Тақырыбы: "ТУРИСТІК ӘРЕКЕТТІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ"
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 ТУРИЗМДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТТЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 9
1.1 Мемлекеттік саясат: анықтамасы, теориялары, қалыптасу жолдары 9
1.2 Туристтік қызметтің экономикалық көрсеткіштері 18
1.3 Туризм саласының қалыптасуы және дамуы: әлемдік тәжірибе 23
2 ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ 30
2.1 Қазақстандағы туризм: басқару жүйесі, ерекшеліктері 30
2.2 Қазақстандағы туризмнің даму перспективалары және болашағы 53
2.3 Туристік-экскурсиялық ресурстары, оның инфрақұрылымы 56
2.4 Игерілген туристік-экускурсиялық нысандар және оның құндылығы 61
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТУРИСТІК МАҚСАТЫНДА КӨРНЕКІЛІК ЖЕРЛЕРІН ДАМЫТУ 73
3.1. Табиғи және жасанды көрнектілікті жерлердегі туризмді дамыту 73
3.2 Қазақстанның туризм қызметін белсендіру жолдары 76
ҚОРЫТЫНДЫ 79
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 82
ҚОСЫМШАЛАР 84
КІРІСПЕ
ҚР 2011 жылғы халыққа жолдауында «Салауатты өмір салты мен
Туризм (франц. тоұрісме, тоұр – серуендеу, жол жүру) –
Туризм әлемдiк экономикада басты рөлдiң бiрiн атқарады. Дүниежүзiлiк Туристiк
Туризм дүние жүзі бойынша кез-келген қоғамда ерекше орында, ол
Туризмнің танымдық, тәрбиелік мәдени т.б. мәндерін маңыздылығын былай қойғанда,
Бүгiнгi таңда Қазақстанның және шет ел туристерiнің, демалуына жағдай
Туризмнiң қазiргi индустриясы табысы жоғары және серпiндi дамып келе
Қазақстанда туризм индустриясының өркендеуі шетел валютасының ағылуына, бюджеттің өсуіне,
Дегенмен, еліміздегі туризмның қазіргі халі мәз емес. Ескірген материалдық-техникалық
Қазақстандық және шетелдік азаматтардың әртүрлі туристік қызметтерге қажеттілігін қанағаттандыру
Туристік қызмет кәсіпорын шаруашылық әрекетімен ғана шектеліп қоймайды, ол
Туризм индустриясы көптеген шағын және орташа кәсіпорындармен сипатталады. Олардың
Бәсекелестіктің күшеюі және туристік қызметке деген клиенттердің талаптарының көбеюі
Туристік фирмалардың басқару жүйесін қолданудың маңыздылығы оның пайда болуын
Туристік қызметтегі басқару жүйесінің концепциялары:
Нарықты зерттеу және болжау;
Нарықта туристік өнімді тарату әдістерін өңдеу;
Тиімді баға саясатын анықтау;
Ақпараттық қамтамасыз ету жүйесін құру;
Маркетинг жоспарын өңдеу.
Туризмді басқарудың негізгі қызметтері – рекреациялық мұқтаждықты, сұранысты, монопольды
Туристік қызметтерге келесілер жатады:
Нарықтық сұранысты анықтау;
Өнімнің оңтайлы ассортиментін анықтау;
Өндірістің құрылымын анықтау;
Тиімді шешімдерді қабылдау;
Өткізу саясатын жасау.
Кейбір авторлар туристік маркетинг анықтамасына жаһанды мән береді. Мысалы,
Туристік басқару жүйесі дегеніміз – ұсынылатын қызметтерді, нарықтағы сұранысы
Туристік өнім деп, туристік саяхат кезінде туристің қажеттілігін қанағаттандыру
Туризм Қазақстанда нарықтық қатынастарды қалыптастыруда көптеген аспектілердің жетекшісі болып
Әлемдік экономикада туризмнің рөлі күннен күнге өсуде. Жоғарғы табысты,
Қазiргi туризм еңбекшiлердiң жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына шығуымен
ДТҰ, туризм жөнiндегi мамандандырылған халықаралық ұйымдардың зерттеулерiнiң талдауына, сондай-ақ
Қазiргi туризм - бұл әлемдiк экономиканың құлдырауды білмейтiн саласы.
Туризм жалпы алғанда, мемлекеттiң экономикасына үш оң нәтиже бередi:
1. Шетел валютасының құйылуын қамтамасыз етедi және төлем теңгерiмi
2. Халықтың жұмыспен қамтылуын көбейтуге көмектеседi. ДТҰ мен Дүниежүзiлiк
3. Елдiң инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдеседi.
Туризм елдiң тұтас аудандарының экономикасына белсендi әсер етедi. Туризм
Туризм жеке және ұжымдық жетiлдiру құралы ретiнде жоспарлануы және
Туризмнiң жылдам және тұрақты өсуiн, оның қоршаған ортаға, экономиканың
Туризм елдің тұтас аудандарының экономикасына белсенді әсер етеді. Туризм
Қазіргі таңда туризм әлемдік экономикада басты орында және әлемдегі
Туризмнің өзектілігіне келетін болсақ, туризм біздің елімізде жаңадан кірген
Дипломдық жұмыстың мақсаты туризм саласындағы қызметтерді жетілдіру, туризмнің дамуына
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі туризмнің басқару жүйесі, саясаты, ұзық
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні туризмнің басқару жүйесінің анықтамасы, теориялары,
Зерттеу көздері отандық және шет елдік еңбектер мен бағдарламалар.
1 ТУРИЗМДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТТЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мемлекеттік саясат: анықтамасы, теориялары, қалыптасу жолдары
Әлемдік даму аренасына қадам басқан кез келген мемлекет өз
Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін Қазақстан халқы күрделі тарихи кезеңді
Осы жағдайда ҚР-ның ұлттық саясаты тарихи қордаланған қайшылықтардың және
Мемлекеттік саясат тарихи қалыптасқан дәстүрге, күш көрсетпеу, төзімділік, халықтардың
Дегенмен тоталитарлық жүйеден қалған әлеуметтік - экономикалық және мәдени
Қазіргі жағдайларда мемлекеттік саясаттың негізгі мақсатты міндетті түрде адамдардың
Саясаттың негізгі мәселесі – билікті қолға алу, ұстап тұру,
Мемлекеттік саясат жүйесінің мәні мен элементтерін қарастыруда қазiргi саяси-әлеуметтік
Осы күнге дейін және «мемлекеттік саясат» анықтамасында, және мемлекеттік
Жоғарыда айтылғандарға сәйкес мемлекеттік саясат өндеу кезінде және стратегияның
Құрылымдық байланыстардың көп түрлілігін және мемлекеттік биліктің субъектері мен
Мемлекеттің мәдени-тәртіптік қызметі адамдардың рухсыздығының өсуімен байланысты маңызды мәнге
Мәдениет – қоғамның өнегелілігінің негізі болып табылады. Мемлекетке халықтық
Адамзат тарихында саяхаттау сауданы дамыту, жаңа жерлерді жаулап алу
Саяхат – адамдардың жылжу мақсатына байланыссыз кеңістіктегі қозғалысы. Саяхаттың
Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы заңда берілген анықтама бойынша:
Туризм (француз сөзі tourisme, tour- серуен, сапар)- бір жағынан,
1) XIX ғ. дейін - элитарлық туризм, туристік өнім
2) XIX ғ.- бірінші дүниежүзілік соғыс - көлік дамуындағы
3) екінші дүниежүзілік соғыс аралығындағы кезең – көпшілікті туризмның
4) екінші дүниежүзілік соғыстан кейін – қазіргі кезең –
Бірінші кезең туризмның тарихи алғышарты ретінде анықталады. Антикалық заманда
Ортағасырларда саяхат діни сипат алды. Діни сенім адамдарды әулие
Ренессанс және Ағарту дәуірі дінисебепті әлсіретіп, сапарлардың жеке тұлғалық
XIX ғ. ортасына дейін саяхаттар мақсатты емес, тек өзіндік
Екінші кезең көліктің дамуындағы дүрбелең өзгерістермен сипатталады. Параход, паровоздың
Бірінші дүниежүзілік соғыс, 30 - жылдардағы Ұлы күйреу және
Екінші дүниежүзілік соғыстан соң туризм нағыз көпшілікті ( төртінші
Потенцалдық қорымен және Қазақстан Республикасы үкіметі көмегімен Қазақстан экотуризімінің
Қазақстанда 9 мемлекеттік табиғи қорық, 6 мемлекеттік ұлттық саябақтар,
Отандық тур операторлармен бүгінгі күні Республикамыздың 16 облысына 898
Сол себепті болашақта 2030 жылға дейін, Қазақстандағы ұйым, тағы
Қазақстан әртүрлі және қызықты ландшафтқа бай. Дәл ландшафтыда табиғат
Туристік-рекреациялық мақсатқа бағытталған мемлекеттік ұлттық табиғи парк, республикалық маңызы
Ақсу –Жабағылы мемлекеттік қорығы Батыс Тянь-Шаньда орналасқан. Жалпы қорық
Ақсу-Жабағылы қорығы танымдық және кейбір аймақтарында белсенді туризм түрін
Барсакелмес қорығы-Арал теңізінің солтүстік бөлігінде, Барсакелмес шөлді аралында шоғырланған.
Қорғалжын қорығы-237,1 мың га территорияны алып жатыр және Ақмола
Теңіз көлі әлемдегі сирек кездесетін солтүстік құстар ұялайтын орын.
Теңіз-Қорғалжын көлдері-көктем құстар маусымдық алмасуында үлкен аумақтағы су құстары
Марқакөл қорығы территориясында 5 биіктік белдеулері анық байқалады. Флорасы
Жалпы бұл өңірді «екінші Швейцария» деп атағандықтан, бұндағы көрікті
Наурызым -87,7 мың га алып жатыр, оның 39,6 мың
Қорық су құстары ұя салатын, ұшып-қонатын жолда орналсқан далалы
Бұл аталған қорықтар табиғи қалыпты сақталған көрікті жерлер саны
Үлкен рекреациялық маңыздылыққа ие-ұлттық табиғи парктер. Қазақстанда ең бірінші
«Алтынемел» -Қапшағай суқоймасының солтүстік жағлауында орналасқан. Парк құрамына Үлкен
Іле –Алатау ұлттық паркі-Іле Алатауы солтүстік баурайын қамтиды. Ұлттық
«Шарын» табиғи паркі Шарын өзені аңғарында орналасқан. Ол-өзінің фантастикалық
Қазақстандағы табиғат ескерткіштері өте көп. Олардың көпшілігі мемлекеттік маңыздылығы
«Гусиный перелет»- аумағы 2 га алып жатқан Павлодардың солтүстік-батысында
Шарын «Ясеновая роща» ескерткіші Алматы облысының шығысында 4855 га
Шынтүрген шыршалары –Іле Алатауы тауында бозгүл шатқалында орналасқан. Бұл
Маңғыстау үңгірлері мен Үстірт жотасы. Үстірттің Қазақстан бөлігінде әктасты-гипс
«Төрткүл» стол тәріздес қыраттар Евразиядағы материктік мұздану кезеңінде қалған.
