Жоспар
Кіріспе................................. 3-5
1 . Дағдарыстың пайда болу табиғаты
1.1. Дағдарыс түсінігі, типтері және экономикалық дағдарыс мәні..............
1.2. Бейдағдарыстық басқаруды ұйымдастыруды концептуальды тұрғыдан
1.3. Бейдағдарыстық саясат : басқару құралдары мен әдістері........
1.4. АҚШ-та басталған ипотекалық дағдарыс............ 15-17
2. Әлемді шарпыған дағдарыс ошақтары
2.1. Дамыған мемлекеттердегі дағдарыс себептері мен салдары...
2.2. Дамушы мемлекеттердегі дағдарыс зардаптары.......... 22-26
2.3. Қазақстанның дағдарыстан кейінгі жағдайы................. 26-28
3. Әлемдік саясаттағы әлемдік дағдарыс және оның перспективалары
3.1. Әлемдік дағдарыс- жаһандық мәселе ................
3.2. Дағдарыстан шығу кілті және оның перспективалары............
Қорытынды .............................. 33-35
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.................. 36
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кездегі халықаралық қатынастар жүйесіның қалыптасуы халықаралық
Әлемдік дағдарыс бүгін жаһандық мәселелердің бірі болып отыр. Себебі
Қаржы мамандарының айтуы бойынша, оның себебі – қаржы саласы
Әлемнің дамыған елдері соңғы 30 жыл ішіндегі ең терең
АҚШ-та басталған қаржы дағдарысы, бүгінгі күнде әлемнің барлық елдеріне,
Кешеге дейін мызғымас болып келген халықаралық құқықтың жалпыға ортақ
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Бүгінгі таңда өзекті болып отырған
Дағдарыс түсінігі, типтері және экономикалық дағдарыс мәнін анықтау;
Бейдағдарыстық басқаруды ұйымдастыруды концептуальды тұрғыдан қарастыру;
Бейдағдарыстық саясат : басқару құралдары мен әдістерін қарастыру;
АҚШ –та басталған ипотекалық дағдарысты саралау;
Дамыған және дамушы мемлекеттердегі дағдарыс салдарын анықтау;
Қазақстанның дағдарыстан кейінгі жағдайын қарастыру;
Дағдарыстан шығу кілті және оның перспективаларын анықтау.
Зерттеу объектісі ретінде дамыған және дамушы мемлекеттердің, және Қазақстан
Зерттеу пәні дағдарыстың дамыған және дамушы елдердің, және Қазақстан
Зерттелу деңгейі. Тақырыптың зерттелу деңгейі қазіргі кездегі халықаралық қатынастар
Бұл жұмыс көптеген кітаптардан, архивтерден, сайттардан теріп алынды. Қазіргі
Еңбекті жазу барысында интернет желісінен [12,13,14,15,16,17] де материалдар
Жұмыстың ғылыми-методологиялық негізі.
Жұмыстың хронологиялық шеңбері. 2007ж басталған әлемдік дағдарыс бүгінгі күнге
Жұмыс құрылымы кіріспе, қорытынды, үш бөлімнен және пайдаланылған әдебиеттер
1. Дағдарыстың пайда болу табиғаты
1.1 Дағдарыс түсінігі, типтері және экономикалық дағдарыс мәні
Қазіргі күнгі әдебиеттерде, әлеуметтік - экономикалық жүйенің дамуын-дағы ортақ
Кейбіреулердің айтуынша, бұл тек макроэкономикалық даму процесіне қатысты, ал
Мұндай ұсынымдар бір жақты және ұйымды басқаруда жағымсыз әсер
"Дағдарыс" түсінігі "тәуекел" түсінігімен тығыз байланысты, ол өз кезегінде
Әлеуметтік - экономикалық жүйенің қандайда түрі болмасын, қоғамдық формация
Жұмыс істеу - бұл тіршілік әрекетін ұстап тұру, өзіне
Даму - бұл ортаның өзгеруіне байланысты тіршілік әрекетін нығайтуда
Жұмыс істеу және даму, өте тығыз байланысты, және әлеуметтік
1-сурет, – Дағдарыс қаупінің пайда болуы
Жұмыс істеу және даму байланысы диалектикалық мінезде болады, ол
Сөйтіп, дамудың циклдық тенденциялары пайда болады, ал ол кезеңді
Дағдарыс себептері сыртқы және ішкі болуы мүмкін. Біріншісі макроэкономикалық
тіпті әлемдік экономиканың дамуымен, бәсекелестікпен, елдегі саяси жағдайларменде байланысты,
Егер дағдарысты осындай жағдайда түсінетін болсақ, онда дағдарыс қаупі
2-сурет, – Дағдарыстың себептері
Дағдарыс салдары тез өзгерістерге немесе жұмсақ үзақ және жүйелі
