КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Судан шөбі дақылының технологиясы
Мазмұны
1
Кіріспе………………………………………………………………….
3
2 Судан шөбі (Sorghum sudanense (piper) starf)……………………….. 5
2.1 Халық шаруашылық маңызы, өсірілетін аудандары, өнімділігі…... 5
2.2 Сыртқы ортаның факторларына қойылатын талаптар……………... 5
2.3 Өсіру технологиясы және жинау…………………………………….. 5
2.3.1 Судан шөбі жылу сүйгіш……………………………………………... 6
2.3.2 Тұқым себу мөлшері………………………………………………….. 6
3 Зерттеулердің өткізу жағдайы және әдістемесі, бағдарламасы........
3.1 Зерттеулердің өткізу әдістемесі және тәжірибелердің үлгісі
Далалық жем-шөп өндірісі. Құрғақ дала аймағы…………………...
7
3.2 Құрғақ дала аймағында тәжірибе алқаптарының топырағы………. 7
4 Зерттелу жылдарындағы метереологиялық жағдайлар……………. 9
5 Зерттелудің жағдайы………………………………………………….. 12
5.1 Солтүстік-шығыс Қазақстанның құрғақ дала аймағындағы судан шөбінің
12
5.2 Судан шөбінің себілетін күнінен ерте себілуі және
13
5.3 Судан шөбінің өсіп жетілу мерзімі…………………………………... 17
6 Судан шөбінің экономикалық тиімділігі……………………………. 19
7 Қорытынды және ұсыныстар………………………………………… 20
8 Қолданылған әдебиеттер …………….………………………………. 21
9 Технологиялық карта…………….…………………………………… 22
1 Кіріспе
Тақырыптың көкейтестілігі. Павлодар облысының аграрлық аумағында соңғы жылдарда,
Біз өткізген кешенді зерттеулер анықтады, нарықтық экономика жағдайында
Өсімдік шаруашылығы диверсификациясы мәселелерін зерттеуі (1995-2000 ж.ж.) құрғақшылыққа
Осыған байланысты, өсімдіктердің жазғы жауындарға дейін сембілмей және
Судан шөбінің бекітілген қолайлы себу кезеңі жауын-шашынды жыл
ПАШҒЗИ өткізген зерттеулер судан шөбі үшін қолайлыы
Сондықтан, көктемде асығыс жасамай, себу мерзімінің қолайлы жағдай
Егіншіліктің жоғары мәдениетті шаруашылықтарының тәжірибесі мен ғылымында, әр
Зерттеу әдістері: қырлық, зертханалық-қырлық.
Жұмыс мақсаты – ғылыми негіздемен азықтық ауыспалы егісті
2 Судан шөбі (sorghum sudanense (piper) stapf)
2.1 Халық шаруашылық маңызы, өсірілетін ауданы, өнімділігі
Судан шөбінің көк балауса мен пішені малдарға жұғымды
заттарға бай. Оның көк шөбінде 12,3 % протеин
Міне, осы қасиеттеріне қарай судан шөбі бір жылдық
Қазақстанда судан шөбі Атырау мен Қызылорда облыстарынан басқа
Судан шөбінің ерекшелігі – ол жоғары өнімді өсімдік.
2.2 Сыртқы ортаның факторларына қойылатын талаптар
Судан шөбі-жылылық сүйетін дақыл. Оның дәні тұқым сіңірілген
2.3 Өсіру технологиясы және жинау
Көктеп шыққаннан кейінгі алғашқы кезеңде судан шөбі тым
Өнімділігі мол болғандықтан судан шөбі топырақтан қоректік заттарды
Әп гектарға берілетін көңнің мөлшері 20 тонна, әсер
Судан шөбі дәнді дақылдардан кейін себілетін болса, егін
Себілген тұқым қара күйе ауруына ұшырамау үшін оның
2.3.1 Судан шөбі жылу сүйгіш өсімдік болғандықтан оны
2.3.2 Тұқым себу мөлшері әртүрлі аймақтың топырақ-климат ерекшеліктеріне,
Судан шөбін кәдімгі жай қатарлы немесе кең қатарлы
Судан шөбі кең қатарлы (қатар аралығы 45 немесе
Суармалы жерде өсірген кезде судан шөбін бірінші рет
Тұқым алу үшін бас сабағының шашақ басы пісіп,
3 Зерттеулердің өткізу жағдайы және әдістемесі, бағдарламасы
3.1 Зерттеулердің өткізу әдістемесі және тәжірибелердің үлгісі
Далалық жем-шөп өндірісі. Құрғақ дала аймағы
Судан шөбі
1 тәжірибе. Судан шөбінің егу мерзімін зерттеу.