Көкшетау қыраттары-керемет әдемі тұщы көлдер мен жоталар тобынан тұрады.
Қарақия –ТМД территориясындағы ең терең құрғақ сипат, теңіз деңгейінен
Баянауылдың экзотикалық жартастары Павлодар облысының оңтүстігінде граниттік массив түрінде
Осындай ұзақ тарихы бар туризм, әлі күнге дейін біржақты
Туризм анықтамасын үш топқа топтастыруға болады. Бірінші топқа, туризмды
Туризм анықтамасының екінші тобы, оны халық миграциясының бір түрі
Анықтаманың үшінші тобы, туризмді күрделі әлеуметтік-экономикалық құбылыс ретінде сипаттайды,
Статистикада туризм, мекен-жайды немесе жұмысты ауыстырумен байланысты емес, халық
1993 жылы БҰҰ Статистика коммисиясы Бүкіләлемдік Туристік Ұйым (БТҰ)
Осы анықтамаға сәйкес туризмға тән негізгі сипаттамалар төмендегідей:
-тұрғылықты ортадан тысқары шығу;
-қозғалудың уақытша сипаты;
-сапардың мақсаттылығы;
Тұрғылықты ортадан тысқары шығу – туризмнің маңызды сипаттамасы. Белгілі
БТҰ ұсынысы бойынша тұрғылықты орта параметрі екі көрсеткішпен сипатталады:
Екінші көрсеткіш – арақашықтық. Мекен – жайға қашық орналасқан
Сапар мақсаты туризмға жататын қызметтер түрін дәл анықтайтын маңызды
Күрделі әлеуметті-экономикалық сала болғандықтан, туризм көптеген сыртқы факторлар әсеріне
Туризмге әсерін тигізетін факторлар екі түрге бөлінеді:
-сыртқы (экзогенді)
-ішкі (эндогенді)
Сыртқы факторлар туризм саласына қоғамдық өмірдегі өзгерістермен және туризм
Туризм дамуына әсерін тигізетін, маңызды сыртқы факторларға мыналар жатады:
Бұл факторлар өз бойына маңызды элементтерді жинаған, сондықтан да
Табиғи-географиялық (теңіз, тау,орман, флора, фауна,климат және мәдениет ескерткіштері) факторлар
Табиғи және мәдени-тарихи ресурстардың байлығы, олардың мүмкіншілігі мен қолданудың
Сонымен қатар, еске алатын жайт, табиғат құбылыстары туристік белсенділіктің
Тұтас алғанда табиғи-географиялық және мәдени-тарихи факторлар туризмның дамуына зор
Экономикалық факторлардың туризмға әсері, ең бастысы туризм және экономика
Мемлекеттің экономикалық жағдайынан тек қана халықтың табысы ғана емес,
Сонымен қатар экономикалық факторлар қатарына инфляция, пайыздық көрсеткіш, нақты
1.2 Туристтік қызметтің экономикалық көрсеткіштері
Бүгінгі күні компаниялар саны едәуір арттып, қатаң бәсекелестік нарықта
Кесте 1 - Туризмнің экономикалық функциялары
Туризмнің экономикалық функциялары
Өндірістік
Табыс әкелуі
Халықты жұмыспен қамтамасыз ету
Аймақтық сәйкесіздікті тегістеу
Төлем балансының ауытқушылығын тегістеу
Шаруашылық іс-әрекетінің кез келген басқа саласы сияқты туризм индустриясы
20 ғасырдың ортасында халықаралық туризм бүкіл әлемдік сипатқа ие
Жұмысшы күші нарығы үшін де туризмнің маңызы зор. Американдық
Аталатын шаруашылық саласы әлемнің көптеген дамыған және дамушы елдерінің
Осының барлығы туризмнің бүгінгі күні әлемдік экономикада басты орынды
Бүгінгі күнде туристік мақсаттардағы адамдар қозғалысы жер шарының барлық
Біріншіден, туристтік бизнеспен айналысу үшін үлкен көлемдегі инвестициялар қажет
Екіншіден, туристтік нарықта ірі, орта және шағын фирмалар табыста
Туризмнің актуалдылығына келетін болсақ, туризм біздің елімізде жаңадан кірген
«Стратегия – бұл айқын бейнемен іс істеу міндеттеме: сол
Сурет 1 - Стратегия басқаудың негізгі құрылымдары
Қызмет ету стратегиясын құру үшін, кәсіпорын басшылығына немесе ұйымдарға,
Экономика және туризм өзара тығыз байланыста дамиды. Экономикаға туризмның
Туризм дамуына оң әсер тигізетін факторлар:
нақты табыстың өсуі;
табыстың тең бөлінуі;
валютаның тұрақтылығы;
тиімді конъюктуралық жағдай.
Туризм дамуына теріс әсер тигізетін факторлар:
экономикадағы дағдарыс құбылыстары;
өндірістің құлдырауы (жұмыссыздықтың өсуі, жалақының қысқаруы, уақытша жұмыс жасау);
валютаның тұрақсыз болуы;
тиімсіз конъюктуралық жағдай.
Елдің экономикалық дамуымен, оның азаматтарының ұлттық табыс көлемімен және
Туризмның дамуы тек қана ұлттық қана емес, сонымен қатар
Әлеуметтік факторлар ішінен бірінші кезекте аталып өтілетін, бұл халықтың
Бос уақыттың артуы қазіргі заманғы ғылыми – техникалық төңкеріспен
Халықтың бос уақытының ұзақтығы артуына байланысты туризмде екі тенденция
“Аралықты сапарлар” үшінші мыңжылдықтағы туризм дамуын анықтайды. Бұндай қортындыны
Әлеуметтік факторлар қатарына, сонымен қатар білім деңгейінің, мәдениет, халықтың
Соңғы уақытта, яғни XX ғасырдың соңғы онжылдығында экономикалық және
Туристердің қажеттіліктері де өзгерді: төменгіден-жоғарыға, жұмысқа қабілеттілікті арттырудан –
“Үш S” (Sea – Sun - Sand; теңіз-күннің көзі-жағажай)
-тұтынушының материалдық әл-ауқаты;
-жұмыспен қамтылған халықтың еңбек және бос уақытының қатынасы.
әлеуметтік-демографиялық факторлар:
-жасы;
-жынысы;
-кәсібі;
-білімі;
-әлеуметтік тобы;
-жанұялық жағдай;
-мүліктік жағдайы;
-жанұя құрамы;
-тұратын аймағы;
-қала/ауылды мекен;
-кәсібі.
Әр оқулықта туризм дамуына әсер етуші әлеуметтік және экономикалық
Қаржылық-экономикалық факторларға мыналарды жатқызады: елдегі, мемлекеттегі экономикалық жағдай, қаржылық
Сонымен, бірінші бөлімді қорытындылай келе келесі тұжырымдамаға келдік: Мемлекет
1.3 Туризм саласының қалыптасуы және дамуы: әлемдік тәжірибе
Қазіргі заманғы туризм тарихи дамудың өнімі болып саналатын, күрделі
Туристік қызметтің алғашқы түрлері өте ерте кезде пайда болды.
Ортағасырларда діни сапарлардың, жекелей алғанда: мұсылмандардың – Меккеге, христиндардың
Еуропада адамдардың қозғалып жүруі жаппай сипатқа ие болды: крест
Вебстер сөздігі «турист» сөзін «рахаттану үшін немесе қызығушылықтан саяхат
Саяхат, туризм – бұл саяхат жасауға қандай бір түрде
Қызмет түрлерінің барлық тізімі туризмнің инфрақұрылымын білдіреді. Бизнестің бір-біріне
Бұл анықтамалардың барлығы осы күрделі жүйені әртүрлі қырынан көрсетеді.
Елдің экономикалық дамуының деңгейіне қатысты, туристік қызметтер нарығын дамытуды
Туризмдегі «нарық» термині негізінен географиялық бұрыш ретінде қарастырылады.
Ол мыналарға ажыратылады:
Ұлттық (ішкі) нарық, аталған елдің тұрғындары арқылы берілген. Бұл
Халықаралық нарық, көрші елдер тұрғындарымен немесе басқа географиялық аймақта
Ұлттық туризм ішкі туризм және көшпелі туризмге бөлінеді.
Халықаралық туризм шығу және кіру туризмінен тұрады. Кіру туризмі
Халықаралық туристік ұйымдардың материалдарына сәйкес, туризмнің бұл түрлері «ел»
Туризм аясында болып жатқан процестерді түсіну үшін, «турист» дегеніміз
Қазіргі уақытта «туризм», «турист» категориялары белгілі бір нақтылай түсінулерді
Сурет 2. Туризм түрлері.
1969 жылы туризм бойынша БҰҰ-ның Рим конференциясы сондай-ақ «турист»
Сурет 3. Туризм статистикасы.
Туризмнің негізгі түрлеріне сәйкес «келушілер» келесі түрде жіктеледі:
халықаралық келушілер – оның негізгі тұрғылықты жері болып саналмайтын
ішкі келуші – елдегі қандай бір жерге 12 айдан
Ішкі келушілер өзіне, сондай-ақ туристер категорияларын (түнемелі келушілер) және
Халықаралық келушілер келесілерге бөлінеді:
келген елде орналасудың ұжымдық немесе жеке құралдарында бір реттен
бірде бір рет түнемейтін, бір күндік келуші-тұлғалар, мысалы, кешкілікте
Көптеген елдер, анықтама негіздеріне БҰҰ статистикалық комиссияның ұсыныстарын атап
Туристік нарықты дамыту көп жағдайда, нарық пен сұранысты жанжақты
Бұл олқылықтардың орнын толтыру үшін Бүкіләлемдік туристік ұйымның (БТУ)
байланыстар орнату;
клиенттердің талап-тілектері мен қажеттіліктеріне сәйкес, туристік өнімдерді өткізу үшін,
туристік қызметтерді нарыққа жылжыту бойынша фирмалар қызметінің нәтижелерін талдау,
Оны сұраныс пен ұсыныстың арасалмағы, баға деңгейі, бәсекелестіктер, мемлекеттің
Конъюнктураны білу нарыққа сауатты болжам жасауға, туристік фирмалардың әлді
Туристік сұраныс жаппай және әлеуметтік категория болып саналады. Ол
Жекелеген туристік фирмалармен көрсетілетін қызмет көлемі сандық және сапалық
Нарықты сегменттеу – бұл ұсынылатын қызметтердің құрылымы мен сапасына
Әлеуметтік-демографиялық – жас мөлшері, жынысы, отбасылық жағдайы, білім беру,
Саяхат жасау уақытындағы мінез-құлық – саяхат жасаудың мақсаты мен
Мотивация және сапар шегу туралы шешім қабылдау процесі.