Дағдарыстың әр түрлі салдары тек оның мінезімен ғана анықталмайды,
3-сурет, - Дағдарыстың мүмкін болатын салдары
Тәжірбие көрсеткендей, дағдарыс, себеп - салдарымен де мінезімен де
Дағдарыс дәрісі ретінде түтынуды ынталандыру болып есептелді. Бірақ түтынудың
Дағдарыстың психологиялық теориясы да бар. Й. Шумпетердің ойынша, инвестициялық
ақша теориясы, яғни банк несиесінің кең етек алу циклы
жаңашалық теориясы, яғни өндірістегі негізгі жаңашальгқ еңгізу циклы (Шумпетер,
психологиялық теория, яғни пессимистік және оптимистік көзқарастағы толқынын қамту
- жеткіліксіз тұтыну теориясы, табыстың көп бөлігін, бай және
ды инвестрленгенмен салыстырғандағы цикл себептерін қарастырады. (Гопсон, Фостер, Кэтчингс
мөлшерден тыс инвестициялау теориясы, жақтастардың айтуынша, рецессия себебі болып
*сүн дағы теориясы - ауа райы - өнімділік (Джевонс,
Классикалық қоғамдық ұдайы өндіріс циклы төрт фазадан тұрады [11].
4-сурет, – Экономикалық цикл
1.2. Бейдағдарыстық басқаруды үйымдастыруды, концептуалды
түрғыдан қарастыру
Өндірістік - экономикалық іс-әрекетті басқару теориясында дағдарысқа қарсы басқару
Проактивті және реактивті дағдарысқа қарсы басқару проблематикасын салыстырып қарау,
Бірақ, қарама-қайшы қарастыру көздерін, біржағынан дағдарысты болдырмаудың, екінші жағынан,
Біздің ойымызша, проактивті дағдарысқа қарсы басқаруда объективті, теңестірілген түрғыдан
Дағдарысқа қарсы басқарудың проактивті әдісінің шектелуінің бірі, на-рықтық шаруашылық
Қазіргі күнгі баяу қүбылыс болып, әлемдік энергетикалық дағдарысты ай-туға
Біздің ойымызша, дағдарысқа қарсы проактивті басқаруды кешенді түрде, әртүрлі
Дағдарысқа қарсы басқарудың бүтіндігі барлық басқару бөлімшелерінің өзара іс-әрекетінің
Дағдарысқа қарсы проактивті әдісті қолдану жағдайды толықтай шеш-пейді, бірақ
6-сурет, – Проактивті дағдарысқа қарсы басқаруды ұйымдастырудың концептуалды сызбасы
1.3 Бейдағдарыстық саясат: басқару құралдары мен әдістері
Бейдағдарыстық саясат батысеуропалық экономистермен "негізгі мәселе дағдарыстан шығу болатын,
Мақсатты қоюмен қатар, дағдарысқа қарсы менеджмент ұғымы өзіне уақытша
Бұл жұмыста "бейдағдарыстық менеджмент" үғымы ең кең мағынада қарастырылады
Өтімділік, табыс немесе айналым сияқты базисті айнымалы шамалардан сақталуын
Бұған қарсы, "антиципативті дағдарысқа қарсы менеджмент" нақты іс-шараларды әзірлеу
"Дағдарысты жеңу конценпциясы" - нәтижесі болып дағдарысты жеңу жөніндегі
Ең басында, дағдарысты жену концепциясын әзірлегенге дейін, жауапты түлғалар
Сақтауға бағытталған дағдарыс қатынасы. Мүнда дағдарыс қауіп немесе бөгет
Дағдарысқа қатынас - жаңаға бағытталған. Бұл жағдайда дағдарыс кәсіпорынның
Нарықтық экономика жағдайында дағдарыстьқ жағдайлар жалпы жүйеде де, жекелеген
1.4. АҚШ –та басталған ипотекалық дағдарыс
АҚШ-тағы «ипотекалық дағдарысқа» тоқталсақ қазіргі дүниежүзілік қаржы саласындағы жағдай,
2007 жылдың тамыз айында АҚШ ипотекалық жүйесінде басталған қаржы
Дағдарыстың орын алуының басты себебі – бұл мемлекетаралық валюталық
Әлемдік қаржы дағдарысы дүниежүзіндегі барлық мемлекеттердің бір-бірімен тығыз байланыста
Әлемге дендеп енген қаржы дағдарысы барлық елдердің экономикасын әлсірете
2. Әлемді шарпыған дағдарыс ошақтары
2.1. Дамыған мемлекеттердегі дағдарыс себептері мен салдары
Әлемнің дамыған елдері соңғы 30 жыл ішіндегі ең терең
Осы болжамға сәйкес, ең үлкен ауыртпалықты Ұлыбритания, Мажарстан және
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына кіретін 30 мемлекеттің үлесіне
Дағдарыс әлемдік ірі компаниялардың өзін жан алқымнан алып, құтын
Дағдарыс ірі мемлекеттердің амбициясына да әжептәуір әсер еткен сыңайлы.
