ЖОСПАР
Дебиторлық берешектің аудиті 2
Күдікті борыштар резервтерінің есебінің аудиті. 5
Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борыштарының есебінің
Қоғамның дебиторлық берешегін талдау 13
Қорытынды 17
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 19
Кіріспе
Қаржылық есеп жүйесінде дебиторлық берешек есебі
Дебиторлық берешектің аудиті
Дебиторлық борыштар бойынша есеп айырысуды тексере
1. «Ұзақ мерзімді активтер» бөліміне тексеру
Баланста «Ұзақ мерзімді активтер» жатқызылған дебиторлық
алынуға тиісті шоттар;
алынған вексельдер;
негізгі серіктестіктер мен еншілес серіктестіктердің арасындағы
акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының борыштары;
басқа да дебиторлық борыштар.
Ағымдағы активтерде аталған баптар сол күйінде
Аудитор баланстың сәйкес баптарындағы борыштардың қалдықтарының
Дебиторлық борыштардың жағдайын тексеруді дебиторлармен есеп
Есеп айырысуларды түгендеудің нәтижесінде акт толтырылады.
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп
Дебиторлық борыштардың ішінде субъектінің шаруашылық
өнім сатуға сатып алушылармен және тапсырыс
түгендеу (салыстыру) актілерімен есеп айырысу қүжаттаымен
30 «Сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің
Бөлімшесінің шоттары бойынша жүргізілген синтетикалық есептің
Бұндай жағдайда аналитикалық есеп мынандай мәселерді
Вексельдермен қамтамасыз етілген ақша қаражаттарының түсу
30 «Сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің
Талап ету мерзімі өткен дебиторлық борыштардың
Аудитор 301 «алынуға тиісті борыштар» шотының
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп
Сатып алушылардан және тапсырыс берушілерден есеп
Қарапайым вексель бұл жасалған сауда-саттықтар немесе
Вексельдерді дисконттау олардың банкідегі есебін және
Аудит кезінде вексельдердің есебінің тұрлері төлеуші
Күдікті борыштар резервтерінің есебінің аудиті.
Шаруашылықтың басшысының шешімімен талап ету мерзімі
Күшіндегі салық жөніндегі заң актілерінде күдікті
Аудитор есепті жылдың аяғында тіркеліп, тізімделген
Күдікті қарыздар бойынша резервтерді құру, оларды
Жасалған резервтің көлемі борышкерлердің қаржылық жағдайы
Жасалған күдікті резервтер сомасына 821 «Жалпы
Күдікті деп танылып, өтеу мерзімі біткен
Күдікті қарыздарды жабуға жасалған резервтің жұмсалмаған
Жылдың соңында жасалған резерв бойынша қалдық
Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борыштарының есебінің
Аудитор дебиторлық борыштардың есебін тексеруді, еншілес
Бақылау жүйесінің тетігін қолына ұстап, көп
Бас шаруашылық еншілес (тәуелді) серіктестіктерге толық
Бас шаруашылық еншілес (тәуелді) серіктестіктердің табысының
Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық борыштарын тексерген
Аудитор еншілес (тәуелді) серіктестіктердің
Айдын басындағы және аяғындағы қалдықтарының және
Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің, бірлесіп бақыланатын
Басқадай дебиторлық борыштар мен берілген аванс
Дебиторлық борыштарға аудиторлық тексеру жүргізген кезде
331 «Орын толтыруға тиісті қосылған
332 «Есептелген сыйақылар».
333 «Жұмыскерлердің және басқа тұлғалардың борыштары»
334 «Басқа да борыштар».
Бұл аталған дебиторлық борыштарды аудитор жеке-жеке
баланста көрсетілген мәліметтері мен Бас кітаптағы
жабдықтаушылар мен мердігерлерден сатып алынға тауарлы-материалдық
қоймаларға құндылықтардың нақты түсуіне қарай (атқарылған
қоймаға түспеген және кіріске алынбаған материалды
Аудитор Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне сәйкес
Есептелген сыйақының есебінің аудиті.