Туристік ұйымдардың көпшілігі сегменттеудің пайдасы өлшеусіз болса да, бүгінгі
Қанағат алу үшін саяхаттану. Жаңа жерлерден болудан алынған рахаттанушылық
Сурет 4. Туристік нарықтың сегменттелуі.
Өзінің тілегін орындау үші саяхаттар жасау. Олардың көбісі, өзінің
Спорт көрермені ретінде соған қатысу үшін саяхаттар. Миллиондаған туристер
Сатып алу үшін саяхаттар. Көптеген адамдар үшін курорттарға денсаулығын
Ағарту саяхаттары. Көптеген Америка университеттері Еуропадағы әріптестерімен кең ауқымды
Құмарлық үшін саяхаттар. Мәселен, Лас Вегас қаласы жылына 14
Сондай-ақ туристердің артықшылық берушіліктері мен бейімділіктерін сегменттеудің негізіне жатқызуға
«күн мен теңіз» сегменті
«табиғат пен тыныштық» сегменті
«турист» сегменті
«жабайы және ластанбаған табиғат» сегменті
«тіл үйрену» және т.б. сегмент.
Мемлекет адам қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда болған.
Әскери демократияның дамуы қоғамда саяси ұйымның – мемлекеттің пайда
1. Мемлекеттің тәуелсіздігі болады. Мұның мәнісі – мемлекет өзінің
2. Мемлекеттің халқы әкімшілік-аумақтық аймақтарға бөлінеді, бұл жерде адамдардың
3. Мемлекетте қоғамды басқаратын өкімет билігінің белгілі бір дәрежеде
4. Қоғамның өмір сүріп, тіршілік етуі үшін мемлекет заңдар,
Мемлекеттің саясаты әлеуметтік қамсыздандыруға және қызметтерді көрсетуге арналған қызметті
Қазақстан Республикасы Ата Заңында «өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және
Мемлекеттік саясатты жүргізудің негізгі мынадай принциптері бар: баға көтерілгенде
Мемлекеттің экономикалық жағдайынан тек қана халықтың табысы ғана емес,
Сонымен қатар экономикалық факторлар қатарына инфляция, пайыздық көрсеткіш, нақты
Ұлттық шаруашылық үшін халықаралық туризмнің мағынасы бойынша бастапқы орын
2 ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ
2.1 Қазақстандағы туризм: басқару жүйесі, ерекшеліктері
Туристік ағымдардың неғұрлым толық көлемін қалыптастыру мақсатында өз бетінше
Респонденттерге түсетін жүктемені төмендету және Бүкіләлемдік Туристік Ұйымның ұсынымдарына
Туризм – бұл негізгі қызмет көрету. Бірақ қызмет көрсету
Сонымен қатар кез келген кәсіпорынды құру кезінде ең алдымен
Осы орайда келесі сызбаны қаратырайық:
Сурет 5. Туристерді тарту құралдары
Сонымен қатар турфирмалардың бір-бірімен әрекеттесу маңыздылығы ортақ турөнім шығару
әр турфирма ішіндегі кірме факторлар мен өндірістік факторлар арасындағы
әртүрлі туркәсіпорындарының бірін-бірі толықтырулары;
турқызмет кәсіпорындары мен туристік еоекшеліктер арасындағы бірін-бірі толықтырушылық.
Сонымен қатар тауар өнімділігі сапалы болу үшін ең алдымен
Сонымен қатар турфирманың қызметінде дистрибьторлық жүйе маңызды рөль атқарады.
олар сұраныс жайлы нақты мәліметтерге ие;
тұтынушылардың талаптары жайлы неғұрлым тереңірек мәліметтенген;
нарықтың сегментациянысна қатысты сұраныстың өзгеруін жедел арада анықтай алады.
Атаулы қызмет атқарушылар түрлі қызмет түрлерін бір жиынтыққа жинап,
Олар тек қана джиынтық қызмет көрсетулердің пакетін беріп қана
Осыған орай келсесі сызбаны қарастырып көрейік:
Сурет 6. Туризмдегі дистрибьюция жүйесі
Сонымен қатар, айта кететін жағдай, бәскелестікке қажетті факторларының бірі
Сурет 7. Арнайы сұранысты анықтаушы факторлары
Қадағаланбайтын экономика саласында көрсеткіштердің сапасын жоғарылату мақсатында сауда қызметін
Халық шаруашылығының саласы ретінде туризм сұраным мен ұсыныстың нарықтық
Халықаралық туристік рынок бүгінгі күні миллиардтаған айналымы және қатаң
ДТҰ – ның ұсынымдарын ескере отырып жүргізілген талдау мен
Көрсетілген басымдықтарға сәйкес бірінші кезекте игерілетін мынадай аудандар мен
1.Іле (Алматы қ., Түрген с., Есік қ., Талғар қ.,
2.Солтүстік Тянь-Шань (Кеген с., Нарынқол с., Жалаңаш с., Шонжы
3.Жаркент-Талдықорған (Жаркент қ., Көктал с., Басши с., Текелі қ.,
4.Балқаш (Балқаш көлі, Балқаш өңірі с.).
5.Солтүстік Жоңғар (Достық с.,Алакөл көлінің маңы, Лепсі с., Лепсі
6.Жамбыл (Тараз қ., Мерке с., Мойынқұм ауданы)
7. Түркістан (Түркістан қ., Тұрбат с., Отырар с., Шәуілдір
8.Сайрам-Шымкент (Шымкент қ., Сайрам с., Арыс қ., Шардара қ.,
9.Жоғары Бұқтырма (Қатон-Қарағай с., Беріл с., Рахманов бұлақтары курорты,
10.Маңғыстау (Фетисово с., Ақтау қ., Ералиев-Құрық а.п.).
Бұдан басқа, басымдықты игеру объектілеріне жатқызуға болатын қазіргі және
Қазақстандық өнім орталық азия турөнімінің құрамында тиімді ұсынылса, жетістікке
Біріншіден, турөнімнің институционалдық элементтері үкіметаралық деңгейде келісілуі тиіс.
Екіншіден, біздің турөнім көршілеріміздің турөнімдерінен кем болмауы керек. Оның
Қазақстанда туризм дамуына әлеуметтік-экономикалық жағдайлар оң ықпал етуі тиіс.
Қазақстанда, сол сияқты ТМД-ның басқа елдерінде туризм дербес сала
Статистикалық органдардың деректері бойынша республикада бүгінгі күнге дейін 435
Кесте 2. Қазақстандағы 2006-2010 жылдардағы туристік экскурсиялық қызмет
№
п/п Көрсеткіштер 2006 2007 2008 2009 2010
1. Барлық қызмет көрсетілген туристер (адам) 11434582 13149947 16512102
2. Жөнелтілген туристер (адам) 175800 6623578 7004924 7005004 6202182
3. Қабылданған туристер (адам) 3955 420057 450718 250000 141104
4. Кәсіпорындардың саны 1448 1503 1569 1478 1435
«Челноктық бизес» Қазақстанда үлкен атақпен пайдаланылады. Бұл туризмді оның
Тәуелсіз сарапшылардың бағалауы бойынша Қазақстанның 150000-ға жуық азаматтары «челноктық
Қазақстандықтар арасында автомобильдік деп аталып жүрген туризм кең түрде
Курорттық, көрермендік туризмнің дәстүрлі үлгілері өзінің кең белгілігін сақтап
Қазақстандық фирмалар жеткілікті түрдегі қымбат жеке турларды ұсына алады.
Қазақстандағы туристік агенттіктердің көпшілік бөлігі қонақ үйлерін, авиабилеттерді брондау
Қабылдаушы туризм («Хан-Тәңірі», «Жетісу-трэвел» және т.б.) деп аталып жүрген
Статистика органдарының деректері бойынша 2008 жылы республикадағы туристік қызметті
2009 жылы республикаға Германиядан (23,9%), Ресейден (19,4%), Турциядан (12,6%),
Ресейден келетіндер негізінен «челноктар». 2010 жылы туризмнің тікелей үлесі
Туристік қызмет нарығындағы қалыптасқан жағдайларды талдау үшін, Қарағанды қаласында
Бірінші топқа жатқызылған фирмаларда элиталық экскурсиялық турлар мен демалыс
Бірінші топтағы фирмалар шоп-турлармен айналыспайды. Бұл агенттіктер «Трансаэро», «Сан»,
Фирмалардың екінші тобындағы шоп-туристердің үлесі 60-тан 100%-ке дейін ауытқиды.
Қарағанды қаласында туристік клуб жұмыс жасайды. 2010 жылы туристік
Қазақстандағы туризмнен түсетін кіріс ұлттық табыстың бар болғаны 0,02%-ін
Әлемдегі жалпы ұлттық өнімнің оннан бір бөлігін қамтамасыз ете
Қазіргі уақытта, бұрын «жабық» үлгідегі елдер ретінде қызметін жүргізген
Біздің елімізде қолдануға болатын туристік маркетинг бойынша материалдарды даярлау,
Қазақстанның дербес елдер қатарына қосылып, көк байрағымызды желбіреткеніне де
Қазақстанда туризм индустриясының өркендеуі шетел валютасының ағылуына, бюджеттің өсуіне,
Еліміздегі туризмның қазіргі халі мәз емес. Ескірген материалдық-техникалық база
2010 жылғы және 2011 жылғы қаңтардағы Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалықдамуын
Қазақстанда 2010 жылдың жалпы ішкі өнімінің (ЖІӨ) көлемі жедел
ЖІӨ-нің 9,4%-ға өсуі экономиканың барлық салаларындағы нақты көлемнің өсуіне
2010 жылы дефлятор- индекс жалпы экономика бойынша 2008 жылмен
2010 жылы ЖІӨ құрылымында тауарлар өндіру мен қызмет көрсетудің
Сыртқы сауда айналымы. Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналымы кеден
Ағымдағы жылдың қаңтарында ақылы қызмет көрсету саласының бағасы мен
Ағымдағы жылдың қаңтарында экономиканың тұтыну секторында баға өсімінің қарқыны,
Жалдамалы қызметкерлердің басым бөлігі қалалық жұмыспен қамтылған (олардың жалпы
Ақшалай табыстар. 2010 жылдың халықтың орта есеппен жан басына
Сурет 8. Халықтың атаулы ақшалай табыстары (бағалау бойынша), айына
Тәуелсіз Қазақстанда көптеген туристік фирмалардың жұмысы кең етек жайды.
