Кіріспе...........................................................................................................3
1 тарау. Макроэкономикалық тепе-теңдіктің өмір сүруі мен түрлері.
1.1. Жеке және жалпы тепе-теңдік. ............................................................6
1.2. Жалпы тепе-теңдік шарттары. .............................................................7
1.3 Тауар және игіліктер нарығындағы тепе-теңдік. ................................9
1.4.Кейнс қисығы. ........................................................................................17
1. 5. Автономды шығындар
мультипликаторы............................................................................20
2 тарау. Макроэкономикалық реттеудің үлгілері
2.1 Кейнсиандық үлгі: рыноктық механизм мен мемлекеттік
реттеуді біріктіру арқылы басқару.....................................................27
2.2 Қаржыландыру мен толық жұмыспен қамтуды ынталандыру
несие-ақшалай және қаржы-бюджеттік саясаты...............................31
Қорытынды..............................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер...................................................................38
Кіріспе
Макродәрежеде өзін-озі реттеудің тиімді механизмін Д.Кейнс ұсынған. Ол
Классикалық мектептің экономистері нарықтық жүйе ұзақ мерзімді кезеңде
Менің курстық жұмысымның мақсаты келесі 2 тараудан тұрады:
1.Тауар нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдік.
2.Макроэкономикалық реттеудің үлгілері
Мұнда негізгі қаралатын мәселелер:
- Кейнс теориясының экономикаға әсері
- Тауар және қызмет нарығындағы теңдік
- Жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныс теориясы
-Шығын мультипликаторы
-Макроэкономикалық проблемалар шешу жолдары
Кейнсиандық модель баға мен жалақы, әсіресе қысқамерзімді кезеңде,
Кейнсиандық тұжырымдама, сонымен бірге классикалық теорияның ұсыным өз
Кейнсиандық тұжырым нарықтық экономикадағы мемлекет рөлінің жаңа әдісінің
1929 жылы мен 1933 жылдардың арасында АҚШ-тан жан
30 жылдардың тәжірибесі классиктердің баға және жалақы, әсіресе
Бүгінгі таңда, қандай да бір ел құлдырау немесе
Макродәрежеде өзін-озі реттеудің тиімді механизмін Д.Кейнс ұсынған. Ол
Қысқартылған сөздер:
ЖҰӨ-Жалпы ұлттық өнім
ЖІӨ-Жалпы ішкі өнім
АД-Жиынтық сұраныс
АS-жиынтық ұсыныс
ТМҚ-Тауарлы материалдық қор
МРС-Тұтынудың шекті бейімділігі
ҒТР-Ғылыми техникалық революция
ІS-тауар нарығындағы тепе теңдік
LM-Ақша нарығындағы тепе-теңдік
1 тарау. Макроэкономикалық тепе-теңдіктің өмір сүруі мен түрлері
1.1. Жеке және жалпы тепе-теңдік
Макрожүйеде жалпы және жеке тепе-теңдік – бұл екі
Жекеден көрі тепе-теңдік экономика жүйесінің барлық сфераларының келісімді
Барлық базарлар бір-бірімен байланысты және барлығы көптеген факторлар
1.2. Жалпы тепе-теңдік шарттары
Тепе-теңдік жүйесі базар тепе-теңдігімен ғана қиылыспайды. Біріншіден, базар
Жоғарыда айтылғанды қорыта келгенде, экономикадағы жалпы тепе-теңдіктің керекті
Экономикалық мүмкіншілігі бар және қоғамдық мақсат сәйкестілігін тепе-теңдік
Экономикалық тепе-теңдік елдегі барлық экономикалы ресурстар жұмыстық күш
