Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
«Экономика, қаржы және басқару» факультеті
«Қаржы, несие және бухгалтерлік есеп» кафедрасы
«Қорғауға жіберілді»
__________________
кафедра меңгерушісі,
«____» _____ 2007 ж.
Пәні: «Ақша, несие, банктер»
Тақырыбы: «Ақша эмиссиясының негіздері және Қазақстан Республикасы Ұлттық
Орындаған: «Қаржы» мамандығының
2 курс, Э-214 топ студенті
Карпашева Т.
Ғылыми жетекші:
Атырау, 2007 жыл
Кіріспе......................................................................................................................3
1. Ақша эмиссиясының негіздері
1.1. Ақша айналымы, айналысы және жүйесі......................................................5
1.2. Ақшаны эмиссиялау негіздері.......................................................................11
1.3. Ұлттық банктің қызметінің нормативті-құқықтық негіздері.....................15
2. Қазақстан Республикасының ұлттық банктің эмиссиялық саясаты
2.1 Ұлттық банктің эмиссиялық операцияларды жасау тәртібі......................22
2.2. Ұлттық банкте құндылықтарға ревизия жүргізу тәртібі............................24
2.3. Ұлттық валютаның банкноты мен монеталарын қалыптастыру және
2.4. Ұлттық банкте ақша белгілерінің сапартамасын ұйымдастыру................29
Қорытынды............................................................................................................32
Пайдаланған әдебиеттер.......................................................................................33
Қосымшалар...........................................................................................................34
КІРІСПЕ
Ақша – жалпы бірдей эквивалент, ерекше
Ақшаны эмиссиялау - бұл мемлекетпен банкноталардың, монеталардың, бағалы
Ұлттық банк банкноталар мен монеталардың қажетті мөлшерін анықтайды,
Қазақстан Республикасында ақша банкноталарын өндіру және коммерциялық банктерге
Қолма-қол ақша түріндегі эмиссия - айналысқа банкноталар мен
Қазақстандағы теңгенің көп мөлшерде эмиссиялануының негізгі себептерінің бірі-кәсіпорындар
Ұлттық валютаның ішкі тұрақтылығы инфляция қарқынының төмен болуының
Экономикада ақша ұсынысының сұраныстан едәуір артуы бағалардың өсуіне,
Ақша-несие саясатының негізгі құралдары ашық рынок операциялары—бағалы қағаздарды
курстық жұмысының маңыздылығы - Ұлттық банктің Атырау филиалының
Курстық жұмыстың мақсаты - ақшаны эмиссиялау негіздерінің теориялық
Жұмыста келесідей міндеттері шешілмек:
Ақшаны эмиссиялау негіздерінің теориялық тұрғыда анықтама беру;
Ұлттық банктің Атырау филиалының экономикалық сипаттамасы мен эмиссиялық
2006-2008 жылдар аралығында Ұлттық банктің ақша-несие саясатының негізгі
Ұлттық банктің Атырау филиалының ақша саясатының құралымына талдау
1. Ақша эмиссиясының негіздері
1.1. Ақша айналымы, айналысы және жүйесі
Ақша кез келген тауар құнын білдіретін ерекше тауар
Қайта құру кезеңіне дейін "ақша айналымы" мен "ақша
Ақша айналысы деп- қолма-кол ақшаның қозғалысы танылды. Ал
Ақша айналымы деп тек қолма – қол ақша
Нарықтық экономика үлгісі жағдайындағы ақша айналымына тән ерекшеліктер:
Ақша айналымы негізінен шаруашылықтағы нарықтық қатынастарға қызмет жасайды,
Қолма-қол ақша және қолма-қол емес ақа айналымдарын заңмен
Ақша айналымы мемлекеттің, коммерциялық банктердің, заңды және жеке
Ақша айналымы әр түрлі меншік формасы жағдайында жүреді;
Қолма-қол ақша және қолма-қол емес ақша айналымы бір-бірімен
Қолма-қол ақша эмиссиясын Орталық банк жүргізіп, ал қолма-қол
Сонымен, ақша айналымы деп қолма-қол және қолма-қол емес
Қазіргі ақша айналымын құн айналымы деп айтуға болмайды
Айналыста тек қолма-қол ақша жүретіндіктен оны ақша айналысы
Қазақстан Республикасында қолма-қол ақшаны Ұлттық банк банкнота түрінде
Қолма-қол ақша негізінен халықтың ақшалы тыбысынан және оны
Қолма-қол емес ақша айналымы (төлем айналымы) – ол
Есеп айырысу операцияларын жүргізу үшін әр түрлі шоттар
Ақша айналымын реттеудегі маңызды элемент – қолма-қол ақшаны
Ақша жүйесі – бұл тарихи түрде қалыптасқан және
Ақша жүйесінің өзіне тән типтері және элементтері болады.
