ЖОСПАР
1.ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДIЛIК 2
2. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАР ЕРЕЖЕЛЕРI
3. ЖҮРЕК ЫРҒАҒЫНА ҚАРАЙ
4. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ ДЕНЕСIН БАҒАЛАУ ӘДIСТЕРI
5. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ВАЛЕОЛОГИЯЛЫҚ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ
6. ДЕНСАУЛЫҚТАРЫҢ МЫҚТЫ БОЛСЫН ОҚУШЫЛАР 8
ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАРЫМЕН АЙНАЛЫСУДЫ БАСТАЙТЫНДАРҒА АРНАЛҒАН ҚАҒИДАЛАР
ЖҮРЕК ЖИЫРЫЛЫСЫ ЖИIЛIГIНЕ ҚАРАЙ ЖАТТЫҚТЫРУ РЕЖИМДЕРIНIҢ
ӨЗ ДЕНЕ ЖАҒДАЙЫН АДАМНЫҢ ӨЗI БАҒАЛАУ
ӘДЕТТЕ ЖАҢА БАСТАУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 17
Егер физикалық жаттығулармен
Шұғылданатын болсақ, онда
Дәрi-дәрмек iшудiң ешбiр
Ибн Сина.
1.ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДIЛIК
Адамзат баласы ұзақ жылдар бойы өзiнiң
Дене жаттығуларының әсерiнен бұлшық еттерде едәуiр
Дене жаттығуларымен айналысқан шақта, көптеген қан
Жаттығу кезiнде оттек тұтыну деңгейi кенет
Дене жаттығулары өкпенiң тiршiлiк сыйымдылығын арттырады.
Дене шынықтырумен айналысу зат алмасудың барлық
Қандай да болмасын, дене жүктемесi –
2. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАР ЕРЕЖЕЛЕРI
Жүктеме ағзаның табиғи мүмкiндiктерiне сайма-сай
Дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу тек қуаныш-бақыт
Валеологиялық жүктеме қашанда әр адамға (оқушыға)
Дененi шынықтыру (валеологиялық тұрғыдан алғанда) жылдың
3. ЖҮРЕК ЫРҒАҒЫНА ҚАРАЙ
Валеологиялық жаттығуларды жүргiзу үшiн ең алдымен
Валеологиялық жүктемесiн жүзеге асыру шағында жүрек
Валеологиялық жаттығу кезiнде жүрек қиырылысы бiр
Валеологиялық жаттығу уақытында жүрек жиырылысының жиiлiгi
Валеологиялық жаттығуларды бiрден бастап кетпей, бiртiндеп
Дайындығы төтенше дамыған ден саулығы күштi,
Валеологиялық дене шынықтыруды бастаушы – оқушы
4. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ ДЕНЕСIН БАҒАЛАУ ӘДIСТЕРI
Өз ағзаңыздың валеологиялық жаттығу қалпы өзiн
1). Жүрек қызметiн бағалайтын орта сипатикалық
2). Ағзаның валеологиялық жаттығу деңгейiнiң қалпын
Жүрек қызметiн анықтайтын орта сипатикалық тәсiл
5. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ВАЛЕОЛОГИЯЛЫҚ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ
1. Жотақ жүгiрiс. Бұл жүгiрiстiң негiзiн
Жотақ жүгiрiстiң 3 тәсiлi бар.
Жасыл өсiмдiк өскен тегiс жолмен 15-20
Жасыл өсiмдiк өскен жолмен 60-90 минут
Белгiлi бiр төппен бiрлесiп жүгiру мерзiмi
Жүрiспен алмастырылып тұратын жүгiрiс. Валеологиялық жаттығудың
– Шейпинг(түрлi валеологиялық жаттығулар қимылдарын бiрiктiретiн
Шейпинг жүйесi арнаулы жаттығу орындарында жүргiзiледi.
Степ – аэробика (ағылшын сөзi step
– Стреникованың методикасы бойынша тыныс алу
Бронхитпен ауыратын балаларға арналған валеологиялық тәсiл.