Май айының 3-ші он күндігінде судан шөбін егу
Май айының 2-ші он күндігінде себу мерзімі, егілетін
2 тәжірибе- Жаздық бидайдың алғы дақылындай судан шөбін
Бидай(бақылау)
Таза сүрі
Нут(екпелі сүрі жер)
Бұршақ (екпелі сүрі жер)
Тәжірибеде орналастыру варианттары үнемі, үш рет қайталанады. Мөлдек
Құрғақ дала аймағында тәжірибе алқаптарының топырағы- каштанды,
3.2 Құрғақ дала аймағында тәжірибе алқаптарының топырағы
Павлодар облысының табиғи аудандандырылуына сәйкес институттың Красноармейка аумағындағы
Топырақтың механикалық құрамы бойынша орташа сазбалшық алынған. Тереңірек
Жоғарғы гумустық қабатында гумус құрамының салыстырмасы көп емес-3,0%.
Топырақтағы фосфордың қозғалғыш түрлері төмен, калии орташа қамтамасыз
Топырақ арасының жоғарғы қабатына қозғалыс бейтараптанған (рН 60,95-7,35),төменгі
1 кесте - Топырақтың физикалық- су құрамы
Топы-рақ қабаты Салма-ғы г/см3 Меншік-ті салмағы
г/см3 Барлық топырақ қуыс-лығы Максималды
гигроскопиясы % Солу ылғал-дылығы
0-10
10-20
20-30
30-40
40-50
50-60
60-70
70-80
80-90
90-100
0-40
0-100 1.06
1.13
1.20
1.27
1.34
1.42
1.51
1.59
1.62
1.67
1.17
1.38 2.62
2.62
2.63
2.64
2.64
2.66
2.67
2.70
2.72
2.73
2.63
2.66 59.5
56.9
54.4
51.9
49.2
46.6
43.3
41.1
40.4
38.8
55.7
48.2
10.2
9.1
8.4
7.7
7.6
7.0
6.6
6.8
7.4
7.0
8.9
7.8 12.3
10.8
10.2
8.6
8.6
8.8
7.2
7.8
8.9
9.6
10.5
9.3
2 кесте – Ылғалдың өнімділік қоры
Топырақ қабаты,см. Топырақ ылғалы
0-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80
в ср. 0-100
в ср.
пайыз
Солу ылғалдылығына сәйкес ылғал қоры
12,3
10,8
10,2
80,6
80,6
80,8
70,3
70,8
80,9
90,6
10.5
90,3
Ең аз ылғал ұстауыш
39,1
34,2
29,4
28,9
26,0
24,7
23,1
22,3
20,5
20,4
32,9
26,9
Өнімді ылғал
26,8 24,4 19,2 20,3 17,4 15,9 15,9 14,5
70% аз ылгалдан 27,4 24,0 20,6 20,2
миллиметр
Солу ылғалдылығына сәйкес ылғал қоры
13,0
12,2
12,2
10,9
11,5
12,5
10,9
12,4
14,4
16,0
48,3
126,0
Ең аз ылғал ұстауыш
41,4
38,7
35,3
36,7
34,8
35,1
34,9
35,5
33,2
34,1
152,1
359,7
Өнімді ылғал
28,4 26,5 23,1 25,8 23,3 22,6 24,0 23,1
70% аз ылгалдан 29,0 27,1 24,7 25,7
Жауын-шашыннан кейін ылғал түсуі мерзімі топырақ құрамының физикалық-суын
4 Зерттелу жылдарындағы метереологиялық жағдайлар
2001 жылдың көктемгі кезеңі құрғақшылық ретінде сипатталады. Мамырда
2002 жылдың көктемгі кезеңі 2001 жылға қарағанда аз
2003 жылдың көктемгі кезеңін орташа ылғалды деп сипаттаймыз,
2004 жылдың көктемгі кезеңінде метереологиялық жағдай сәуірден бастап
3 кесте – Зерттеу жылдарындағы ылғал мөлшері, мм
Айлар Онкүндік
2000-2001
2001-2002
2002-2003
2003-2004
2004-2005 Орташа көп жылдық
Қыркүйек I
II
III 0,5
11,5
16,8 1,6
47,8
2,0 11,3
0,0
1,1 0,0
31,3
10,6 15,7
1,0
18,0 5,0
6,0
7,0
Ылғал жиынт-ы