металл ақша айналысы, яғни мұндай ақша тауары тікелей
несиелік және қағаз ақшалар жүйесі, яғни алтын айналыстан
Металл ақша айналысы екіге бөлінеді:
1. Биметаллизм – жалпыға балама рөлі екі бағалы
2. Монометаллизм – бұл барлығына бірдей балама және
1993 жылдың қарашасында теңгенің айналысқа шығарылуы біздің
Ақша мен экономиканың өзара байланысы өте тығыз, олар
Елдің экономикалық жағдайы, сол елдің экономикалық кеңістіктегі интеграциясы
1991 жылы Қазақстан нарықтық қайта құруды жүзеге асыра
1993 жылы 3 қарашада Президенттің Жарлығымен құрылған Ұлттық
Теңге ресми түрде 1993 жылы 15 қарашада енгізілді.
1993 жылдың сәуірінде “Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы”,
Қазақстан макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ететін монетарлық факторлардың арқасында
Президенттік басқару институты осындай нәтижелерге жетудің бірден бір
Бірақ монетарлық емес факторлар әлі де өзекті мәселеге
Теңгенің тарихын белгілі бір кезеңдерге бөлсек, 1993-1996 жылдар
1997-1999 жылдары экономиканы тұрақтандыруға қол жеткізілді және банк
Экономиканы реформалауды жалғастыру нәтижесінде ІЖӨ-нің 2,7 пайызға өсуін,
Сондықтан Ұлттық банк алдағы уақытта Қазақстанның БСҰ-ға кіруін
Бүгінгі күндері біздегі банк жүйесі ТМД-дағы ең жедел
Елімізде дамыған кредиттік және депозиттік рыноктар бар. Резиденттердің
Бұлардың бәрі теңгенің тұрақты валютаға айналғанының айқын дәлелі.
Сондай-ақ 2000 жылы іске қосылған вексельдік қайта қаржыландыру
Қазіргі уақытта құрылып отырған кредиттеудің үш деңгейлі жүйесі
Қаржылық қызмет көрсетуді аймақтық қамтуды кеңейтуге сондай-ақ пошта-жинақ
Халықтың әлеуметтік проблемаларын шешу үшін Қазақстанда 2001 жылдан
Ең қысқа мерзімде құрылған және 1998 жылдан жұмыс
Қазіргі уақытта жинақтаушы зейнетақы қорлары ірі институттық инвесторларға
Ақиқаты сол, Қазақстанның қаржы жүйесі ТМД-ның басқа елдерімен
Ел экономикасының стратегиялық даму көрсеткіштеріне болжам жасала отырып,
Қаржы рыногының ең дамыған сегменті мемлекеттік бағалы қағаздар
Сақтандыру рыногы дамып келе жатыр, дегенмен оның деңгейі
Қаржы рыногының инфрақұрылымына мыналар кіреді: төлем жүйелері, Қазақстан
Қазақстанның төлем жүйесінің негізі – банкаралық ақша аудару
1.2. Ақшаны эмиссиялау негіздері
Эмиссия – бұл ақша бірліктерін айналымға шығару болып
Қазіргі уақытта қағаз ақшалар айналымдағы тараулы-материалдық құндылықтарға деген
Эмиссия дегеніміз - мемлекеттің бағалы
Қазақстан Республикасының ақша бiрлiгi (ұлттық валютасы) Қазақстан теңгесi
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң банкноттары мен тиындары Қазақстан Ұлттық
Қазақстан Ұлттық Банкi банкноттар мен тиындардың қажеттi мөлшерiне
Эмиссиялық банктер бұл операциялар
Депозиттік, чектік эмиссия – эмиссиялық банктің
Ақша айналысының негізгі сандық көрсеткіштерінің біріне ақша
Ақша массасы - жеке тұлғаларға, кәсіпорындармен мемлекетке тиісті
Белгілі бір кезеңдегі ақша айналысының сандық өзгерісін талдау
Өнеркәсібі жағынан дамыған елдердің қаржылық статистикасында ақша массасын
-М1 агрегаты, яғни ол айналыстағы нақты ақшаларды (банкноттар
-М2 агрегаты, ол М1 агрегаты қосылған коммерциялық банктердегі
-М3 агрегаты, ол М2 агрегаты қосылған арнайы несиелік
- М4 агрегаты, ол М3 агрегаты қосылған ірі
Қазақстанда ақша массасы Ұлттық Банк пен енінші денгейдегі
Қазақстан Респибликасында Ұлттық банктің 12.05.1995ж. Директорлар кеңесінің №2
Аталған ережеге сәйкес, ақша базасы (МВ) - бұл
МВ=CIC+RR+DCB
мұндағы CIC-айналыстағы нақты ақшалар;
RR-міндетті резервтер;
DCB-екінші деңгейдегі банктердің Ұлттық банктегі коршоттағы қаражаттары.