Барлық патологиялық белгiлерден құтылу үшiн күнiне
1-жаттығу. 16 – 20 рет мұрынмен
2. Қайталанатын (циклдық) өз еркiмен жасалатын
Қанқа бұлшық еттерi, адам
Ерiктi гимнастика жатып, немесе отырып, тiптi
6. ДЕНСАУЛЫҚТАРЫҢ МЫҚТЫ БОЛСЫН ОҚУШЫЛАР
Белсендi қимыл жасаған кезде оқушылардың дене
Ал белсендi қимыл жасамаған адамдарды (оқушыларда)
Гиподинамия – ағзаның аса бiр ғажап
Дене жаттығуларының түрлi ағзалар мен жүйелердiң
1.Дене жатығуларының әсерiнен бұлшық еттерде недәуiр
2.Дене жаттығуларымен айналысқан кезде көптеген капиллярлар
3. жаттығу кезiнде оттегiн түтыну деңгейi
4.Дене жатығулары өкпенiң тiршiлiк сыйымдылығын кенейтедi,
5. Дене шынықтырумен айналысу, зат алмасудың
6.Дене жаттығулары жамбас қуысында қанның iркiлiп
Қандай болмасын дене жүктемесi – склероздық
Дене шынықтырумен айналысуды бастайтындар үшiн, көптеген
ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАРЫМЕН АЙНАЛЫСУДЫ БАСТАЙТЫНДАРҒА АРНАЛҒАН ҚАҒИДАЛАР
Жүктеме организмнiң табиғи мұмкiндiктерiне сайма- сай
Дене жаттығуларымен айналысу тек қуаныш сыйлау
жүктеме қашанда ер адамға нақтылы жағдайда
4.Дене шынықтырумен тәулiктiң қай кезiнде болмасын
ЖҮРЕК ЖИЫРЫЛЫСЫ ЖИIЛIГIНЕ ҚАРАЙ ЖАТТЫҚТЫРУ РЕЖИМДЕРIНIҢ
М. В. Волков бастаған москвалық спортшылар
Жаттығу жүктемесiн жүзеге асыру кезiнде жүрек
Жаттығу кезiнде жүрек жиырылысы 1 минөтте
Жаттығу кезiнде жүрек жиырылысының жиiлiгi бiр
Денешынықтыруды бастаушы ең алдымен оз организiмнiң
Дене жүктемелерi, олардың қуаты барынша мүмкiн
ӨЗ ДЕНЕ ЖАҒДАЙЫН АДАМНЫҢ ӨЗI БАҒАЛАУ
Өз организмiнiң жаттығу қалпын өзiң бағалауға
Жүрек жиырылысы жиiлiгiн дәл анықтау үшiн,
Жүрек қызметiн бағалайтын ортостатикалық сынама. Шалқаңнан
Айырым 0-12 дейiн жиiрiлсе, дененiң жаттығу
Айырым 18-25 дене жаттырмаған, дененiң физикалық
Айырым 25 –тен көп ауырып қалар
2. Организмнiң жаттығу деңгейiнiң
Пульстiң алғашқы қалпына келу мерзiмi (мин)
1 мин Үздiк Өте жақсы
2 мин Жақсы Жақсы
3 мин Қанағаттанарлық Орташа
4 мин Қанағаттанарлықсыз Жаман
5 мин Тiптi нашар Өте нашар
3. Жүктемеден ккейiнгi тыныс алу жиiлiгiн
Тыныс алу жиiлiгiнiң қалпына келер ұзақтығы
2-2,5 мин Үздiк Өте жақсы
3-5 мин Жақсы Жақсы
6-7 мин Қанағаттанарлық Орташа
8-9 мин Қанағаттанарлықсыз Жаман
9 мин ас Тiптi нашар Ауру
4. Жүктемеге дейiн және одан
Жүктемеден кейiнгi ӨТС ұлғаю см3 көрсеткiшiмен
100 см3 Үздiк Өте жақсы
200 см3 Жақсы Жақсы
300 см3 Қанағаттанарлық Орташа
350 см3 Қанағаттанарлықсыз Жаман
350 см3 – ден Тiптi
5. Жүктемеге дейiн, бұдан кейiн
1 мин. iшiнде жедел, қуаттырақ 50
Систоликалық қысым (СҚ) көрсеткiшi сынап бағ.мм.(с.б.)
СҚ 5 мм көтерiледi ДҚ өзгермейдi
СҚ 10м көтерiледi ДҚ 0-ден 5мм
СҚ 15м көтерiледi ДҚ 5 мм
СҚ 20м көтерiледi Дқ 10мм көтерiледi
Организмнiң жаттығу жағдайын анықтайтын неше түрлi
ӘДЕТТЕ ЖАҢА БАСТАУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ
Жотақ жүгiрiс 1965 жылы Оклонд деген
Сауықтыру жүгiрiсiнiң әуесқой жүгiрушiлерi үшiн, қолдағы
Көк шыққан тегiс жолмен 15-30 мин.
Жазық даңғылмен 60-90 мин. жүгiр 1
Топпен жүгiру 60-100 мин. шамасындай, 1
2 Жүрiспен алмастырылып тұратын жүгiрiс. Жаттығудың
Басқа да тәсiлдеме (методика) бар, алғашқы
3. Шейпинг (түрлi валеологиялық жаттығулар қимылдарын
Шейпинг жүйесi арнаулы жаттығу орындарында жүргiзiледi.
4. Степ – аэробика (ағылшын сөзi
Негiзгi тұрақты қимылдар:
Оң аяғыңмен сатыға тұр да, сол
Оң аяғыңмен сатыға шық, сол аяғыңды
Оң аяғыңды тiзеден бүгiп, сатыға шық,
Өзiңiзге - өзiңiз сенгеннен кейiн, әр
Степ – аэробика қимыл сипатын керемет
Степ – аэробиканы игергеннен кейiн жаттығу,
5. Стреникованың методикасы бойынша тыныс
Бронхитпен ауыратын балаларға арналған валеологиялық тәсiл.
Барлық потологиялық белгiлерден құтылу үшiн күнiне
1-жаттығу. 16 – 20 рет мұрынмен
2. Қайталанатын (циклдық) өз еркiмен жасалатын
Қанқа бұлшық еттерi, адам
Ерiктi гимнастика жатып, немесе отырып, тiптi
Дене шынықтырудың мына түрлерi: жүзу, туризм,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Амосов Н.М. Денсаулық туралы толғаныстар.
2. Жатқанбаев Валеология. Алматы, 2003
3. Торманов Н. Валеология: Дәрістер жинағы.
1