Қаржы дағдарысы салдарынан жапон автоөнеркәсібі өндірісті қысқартуға мәжбүр .
Шетелдік сарапшылардың пікірі бойынша, Қытай экономикасы дағдарыс салдарынан біріншілердің
Қытай мемлекеті де өз күшіне сенді. Қытай Халық банкінің
Қытай үкіметінің 2008 жылдың қарашасында дағдарысқа қарсы қабылдаған
Әлемдік қаржылық дағдарыс Аспанасты елі экономикасына Қытай өнімдерін импорттау
Қытайда 750 миллион шаруа тұрады. Олар іс-жүзінде ешнәрсе сатып
Олар мұнайдың стратегиялық қорын жасауда, газ құбырларын салуда, Еуропаның
Әлемдік экономикалық аренада : «Қытай әлемді құтқара ала ма?»
Алайда қазіргі қытайлық «жанданудың» күмән тудыратын ерекшелігі бар,
Қазіргі кезде Қытай экономикасының қарқынды өрлеуі үлкен әсер қалдыруын
Қытай экономикасының қалпына келудегі кейбір аспектілерінің өткінші екендігінің күмәнсіз
Инвестициялық және зерттеу «New Haven» фирмасының Азия бойынша стратегі
Тіпті бұл ауыр болжамдар орындалмай Қытай экономикасы өз бетінше
Қытай көмек бере алатын жағдайда. Бірақ ол салыстырмалы түрде
Дегенмен, Қытай экономикасының серпімділігі – сағым емес. Егер Қытай
Жаһандық дағдарыс және 2010 жылға экономикалық болжамдар Халықаралық сарапшылардың
Мәселен, Халықаралық валюталық қордың әлемдік экономиканың өсу қарқыны бойынша
Дағдарыс салқынының қайтып бара жатқаны туралы сөз болғанда, көптеген
2.2. Дамушы мемлекеттердегі дағдарыс зардаптары
АҚШ-та басталған қаржы дағдарысы, бүгінгі күнде әлемнің барлық елдеріне,
Дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық даму бағытының өзгеруі осы елдер ішінде
Алайда көптеген елдерде қарыз капиталы түріндегі қаржылық құралдар ағымының
Қарыз мәселесінің шиеленісуі дамушы елдерге қандай болса, дамыған елдерге
Қарыздық реттеудің халықаралық механизмдері халықаралық валюта-несиелік қатынастарға айтарлықтай әсер
Сондай-ақ тәуелсіз экономикалық даму кезеңіне аяқ басқан Қазақстан Республикасы
Ресейдің экономикалық даму министрлігінің мәліметінше, қазіргі кезде Ресей ІЖӨ-нің
Дағдарыстың әсері бізбен көршілес жатқан Өзбекстан, Түркіменстан елдерімен Қытайдың
Жалпы, 2010-2011 жылдарға қатысты болжамдардың барлығы бірізді болмайтыны түсінікті,
Жалпы, әлемдік экономиканың бір бөлшегі ретінде қазақстандық экономика да
2.3. Қазақстанның дағдарыстан кейінгі жағдайы
Қазақстан Үкіметі негізгі басымдықты 2010 жылы индустриялық-инновациялық саясатты, «Жол
Осы ретте ҚР Үкіметінің Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған
Ең бастысы – әлемдік салмақты өңірлік ұлтүстілік мемлекетаралық валюталық-есептік
Өңірлік және континенталдық деңгейде тұтастай алғанда әлемдегі заңдар әрекет
Қазақстан қаржы-экономикалық дағдарысының әсерін ТМД елдерінің ішінде бірінші болып
Дағдарыс күшіне енгеннен бері, мемлекеттің экономикадағы рөлі мен орны
Мемлекет озінің басқару функцияларын бірнеше салаларда жүзеге асыра-ды. Біріншіден,
Екіншіден, бұл жаргылық капиталында мемлекеттік үлесі бар кәсіпорындар. Бұл
Ұлттық экономиканың түрақты экономикалық өсу режиміне көшуі мемле-кеттің мықты
Тұрақты экономикалық өсу үшін, келесідей шараларды қабылдау қажет:
Бюджет жүйесі функциясын бөлу және оның үйымдық қүрылым іс-әрекетін
Республикалық субъектілер шығындарын бюджеттік қаржыландырудың барлык баптары бойынша белгіленген
Ақша эмиссиясын пайдалану процесін заңды-қүқықтық арнаға келтіру;
Салық ауыртпалықтарын бөлуді сала арасында теңестіру ;
Кәсіпорындағы салық ауыртпашылығын халық табысының өсуіне бай-ланысты жылжыту саясатын
Реформалау кезіндегі жалпы түтынушылардың мемлекетке деген сенімсіздігін жою.
