Жоспар Кіріспе.........................................................................................................3
Негізгі бөлім. Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасының теңгенің пайда
I Бөлім. Қазақстан Республикасының валютасы
1.1 Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының теңгенің
1.2 Банкноталардың негізгі айыру ерекшеліктері.......................6-20
II Бөлім. Қазақстан Республикасының банкноталары және ұлттық валютаның қазіргі
2.1 Банкноталарды айырбастау тәртібі........................................21-26
2.2 Ұлттық валютаның бүгінгі таңдағы жағдайы.....................27-36
Қорытынды........................................................................................37
Қолданылған әдебиеттер......................................................................38
I Бөлім. Қазақстан Республикасының валютасы
1.1 Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының теңгенің пайда болу
Тәуелсіз егемен мемлекеттің міндетті рәміздерінің бірі оның ұлттық валютасы
Алғашқы кезде Теңгенің бірінші шығарылған қатары (1 теңге =
1, 3, 5, 10, 20, 50 және 100 теңгелік
1, 3, 5, 10, 20 теңгелік монеталар
1, 3, 5, 10, 20 және 50 тиындық монеталар
Кейіннен айналысқа:
1994 жылы 1993 жылғы үлгідегі номиналы 200 теңгелік және
1995 жылы 1994 жылғы үлгідегі номиналы 1000 теңгелік банкноттар;
1996 жылы 1996 жылғы үлгідегі номиналы 2000 теңгелік банкноттар
1997 жылы номиналы 1, 5, 10, 20, 50 теңгелік
1999 жылы 1998 жылғы үлгідегі номиналы 5000 теңгелік банкноттар;
2000 жылы 1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500
2001 жылы:
2000 жылғы үлгідегі номиналы 1000 және 2000 теңгелік банкноттар
2001 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар (дизайны ішінара
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған 2001 жылғы үлгідегі
2001 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік банкноттар (дизайны ішінара өзгертілген
2002 жылы:
2003 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар;
1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500 теңгелік банкноттар
- 2003 жылы:
2003 жылғы үлгідегі номиналы 10 000 теңгелік банкноттар.
Республикада ақша айналысындағы монетамен қатар мерейтойлық және ескерткіш монеталар
1.2 Банкноттардың негізгі айыру ерекшеліктері
2006 жылғы үлгідегі банкноталар бірыңғай стильде орындалған, суреттер бет
Банкноталардың бет жағында орталық бөлігінде "Астана-Бәйтерек" монументі - қазіргі
Сериялық нөмірлері бет жағына жазылған және банкноталардың қарама-қарсы екі
Банкноталардың сырт жағында ландшафтардың және елдің аумағындағы қазіргі
Банкноталарда мынадай қорғаныш элементтері пайдаланылған:
Сутамғы белгілер. Сутамғы белгілерінің бейнесі банкнотаны жарыққа тосып қарағанда
Қорғаныш жіп: Бір қорғаныш жіп қағаздың құрылымына енгізілген және
Мөлдір орын. Банкнота жарыққа тосып қарағанда жақсы көрінетін ашық
Қосарланған бейнелер. Банкнотаның беткі және сыртқы жақтарында басылған бейнелердің
Алтын интаглио. Тығыз жоғары рельефті қабатты алтын түстес металл
Көзі нашар көретін адамдарға арналған белгі. Банкнотаның бет жағында
Бояудың оптикалық өзгеріп тұратын түсі. Банкнотаның көлбеу бұрышы өзгерген
Микроқаріптер. Микромәтіндер, бірнеше есе ұлғайтқан кезде оқуға болатын қайталанатын
Көшіруге қарсы элемент. Көшірген кезде түрлі бағытта растр түріндегі
Көшіруге қарсы элемент (тартан, пирамида). Көшірген кезде түрлі бағытта
Сериялық нөмір. Магниттік сериялық нөмір құрамында магнит бар қара
Иридесцентті жолақ. Алтын түстес жылтырағы бар арнайы бояумен басылған
Жасырын бейне (лифт). Купюраны көз деңгейінде қисайта ұстап тұрған
Иристік басу: Бір бояудан басқасына өтуі кезінде түстің біртіндеп
Ультракүлгін қорғаныш: Ультракүлгін сәулелердің негізгі көздері болып табылатын құралдардың
Қағазға ендірілген талшық. Банкноталардың жоғары номиналдарына қызғылт талшық қағазға
Ескі үлгідегі банкноталардың ауыстыруы ескі және жаңа дизайндағы банкноталардың
Егер қатар жүру кезеңінде қандай да бір заңды тұлға
6.08.2001 жылдан № 301 «1993 жыл үлгісіндегі банкноттар мен
1) 1993 жыл үлгісіндегі банкноттар мен монеталарды (теңге) жеке
2) 12 ай мерзім ішінде, яғни 2007 жылдың 14
3) 1993 жыл үлгісіндегі операциялық кассадағы қалған банкноттарды Ұлттық
1) Жеке және заңды тұлғаларға, екінші деңгейдегі банктерге айналым
2) Ұлттық банкте банктік шоты бар заңды тұлғалардан
3) 5 жыл мерзім ішінде, яғни 2012 жылдың 14
2006 жылғы үлгідегі номиналы 200 теңгелік банкнотаның сипаттамасы.