CIC= L(H+C),
Мұндағы Н –айналысқа шығарылған банктік билеттер;
С-айналысқа шығарылған монеталар.
Қазақстандағы ақша агрегаттарының жағдайы туралы 1.1-кесте соңғы жылдарға
1.1-кесте. Ақша агрегаттары.
Ақша агрегаттары 12.03 12.04 12.05 12.06
1.
2.
3.
4.
5. Ақша базасы (резервтік ақша)
оның ішінде:
1.1.Ұлттық банктен тыс қолма-қол ақша
1.2.ЕДБ-дің және басқа ұйымдардың Ұлттық банктегі депозиттері
МО (айналыстағы қолма-қол ақша)
М1
Оның ішінде:
3.1.халықтың теңгедегі аудармалы депозиттері
3.2.банктік емес заңды тұлғалардың теңгедегі аудармалы депозиттері
М2
оның ішінде:
4.1.халықтық теңдегі басқа да депозиттері және шетел валютасындағы
4.2.банктік емес заңды тұлғалардың теңгедегі басқа да депозиттері
М3
оның ішінде:
5.1.халықтық шетел валютасындағы басқа да депозиттері
5.2.банктік емес заңды тұлғалардың шетел валютасындағы басқа да
134416
116335
18081
106428
195442
15245
73769
290643
21662
73539
397015
51573
54999
174959
145477
29482
131175224234
1912
91148
337980
48876
64870
134077
134077
103967
208171
177899
30272
161701
287293
17799
107792
498071
61442
149336
171439
171439
95443
316962
262093
54869
238730
411646
29840
143076
692844
111214
169985
971213
194357
84011
Қазақстандағы негізгі ақша агрегаттарына, қазіргі кездеақша-несие статистикасын жасау
- МО (айналыстағы қолма-қол ақша немесе банк жүйесінен
- М1 = МО + банктік емес заңды
- М2 = М1+ теңдедегі басқа да депозиттер
- М3 (ақша массасы) = М2 + банктік
Мұндағы,
- Аудармалы депозиттер-1) әрқашан айыппұлсыз және шектеусіз атаулы
-Басқа депозиттер-негізінен, ол белгілі уақыт аралығынан кейін ғана
Ақша базасының ақша массасына ықпал етуі ақша мультипликаторы
Ам=М3 (ақша массасы) / МВ (ақша базасы)
Егер мысалы, ақша мультипликаторы 2,0-ге тең болса, онда
Қорыта айтқанда, әрбір келесі ақша агрегаты өзінен алдыңғылардың
1.3. Ұлттық банктің қызметінің нормативті-құқықтық негіздері
Елімізді барлық несие жүйесін реттеуші ұйым рөлін атқара
Орталық банк еліміздің эмиссиялық және резервтік орталығы ретінде
Ұлттық банк – бұл ақшалай резервтерді құрайтын, оған
Ұлттық банк өзінің атқаратын мәні жағынан біртұтас ұйым
Ұлттық банк резервтік және басқа да қорларды құрайды.
Ұлттық банктің қаржылық жылдағы таза табысы, сол қаржылық
Ұлттық банктің таза табысы жарғылық қорды және резервтік
Қазақстан Респубоикасы Ұлттық банкісінің басты міндеті – ұлттық
Ұлттық банктің несиелік ресурсы мынадай көздерден құралады:
меншікті қаражат есебінен;
басқа банктерден тартылған және Ұлттық банкте шартты негізде
ҚР төңірегінде тартылған қаражаттардан;
Арнайы мемлекеттік қорлар мен бюджеттің уақытша бос жатқан
Ұлттық банктің басқару құрылымы.