Жалпы туристік ағынның 69,2 %-і шығу туризмі де, 11
Сатылған жолдамалар құны шығатын туристерге шаққанда 95 % болса,
Ал Қазақстан экономикасында туризм әлі сауда балансының теріс сальдосын
Дүниежүзілік Туристік Ұйымның (БТҰ) анықтауынша,елдер ең алдымен туристерді жеткізіп
Ал туристер мен экскурсанттарға 2010 жылғы қызмет көрсету кестесін
Кесте 3. Қазақстандаға келушілер саны
Резидент еместер резиденттер
адамдар Сатылған жолдама құны,мың Түсім, мың тенге адамдар Сатылған
Қазақстан Республикасы 100
100 100 100 100 100
Солтүстік Қазақстан 3,9 1,0 4,771 11,5 10,0 5,85
Батыс Қазақстан - - - 8,5 6,13 5,5
Оңтүстік Қ. 0,6 5,0 0,06 8,0 1,574 4,84
Орталық Қазақстан 2,0 - 0,2 7,3 4,2 28,0
Шығыс Қазақстан 15,0 4,6 1,7 3,8 0,3 1,7
Алматы қаласы 77,0 89,3 93,0 69,0 78,0 54,0
Қазақстанның 5 экономикалық ауданындағы туристерге қызмет көрсету мөлшерін қарастыра
Қазақстанның табиғат ерекшеліктері кез-келген туристі бей-жай қалдырмайтынына біз кәміл
-республикадағы бүкіл туризм инфрақұрылымын жүйеге келтіріп, болашаққа бағыт-бағдарын анықтау
-туризм объектілеріне көлік пен коммуникация қолайлылығын жақсарту;
-қонақ үйлер, кемпингтер, мотельдердісалу барысында маусымдық ерекшеліктеріне көңіл бөлу;
-туризмдегі жарнама мен үгіт-насихат жұмысын озық технологиялық әдістерді пайдалана
-шетелдік және отандық инвестицияларды туризм саласына тартудың көзін табу.
Қазақстанда дербес және тиімді телекоммуникациялар жүйесін құру қажеттігі туып
Қазақстан Республикасының көлік жүйесінде темір жол ең арзан қызмет
Туристік байланыс жүргізу барысында автомобиль магистральдары дүниежүзілік деңгейге сай
Сыртқы экономикалық байланыстарымыздың өсуі нәтижесінде туризмнің қалыптасу кезінде басымдық
Аталған көлік жүйесімен қатар, туристік инфрақұрылымның ішіне орналастыру мен
Тамақтану базасы салыстырмалы түрде жақсы дамыған. Бірақ жалпы туристік
Қазіргі кезде «Туризм индустриясын дамытудың ұлттық бағдарламасы», «Қазақстан Республикасында
- туризмді экономиканың басқа салалары деңгейіне теңдестіріп, оның бір
- туристік инфрақұрылымды қайта жабдықтау және жаңа талаптағы объектілерді
- шет елдің алдыңғы дамыған туристік компанияларымен, корпорацияларымен қатынас
- туризмдегі көлік пен коммуникациялар жүйесін әлемдік стандарттарға сәйкестендіру;
- халықаралық туризм үшін кадрлар даярлап, олардың кәсіптік біліктілігін
- ғылым мен техникадағы жетістіктерді туризмді басқару мен үйлестіру
- туризмге жанама қатынасты кешендердің барлығын аталмыш саланы дамыту
Үкімет шетелдік және отандық салаға тарту жөніндегі жұмыстарды күшейтеді,
Осылардың ішінде өнім негізгі орын алады. Туристік өнім ретінде,
Туристік өнімді туристік қызмет кешені түрінде кескінмен көрсетуге болады.
Сурет 9. Туристік өнім.
Туристік өнімдерді тұтынушы, турды оны әзірлеген туристік фирмалардан немесе
Сурет 10. Қызметпен жабдықтаушылар.
Туристік өнімдерді анықтау туралы бірегей көзқарас жоқ. Мәселе мынада,
Айрықша өзіне тән, туристік өнімдердің көптеген жіктеулері бар. Мысалы:
табиғи факторлар
жергілікті тұрғын халықтың: тіл, менталитет, қонақжайлылығы сияқты өмір ерекшеліктерімен
бірегей инфрақұрылымдардың болуы (көлік, коммуникация)
туристік құрал-жабдықтар.
Неғұрлым толық жіктеулердің бірін туризм жөніндегі Бүкіләлемдік ұйым берген.
табиғи байлық
энергетикалық байлық
демографиялық деректер және туристік қызметтерге тұрғын халықтың бейімділігі көзқарасы
саяси, заң, әкімшілік аспектілері
әлеуметтік аспектілер (ақылы демалыстың болуы, қызмет көрсету және білім
әртүрлі игіліктер мен қызметтер
экономикалық және қаржылық қызмет.
Кез келген тауардың немесе қызметтің нарықтағы жағдайы шынайы және
Бәсекелестердің қызметін, туристік кәсіпорындардың әлді және әлсіз жақтарын, сондай-ақ
Нарықтағы әрбір туристік өнім белгілі бір уақытта өмір сүреді,
Экономиканың саласы ретінде, туризмнің өзіне тән бірқатар айрықша ерекшеліктері
Туристік қызмет көрсетудің түпкі мәнін түсіну үшін, туристік қызмет
туристерге әртүрлі технологиялық өндіріс пен қызмет көрсетудің түрлі жағдайындағы
туристік қызмет көрсету материалдық-техникалық базаларда (қонақ үйлерде, мейрамханада, көлікте,
туристерге ұсынылған тауарлар мен қызметтер әртүрлі іс-әрекет барысында пайда
қызмет әртүрлі кәсіптік дайындықтағы және білім деңгейіндегі адамдармен көрсетіледі.
Туризмде ұсынылған қызметтер территория бойынша бөлінеді. Туристерге қызметтердің кейбіреулері
Қызмет көрсетуді туристерге бағыттап, үлгі бойынша былай бөлуге болады:
Қызмет пен тауарларға тарту.
Олардың туристік өнімге қызығушылығын тудыру.
Ұсынылған тауар мен қызметтерді пайдалануға қызығушылықтарын тудыру.
Туристік қызмет пен тауарларды пайдалануда тура шешім қабылдауға көмеектесу.
Туристік индустрия дегеніміз туристік өнім шығарушылар, солар арқылы халықтың
Қандай бір фирма болмасын оның нарықтағы табысы шығаратын өнімдерінің
Өнімнің экономикалық категория ретінде терең мазмұны бар, бірақ, осы
Туризмде өнім болатыны көрсетілетін кешенді қызмет, яғни бір пакетте
Туристік өнім құрамы жағынан үш бөлімге бөлінеді:
тур;
қосымша туристік-экскурсиялық қызметтер;
тауарлар.
Тур дегеніміз клиентке біртұтас таратылатын және туроператордың еңбегімен өндірілген,
Турдың құрамы келесідей болады: 1) туристік пакет және 2)
Туристік пакетті туроператорлар ұсынады және маршрутта міндетті түрде көрсетілетін
туристерді көліктен демалыс орнына апару және алып келу;
трансфер;
орналастыру және тамақтандыру;
міндетті түрдегі экскурсиялық және мәдени бағдарламалар.
Туристік өнімнің туристік пакеттен айырмашылығы – нақтылы міндетті жағдайы.
Туроператор туризмде маңызды роль атқарады. Өйткені ол әртүрлі қызметтерді
Турагент – туроператордың туристік өнімін іске асыратын, туристік нарықта
Туристік өнімнің туристік пакеттен айырмашылығы – туристік пакет туристік
Туристік өнім элементтері бойынша туристің шығынын келесідей бөлуге болады:
тур - 50%;
қосымша туристік-экскурсиялық қызметтер - 30%;
тауарлар - 20%.
Қосымша туристік-экскурсиялық қызметтер дегеніміз – бұл жолдамада көрсетілмеген, бірақ,
Тауарлар дегеніміз туристік өнімнің арнайы бөлігі, оған жататындар: туристік
Туристік индустрияда өндірілетін туристік өнім екі әдіспен бағалануы мүмкін:
барлық өндірістің шығынының жинағы есебінде;
туристердің барлық шығынының жинағы немесе туризмнен түскен кіріс есебінде.
Қандай бір әдіспен бағаланса да, сөз туристік индустрияда өндірілетін
Өзінің арналуына қарай туристік қызметтер мен тауарларды үш топқа
Туристік сұраныс және ұсыныс туристік құрылыстың экономикалық элементі болып
Туристік өнімдерді нарыққа енгізу сатысы үшін, сатудың маңызды емес
Өсу сатысы тұтынушылардың белгілі бір сегменттері арқылы туристік өнімдердің
Толысу сатысында туристік өнімдерді өткізу өзінің «шыңына» жетеді және
Туристік өнімдердің өмірлік циклінің құлдырауы тұтынушылардың өнімге деген қызығушылығының
Туристік фирма туристік өнімдердің өмірлік циклін неғұрлым ұзағырақ созу
туристік өнімдердің сапасын арттыру;
заман талабына сай жетілдірілген туристік өнімдерді шығару;
таратудың жаңа арналарын пайдалану; жарнамаларды қайта бағдарлау;
қосымша клиенттерді тарту үшін бағаны дер кезінде төмендету.
Сурет 11. Туристік өнімнің өмірлік циклі.
Туристік нарықтың өзінше ерекшеліктері бар. Егер дүниежүзілік нарықта тауарлардың
Осы стратегиялық тәсілдерді пайдалануға жүгіруші туристік фирмалар, өздерінің нарықтағы
Сөйтіп, туристік өнімдерді оның өмірлік циклі шеңберінде әзірлеп жасау
Туристік компаниялардың көпшілігі алуан түрлі туристік өнімдерді сатады. Әрбір
Туризм индустриясындағы баға белгілеу – бұл өнімнің алуан түрлілігімен
Туризм индустриясындағы баға белгілеу саясаты түрлі факторлармен анықталады, сондықтан
«Плюс Шығындарды қосу» - бұл пайда алу және шығындарды
«Рентабельділік нормасы». Бұл әдіс қаржылық талдаумен байланысты және салынған
«Кері баға белгілеу» - бұл өнімнің нарықтық бағасына және
Дегенмен, компаниялар клиенттерді жоғалтып алмас үшін, нарықтағы бәсекелестікті есепке
Тең құқылықтан айырумен (дискриминациялық) баға белгілеу. Бұл әдіс сондай-ақ
«Нарыққа енуге баға белгілеуі» нарыққа ену, мақсатында бағаны нарықтағыдан
«Қаймағын сүзу саясаты» нарықтағы ұсыныстың төмендеуі байқалғанға және бағаның
Туристерге қызмет көрсету құнын анықтау, туристік өнімдерге баға белгілеудің
Туристерді қонақ үйлерге орналастыру, пакетке енгізілетін негізгі қызмет болып
Тапсырыс берілген тамақтану түрлері, турдың бағасы қалыптастыру кезіндегі келесі
толық пансион (3 мезгіл тамақтану);
жартылай пансион (2 мезгіл тамақтану);
тек қана таңертеңгілік ас.