Өндіріс қуатының толық жүмыс істемеуі экономиканың дағдарыстан шығудың алгашқы
Айтылғандарды ескере отырып, мемлекеттік реттеудің өнеркәсіптік сая-сатқа белсенді ауысады,
Оны іске асыруға қатысушылардың қызығушылығын ескеріп қамту;
әлеуметтік-экономикалық бағытталу;
мемлекеттік реттеу шаралары мен нарықтық механизмдердің үйлесімділігі;
кұрылымдық қайта жандану кезіндегі жағымсыз салдарды азайту, одан ары
шаралардың орынды іске асырылуы және қатысушылардың шараларды өткізуге және
қатынастардың келісім шарттық жүйесі және өнеркәсіпті қайта жаңарту үрдісін
өндірісті дамытуда қайту мақсатында рерурстарды орталықтандыру және ары қарайғы
жалға беруді, лизингті кеңінен қолдану және мемлекеттік меншікті сату-ды
• еңбек, капитал, тауарлар нарықтары және қызмет көрсету, технология
және басқаларға сүранысты ынталандыру арқылы дамыту.
Мемлекеттік саясаттың басты бағыты ғылыми - техникалық прогресс ролін
Әр түрлі меншік формаларындағы кәсіпорындарды және салалардың жүмысын талдау
3 . Әлемдік саясаттағы әлемдік дағдарыс және оның перспективалары
3.1. Әлемдік дағдарыс- жаһандық мәселе
Әлемдік дағдарыс бүгін жаһандық мәселелердің бірі болып отыр. Себеі
Қаржы мамандарының айтуы бойынша, оның себебі – қаржы саласы
Қарапайым тілмен айтқанда, біздің түсінгімізше, қаржы саласы қандай да
Бүгінде қаржы дағдарысына ұшыраған мемлекеттердің қай-қайсысын алып қарасаңыз да,
Хош делік, бір гәп осында екен. Енді жаһанды жайлаған
3.2. Дағдарыстан шығу кілті және оның перспективалары
Сингапурде өткен саммиттің қорытынды декларациясында АТЭҚ елдері экономиканың дамуын
ҚХР төрағасы Ху Цзиньтао 13 қарашада Сингапурде сөйлеген сөзінде
АТЭҚ-қа мүше елдердің қаржы министрлері экономикалық өсімге қолдау көрсету
Бүкіләлемдік банк президенті Р.Зеллик АТЭҚ ұйымына кіретін елдердің экономика
Дамып келе жатқан экономикаларға инвестициялардың құйылуы, қаржы жағдайының дағдарыс
10 қарашада Fіtch Ratіngs рейтинг агенттігі бірқатар дамып келе
Жоғарыда аталған газет ХВҚ-ның өзінің арнайы баяндамасында әлемдік
Халықаралық энергетикалық агенттіктің хабарлауынша, мұнайдың әлемдік бағасының одан әрі
ХЭА-ның мәлімдеуінше, АҚШ-та экономиканың нақты секторы қаржы секторына қарағанда
Әлемдік экономиканың келесі жылы жұмыссыздықтың банк секторына ықпал етуі
Кәсіподақтардың жалпы конфедерациясы өкілдерінің пікірінше, ТМД-да 2010-2011 жж экономикалық
Әлемді жайлаған қаржы және экономикалық дағдарыстың қазіргі жағдайы мен
Қорытынды
Халықаралық қатынастар жүйесі қозғалысқа келді. Жаңа геосаяси полюстер қалыптаса
Белгілі болғанындай, осылардың бәріне басты кінәлі ретінде АҚШ танылып
АҚШ президенті Б.Обама да Пекинде болған кезінде жаңа дағдарыс
Әлемге дендеп енген қаржы дағдарысы барлық елдердің экономикасын әлсірете
АҚШ-та басталған қаржы дағдарысы, бүгінгі күнде әлемнің барлық елдеріне,
Әлемдік дағдарыс бүгін жаһандық мәселелердің бірі болып отыр. Себеі
Қаржы мамандарының айтуы бойынша, оның себебі – қаржы саласы
Жаһандық дағдарыс дәуірінде жоғарыда аталған әлемді талдауға, түсінуге және
Осындай концептуалдық үлеспен қатар Қазақстан бұл мәселелерді шешудің басқа
Бұл мәселені практикалық шешуді бастау үшін түбегейлі жаңартудың нақты
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Маевский В. И. Макроэкономические аспекты становления социально-рыночного хозяйства. М.:
Короткова Э. М. Антикризисное управление подред. - Инфра -
Шумпетер Й. Теория Экономического развития. М.: Прогресс, 1982.