Банкнота өлшемі 126х64 мм қағазда дайындалған.Бет жағы: басым түсі
Ескі үлгідегі және 2006 жылғы үлгідегі ақша белгілерінің айналыста
Ескі және жаңа үлгідегі ақша белгілерінің айналыста қатар жүру
1999 жылғы үлгідегі құны 200 теңгелік банкноттың сипаттамасы.
200 теңгелік банкнот көлемі 144х69 мм ақ қағазға дайындалған.
Бет жағы: негізгі бейне - философ, ойшыл, ғалым Әл-Фарабидің
Сырт жағы: негізгі бейне - Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің
1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 теңгелік банкнот.
Көлемі 144х69 мм.
Бет жағы: басым түстер - қоңыр, қызыл. Оң жағына
Портреттің оң жағына тігінен қызыл бояумен салынған көлемі әр
Сырт жағы: Басым түстер - қоңыр, қызыл. Негізгі бейне
2006 жылғы үлгідегі номиналы 500 теңгелік банкнотаның сипаттамасы
Банкнота өлшемі 130х67 қағазда дайындалған.
Бет жағы: басым түсі көкшіл-сұр, басым бейнесі – тігінен.
Сырт жағы: басым түсі көкшіл-сұр, басым бейнесі – көлбеу.
1991 жылы еліміз тәуелсіздікке қол жеткізді. Бірінші болып бізді
Осы күнгі күйзелісіміздің тамыры біздің өткен күнімізде. 1991 жылы
Содан бері 17 жылдай уақыт өтті. Бүгінде Қазақстан экономикасы
Сексенінші жылдардың аяғында банк аясында реформалар басталды. Мамандандырылған банктер
Сол тұста әртүрлі пікірлер, топшылаулар белең алды. Көптеген қазақстандық
Банкнот шығаратын елдер аз-ақ, олар – ең алдымен дамыған
1992 жылдың сәуірінде Англиядағы “Харрисон және оның ұлдары” атты
Бізге керегі құпиялық болатын, оны осы ағылшын фирмасы қамтамасыз
Бұл жұмысқа талантты суретші әрі ұйымдастырушы, сондай-ақ “Қазақстанның дизайн
Портреттердегі ұлы адамдар тұлғалары көпшілікке таныс. Тәрбиелік, тарихи, саяси
Сол кезде (1992 жылы) суретшілер жүз теңгеге дейінгі классикалық
Бір жарым айдан соң компьютерлік тәсілмен жасалған алғашқы банкноттар
Сол кезеңде рубльдердің Ресейден келіп түсуі кеми берді. Ақырында,
Сонымен, Ресей кеңес сомдарын шығаруды тоқтатқан кезде өзіміздің құпия
Ұлттық валютамыздың алғашқы бағамы 1 АҚШ доллары үшін 4,75
Сөйтіп, еліміз экономикалық жағынан шын мәнісінде тәуелсіздікке қол жеткізді.
II Бөлім. Қазақстан Республикасының банкноталары және ұлттық валютаның қазіргі
2.1 Банкноталарды айырбастау тәртібі
Ескі үлгідегі және 2006 жылғы үлгідегі ақша белгілерінің айналыста
Ескі және жаңа үлгідегі ақша белгілерінің айналыста қатар жүру
Ескі және жаңа үлгідегі ақша белгілерінің айналыста қатар жүру
Екінші деңгейдегі банктер ескі және жаңа үлгідегі ақша белгілерінің
Осы мерзім аяқталғаннан кейін екінші деңгейдегі банктер заңды және
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің филиалдары екінші деңгейдегі банктердің ескі
1999 жылғы үлгідегі құны 500 теңгелік банкноттың сипаттамасы
500 теңгелік банкнот көлемі 144х69 мм ақ қағазға дайындалған.