Тепе-теңдік, өндірістің жалпы құрылымы тұтыну құрылымына сәйкес келтіргендігін
Сонымен қатар біздің елімізде ауыл шаруашылығының нарық тепе-теңдігіне
Сонымен, экономикадагы жалпы тепе-теңдіктің шарты, сұраныс пен ұсыныстың
Осылайша, макроэкономикалық тепе-тендіктің көп мөлшердегі анықтамасы мен шартына
1.3 Тауар және игіліктер нарығындағы тепе-теңдік
Тауарлар және игіліктер нарығындағы тепе-теңдік жағдайын сипаттаудың екі
Екінші белгілі бір уақыт аралығында кейбір бағалар өзгертуге
Екінші көзқарасты жақтаушылар пайымдаудың басқа жолын ұсынады. Оларда
Бұл көзқарастар түбегейлі әр түрлі қорытындыларға әкелуіне қарамастан,
Алдымен кең анықталған тауар нарығын қарастырайық, яғни, тауарларды
Жабық экономикада соңғы шығындардың саны ретінде алынатын ЖІӨ
Y1=C1+I1+G1
Мұндағы:
Y1 - табыс
C1- Тұтыну
I1- Инвестиция
G- мемлекеттік шығын
1-ші кезеңдегі тұтыну және инвестициялардың функциялары мынандай:
G1=C(Ω, Yd) (тұтыну функциясы) (2)
I=I (r1) (инвестиция функциясы)
G1=G (мемлекеттік сатып алулар)
T1=T (таза салықтар)
Тұтыну (С) жеке байлықтан (Ω) және қолдағы табыстан
Yd-Қолда бар табыс
Y-табыс
T-салық
Нақты пайыздық мөлшерлемесінің тұтынуға ықпалы тұрақты оң немесе
(1) теңдеу – тауар нарығындағы тепе-теңдіктің шарты. Сол
Тауарларға және қызмет көрсетулерге сұраныстың талдауын ұсынысты қарастыру
Y=F(K, L)
Мұндағы:
Y-табыс
K-Коэфициент
L-еңбек
Енді өндірілген өнімге сұранысты және ұсынысты сипаттайтын осы
Y=C (Y-T) + I (r) + G
Мұндағы:
Y1 - табыс
C (Y-T) – Қолда бар табыс
I(r) - Инвестиция
G- мемлекеттік шығын
G және T айналымаларының мәндері экономикалық саясатта берілетін
Y = C ( Y – T) +
Бұл теңдеу өнім ұсынысы өнім сұранысына, ал ол
Пайыз мөлшерлемесі r маңызды рөл атқарады, ол тауарға
Пайыз мөлшерлемесі жоғарылаған сайын, инвестиция көлемі азаяды, демек
Классикалық экономика теориясы екі негізгі жобаға негізделеді. Біріншіден,
Екіншіден, егерде осы жағдай болса да, онда еңбекақы,
Кейнстік экономикалық теория бұл өзін-өзі реттеу механизмінің болуын
Бұл
1- сурет Кейнстің қалыпты жағдайындағы AD=AS моделі
сәйкес келмеушіліктің себептерінің бірі - әр түрлі мотивтермен,
Классикалық теорияға сәйкес, қор жинағының және инвестициялардың динамикасын
Кейнс теориясына сәйкес экономиканың тепе-теңдігін қалыптастыратын негізгі фактор
Сонымен қатар барлық тұтыну шығындарын жасағаннан кейін қалған
Солай бола тұра инвестициялар динамикасы ең алдымен пайыз
С = a+b (Y-T)
Мұндағы:
С – тұтыну шығыны
a – автономды тұтыну
b – тұтынуды шекті бейімділігі
Y - табыс
T - салықтық аударымдар
(Y-T) - қолда бар табыс (Yd немесе DI)
MPC =
Мұндағы:
MPC – тұтынудың шекті нормасы
- тұтыну шығындарының өсімшесі
Yd - қолда бар табыстың өсімшесі
АPC =
Мұндағы:
APC – тұтынудың орташа бейімділігі
C – тұтыну шығындарының көлемі
Yd – қолда бар табыс көлемі
Қор жинағының қарапайым функциясы:
S = -a + (1-B) (Y-T)
Мұндағы:
S - жеке меншік сектордағы қор жинағы.
(1-B) –тұтынудың шекті бейімділігі функциясы
MPC =
MPS – қор жинағының шекті бейімділігі
S – қор жинағының өсімшесі
АPC =
APS –қор жинағының орташа бейімділігі.
S – қор жинағының көлемі.
Yd – қолда бар табыс.