28,8 51,4 12,4 41,9 34,7 18,0
Қазан I
II
III 5,6
0,2
15,1 30,7
16,5
19,7 0,8
13,0
0,0 0,0
0,0
13,5 3,8
2,7
2,1 8,0
7,0
8,0
Ылғал жиынт-ы
20,9 66,9 13,8 13,5 8,6 23,0
Қараша -наурыз I-III 23,4 56,4 61,9 51,5 59,1
Сәуір I
II
III 6,6
4,8
14,6 3,4
26,2
6,4 3,4
0,0
4,2 9,4
16,0
6,3 0,2
4,7
0,0 4,0
5,0
6,0
Ылғал жиынт-ы
26,0 36,0 7,6 31,7 4,9 15,0
Мамыр I
II
III 0,6
9,0
0,0 1,7
9,0
6,9 17,0
1,0
26,0 0,0
0,0
28,4 0,0
0,4
4,0 6,0
10,0
9,0
Ылғал жиынт-ы
9,6 17,6 40,0 28,4 4,4 25,2
Маусым I
II
III 9,4
17,3
25,1 8,7
21,9
37,8 2,1
0,0
3,5 13,0
0,0
16,0 0,0
13,0
56,0 7,0
9,0
10,0
Ылғал жиынт-ы
51,8 68,4 5,6 29,0 69,0 26,0
Шілде I
II
III 6,3
29,9
0,8 6,5
23,2
13,6 0,0
6,0
31,0 27,9
0,0
6,2 3,0
11,5
31,0 11,0
14,0
21,0
Ылғал жиынт-ы
37,0 43,3 37,0 34,1 45,5 46,0
Тамыз I
II
III 3,0
6,0
7,5 0,6
0,0
13,7 15,0
26,0
0,0 9,3
0,0
6,7
11,0
11,0
11,0
Ылғал жиынт-ы
16,5 14,3 41,0 16,0
33,0
Жыл ішінде
214,0 354,3 219,3
247,0
4-кесте – Зерттеу жылдарындағы ауа райының ортатәуліктік өлшемі
Айлар Онкүндік
2000-2001
2001-2002
2002-2003
2003-2004
2004-2005 Орташа көп жылдық
Қыркүйек I
II
III 17,7
13,6
5,5 16,4
8,9
11,1 16,1
14,6
14,3 22,4
13,4
7,6 15,8
15,1
7,9 14,5
12,7
10,0
орта тәу. t0
12,3 12,1 15,0 14,5 12,9 12,4
Қазан I
II
III 1,5
3,0
-1,1 7,9
3,2
-0,5 6,9
0,7
3,6 5,8
4,6
2,9
11,6
5,9
2,8 6,4
3,8
1,2
орта тәу. t0
1,1 3,6 3,7 4,4 6,8 3,8
Қараша -наурыз I-III -12,1 -5,4 -12,6 -11,1 -10,9
Сәуір I
II
III 1,1
10,4
8,3 -0,2
4,2
9,7 2,3
0,7
12,5 3,8
6,1
5,2 -1,3
8,9
14,7 0,6
6,0
8,5
орта тәу. t0
6,6 4,6 5,0 5,0 7,4 5,0
Мамыр I
II
III 18,0
15,8
20,7 11,8
14,5
17,0 13,7
19,9
17,5 11,5
23,6
18,2 13,3
16,3
15,1 11,3
14,2
15,9
орта тәу. t0
18,2 14,4 17,0 17,0 14,9 13,8
Маусым I
II
III 18,2
20,1
20,4 17,2
18,4
20,8 20,9
22,0
22,4 19,6
24,5
19,9 21,5
22,0
33,2 18,0
20,5
21,5
орта тәу. t0
19,6 18,8 21,8 21,3 25,6 20,0
Шілде I
II
III 18,3
19,7
20,1 19,5
21,1
19,6 25,1
19,5
20,9 19,0
22,5
22,8 32,6
25,2
29,7 22,3
22,7
21,3
орта тәу. t0
19,4 20,1 21,8 21,4 29,2 21,1
Тамыз I
II
III
23,4
21,9
16,1 21,3
20,2
21,3 17,9
22,6
16,2
20,0
19,3
16,4
орта тәу. t0
20,5 20,9 18,9
18,6
Жыл ішінде
274,5
қолайлы болды, бірінші онкүндікте себу-шығу кезеңінде
1-ші онкүндікте түскен ылғал 20 мм маусымның аяғында
Зерттелудің жағдайы
Солтүстік-шығыс Қазақстанның құрғақ дала аймағындағы
судан шөбінің зерттелуі
Сондықтан, 2001-2005 жылдардағы өткізілген зерттеулердің нәтижелері, аймақ жағдайында
2002 ылғалды жылы жинаудан соң судан шөбінің
5 кесте – Судан шөбінің өніміне судан шөбінің
еңгізу әдісінің ықпалы
Сабансыз Жылдар Судан шөбі
2002 32,9
2003 7,8
2004 21,6
2005 20,2
орташа 20,7
Сыдыра жырт
қышпен өңдеу 2002 35,3
2003 8,3
2004 24,3
2005 21,3
орташа 22,3
Өңдеусіз 2002 33,4