Туристерді және олардың жіктерін қонақ үйге (трансфер) тасымалдау үшін,
Туризмдегі баға белгілеу саясатына келесілер әсерін тигізеді:
шығындар,
бағаның бәсекеқабілеті;
сұраныстың икемділігі (яғни, сатып алушы төлеуге әзір бағалар);
туристік ұйымдардың мақсаттары.
Туризмдегі баға белгілеуге, бағаның өзгеруіне клиенттердің сандық кері әсерін
Туризм индустриясы өткізу қызметінің алдына сатып алуды жеңілдету, ынталандыру
Өткізудің үш негізгі түрі ажыратылады:
эксклюзивті;
интенсивті;
селективті.
Туристік өнімдерді алға жылжытудың табысты болуы үшін, клиенттермен және
Жарнама, сатуды қолдау, жұртшылықпен байланыс орнату – туристік өнімді
Сурет 12. Туристік өнімді алға жылжыту.
Фирмалар туристік өнімдерге баға белгілеу кезінде ішкі факторларды (фирмалардың
Жарнама коммуникациялық байланыста жүйесінде жетекшілік атқарады. Жарнама құралдарын таңдауда
Сурет 13. Жарнама құралдарының жіктелуі.
Бұл: каталогтар, БАҚ-ғы жарнама, өшедегі жарнама, сататын жерлердегі жарнама,
туристік өнімнің түрі, бағасы, саны туралы хабардар етеді;
жарнамаланатын өнімнің артықшылығына иландыру әдісімен, сол өнімді сатып алуға
тауарға және туристік ұйымға деген клиенттің сенімін қалыптастырады.
Сурет 14. Туристік өнімдерді алға жылжыту.
Сатуға қолдау көрсету әдістеріне баспа материалдарын (кітапшалар, проспектілер, сату-хаттары,
Сурет 15. Сатуды ынталандыру
Компаниялар туризм индустриясында әлеуетті сатып алушыларды тартудың түрлі әдістерін
«Паблик рилейшнз» құралдарына жататындар: БАҚ-мен жұмыс, баспасөз конференциялары, жәрмеңкелер,
Статистика бойынша Қазақстан Республикасы Агенттігінің мәліметтері бойынша есепті кезеңде
2010 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 2009 жылдың 12 айында
Жалпы Қазақстан бойынша өткен жылмен салыстырғанда 2009 жылдың 12
Қазақстан Республика ҰҚК Шекара қызметінің мәліметтері бойынша 2009 жылдың
Алыс шетел елдерінен 239906 адам келді, онда неғұрлым көп
Елдер бойынша туристік ағындар келесі түрдегідей бөлінді: Қазақстан туристерінің
Біздің республикаға келген көп көлемдегі резидент еместер Қырғызстанның-1962613 адам,
Бүгінгі күні республикамызда 597 туристтік ұйымдар әрекет етеді, олардың
2.2 Қазақстандағы туризмнің даму перспективалары және болашағы
Сұлу табиғатымен ерекшеленетін Қазақстан үшін туризмды дамыту тиімді қызмет
Тәуелсіз Қазақстанның қарқынды дамуы шетелдік азаматтар мен мемлекеттер тарабынан
Біздің Қазақстан – бұл Еуразия құрлығының жүрек тұсында орналасқан
«Сапа» туристік жобасына қатысушылар осы мәселеге мән беріп, бірқатар
Қазіргі замандық туризм индустриясындағы ағымдардың бірі өнімнің өзіндік ерекшелігі
Қазақстанның көп ғасырлық тарихы бар. Біздің еліміздің аумағында көшпенді
Осы мәселеге байланысты, еліміздің Президенті 2030 жылға дейінгі Қазақстанның
Қазақстан өзіндік табиғи-географиялық ерекшеліктерге ие. Солтүстікте – ақ қайыңдар
Осының барлығы біздің елімізде туризмнің барлық түрлерін – танымдық,
Осындай еліміздің табиғи ерекшеліктері мен географиялық тұрғыдан қолайлы орналасуын
Дархан жер, байтақ дала
Қазақстан өзінің шикізаттық ресурстарымен әлемдегі ең бай елдердің қатарында
Көмір қоры жөнінен Қазақстан әлемдегі алдыңғы қатарлы он елдің
Қазақстан мұнайдың барланған қоры бойынша әлемде сегізінші орында тұр.
Республикамызда әлемдегі уран қорының мөлшермен алғанда бестен бір бөлігі
Қазақстан астығы әлемнің 40-тан астам еліне экспортталады. Осының арқасында
Қазақстан ішкі саяси жағдайының тұрақтылығы және халықаралық қатынастардағы орнықтылығымен
Еліміздің ұзақ мерзімді даму стратегиясын жариялаған кезде Нұрсұлтан Назарбаев
Үстіміздегі жылдың үшінші тоқсанындағы жүргізілген әлеуметтік мониторинг қазақстандықтардың 90
Бүкіләлемдік банктің мәліметтері бойынша, Қазақстан инвестициялық тартымдылық жөнінен дүние
Қазақстан 1993 жылдан бастап Бүкіләлемдік туристік ұйымның толық мүшесі
Еліміздің Туризм және спорт министрлігінің мәліметтері бойынша, 2008 жылдан
Туристік қызмет көрсетудің жалпы көлемі өткен жылы 11,1 пайызға
Бүгінгі күні Қазақстанда 1500-ден астам туристік ұйымдар жұмыс істейді.
Қазақстанда әртүрлі санаттағы 372 қонақ үй жұмыс істейді. Оларға
Еліміздің жас астанасында 60-тан астам қонақ үй жұмыс істесе,
Статистикалық мәліметтер бойынша, шетелдік қонақтар негізінен сервистік қызметтің көптеген
Ал шетелдерге шыққан қазақстандықтар көбіне 3 жұлдызды қонақ үйлерге
Әлемдік даму орталықтарының қиылысқан тұсында орналаса отырып, біз отандық
Осы жағдай туризмнің дамуына да оң ықпал етуде. Инвестициялық
Еліміздің туризмге ашықтығы 2010 жылы осы саладағы инвестицияны 58,3
Өткен жылы туристік индустрияның кірісі 56 пайызға артып, 122
Міне, осы цифрлардың өзі Қазақстанда туризмнің жылдан-жылға кеңінен қанат
2.3 Туристік-экскурсиялық ресурстары, оның инфрақұрылымы
Туризм құрамында қамтылған қызмет көрсетулерге, оларды беру жеріне, қызмет
Ішкі туризм - туризмнің берілген мемлекеттің территориясында сол елдің
Халықаралық туризм - туризмді бір елдің халықының басқа елдің
Айта кететін жағдай, неғұрлым жалпы категорияларға «туристерді жіберу» мен
Сонымен қатар туризмнің статистикасын бір ел территориясынан екінші ел
Туристерді қабылдау атаулы аймаққа немесе туристік орталыққа келіп жатқан
Туристерді жіберу де маңызды категория болып саналады. Мұндай қызмет
Сонымен қатар ішкі және сыртқы туризм саласындағы қызмет жиынтығын
Туризм үйлесімді дамып жатқан дамыған мемлекеттерде көшпелі және кірме
Алайда іс жүзінде барлық мемлекеттер (мемлекет экономикасы толығымен туризмге
Туризм мен туристік өнім адамзат өмірінің көп саласының бір
Туристік өнімнің негізгі көзі болып дестинацияның туристік қорлары танылады.
Туристік қорлар – бұл туристердің қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын, күш-қуатын
Мұндай анқтама кезінде бірқатар мәселелер туындайды.
1. Бұл ретте экскурсанттардың жағдайы қалай болмақ? Заңға сүйенсек,
2. Туристік қорладың функционалдық қызметі туристің рухани қажетіліктерін қанағаттандыру
3. Ал егер де туристік денистанцияға жатпайтын туристер категориясымен
4. Атаулы қорларға денистанциялардың жергілікті тұрғынардың қатынасын қалайша анықтауға
Соңғыға қарап келесі қорытындыға келуге болады: туристік қорлар туристерге
Сонымен қатар келесіні де мойындауға жөн: табиғи, климаттық, тарихи,
Осыған орай қорлардың тәуелділігі мен туристер категориясы туралы көзқарастарды
туристік қорлар
материалдық және матеиалдық емес нысаналар;
туристік өнімді тұтынуға бағытталған туристік қызмет көрсетулер.
Қолдағы бар қорлар туризм мақсатында пайдаланылуы үшін қорларды туристік
Туристік қызмет көрсетудің дәстүрлері, салттары, әдістері мен тәсілдері көне
Сонымен қатар тек қана білім мен біліктілік жеткілікті емес.
табиғи ресурстар;
туристік қызмет көрсету мен туризмнің технологиялары мен білімінің тәртіпке
кәсіпорынның ұйымдастырушылық-құқықтық құрылымы мен дайындалған мамандар тобы.
Өзінің құрылымы бойынша туристік өнім бірнеше деңгейлерді иеленген:
қызмет көрсету, жұмыс немесе тауарлардың бір ғана өндірушісінің өнімі
өнімді өндірушілердің біртекті немес әртекті топтары;
туристік сала өнімі;
дестинация өнімі (бірнеше салалар мен қор көздерінің жиынтық өнімі)
жоғарыға ұқсас мемлекет немесе аймақ өнімі.
Туристік өнім – бұл заңдыға қаранда, экономикалық категорияға жақын
Туристік өнімге қатысты әр жеке құрамдас бөлік жиынтық құрамында
Туристік өнім оны құраушы үш бөліктен тұрады:
Туристік қызмет көрсетулер (яғни туризмді ұйымдастырушылардың қызметттері: туроператорлар, туристік
Туристік қызметті тұтынумен қатар жүретін жұмыстар;
Турда тұтынылатын тауарлар мен турдан тыс тұтынылатын тауарлар.
Атаулы құрамдас бөліктердің өзара байланысы мен олардың туристік өнімдегі
Туристік өнім турдың негізін құрайды да, оның жеке элементтері
Туристік өнімнің тұтынушысы ретінде туристер, экскурсанттар және туристік орталықтың
Тур – орналастыру, тасымалдау, туристерді тамақтандыру бойынша қызмет кешенін
Турды іске асырумен немесе сатумен турагент пен туроператор айналысады.