Қысқа мерзімді кезеңде ағымдағы қолда бар табыс өскен
1.4. Дж.М. Кейнс қисығы
Өндірістің құлдырауынан үлкен шығындарды болдырмау үшін, жиынтық сұранысты
Іс жүзінде инвестициялар құрылымына жоспарланған және жоспарланбаған инвестициялар
Жоспарланған шығындар - үй шаруашылықтарының, фирмалардың және үкімет
Жоспарланған шығындар функциясы E = C + I
Берілген жағдайда талдаудың қарапайымдылығына таза экспорт көлемі жиынтық
Автономды шығындар көлемі (а + I + G+
X n = g – m’ Y
Мұндағы:
g- автономды таза экспорт
m’ – импорттаудың шекті бейімділігі
V – табыс
X n - таза экспорт
Импорттаудың шекті бейімділігі:
m’ =
Мұндағы:
M - имортқа шығындардың өзгерісі
табыс өзгерісі
2-Сурет Кейнс кресінде тепе-теңдік жағдайына жылжу
Жиынтық табыстың өсуімен бірге импорт көбейеді, себебі тұтынушылар
Жоспарланған шығын сызығы, нақты және жоспарланған шығындар теңелген
Егер іс жүзіндегі өнім шығару көлемі Y1 тепе-теңдік
Өткізілмеген өнім ТМҚ формасын алады, ол өспелі. Қорлардың
Керісінше, іс жүзіндегі өнім көлемі Y2 тепе-теңдік көлемінен
1.5.Автономды шығындар мультипликаторы
Өнімнің тепе-теңдік деңгейі Y0 жиынтық шығындардың кез келген
Автономды шығындар құрауыштарының кез келген өсімі:
A = (a+ I +
Мұндағы:
а- автономды шығын
I- Инвестиция
G- мемлекеттік шығын
X n - таза экспорт
Мультипликатор әсеріне байланысты жиынтық табыстың өсімі біршама үлкенірек
Автономды шығындар мультипликаторы – тепе-теңдік ЖҰӨ өзгерісінің автономды
m - автономды шығындар мультипликаторы.
Y – тепе-теңдік шығындар мультипликаторы.
A – Y - динамикасынан тәуелсіз автономды өнімдердің
Мультипликатор жиынтық табыстың сомалық өзгерісі (қысқаруы) автономды шығындардың
Егер, мысалы, автономды тұтыну белгілі бір
Тізбе пайда болады:
СА ↑ → AD↑ → Y↑ → C↑
Осы қарапайым сызбадан жиынтық табыс Y алғашқы импульске
3-сурет Кейнс қисығындағы тепе-теңдікте рецессиялық үзіліс
Рецессиялық үзіліс – тепе-теңдік ЖҰӨ-ді толық жұмысбастылықпен инфляциялық
Егер іс жүзіндегі өнім шығару тепе-теңдік көлемі Y0
Рецессиялық үзілісті жеңіп шығу үшін және ресурстардың толық
Y - х
Инфляциялық үзіліс – ЖҰӨ-ді толық жұмысбастылықтың инфляциялық емес
Егер іс жүзіндегі шығарылымның тепе-теңдік деңгейі Y0 әлуетті
Инфляциялық үзілісті жеңу жиынтық сұраныстың ұсталып тұруын және
Y - х -
4-сурет. Кейнс қисығындағы тепе-теңдікте инфляциялық үзіліс
AD-AS үлігісінің кейнс қисығымен байланысы.
Үнемділік оғаштылығы – қоғамның көбірек үнемдеуге ұмытылуынан азырақ
Экономика А нүктесінен басталады. Құлдырауды болжауда үй шаруашылықты
5-сурет. Кейнс қисығы қор жинағымен байланысы
Егер қор жинағының S-тан S’-қа дейін өсуімен бір
Қор жинағының өсуі ресурстардың толық жұмсалуына жақын жағдайларда
6-сурет Кейнс қисығының AD-AS үлгісімен байланысы
Кейнс қисығының үлгісі баға деңгейінің Р өзгерісі үрдісін
2-тарау . Макроэкономикалық реттеудің үлгілері
3.1 Кейнсиандық үлгі: рыноктық механизм мен мемлекеттік реттеуді
Экономистердің, саясаткерлердің
ой-пікірлері дұрыс немесе бұрыс болсын,
бәрібір, бұл тек жұртшылық тарапынан
түсіністік тапқанда ғана қуаты болады.
Шындығында, әлемдегі ережелерді бақылап
отыру аса қиын.
Джон Мейнард Кейнс, 1936.