2003 7,6
2004 23,9
2005 21,0
орташа 21,5
НСР 05 ц/га судан шөбі бойынша 2002 ж
НСР 05 ц/га тары бойынша 2002 ж –
2003 жылдың қуаңшылық жағдайында барлық фондар бойынша сабанды
5.2 Судан шөбінің себілетін күнінен ерте себілуі және
жетілуі мен өнімділігі
Мамырдың 2–ші онкүндігінде судан шөбінің себу сынақтарының нәтижелері,
Мамырдың 3-ші онкүндігінде ұсынылған себу мерзімі бойынша егістіктерде
Мамырдың 2-ші онкүндігінде себілгеннен кейін толық түтікшеге шығу
Солай зерттеулердің нәтижелері аймақ жағдайында судан шөбінің ерте
6 кесте - Судан шөбінің шөптік өнімі себу
байланыстылығы, ц/га
Себу мер-зімі, май онкүндігі Зерттеу жылдары
Жиыны
Орташа
2001 2002 2003 2004 2005
II
29,5
34,8
6,4
18,1
22,2
111,0
22,2
III
28,7
30,9
8,3
32,3
26,7
126,9
25,4
НСР 0,5 ц/га
1 сурет – Сыдыра жыртқыш өңдеуден кейінгі өскен
2 сурет – Судан шөбінің түтікшеге шығу кезіндегі
7 кесте - Құрғақ дала зонасында судан
себу мерзіміне байланыстылығы
Себу мерзімі,
мамырдың 10-күндігі
Шығуы
Түптенуі Түтікшеге шығуы Шашақтануы Гүлденуі
2003
2004
2005
2003
2004
2005
2003
2004
2005
2003
2004
2005
2003
2004
2005
I
27.5
25.05
30.05
8.06
6.06
9.06
21.06
20.06
22.06
5.07
7.07
8.07
7.07
9.07
10.07
III
3.06
7.06
5.06
13.06
16.06
15.06
27.06
30.06
28.06
11.07
13.07
14.07
15.07
17.07
16.07
Мамырдың 2-ші онкүндігінде судан шөбін ерте сепкенде оның
2001-2004 жылдары зерттеулерде мамырдың 3-ші онкүндігінде себілген шөп
Аса төмен шөп жиын-терiнi 2003 жылы 6,4-8,3 ц/га
Орта есеппен зерттеу жылдарында судан шөбiнiң жиын-терiнi 22,2-25,0
8–кесте - 2004 жылғы көктемгі судан шөбінің өніміне
№ Алғы дақылдар
Көктемгі судан шөбінің өнімі Орташа Қосымша
2004 2005
1 Бидай (бақылау)
12,0 10,2 11,1 -
2 Таза сүрі жер
15,3 13,1 14,2 +3,1
3 Ноқатпен екпелі сүрі жер 13,1 11,5 12,3
4 Бұршақпен екпелі сүрі жер 13,8 12,3 13,1
НСР 0,5 ц/га
Осылайша, зерттеу қорытындылары өндiрiстiк жағдайда мамырдың III онкїндiгiнiң
Екпелі сүрі жер бойынша көктемгі суданшөбінің өнімі (бұршақ
5.3 Судан шөбінің өсіп жетілу мерзімі
Судан шөбінің суыққа төзiмдiлiгi олардың көктемгi кезеңде даму
Судан шөбін өсiру өсiру тәжiрибесiнде өсiмдiктi дұрыс немесе
t0C
11
13
15
17
12% 14% 16% 18% 20%
өсiмдiктiң құрғақ массасы %
3-сурет – Судан шөбі дақылының тамыр мойнындағы құрамының
Бiздiң мәлiметтер бойынша, 2001 жылы судан шөбінің өскiнiнiң
2002 жылы судан шөбі өскiндерiнiң шығуы алдыңғы жылға
2001 жылмен салыстырғанда 2002 жылы ылғалдың түсуі 4
6 Судан шөбінің экономикалық тиімділігі
Зерттелген судан шөп дақылдың экономиканың тиімділігің табу үшін,
Зерттеліп отырған суданка дәнінің 1 ц, өзіндік құны
9 кесте – Судан шөп дақылының экономикалық тиімділігі
Дақыл
5 жылдағы орташа өнімі, ц/га 1 цен.