Аудитор 332 «Есептелген сыйақы» шотында жинақталған
332 шотының дебетінде көрсетілген есептелген сыйақылардың
332 «Есептелген сыйақылар» шотының аналитикалық есебінің,
Аудитор басқадай дебиторлық борыштардың елеулі үлесін
Есеп беруге тиісті сома деп шаруашылықтың
Аудитор берілген авансы бойынша есепті, оған
Кейбір шаруашылықтардың бухгалтерияларында жұмысшылар мен қызметкерлерді
Аудитор аванстық есепке тіркелген құжаттарының дұрыстығын,
субъектінің төрағасының есеп беруге тиісті сомаларды
есеп беруге тиісті тұлғаларға берілетін аванстың
бұрынғы алынған аванс сомалары бойынша есеп
аванстық есепке жасалған шығындарының мақсаттылығы туралы
есеп беруге тиісті сомалары шығындарының кіріске
Кейбір жағдайларда ақша-қаражаттарды есеп айырысу кезінде
Шағын ұйымдардың бухгалтері, әдетте, есепті барлық
Жұмыскер аванстың қорытанды есебін тапсырғаннан кейін,
Бухгалтер іссапар немесе шаруашылық шығындары ретінде
Аудитор материалды шеккен зиянды өндіру бойынша
Күшінде заң актілеріне сәйкес табиғи кему
Тәжірибеде (әсіресе сауда-саттықпен айналысатын шаруашылықтарда) табиғи
Аудитор кем шыққан, талан-таражға салынған және
Аудитор, сондай-ақ шаруашылықтың жұмыскерлеріне несиеге сатылған
Аудитор алынуға тиісті жалгерлік міндеттеме, бюджетке
құжаттардың ерекшеліктерін, уақтылы және дұрыс толтырылғандығын.
тексерудегі шаруашылықтың шағым-талаптарының негізділігін.
334 шоттың «Шағым-талап бойынша есеп айырысу»
аналитикалық есеп жүргізудің дұрыстығын, ол
Аудитор кем шыққандығы және ұрланғандығы туралы
Шаруашылықтың қоймасынан басқа сақтау орындарынан кем
Басқандай дебиторлық борыштарды талдаған кезде, кәсіпорынның
Аудитор есеп айырысу жағдайын зерттегенде, қарыздардың
Дебиторлық борыштардың қатарына «Берілген аванстар» бабы
35 «Берілген аванстар» бөлімшесінің шоттары бойынша
Аудитор шаруашылықтың балансында көрсетілген дебиторлық борыштардың
Қоғамның дебиторлық берешегін талдау
Дебиторлық берешекті талдау қарыздарды басқару
Барлығымызға белгілі ақша қаражаттар сомалары ұйымның
Қоғамның өз уақытысымен және толық қысқа
Өткен жылы ағымдағы міндеттемелердің орны жабылған,
Сонда Қазқұрылыссервис көрсеткіштері нормаға сай болып
Бұл көрсеткіш міндеттеменің қай бөлімі өте
Сондықтан дебиторлық берешекпен кредитолрық берешекті талдау
Сырттан қарағанда дебиторлық берешек тек өнімнің
Дебиторлық берешектің өсуі – айналымнан қаржы
4 кесте - Дебиторлық берешектің жалпы
Дебиторлық берешектің баптары
2005 жыл
2006 жыл
Ауытқу
(+,-)
Сомасы
(м.т)
Салмағы
(%)
Сомасы
(м.т) Салмағы
(%)
Сатып алушылармен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешігі
81,47
11389 76,97 3959
Жұмысшылармен басқа да тұлғалардың берешегі
0,06
947
6,39
935
Өзге да дебиторлық берешек 3199 16,98
Берілген аванстар 279 1,48 465 3,14
Дебиторлық берешек . барлығы: 18838
14797
4041
Есеп кезеңінде дебиторлық берешек айтарлықтай төмендеді.