Сонымен қатар, кез келген туристің өзіндік құқықтары болады. Турға
турға бару немесе бармау, яғни одан бас тарту;
оны толығымен немесе бөлшектеп пайдалану;
турды құқықтың басқа субъектісіне беру;
турды басқа субъектіге сату,
турды өзінің шешімі бойынша біреуге сыйға тарту;
турды ауыстыруға, кепілдікке беруге және т.б
Сонымен, қарапайым өнім бір ғана қызмет көрсетуден, қызмет көрсетудің
2.4 Игерілген туристік-экускурсиялық нысандар және оның құндылығы
Туристік-рекреациялық ресурстар – туристердің рухани, рекреациялық қажеттілігін қанағаттандыратын, күш-жігерін
Қазақстанның бизнес-туризм сегментінде белгілі бір болашағы бар. Бұл ең
Бұл қалалардың инфрақұрылымы негізінен халықаралық стандарттарға келеді. Алматы қаласы
Туризм индустриясының маңызды бір саласы- көлік. Туристерді қазақстанға алып
Туристік жағынан дамыған көпшілік елдерде туризмнен түскен жалпы табыстың
Болашақта ұлттық туристік өнім және оны дамытудың әлеуетіне сәйкес
Маркетинг стратегиясын іске асыру мақсатында мемлекет мынадай міндеттер белгілеп
-Сапалы туристік қызмет көрсетуді ұсынатын туристік орталық ретінде Қазақстан
-Қазақстанды ерекшелейтін сипаттамаларға және артықшылықтарға негізделген маркетингтік іс-шараларды әзірлеу
-Қосымша мүмкіндіктер бере отырып, төлем қабілеті жоғары деңгейдегі туристерді
-Жеке сектордың маркетингтік жұмысына қолдау көрсету;
-Германия,АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Ресей, Қытай, Жапония және тағы басқа
-Рыноктың жаңа сегменттерін айқындауға бағытталған зерттеулер жүргізу;
-Ел аумағында орналасқан көрнекті туристік орындар мен объектілердің бүкіл
-Ғылыми негізделген өткізу әлеуетін ескере отырып, республика аумақтарына туристік
-Жыл ішінде туристік инфрақұрылымның бірқалыпты жүктемесін қамтамасыз етуге бағытталған
-Ұлттық туристік өнімді жылжытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану;
-Туризмді дамытудың тұрақты сипатын насихаттау қажет.
Халықаралық және ішкі туризм бөлім келесі бағыттарда жұмыс жасады:
рекреациялық туризм (демалу мен емделу);
ғылыми туризм (ғылыми кеңестерге қатысу, ғылыми ашылымдарға қатысу);
этикалық туризм (туыстармен кездесу үшін саяхат);
ісекрлік туризм (іскерлік кездесулер өткізу);
қызықты уақиғалы туризм (экспедиция, аңға шығу);
спорттық туризм (спортпен тайналысу үшін саяхат);
үйретуші туризм;
діни туризм.
Халықаралық және ішкі туризм бөлімі іс-әрекетінің әобір бағытын толығырақ
Аталған туризм түрлерімен туризм шектелмейді. Туризм бойынша менеджерлерге оның
Алдын – ала орын алу бөлімі де туризм бойынша
Көлік туристік индустрияның маңызды құрамды элементінің бірі және туристік
Қазақстандық туризм болашағының әлеуеті өте зор, оған жету үшін
Жерлері Ұлы Жібек жолының учаскесінде сан алуан тарихи оқиғалардың
Қазақстанның тартымды туристік беделін құру тиісті кең ауқымды шаралар
Туризмдегі халықаралық ынтымақтастық ЮНЕСКО және ДТҰ – ның Ұлы
Елдің туристік беделін қалыптастыруда республика аймақтарында және шет елдерде
Шетелде Қазақстан туралы сапасы жоғары полиграфиялық және аудиобейне жарнама
Қазақстанға туристерді тартуға өлкетану жарияланымдары, жарнама-баспа қызмет, оның ішінде
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға, оның ішінде Интернет жүйесінде Қазақстанның
Туристік ағынды жөнелтуші елдердің туристік агенттіктері мен бұқаралық ақпарат
Қолайлы туристік беделді құруға Қазақстанда халықаралық дәрежеде әртүрлі мәдени,
Қазақстанның туритік беделін калыптастыруда есепке алудың компьютерлендірген бірыңғай жүйесін
Сондай-ак, қонақжай республика беделін жасауға туристер жиі болатын орындарда
Елде халықаралық туризмді одан әрі дамытуды ынталандыру, мемлеенттің туристік
Оған Қазақстанға туристер тарту жөніндегі көпжақты қызмет және халықаралық
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Қауіпсіздік туризмді дамытуға, ең алдымен келушілер ағынын көбейтуге немесе
Туристің қауіпсіздігі мемлекет саясатына, турфирмалар қабылдайтын шараларға, сондай-ақ туристің
БТҰ сарапшыларының болжамы бойынша, туризмның әлемдік индустриясы саяхаттар көлемі
Туристік өнімнің айтылған соңғы қасиеті өте өзекті, себебі туризм
Сарапшылардың болашаққа болжамына келетін болсақ, атап өтетін мәселе, бұл
2010 жылы туристер мен экскурсанттарға қызмет көрсету туралы мәліметтерге
2010 жылы 1713 туристік фирма мен агенттік 229,0 мың
Кесте 4. Есеп берген туристік фирмалар мен қызмет көрсетілген
2010 2009
Есеп берген туристік фирмалар мен агенттіктер саны, бірлік Қызмет
Барлығы 1713 229014 1612 1171427
Ақмола
Ақтөбе
Алматы
Атырау
Шығыс Қазақстан
Жамбыл
Батыс Қазақстан
Қарағанды
Қостанай
Қызылорда
Маңғыстау
Павлодар
Солтүстік Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан
Астана қаласы
Алматы қаласы
10
11
129
113
122
13
4
125
5
3
10
125
7
15
137
494
14125
2264
21300
1624
17597
5630
367
6147
1374
271
7877
4119
2610
4005
39499
100205
10
10
118
112
122
5
2
125
7
2
4
117
4
4
123
454
5231
2058
114532
11395
14313
2790
1762
16500
822
497
7336
1351
2332
12271
138918
79319
Мемлекеттік туристік ұйымдар туристер ағынның 0,3 – ына (725
Олардың қызметінен түскен табыс 0,4 млн теңгені құрады.
Еліміздегі туризм даму динамикасын қарастыруға 2008-2010 жылдар аралығын алайық.
Өткен кезең ішінде туризмнің барлық типтері бойынша туристер санының
Кесте 5. Қызмет көрсетілген экскурсанттар мен туристер
2010 2009 2008
адам Жалпы көлемдегі үлес адам Жалпы көлемдегі үлес адам
Барлығы 229014 100 171427 100 154502 100
Келу туризмі 44990 19,7 29771 17,4 2507 1,6
ТМД 2701
1209
792
ТМД-дан тыс 42289
28562
1715
Шығу туризмі 94692 41,3 74728 43,6 37942 24,6
ТМД 10156
8376
4541
ТМД-дан 84536
66352
33401
Ішкі туризм
89332 39,0 66928 39,0 114053 73,8
2010 жылы туристік рыногтың барлық ұйымдарының 94,5 % -
2010 жылы жеке меншік нысандағы туристік кәсіпорындар туристердің 97,6
Туристік ағынның 2,1 – ы (4796 адам) және табыстың
Туристік қызметте шағын кәсіпорындар 98,3 – ды құрады және
Мемлекет бюджетіне ең көп кіріс әкелген туристік фирмалар Астана
2010 жылы Қазақстанның 94,7 мың азаматы туристік жолдама сатып
Шығу туризмі туристік фирмалардың негізгі табыс көзі болып табылады,
Әуе көлігі қызметін туристер – резиденттердің 61,7 – ы
Талдау кезеңі ішінде қазақстандық туристердің ТМД елдерінде тұру күндерінің
2010 жылы ТМД –дан тыс елдерге барған қазақстандық туристер
Сурет 16. ТМД елдеріне және ТМД –дан тыс елдерге
ТМД – дан тыс елдерде тұру күндерінің орташа саны
Туристер – резиденттердің 42,8 –ы коммерциялық мақсатпен, 36,0 –ы
Келу туризмінің құрылымынан Қазақстанның туристік фирмалары қызметін әлемнің 70
Келу туризмі бойынша деректерде көрсетілгендей, 94,0 - ды алыс
Сурет 17. ТМД елдерінен және ТМД – дан тыс
Туристтер - резидент еместердің басым бөлігі Германиядан – 21596
( 6,5% ), Түркиядан - 1004 адам ( 2,4%
Сапар мақсаты бойынша туристтер – резидент еместер 44,1 %
Туристтер – резидент еместердің жартысынан көбі әуе көлігін пайдаланады,
ТМД – дан келген туристтер – резидент еместердің елде
2010 жала Қазақстан Републикасы бюджетіне келу туризмін ұйымдастыру жөніндегі
Қазіргі уақытта ішкі бағыттағы туристер санының өсу үрдісі байқалады.
2010 жылы республика аумағында 239 қоңак үй жұмыс істеді,
Негізінде қонақ үй шаруашылығы кәсіпорындары (69,0 % - ы
Қонақ үйлердің бір жолғы сыйымдылығы 2010 жылы 22172 төсек
Кесте 6. 2009 – 2010 жылдардағы қонақ үйлер мен
Пайдаланудан түскен табыстар, млн теңге
2010 2009
Барлығы 14540,1 11372,5
Мейрамханалары бар қонақүйлер 12371,3 9578,8
Мейрамханалары жоқ қонақүйлер 2006,1 1678,8
Жастар жатақханасы мен тау турбазалары 64,9 44,4
Тұруға арналған автофургондар және автотіркемелер үшін тұрақтар көрсететін қызметті
Басқа да тұру орындары 94,8 69,8
Республика бойынша 2010 жылы қонақ үй кешенін пайдаланудан түскен
Астана және Алматы қалаларында, Атырау, Қарағанды, Маңғыстау және Ақтөбе
Туристер –резидент еместердің 26,5 % -ы санаты жоқ қонақ
Туристер-резиденттердің 70% –ы санаты жоқ кен қонақ үйлерде, 15%-ы
Кесте 7. Қазақстан Республикасына шет ел азаматтарының келуі және
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Келген резидент емес азаматтар 284346 256752 393602 1682547 2692590
Туристік индустрия қызметін қолданған 27683 34542 50154 23868 2507
Шетелге шыққан резиденттер 419404 502358 398634 1246731 2293728 2274702
Туристік индустрия қызметін қолданған 174071 145716 106078 67360 37942
Кесте 8. 2010 жылы шетел азаматтарының Қазақстанға келуі және
(адам)
Қазақстанға келген шетел азаматтарының саны Шетелге шыққан Қазақстан азаматтарының
Барлығы соның ішінде ТМД ел-і
елдер бойынша
Азербайжан
Армения
Белорусь
Грузия
Қырғызстан
Ресей Федерациясы
Молдова
Тәжікстан
Түркмения
Украина
Өзбекстан
басқа елдер бойынша:
Австралия
Австрия
Бельгия
Бразилия
Ұлыбритания
Венгрия
Германия
Грекия
Дания
Египет
Израиль
Индия
Иран
Ирландия
Испания
Италия
Канада
Қытай
Корея (КХДР)
Латвия
Ливан
Литва
Малайзия
Монголия
Нидерланд
Жаңа Зеландия
Норвегия
БАЭ
Пакистан
Польша
Румыния
Корея
Сауд Аравиясы
Сингапур
Словакия
АҚШ
Тайвань
Таиланд
Түркия
Филиппин
Финляндия
Франция
Чехия
Швейцария
Югославия
Эстония
Япония
Тағы басқалары 29771
1209
13
2
4
5
112
938
10
11
22
32
60
28562
90
228
26
4
535
9
8740
150
13
3
877
147
421
3
156
285
133
1713
70
55
10
936
20
14
362
5
13
34
7251
2
119
26
10
3
1530
86
3
261
4
14
504
23
104
2
7
4
245
10299 74728
8376
-
2
-
3
6762
863
-
-
2
1
743
66352
4
97
1
3
438
149
15186
307
-
945
49
107
245
2
375
319
11
17045
6
57
-
1467
38
-
47
-
-
4082
289
473
17
51
10
64
7
66
-
1243
19098
-
9
1865
603
106
2
-
44
1351
Бұл мәліметтерді 2009 жылмен алып қарасақ, онда 2010 жылы
Бұл мәліметтерден Қазақстан Республикасының резиденттерінің шет елге шығу көрсеткіші,
2010 жылы туристерге қызмет көрсету туралы мәліметтерді сараптасақ та
3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТУРИСТІК МАҚСАТЫНДА КӨРНЕКІЛІК ЖЕРЛЕРІН ДАМЫТУ
3.1. Табиғи және жасанды көрнектілікті жерлердегі туризмді дамыту
Туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында бес
Баяндамада бүгінгі таңдағы мемлекеттік және жеке меншік секторлардың өзара
Кластерлік инициатива шеңберінде туристік инфрақұрылымды дамыту үшін инвестиция жұмылдыру
Қонақүйлер жүйесін, Ұлы Жібек Жолы үлгісінде керуен-сарайлар мен өзге
Инвестжобалар бойынша ұсыныстар негізінде аймақтық мөлшерде база қалыптасқан. Алғашқы
Алматы, Ақмола және Маңғыстау облыстарында әлемдік деңгейдегі заманауи көпфункционалды
1. Таушаңғы туризмінің болашағы
Алматы және Шығыс-Қазақстан облыстарында таушаңғы базасын салу. Алматы облысында
Туризмнің инфрақұрылымын дамыту көліктік инфрақұрылым желісін құрумен тікелей байланысты.