Бет жағы: негізгі бейне - философ, ойшыл, ғалым Әл-Фарабидің
Сырт жағы: негізгі бейне - Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің
1999 жылғы үлгідегі номиналы 500 теңгелік банкнот.
Көлемі 144х69 мм.
Бет жағы: басым түстер - көк, көкшіл. Оң жағына
Портреттің оң жағына тігінен қызыл бояумен салынған көлемі әр
Сырт жағы: Басым түстер - көк, көкшіл. Негізгі бейне
Номиналы 500 теңгелік банкноттардың негізгі айыру ерекшеліктері тенге.
2002 ж. 2000 ж.
1994 жылғы үлгідегі номиналы 500 теңгелік банкнот
Көлемі 144х69 мм.
Банкноттың орта тұсына басым түсі қызыл болып келетін номиналы
Оң жағына Шығыстың ұлы ойшылы Әль-Фарабидің портреті бейнеленіп, портреттің
Банкноттың орталық бөлігінің сол жағындағы жоғарғы және төменгі бөліктері
Сыртында сол жағына Қожа Ахмет Ясауи кесенсінің бір үзігі
Номиналы 500 теңгелік банкноттардың негізгі айыру ерекшеліктері тенге
1999 ж. 1994 ж.
Сол жақ жоғарғы бұрышы
Оң жақ жоғарғы бұрышы
Орта тұсының сол жағындағы қорғау жібі
Сол жақ жоғарғы бұрышы
Оң жақ жоғарғы бұрышы
Орта тұсының сол жағындағы қорғау жібі
1999 ж. және 1994 ж. үлгідегі номиналы 500 теңгелік
2002 ж. 1 қыркүйектен бастап екінші деңгейдегі банктер заңды
2002 жылғы 1 қыркүйектен бастап Ұлттық Банктің филиалдары 10
10 жыл өткеннен кейін Ұлттық Банктің Басқармасы белгіленген қабылдау
2.2 Ұлттық валютаның бүгінгі таңдағы жағдайы
6.08.2001 жылдан № 301 «1993 жыл үлгісіндегі банкноттар мен
1) 1993 жыл үлгісіндегі банкноттар мен монеталарды (теңге) жеке
2) 12 ай мерзім ішінде, яғни 2007 жылдың 14
3) 1993 жыл үлгісіндегі операциялық кассадағы қалған банкноттарды Ұлттық
1) Жеке және заңды тұлғаларға, екінші деңгейдегі банктерге айналым
2) Ұлттық банкте банктік шоты бар заңды тұлғалардан
3) 5 жыл мерзім ішінде, яғни 2012 жылдың 14
Банкнота өлшемі 134х70 қағазда дайындалған.Бет жағы: басым түсі сарғыш-қоңыр,
Банкнота өлшемі 139х73 қағазда дайындалған.Бет жағы: басым түсі қою
15 жыл толуына арналған 2008 жылғы үлгідегі номиналы 5000
Банкнота өлшемі 144х76 мм қағазда дайындалған. Беткі жағы: басым
Банкнотаның төменгі бөлігінде алақанның суреті салынған. Төменгі сол жақ
Жайылған қанаттар қыранның динамикалық қозғалысын бейнелей отырып жарқ-жұрқ етеді.
Сырт жағы: басым түсі күңгірт қоңыр-қызыл, суреттер негізінен көлбеу
Банкнота өлшемі 144х76 қағазда дайындалған.Бет жағы: басым түсі күрең
Банкнота өлшемі 149х79 мм қағазда дайындалған. Бет жағы: басым
Қортынды.
Мен Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасының теңгенің пайда болу тарихы
Қолданылған әдебиеттер:
Сейткасимов Г.С. Ақша Несие Банктер – Алматы: экономикасы 1999
Саниев М.С. Ақша Несие Банктер: Оқу құралы Алматы: 2000
Шоттарды ашу және капитал қозғалысымен байланысты несиелік операцияларын тіркеу
«Қазақстан Республикасында қолма-қол валютамен банктік операцияларын ұйымдастыру туралы» №295
Тура би 2006-2007 Ғылым құқық журналы Бақытбек
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы №2155 1995 жылдың 30
Абдильдин С, тургунова Л. //Қазақстан Банктері// №4, №6, №9
Манацаканян А.Г. Ақша және Несие: Калининград: 2000 жыл –
Эдвин Дж. Долан. Қаржы банктік іс және ақша –
37