Сонымен дебиторлық берешек талдауына
Бухгалтерлік тәуекл алдыңғы тәжірибе келесі залалдардың
Көрсеткіштерді қолдану арқылы дебитерлік берешек талдауын
5 кесте- Дебиторлық берешекті талдау
Көрсеткіштер 2005 2005 Ауытқу(+,-
Өнімді өткізуден түскен табыс
(мың тенге ) 655966 1219518
Дебиторлық берешектің орташа жылдық құны 19510,5
Дебиторлық берешектің айналымдылығы 33,6 72,5
Дебиторлық берешетің өтелу мерзімі 10,7 4,96
Дебиторлық берешек бағамының түсуі 17671,7 13985,8
Дебиторлық берешктің өз уақытысында қайтарылмауының арқасында
Тұтынушыға несиенің ұзақтығы көбінесе несие айналымдылығы
АҚ «Қазқұрылыссервисте» ол 33,6 дан 72,5
Дебиторлық берешек айналымының көрсеткіштерінің өзгеруі әр
АҚ «ҚАЗҚҰРЛЫССЕРВИС» 2005 жылы 0,537 және
Өткен жыл көптеген Қазақстандықтар үшін «Қазақстанда
Қорытынды
Дебиторлық берешек - алынуға жеке және
Бухгалтерия үшін әр түрлі жағдайға
АҚ « ҚАЗҚҰРЛЫССЕРВИС» есептің ұйымдастырылуын дебиторлық
Сатып алушылар мен тасырыс берушілер мен
Жабдықтаушылармен және сатып алушылармен ддебиторлармен және
Дебиторлық борыштың сұранымы болмаған басқа жабдықтаушы
Талап ету мерзімі өтіп кеткен
Ұйымдар арасындағы орнын жабу бойынша есеп
Ұйымдар мен шаруашылық операциялар шоттары бойынша
Мұндай қателіктерге кездеспеу үшін төмендегідей
Бухгалтерлік есеп шоттарында қаржы шаруашылық
заңды тұлғалармен есеп айырусудың ең жағымды
Сыбайластырының несие қаблеттілігі жайлы ақпараттарды жинау
Қызметтік сыбайласиармен есеп айырысуда алдын ала
Пайданы максимизациялаумақсатымен келісім шарттың шекті сомасын
Дебиторлық берешектің өтелуін сұрау;
Есеп айырысу мен міндеттерді түгендеу;
Дебиторлық берешекті басқаруда ішкі бақылауды ұйымдастыру;
Келтірілген тізімдер ішінде ең маңызды шарт
Еш нәрсеге негізделмеген таңдаулы тексеру. Ол
Дебиторларды тексеруші және бақылаушы мекеме арқылы
Күмәнді шоттарды қамтамасыз ету бойынша статистикалық
Бекітілген баланстағы кішкене жетіспеушілікке тым көп
Клиентті пайдалану мүмкіндігінің болмауы.
Жауапты алған сайын оны өңдеп отыру.
Мүмкін болатын түсімнің уақытынан бұрын талдануы.
Төменде аудиторлардың дебиторларды толық емес тексеруінің
күмәнді қарыздарды толығымен анықтамаушылық. Өтеу мерзімінң
Теріс бекітілімін заңдылыққа сәйкес емес қолдану.
Тексеруді болдырмау өтініштеріне көңіт аудармағандық.
Бұл қателіктерді біле отырып, олардан арылуды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қаржы есебі: Оқу құралы. / Жалпы
Талмағанбетов Т.А. – Алматы: Дәуір, 1998,–
Омаров А.Ш., Әлімбекова Б.А., Рабатов О.Ж.,
217 – 236 беттер қолданылды.
Радостовец Р.К., Радостовец В.В., Ғабдулин Т.Ғ.,
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп: өңделіп және толықтырылып
246 – 277 беттер қолданылды.
Қаржылық есеп: Оқу құралы. / Кеулімжаев
2001, – 330 бет. 108 –
4. Витулаева
2001 – № 46 – 9
5. «Бухгалтерлік есеп туралы
11.06.2004 жылы ҚР Президентінің
«Бухгалтерлік есеп туралы Заңына» өзгертулер мен
енгізілді.
6. Хегай И.В. «Күмәнді
– 1998 – № 41 –
7. «Вексель операцияларының бухгалтерлік
2001 – №22 мамыр – 3
8. Назаров В.Л.
Под ред. Н.К. Мамырова – Изд.
Экономика, 2004. – 308 с. 83-91
9. Кондраков Н.П.
менеджеров: Учеб.пособие – М.: Дело
10. Нидлз Б. и др.
Д.Колдуэлл: пер. С англ. / Под
- М.: Финансы и статистика, 2002
11. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт
предприятии: Изд. 3-е, доп. И перераб.
2002, 277-305 стр.
1