Судан шөп
10,9
2300
7683
705
17387
226,3
Зерттелген судан шөп дақылының агротехникалық әдістерінің экономикалық тиімділігінің
Сонымен, экономикалық көрсеткіш судан шөбінің агртехникалық әдістері орынды
7 Қорытынды және ұсыныстар
1.Таза сүрі жер ауыспалы егісімен салыстырғанда екпелі сүрі
2. Екпелі сүрі жер ауыспалы егісте орташа сүрілеуде
3. Қазақстанның солтүстік-шығыс аймақ жағдайларында ауыспалы егіске жаңа
4. 2001 жылмен салыстырғанда 2002 жылы ылғалдың түсуі
8 Қолданылған әдебиеттер
1. Жаңабаев Қ, Саудабаев Т, Сейітов И. Өсімдік
2.Рекомендации по системе ведения сельского хозяйства Павлодарской области.
3.Муржанов И.Т, Почвозащитное земледелие на каштановых супесчаных почвах
4.Конопьянов К.Е., Цекуренко Л.Н., Продуктивность кормовых культур в
5.Рудай И.Д. Повышение эффективности приёмов, влияющих на плодородие
6.Романова Н.Л., Молоканов В.А. Пути совершенствования севооборотов в
7.Свешников А.М., Свешникова Н.Н. Возделывание суданской травы на
8.Тютюнников В.Н. Суданская трава. М., 1978, 200
9.Бондаренко М.Г. Оптимальные сроки сева суданской травы на
9 Технологиялық карта:
Егін көлемі: 70 гектар
Өнімділігі: 20
Жұмыстық тәсілі
Жұмыстық құралысы Агргат құрылыста қолмен жұмыс істеу Қанша
саны (га) өңдіру
трактор машина ар. принциптік ж/ә
трактор машина ар принциптік ж/ә трактор машина ар
1 2 3 4 5 6 7 8
Қар тоқтату 70 (0,1) 7 К-701
СВУ-2 1 - 40г 1,75 1 - 375
Ылғалдық сақтау 70 (0,9)
63 К-701
БИГ-3 1 - 38,8 1,80 1 - 375
Себу алд. Культиф. 70 (0,8)
56 КПШ-9 1 - 17,10 4,09 1 -
Тұқым 70 - - - - 198
Тасмал 70 11к5 МТЗ82 - - 55
Судан шөп о/у 70 (0,8)5 КТП4,2 1 1
Күту 70 (0,9)63 КРН4,2 1 - 22г 3,1
Жинау 70 (1)70 Ск ЖВН 1 1 20
Тасмал 70 500т МТЗ82 1 1 125 1
Ақтау 70 500т СМ-4,0 1 1 32
Шар/лық қожалғығ 30000 х 12 ай
9200 х 15 адам х 12 ай
Амартиза 100 000 кантор х трактор
Демалысқа шығу
Мөлшер Жаңармай мол Афтотрон Тірілей сал. Электро энергия
Санының ш.
ВТС ж. кө
демал. жалақы
жалақыны бекіту
Барлығы (ц) Бар. саны саны жалақысы машина жалақы
Күн саны
барлығы жұмыс көлемі бірлік жанармай
17 18 19 20 21 22 23 24
13,5 - 426 7,5кг 525 31500 - -
24,3 - 766,8 6,1 427 25620 - -
55,215 - 208,965 2,7 189 11340 - -
13,5 - 166 - - -
27 - 814 4,2 294 17640 - -
- - 815 28 1540 92400 - -
13,5 - 1279,9 7,5 525 31500 - -
13,5 - 14432 7,5 525 31500 - -
183
1181 - 79989 7,5 525 31500 - -
216 - 6126 - - - - -
360 000 - 1 656 000
2736 000
Жалпы
3876886
14
21