2. Туристік кадрларды даярлау деңгейін жоғарылату.
Бүгінгі күні кадрларды даярлау деңгейін көтеру жұмыстарына айрықша көңіл
3. Қазақстанның тартымды туристік имиджін нормалау
Әлемдік туристік рыноктағы Қазақстанның тартымды туристік имиджін қалыптастыру мақсатында
Имиджді жоғарылату үшін Қазақстанның 2007 жылы Дүниежүзілік туристік Ұйымының
Өткен жылғы туризм саласындағы негізгі көрсеткіштер:
Сырттан келу туризм 8 пайызға артып, 4 млн. 706
Ішкі туризм 7% артты, 3 млн. 495 мың адамнан
Сыртқа шығу 23% және 3 млн. 687 мың адамды
Туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру
Берілген Агенттіктер Қазақстан Республикасының туристік статистикасы бойынша 2010 жылы
2010 жылы туризм ісімен айналысатын жергілікті атқару ұйымының және
Кесте 9. Қазақстан Республикасындағы шығу туризм бойынша туристер ағымы
№ Елдер Соны соны көрсеткіші %
1
2
3
4 Турция
Китай
Германия
БАЭ 16952
16778
9360
2991 25.6
58.2
70
4.9
Туризм-экономикалық қызметінің басым түріне келіп қосылады. Мұның мәнісі даму
Туризым саласын өркендету-бүгінгі күн талабы. Елімізге келуші туристер оларға
Алматы қаласы быйылғы жылы туризімді кластер жүйемен дамыту
бойынша жоба жасалып, ұсыныстар әзірлеуде және бұл жоба еліміздің
Алматы маңында да көптеген көрікті жерлер ешқандай жасансыз табиғи
Бүгінгі күні туристік ұйымдарда 29 жоба жасалған, соның 7
Олардың ішінде жасанды көрікті жерлерді дамыту мақсатында Белуха тау
Биылғы жылғы ішкі туризмды дамыту үшін көп жұмыстар жасалады
Қостанай облыстары. Қостанай облысында көп көлдер бар. Бұл спорттық,
Болашақта «Байқоныр» да туристер үшін таңсыз болмайды. «Туран Азия»
2011 жылы туристік ұйымдар, қонақ үй объектілері, ұлттық табиғи
2011 жылы Қазақстан туризмі дамуына 39 миллион теңгеге жуық
Ұзақ мерзімді жоспарда Қазақстан жыл сайын жылына 5-6 миллион
Өткен жылы Қазақстан мен Ресей президенті «Байқоңыр- туризм үшін
Байқоңыр- ерекше халықаралық ғарыш аймағы. Осы жерде туризм саланы
3.2 Қазақстанның туризм қызметін белсендіру жолдары
Күнтізбе жоспарына сәйкес 2010 жылдағы ҚР өнеркәсібі және кәсіпкерлік
5 халықаралық жәрмеңкелер: Берлин «IIB - 2010», Новосибирскте «Түрксіб-2010»,
Астана қаласында «Индустриалды-инновациялық Қазақстан» жәрмеңкесінде;
2 фестивальда : Шығыс Қазақстан облысы Қатон-Қарағай ауданында-4-ші халықаралық
Осы фестивальда 3 конкурс бойынша: «Қазақстандағы туризм тур ең
Өскемен қаласы «Экосистем» ЖШС туристік фирмасы (директор Юрченков Е.М),
Семей қаласы, «Тогос-Интурсервис» ЖШС тур-фирмасына да ынталандыру сыйлығымен «Ұлы
«Ең жақсы жарнамалық проспект» конкурсында «Евразия орталығы-Семейге қош келдіңіз»
Екінші облыстық «Туристік Шығыс» тур көрмесі Өскемен қаласында;
Екінші республикалық семинар-жиылысқа қатысу Астана қаласында;
Қатон-Қарағай ауданында экологиялық-туристік слет жүргізді;
Бұқтырма су қоймасы демалыс базасында жарнамалық тур жасау;
Туризм дамуы кластерлік жүйесін дайындау бойынша туроператорлар, конференциясын өткізу;
Туризмді дамыту бөлімі жыл бойына:
Жәрмеңке шеңберінде аймақтың туристік мүмкіндіктері презентация өтті. Барлық көрмелерде
Туристік даму бойынша республикалық семинар-жиылыстарда статистка, лицензиялау, спорттық туризм
2010 ж 15 желтоқсанда облыстарда 48 турфирмалар тіркелген, оның
2010 ж облыстың турфирмалармен 22731 турист қызмет алған, оның
ҚР келетін туристер көбінен: Ресей, Германия, Қытай, Франция елдері.
Кіру туризмі жоғарлауда ҚР туристік саласын дамыту 2009-2011 жылдар
2010 жылға ҚР кәсіпкерлік және өнеркәсіп департаментімен 18 генералды
ҚОРЫТЫНДЫ
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев туристік индустрия қызметін мемлекет қазынасына айтарлықтай кіріс
Бүгінде көптеген адамдардың күнделікті тұрмысынан орын алған, «XXI ғасырдың
Туристік қызмет индустрия кәсіпорындарының шаруашылық қызметтеріндегі оңды өзгерістерге қарамастан,
Сондай-ақ, елімізде туристік қызмет саласын дамытуға тосқауыл болып отырған
Қазақстанда туризм стратегиясының негізгі мақсаты – қазіргі заманға сай
Қазіргі таңда кез-келген ірі қаланы туристерсіз елестету мүмкін емес,
Ішкі туризм өзгерісі халықтың өмірлік деңгейінің өсу процесінен, еңбекақының
Көптеген елдерде туризм индустриясы өте маңызды орынға ие. Оның
Қазақстан Республикасында туризм – экономиканың жаңа сферасы. Себебі барлық
Әкімшілік дереккөздердің және туристік қызметке жүргізілген статистикалық зерттеулердің деректері
Дүниежүзілiк экономикалық дағдарыс туристiк саланың дамуына да кері ықпалын
Есепті кезеңде туристік қызметпен айналысатын 1203 туристік фирмалар және
Республикада қонақ үй шаруашылығының 1232 кәсіпорындары 2 278,6 мың
Жұмыс істеп тұрған туристік фирмалардың көбі Алматы қаласына (690),
"Қазақстанда туризм саласындағы мемлекеттік инвестициялық саясат туралы бағдарлама қабылдау
"Біз туризм саласындағы мемлекеттік инвестициялық бағдарлама жобасын жасадық. ҚР
Сондай-ақ, ҚР туризм және спорт жөніндегі Агенттігі төрағасы орынбасарының
Қорыта келе, Шығыс Қазақстан облысында туризмнің барлық түрлері мен
Облыс табиғатының сұлулығымен, әсемдігімен, алуан-түрлілігімен, қайталанбас көріністерімен туристерді мол
Бірінші және екінші бөлімдерде қамтылған физика-географиялық және туристік рекреациялық
Демалыс ауданын таңдауда табиғат жағдайлары үлкен роль атқарады: ландшафт,
Кез-келген облыстың орналасуы маңызды роль атқарады, яғни климаты, таулы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына 2011 жылғы Жолдауы.
Қазақстан Республикасының Заңы «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Қазақстан
Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер жинағы
Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер жинағы
Аль-Пари – 2008 – №1.
Панорама – 2010 – июнь (№22).
«Международные экономические отношения: экономика туризма», Папирян, 2009ж. Москва.
«Экономика и организация туризма» - Алтынбаев Б.А., Смыкова М.Р.,
Түркістан – 2010 – 19 тамыз. 2008 – 23
Егемен Қазақстан – 2009 – 26 маусым, 28 қыркүйек.
Балабанов И.Т., Балабанов А.И.Экономика туризма: учебное пособие.- М.:Финансы и
Папирян Ж.А.Менеджмент в индустрии гостеприимства отели и рестораны.- М.:
Кабушкин Н.И.Менеджмент туризма: Учебник, 3-е издание.- М., Новое знание,
Квартальнов, Стратегический менеджмент в турагенстве.
Квартальнов В.А., Романов А.А. «Международный туризм: политика развития». –
«Қазақстан Республикасының Туристік қызмет туралы Заңы» 13.06.2009 ж. №211-2
Панорама - №16, 29 сәуір 2005 жыл.
Теория и практика туризма Казахстана. А.А. Саипов, Алматы, 2008
С.Р. Ердавлетов, «География туризма». Алматы, 2009 ж.
Александрова А.Ю. «Международный туризм». Москва, 2008 ж.
Қазақстан Республикасындағы 2008 жылғы туризм. Статистикалық жинақ. Алматы, 2008
Қазақстан Республикасындағы 2010 жылғы туризм. Статистикалық жинақ. Алматы, 2005
Биржанов М.Б., Никифоров В.И. Индустрия туризма. Сп-б, 2009.