Экономикалық әдебиеттерде экономикалық ілімдер тарихының пәні төңірегінде алуан
Джон Мейнард Кейнс жасаған «реттелетін капитализм» немесе «жұмыспен
Көптеген Батыс елдерінің экономикалық саясаты үстіміздегі ғасырдың 70-жылдарының
Кейнстің тұжырымдамалары, әсіресе АҚШ пен Англияның мемлекеттік реттеу
Джон Мейнард Кейнс теориясының мәнін және бағдарын жете
Кейнстің бұл бағыттағы негізгі жұмыс – «Жұмыспен қамтудың,
Бұл тек қана кездейсоқ өнеркәсіптік дағдарыс емес, жалпы
Экономиканың дамуын қамтамасыз ететін фактор ретінде, Кейнс «Тиімді
Экономикалық дамудың серпінділігіне әсер ететін бұл факторларды таңдау
Тиімді сұраныс неге байланысты және оны қалай реттеуге
Жоғарыда ескертілгендей, тиімді сұраныстың бір бөлігі жеке тұтыну
шекті еңбек өнімділігі (еңбекке сұранысты анықтаушы)
нақтылы жалақымен өлшенетін шекті еңбек өнімділігі (еңбекке сұранысты
нақтылы жалақымен өлшенетін шекті еңбек ауыртпалығы (еңбек ұсынысын
Басқа жағдайларды тең болғанда іске толық тартылу дәрежесі
Макродәрежеде өзін-өзі реттеудің тиімді механизмін Д.Кейнс ұсынған. Ол
Джон Мейнард Кейнс бұл тұжырымдамаларды теріске шығарып, іске
Жалпы табыстың өсуін тұтыну шығындарының маңызды анықтаушы факторы
табыстың өсуі тұтыну деңгейін арттырады, бірақ ол айтарлықтай
Бұл «негізгі психологиялық заң» дегеннің әрекетіне байланысты. Оның
Бұл заңдылықтың мәні – ұлттық табыс көлемі неғұрлым
Кейнстің пікірінше неғұрлым байыған сайын, қор жинауға бейімділік
Ұлттық табыстың өсуі негізінде экономикалық өсу мен іске
Бұл сұраққа жауап толық жұмыспен қамтудың, тұтынудың және
күтілген пайда
банк процентіне тәуелді
Қаржыландыру сұранысын ұлғайту құралдарына, несие-қаржы жүйелері жатады.
Қазіргі экономикалық ілімдер тарихының негізін калаушы ағылшын экономисі
2.1 Қаржыландыру мен толық жұмыспен қамтуды ынталандырудың несие-ақшалай
Пайда мөлшерін және сұранысты арттыру ақшалай жалақыны кеміту
Жалпы қайта бөлу тұтынуға биімділікті кемітеді. Осының нәтижесінде
Бұл жол, жалақының икемді саясаты атанып, ақшалай жалақы
Рыноктық экономикада жалақыны біржақты қаулылар арқылы реттеу, әсіресе
Жалақы саясатының теріс жақтарын болғызбау үшін ақша саясатын
Жалақы бірлігіндегі ақша мөлшерін көбейту жалақының мөлшерін өзгертпей-ақ
Бұл шаралардың тиімділігін арттыру үшін қосымша белсенді бюджет-қаржы
Тікелей кәсіпкерлікпен айналасудан басқа Кейнс мемлекетке тиімсіз өндіріс
Экономиканың тарихи дамуы бұл көзқарастың дұрыс екенін көрсетті.
Сұраныстың бюджеттік ұлғаюы жұмыссыздықтың азаюының шешуші факторларының бірі
Сонымен қатар, Кейнс өндіріс көлеміне, табысқа және жұмыспен
Айта кететін бір жай Кейнстің негізгі мақсаты іске
Жұмыссыздықтың болуы жалақыны «шектеу» саясатын жүзеге асырып, «тиімді
Дж. М. Кейнстің концепциясы экономиканы мемлекеттік реттеудің ұзақ
Кейнсиандық реттеу моделін талдауды аяқтай келе оның негізгі
Біріншіден, мемлекеттік бюджет арқылы қайта бөлінетін ұлттық табыс
Екіншіден, мемлекеттік және аралас кәсіпорындар негізінде кең ауқымды
Үшіншіден, экономикалық конъюктураны тұрақтандыру, кезеңдік ауытқуларды болдырмау және
Дж.М. Кейнс ұсынған мемлекеттік реттеудің үлгісі Батыс елдеріндегі
Екі дүниежүзілік соғыс арасында және одан кейін «Кейнс
70-жылдардан бастап ҒТР-ға байланысты өндіргіш күштер дамуының жаңа
Бұл кезең капитал әлеміндегі қоғамдық өндіріс жағдайларының өзгергендігін
Инфляцияның өсуі, өндіріс қарқынының төмендеуі және жұмыссыздықты өсуі
Бюджет тапшылығын қаржыландыру мен экономиканы жандандыру мақсатындағы несие-қаржы
Сонымен қатар, Кейнстің мемлекеттік реттеу үлгісі жаңа замандағы
Ал мұның өзі көлемді күрделі қаржылардың бағыт-бағдарын жаңаша
1979-1981 жылдардағы экономикалық дағдарыс екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі
Қорытынды
Кейнсиандық модель баға мен жалақы, әсіресе қысқамерзімді кезеңде,
Сонымен қорыта келсек, макроэкономикалық тепе-теңдік – бұл ұлттық
Кейнсиан моделі бойынша жоспарланған шығындар ұлттық өнімге теңелгенде
Бүгінгі таңда, қандай да бір ел құлдырау немесе
Экономикалық әдебиеттерде экономикалық ілімдер тарихының пәні теңірегінде алуан
Кейнстен кейігі экономика
Кейнс экономикаға көптеген үлесін қосты. Оның теориялары экономикаға
тузету сан жағынан басталады .
