Мемлекеттің монополияға қарсы саясатының мақсаттары мен әдістері
Мазмұны
Кіріспе
1 Бәсеке және монополия
1.1 Бәсекенің мәні, түрлері және формалары-
1.2 Монополияның сипаттамасы: құрылу себептері, артықшылықтары
мен кемшіліктері
2 Монополияға қарсы саясат негіздері
2.1 Монополияға қарсы саясаттың даму тарихы, мазмұны
2.2 Монополияға қарсы саясаттың мақсаттары мен әдістері
3 Қазақстан Республикасындағы антимонополиялық реттеу
3.1 Өндірісті демократизациялау процесін реттеу-экономикалық
өсудің негізі
3.2 Қазақстан Республикасының антимонополиялық заңнамасы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Біздің қарастырып отырған тақырыбымыз «Мемлекеттің монополияға қарсы саясаты».
Нарықтық экономканың маңызды сипаттамасының бірі – бәсекелестік болып
Өздерінің таза көріністерінде-таза монополия мен таза бәсеке антипод,
Монополия да, бәсеке де оң және теріс жақтарға
Монополия әрекеттерін реттеу және бәсекені қорғау шараларының жүйесі
1 БӘСЕКЕ ЖӘНЕ МОНОПОЛИЯ
1.1 Бәсекенің мәні, түрлері және формалары
Рыноктық экономиканың негізгі ерекшелігі болып еркін таңдау: өндіруші
Бәсеке (лат. Concurred – қақтығысу) – бұл рыноктық
Бәсеке – рыноктық қатынастардың негізгі категориясы, әр түрлі
Бағалық бәсеке тауарлар мен қызметтерді бәсекелестің бағасына қарағанда
Бағалық емес бәсеке техникалық артықшылықтардың арқасында жететін тауарлардың
Рыноктық қатынастардың қатысушыларының өзара қалай бәсекелесуіне байланысты жетілген
Жеке фирмалардың өнім бағасына әсер етуі неғұрлым аз
Жітілген бәсеке дегеніміз рынокта бір-біріне тәуелсіз көптеген сатушылар
Жетілген бәсекені негізгі белгісі: әр бір фирманың үлесі
Жетілген бәсеке толық түрде болмайды. Оған тек жуық
Жетілген бәсеке нарығы төменде аталған шарттардың орындалуын тілейді:
Жеке фирманың өндіріс мөлшері елеулі болмайды және ол
әр өндірушілер саататын тауарлар біртекеті тауарлар болады;
сатып алушылардың баға туралы информациясы толық болады. Егер
сатушылар өзара баға туралы келісім жасаспайды және әрекеттерін
өндіруші фирмалардың салаға кіруі мен шығуына жол ашық
Осындай сату-сатып алу шарттарының орындалуы өндірушілер мен тұтынушылардың
Нарықтық бәсекенің артықшылықтары мен кемшіліктері бар.
Артықшылықтары:
қоғамға қажет тауарларды өндіруге ресурстарды тиімді пайдалануға мүмкіндіктің
тез өзгеріп отыратынөндіріс жағдайларына икемді болып, оларға тез
тауарлардың жаңа түрлерін жасау саласына жаңа техника мен
өндірушілерді көптүрлі қажеттіліктерді қанағаттандыруға, тауарлар мен қызметтердің сапасын
Кемшіліктері:
ұдайы өндірілмейтін ресурстарды (ормандар, табиғи жануарлар, жер, теңіз,
қоршаған ортаны қорғауда негативтік бағытта болады;
ұжымдық пайдалануға бағытталған тауарлар мен қызметтер (жолдар, қоғамдық
фундаменталдық ғылымның, жалпы білім беру жүйесінің, қалалық шаруашылықтың
еңбек, табыс, демалу құқықтарына кепілдік бермейді;
әлеуметтік әділетсіздік пен қоғамның байлар мен кежейлерге бөлінуіне
Жетілмеген бәсеке деп еркін бәсекенің шарттарының кем дегенде
Жетілмеген бәсеке үш типке бөлінеді: монополиялық бәсеке, олигополия,
Монополиялық бәсеке кезінде рынокта сатушылар мен сатып алушылардың
Осындай артықшылықтарға ие бола отырып, дифференциялданған өнімнің иесі
Олигополиялық бәсеке дегеніміз бірнеше фирма үстемдік ететін рынок
Олигаполияға қарама-қайшы құбылыс болып олигопсония табылады. Ол рынокта
Таза монополия рынокта ешқандайсыз бәсекелестерсіз бір ғана сатушы
1.2 Монополияның сипаттамасы: құрылу себептері, артықшылықтары мен
Монополия – бір сатушының бүкіл рынокқа белгілі бір
Рынокта осындай монополияның пайда болу себептеріне келетін болсақ,
Біріншіден, кейбір салалардағы өркениетті технологиялар мен жоғары өндірістік
Екінші себебі, кейбір салаларда бәсекелестіктің болуы мүмкін емес.
Үшіншісі, бір фирма кейбір көп кездеспейтін, шикізат түрінде
Төртіншіден, мемлекеттің патенттер мен лицензиялар бере отырып, салаға
Бесіншіден, ол бәсекелесуді әділетсіз жүргізу. Осы арқылы салаға
Монополизациялауды жақтаушылар жоғарыда аталып кеткен, монополияның өмір сүру
Масштаб эффектісі;
Ғылыми техникалық процестің жеделдетілуі;
Жақсы сапалы тауарларды ұсыну;
Салааралық бәсекелестікті ынталандыру.
Монополия өмірі қарама-қайшылықты бейнелеуі мүмкін: кейбір салаларда, белгілі
Монополистің өндіріс мақсаты – пайданы ең жоғары деңгейге
MR=MC
Яғни монополистің пайдасы өндірістің шекті шығындары МС шекті
Бұданпайданы мейлінше көбейту шарты:
P*(1/E+1)=MC
Жалпы жағдайда сұраныстың икемділік коэффиценті Ер