Абалкин П. «К цели через кризис» М.гЛуч, 2007.
Абуталипов Ж. Шаг еще шаг: Антикризисная программа
Бакин А. Дағдарысқа дайын тұрайық. //Егемен Қазақстан 2010
8 сәуір.
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2004-2015 жылдарға арналған стратегиясы туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 ж. 17 мамырдағы 1096
Антикризисные меры Правительства РК // КазПравда. -2010. №18. -с.
Казахстан и мировой экономический кризис //КазПравда. -2010.
30 января.
http://www.minplan.kz/kz/press
http://kz.government.kz/site/news/economics
http://psyholog.ucoz.kz/load/islamiat/lemdik_arzhy_da_darysyna_islamdy_bankter_byl_etpedi
http://www.muftyat.kz/index.php?newsid=662
http://www.bnews.kz/kz/main/economics/ssha-vzyali-na-sebya-otvetstvennost-za-mirovoj-krizis/
http://worldcrisis.ru/crisis/822294
http://kabmir.com/mirovoj_krizis
- 3 -
Ұйымның тіршшк әрекеті
Жаңа сапаның пайда болуы
Процестерді
тұрақтандыру
Дағдарыс қауіпі
Ұйым дамуын басқару
Ұйым
жүмысын
басқару
Басқару
Сыртқы себептер
Дағдарыс себептері
Субъективті
Объективті
Ішкі себептер
Даму қажеттіліктері
Ғылыми білім деңгейі
Табиғи өзгерістер
Басқарудың жетілдірілмеуі
Қызметтегі қателіктер
Қызметтің күрделенуі
Уақыт тығыздылығы
Мүдделердің қарама-қайшылықтары
Дағдарыстың мүмкін болатын салдары
Ұйымның жаңаруы
Ұйымның жандануы
Дағдарыстың шиеленісуі
Ұйымның қирауы
Дағдарыстың әлсіреуі
Ұйымның қайта құрылуы
Ұйымды сақтап қалу
Сапалы өзгерістер
Сандық згерістер
Жаңа дағдарыстың пайда болуы
Тез өзгерулер
Жұмсақ шығу
Ұзақ мерзімді өзгерістер
Қысқамерзімді өзгерістер
Қалпына келмейтін өзгерістер
Қалпына келетін өзгерістер
Өрлеу
Жандану
Дағдарыс
Құлдырау
Экономикалық цикл
Y
уақыт
а
в
с
МЕТОДОЛОГИЯ
1.Әлеуметтік-экономикалық жұйенің орнықты даму теориясының ғылыми-әдістемелік базасын сапалы пайдалану
2. 2.Проактивті дағдарысқа қарсы басқару әдістемесін
СТРАТЕГИЯ
1.Ұзақ мерзімді стратегиялық мақсат приоритеті қиын-қыстау жағдайында тұрақты дағдарыссыз
2.Дағдарыс құбылыстарьшан сақтануда институционалды формаларды кеңінен пайдалану
ТАКТИКА
ТЕХНОЛОГИЯ
ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ЦИКЛДАРЫ
1.Дағдарыс пайда болу жағдайында тәуекелділікті ал-дын-ала бағалау
2.Қоршаған әлеуметтік-экономикапық
1.Дағдарыс жағдайларын ескерту әдістерін, формаларын тиімді пайдалану
2. Дағдарыс жағдайлары кездеріне
1.Дағдарыс құбылыстарын кешенді болжау
Дағдарыс жағдайларының дамуының мониторингі
3.Дағдарысқа қарсы басқарудың
4.Дағдарысқа қарсы басқару нәтижесін мұқият талдау және бағалау