табыстың пайызда мен жалақыға бөлінуі мен инвестицияға ықпалын
кутулер пайдамен бірге инвести ция жоспарын айқындайды
Шаруашылыктағы кредит және фирмалардың өзін-өзі қаржыландыруы коньюктуралық макроэкономикалық
Бұл элементтер тұрақты кейнсшілдермен бірлесіп жасалды
Кейнстен кейінгі экономистер экономиканың не себепті оңды әрекет
Кейнс экономикаға көптеген үлесін қосты. Оның теориялары бұрынғы
Пайдаланылған әдебиеттер
Н.Қ. Мамыров. М.Ә. Тілеужанова. Макроэкономика. Алматы «Экономика» 2003.
Осипова Г.М. Экономикалық теория негіздері. Алматы,2002.
Экономикалық теория. Алматы «Қазақ Университеті» 2002.
Р.Дорунбуш. С. Фишер. Макроэкономика. Алматы «Білім» 2000.
Экономикалық теория негіздері. Алматы «Санат» 2003.
Экономикалық тепе –теңдіктің кейнстік тәсілін қарастырайық. Кейнс классикалық
Кейнс мемлекеттің араласуынсыз тепе-теңдікке жету мумкін емес деп
Жалақыны төмендету арқылы толық жұмыспен қамту деңгейіне жету
Ол жұмыссыздыққа қарамастан жалақы төмендемейді және еңбек рыногы
Кейнс бағаның төмендеуі экономиканы құлдыраудан алып шықпайтынын, пайыздық
Мультипликатор- жиынтық сұраныс бір бірлікке өзгергенде , тепе-тең
Рынок- өндіріс пен қызмет көрсету нәтижелерін айырбастаумен байланысты
Рынок белгілі бір өнімді сату –сатып алудың нақты
Кейнстен кейігі экономика
Кейнстен кейінгі экономиканы жақтаушылдар жаңа макроэкономика Кейнстің жалпы
тузету сан жағынан басталады .
табыстың павйда мен жалақыға бөлінуі мен инвестицияға ықпалын
кутулер пайдамен бірге инвестиция жоспарын айқындайды .
Шаруашылыктағы кредит және фирмалардың өзін-өзі қаржыландыруы коньюктуралық макроэкономикалық
Бұл элементтер тұрақты кейнсшілдермен бірлесіп жасалды
Кейнстен кейінгі экономистер экономиканың не себепті оңды әрекет
Р
У
1-Кейнстің шектік жағдайы
2-кейнстің қалыпты жағдайы
3-классикалық жағдай
Сонымен АS қисығының бөліктері кейнс жағдайларымен сипатталады
Н.Қ.Мамыров. Макроэкономика. Алматы «Экономика» 2003. 245 б.
Р. Дорнбуш және С. Фишер. Макроэкономика.Алматы «Білім» 1997.461
Экономикалық теория негіздері. Алматы «Санат» 1998. 359 б.
Осипова Г.М. Экономикалық теория негіздері. Алматы, 2002. 237
Экономикалық теория негіздері. 2 бөлім. Алматы, 2002.
Н. Қ. Мамыров. М. Ә. Тілеужанова . Макроэкономика.
Экономикалық теория Алматы «Қазақс Университеті» 1999. 154 б.
Бартенов С.А. «Истории экоиомических учеігий в вопросах и
3
Автономды шығындар мультипликаторының көлемі
Рецессиялық
үзіліс көлемі
Автономды шығындар мультипликаторының көлемі
Инфляциялық үзіліс көлемі