Егемен Қазақстан, 2008ж. 21 мамыр.
Атамекен 2009, 26 қазан.
Чеботарев Ю.М. Туристический бизнес. М. : Издательство «Мир деловой
Экономика современного туризма . /Под ред. Ж.А. Карповой. –М.
Ж. Алимурзаев «Местное самоуправление к концептуальному обоснованию главных задач
Сажина М.А. «Финансово промышленные группы как фактор повышения инвестиционной
Хорошухин С., Щеголь А.«Инвестиционная политика в регионе» 2008 6
Джукер П. «Эффективное управление »//Изд. Фаир -Пресс 2008 жыл
Иванова В.Н.«Менеджмент территорий, стратегия и развитие: стратегия развития района
«Стратегическое планирование в российских муниципалитетах» Муниципальное управление М. 2010
Берр Х. «Муниципальная экономика , администрация благоприятная к предпринимателям.
Гринчин Б.М.«Социально ориентированное местное управление .: Опыт городов Германии
Гуляев В.Г«Налогообложение в туризме »// М. 2008 жыл.
Гуляев В.Г «Организация туристской деятельности»// М:.Изд. Ноллидж 2006ж.
Ердаулетов С.Р. Казахстан туристский. Алма –Ата, «Қайнар» 1989 ж.
Ердаулетов. С.Р. Достопримечательности места Казахстана. Алматы, 1988г
Ердаулетов. С. Р. Основа туризма Казахстана.
Қазақстанның көрікті жерлері. Қазақ мемлекет баспасы. Алматы, 1959 ж.
М. Өтмемағанбетов. Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы, 1996 ж.
ҚОСЫМШАЛАР
Ұлттық, аймақтық және әлемдік нарықтардағы нарықтық мүмкіншіліктердің талдамасы
Әлемдік туризм нарығы 2009 жылы $4,3 триллионға бағаланды.
Аталмыш саланың әлдемдік деңгейде жорамалдағы өсімі 2010-2012 жылдарда 5.86%
Қазақстанның туристік саласы осы басымдықты әлі пайдаланған жоқ, себебі
Жоғарыда айтылғандай, Қазақстанда кірістік туризм жеткіліксіз дамыған, оның үлесі
Қызықтырушы объектілер
Қазақстанда туристерді қызықтыратын объектілер саны жеткілікті. Компаниялар туризмнің төмендегідей
Елде шамамен 751 туристік компаниялар бар. Барлық туристік компаниялардың
Аталмыш салада әсіресе, жолжетекшілер, тарихшылар мен аудармашылар секілді мамандардың
Бүгінгі күнде туризм инфрақұрылымы жеткіліксіз дамыған. Арзан (2-3 жұлдызды)
Зерттеулер мен әзірленімдер
Туризм саласында зерттеулермен шұғылданатын арнайы институттар жоқ (қазіргі уақытта
Қазақстан ұсына алатын туристік қызметтерге халықаралық сұраныс, сондай-ақ Қазақстанға
Туризм саласының барлық білім беру институттары аталмыш саланы зерттеулер
Маркетинг
Қазақстандық туроператорлар әлемнің 80 елімен ынтымақтасады. Алайда, олардың көпшілігі
Сату және өткізу
Алдында айтылғандай, туризм нарығында бар туристік фирмалардың көпшілігінің қызметі
Кірістік және ішкі туризм саласында жұмыс істейтін қазірде бар
Қазақстандық туристік өнімді халықаралық нарыққа таратудың топтастырылған стратегиясы жоқ.
Тасымалдау
Қазақстан аумағында тұрақты рейстермен жұмыс істейтін 6 шетелдік авиакомпания
8 халықаралық әуе айлағы, халықаралық трафикке уақытша қол жеткізу
Жергілікті туристиік компаниялар сондай-ақ тікұшақтарды пайдаланады, бірақ олар негізінен
Көлік саласында білім алған адамдардың жеткілікті саны бар. Кейбір
Қызмет көрсету құралдары/Жайлылықтар
Туристік ынтаның көптеген объектілері жеткілікті дәрежеде дамымаған.
Проблемалардың бірі негізінен нашар халдегі жолдарға байланысты объектілерге жету
Көптеген, әсіресе аймақтардағы қонақүйлер, кемпингілер, мейрамханалар Кеңес Одағының кезінде
Қонақүйлердің, санаторийлердің және т.б. дирекциялары өз қызметкерлер құрамын түзуді
Жоғарыда айтылғандай, Қазақстанның басымдығы ұсынылатын туристік қызметтердің түрінде болып
Аймақтар бойынша орналастыру құралдары арқылы қызмет көрсетілген резидент туристер
адам
Барлығы Соның ішінде
Әуе көлігімен Темір жол көлігімен Қалаарық автобустармен Басқа
Қазақстан Республикасы 261371 90483 25235 107758 37895
Ақмола 8823 254 1462 6040 1067
Ақтөбе 3720 1385 1485 850
Алматы 61158 185
53914 7059
Атырау 588 510 8
70
Шығыс Қазақстан 15813 1212 120 2666 11815
Жамбыл 5885 3507
2378
Батыс Қазақстан 3033 565 23 2445
Қарағанды 11488 9838 360 926 364
Қостанай 1349 636 197 323 193
Қызылорда 1139 334 55 750
Маңғыстау 4101 2768 430 903
Павлодар 6162 1732 1250 2135 1045
Солтүстік Қазақстан 6799 2059 4500 240
Оңтүстік Қазақстан 3534 1261 110 2163
Астана қаласы 50728 21107 8950 19557 1114
Алматы қаласы 77051 43130 6285 12468 15168
Аймақтар бойынша орналастыру құралдары арқылы қызмет көрсетілген резидент емес
адам
Барлығы Соның ішінде Басқа да құрлықтағы құралдармен
Әуе көлігімен Темір жол көлігімен Қалаарық автобустармен
Қазақстан Республикасы 31367 28542 1113 809 903
Ақмола 38 11 5 22
Ақтөбе 20 20
Алматы 475 367 108
Атырау 104
104
Шығыс Қазақстан 1649 470 79 596 504
Жамбыл 242 1 241
Батыс Қазақстан 2 2
Қарағанды 12 12
Қостанай 16 16
Маңғыстау 124 124
Павлодар 2
2
Оңтүстік Қазақстан 63 63
Астана қаласы 4339 4285 54
Алматы қаласы 24281 23171 626 87 397
Аймақтар бойынша орналастыру құралдары арқылы қызмет көрсетілген туристер саны
адам
Барлығы Соның ішінде
Әуе көлігімен Темір жол көлігімен Қалаарық автобустармен Басқа да
Қазақстан Республикасы 292738 119025 26348 108567 38798
Ақмола 8861 265 1467 6062 1067
Ақтөбе 3740 1405 1485 850
Алматы 61633 552 108 53914 7059
Атырау 692 510 8 104 70
Шығыс Қазақстан 17462 1682 199 3262 12319
Жамбыл 6127 3508 241 2378
Батыс Қазақстан 3035 567 23 2445
Қарағанды 11500 9850 360 926 364
Қостанай 1365 652 197 323 193
Қызылорда 1139 334 55 750
Маңғыстау 4225 2892 430 903
Павлодар 6164 1732 1250 2135 1047
Солтүстік Қазақстан 6799 2059 4500 240
Оңтүстік Қазақстан 3597 1324 110 2163
Астана қаласы 55067 25392 9004 19557 1114
Алматы қаласы 101332 66301 6911 12555 15565
Орналастыру құралдары арқылы қызмет көрсетілген туристер саны
адам
Қызмет көрсетілген туристер саны
Резидент емес (келушілер) Резидентер (кетушілер) Ішкі туризм
Барлығы Солардың ішінде оқушылар
Барлығы 31367 154885 106486 27421
Әуе транспорты 28542 80293 10190 1450
Темір жол транспорты 1113 9868 15367 2479
Қалааралық автобустар 809 63806 43952 20735
Басқа да құрлық құралдары 903 918 36977 2757
48
3
2
Ішкі туризм
Халықаралық туризм
Көшпелі туризм
Көшпелі туризм
Елден сыртқары туризм
Ұлттық туризм
Саяхат жасаушылар
келушілер
Басқа саяхат жасаушылар
Туристер
(түнемелі келушілер)
Бір күндік келушілер
Клиентура
Демалыс
Жеке
Топ
Транзит
баратын ақырғы нүкте
Іскер сапарлар
Жеке
Топ
Транзит
баратын ақырғы нүкте
Транзит
баратын ақырғы нүкте
Стратегияның орындалуы
Стратегия өңдеу
Түзету
мақсат
Миссия
Туристік қызметтер
Орналастыру қызметтері
Тамақтандыру қызметтері
Көлік қызметтері
Тұрмыстық қызметтер
Экскурсиялық қызметтер
Мәдени-бұқаралық қызметтер
Спорттық және сауықтыру қызметтері
Туристік қызметпен жабдықтаушылар
Басқа қызметтер: сауда, жалға беру, банктер
Қонақтар оралмайтын орындар: мұражайлар, саябақтар, ескерткіштер
Тамақтану: мейрамхана, кафе, барлар
Орна-ласуы: мотел-дер, кемпингтер
Көлік:әуе, жер бетін-дегі теңіз
t
V
I
II
III
IV
Өнімді алға жылжыту жүйесі
Паблик рилейшнз
Сатуға қолдау көрсету
Жарнама
Жарнама құралдары
каталогтар
кітапшалар, проспектілер
хаттар
БАҚ-ғы жарнама
Көшедегі жарнама
сататын жердегі
жарнама
Сатуға қолдау көрсету әдістері
Баспа материалдары:
кітапшалар, проспектілер
афишалар, транспоранттар
Арнайы ұсыныстар:
жеңілдіктер, байқаулар, шақырулар
Паблик рилейшнз құралы
баспасөз үшін ақпарат
баспасөз конференциялары
таныстырулар
таныстыру кештері
жәрмеңкелер
деректі фильмдер
демеушілік
Жарнама
Туристерді тарту құралдары
Сатуларды қолдау бойынша қызмет
Қоғаммен байланыс
Туристік қызметтерді өндірушілер
Басқа да қызметтер:
Сауда
Банктер
Сақтандыру және т.б.
Ерекшеліктер:
Музей,
парктер
Ескерткіштер және т.б.
Тұру:
Отельдер
Мотельдер
Ресторандар және т.б.
Көлік:
Ауа
Жерүсті
Теңіз
Турклубтар, ассоциациялар
Туроператорлар
Сауда өкілдері мен брокерлер
Турагенттер
Арнайы сұранысты анықтаушы факторлар
Турқызметке деген сұраныс пен мақсаттар
Ерекшеліктер
Ұсынлыған қызметтер мен мүмкіндіктер
Пайда болатын имидж және ассоциациялар
Қолжетерлік