалпы ландшафтың ластануы және өзгеруi.
Ландшафт экологиясы ландшафттану ғылымындағы онша жақсы
Ландшафт экологиясы ұдайы өзгерiп тұрады. Жалпы
Кен шығаратын өнеркәсіптің ландшафтқа тигізетін әсері ең
Кен шығаратын кәсіпорындар төңіректегі ландшафтқа едәуір
Қазақстанда түсті металлургия келешекте осындағы ірі
Табиғи қазба байлықтарды игерудің жаңа әдістері жер
Бүгінгі дүние жүзі бойынша техника көмегімен игеріліп
Ашық әдіспен алынатын кен орындарында пайда болатын
Ландшафт экологиясының өзгеру, даму жолын бiлудiң табиғат
Ландшафт экологиясын жақсартып, территориялық табиғат кешендерiн, олардың
Қорытынды
Пайдалы қазбалардың халық шаруашылығы үшiн маңызы зор.
Қазақстанда минералды шикiзат қорының барлық түрi бар.
Қазақстан дүниежүзiнiң 86 елiмен сауда экономикалық байланыс
Қазақстан жақын және алыс шетелдермен сауда экономикалық
Көптеген пайдалы қазбалардың кен орындарын игеруге және
Табиғи қазба байлықтарды игерудің жаңа әдістері жер
Қазына байлықтарымызды мақтан ете айтқанда, әрине, әр
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi:
1. Сейітов И.Р.,Жақсыбаева Т.Н. Қара және түсті
// География в школах и вузах Казахстана.
2.БейсеноваА.С, Карпеков Қ.Р. Қазақстанның физикалық
3. Волович В.Г. Человек в экстремальных
4. Құсайынова Б.Р. Су экологиясы-ел тағдыры. //
5. Құдайберген Ө.М. Суды лазермен тазарту.
6. Белгібаев М.Е. Топырақ туралы бір ғылыми
7. Жақсылықов Н.Р. Қазақстан экономикасының қысқаша тарихы.
8. Байбураева Л.Д. Өскемен өңірінің экологиялық жағдайы.
9. Нұрғалиев К.Р. Қазақстан экономикасы. Алматы-Қазақ
10. Природные условия и естественные ресурсы
11. Чигаркин А.В. Қазақстан ландшафтарының келешегі. Алматы
12. Сәтпаев Қ.И. Богатство Казахстана на службу
13. Есназарова Ұ. Қазақстанның физикалық географиясы.
Алматы. Санат. 1997.
14. Белгібаев М.Е. , Рахымжанов Б.К. Семей
15. Атабаев Е.Н. Табиғат пайдаланушы кәсіпорындарының қаржысы
16. Атлас КАЗ ССР-1974.
17. Әуезбекова Р.Л. Қазақстанның қара металлургиясы.
18. Бейсенова А.С. Исследование природы Казахстан.Алматы,
19. Еділханова М. Кенді Алтайдың экологиясы .
20. Жамалбеков Е.М. Топырақтану және топырақ географиясы
21. Жатқынбаев Ж. Экология терминдерiнiң түсiндiрме сөздiгi.
22. Жамалбеков Е., Білдебаева Р. Топырақтану және
23. Жұмашев К. А. Географиядан бір сабақ.
24. Жақсыбаева Д.Б. Сәтбаев зерттеуін оқытуда пайдалану.
25. Қаженбаев С., Махмутов С. Табиғат қорғау.
26. Құлманова Р.О. Минералдық шикізат қорлары.
27. Молдағұлов Н.Л Ландшафтану негiздерi және
28. Мұздыбаева Т. Экономикалық дағдарыс ғаламдық
29. Никитин Д.П., Новиков Ю.В. Окружающая среда
30. Орақбаев Ж.Т. Қоршаған ортаға қамқорлық керек.
31. Сеитов Н. Основы геологии. Алматы, 2000
32. Тәжиев И.Т., Крупко П.Н. Қазақстан.Қазақ
33. Тургенова О.Р. Табиғи ортаны хроммен ластануы
34. Татамбаева К., Мырзалиева Г., Досыбаева Р.
3