Қазақстанның Ұлттық банкі жоғарыдан басқарылатын жүйедегі біртұтас орталықтандырылған
ҚҰБ-нің жоғары басқару органы Басқарма болып табылады және
мемлекеттің ақша-несие саясатын дайындау;
банк қызметіне қатысы бар ҚҰБ-нің нормативтік құқықтық актілерін
Ұлттық банктің банктермен операциялары бойынша ресми қайта қаржыландыру
Банктердің ашылуына рұқсат беру және оларды қайтарып алу
Жекелеген банктік операциялар түрлерін жүргізуге лицензиялар беру туралы
Банктер үшін резервтік талаптар нормасын бекіту;
Алтын валюта активтерін басқарудың негізгі қағидаларын анықтау;
ҚР валютасының айырбас бағамын анықтау тәртібін бекіту;
ҚҰБ жұмыс туралы жылдық есепті қарау, қабылдау және
ҚҰБ-нің жылдық балансын және табысы мен зияны туралы
ҚҰБ туралы нұсқауды, оның жарғылық капиталы мен резервтік
Банктер үшін пруденциалдық нормативтер мен басқа да міндетті
Еңбек жағдайын, оған ақы төлеу жүйесі мен мөлшерін
ҚҰБ-нің халықаралық және басқа да ұйымдарда қатысуы туралы
Директорлар Кеңесінің (Директораттың) құрамын бекіту;
Бухгалтерлік есептің қазақстандық стандартын ескере отырып, ҚҰБ-не арналған
Ұлттық банктің Басқармасы тоғыз адамнан тұрады. Ұлттық банктің
ҚҰБ төрағасы және бес лауазымды тұлғалар;
ҚР Президентінен бір өкіл;
ҚР Үкіметінен екі өкіл кіреді.
Ұлттық банктің оперативтік басқару органы Директорлар кеңесі болып
Ұлттық банк тек қана ҚР Президентінің алдында есеп
Парламенттің келісімімен ҚР Президенті ҚҰБ – нің төрағасын
ҚҰБ төрағасының орынбасарларын да ҚҰБ төрағасының ұсынумен ҚР
ҚҰБ – нің жылдық есебін ҚР Президенті бекітеді;
Ұлтық валютаның – теңгенің айшығының тұжырымын ҚР Президенті
ҚҰБ – нің ҚР Президентінің сұрауы бойынша өзінің
Ұлтық банк өзінің негізгі қызметтерін жергілікті жерлердегі облыстық
Ұлттық банктің функционалдық құрылымына департаментер мен басқа да
Ұлтық банктің орталық аппаратында мынадай департаменттер мен дербес
·
· шетел оепрациялар департаменті;
· ішкі операциялар басқармасы;
· монетарлық операциялар департаменті;
· сыртқы байланыстар бөлімі;
· заң қызметі
· әкімшілік департаменті;
· қолма –
· инженерлік қауіпсіздік жүйесін
· бухгалтерлік есеп
· есептеу жұмыс
· операциондық басқарма;
· төлем жүйесі
· қаржылық қадағалау
· бақалау және аудит
· персоналдармен жұмыс жасау
· халықаралық қаржы ұйымдарының
· мерзімді басылымдар және
Сонымен қатар ҚҰБ құрылымына мынадай дербес бөлімшелер де
· Мемлекеттік сақтау қоймасы;
· Ресей Федерациясындағы Ұлттық банк өкілеттігі;
· Банкноттық фабрика;
· Монета сарайы;
· Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы (ҚБЕО);
· Қазақстан ипотекалық компаниясы ;
· Процессингтік орталық;
· Актуарлық орталық;
· Банктік сервистік бюро;
· Ұлтық ақпараттар технологиясы;
· Автобаза.
Ұлтық банктің қызметтері мен операциялары (№1,2 сызба).
Ұлтық банк мынадай негізгі қызметтерді атқарады.
айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен республикада мемлекеттік
ҚР Үкіметінің мемлекеттік қағаздарына қызмет етуге қатынасады;
Қазақстан аумағында банктердің, еншілес банктердің ашылуына және филиалдары
Белгіленген тәртіпте банктердің бағалы қағаздарының эмиссиялау проспектісіне мемлекеттік
банктердің қызметін бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады және
ҚР – да несиелер бойынша сыйақы (мүдделендіру) пайыз
Ұлттық банк мынадай операцияларды жүргізеді:
бірінші кластық эмитенттермен шығарылатын алты айлық қайтару мерзімдегі
мемлекеттік бағалы қағаздары сатып алады және саиады;
депозиттік сертификаттармен қайтару мерзімі бір жылға жататын борыштық
депозиттік және есеп айырысу операцияларын жүргізе отырып, бағалы
қаржы құралдарымен операцияларды жүзеге асырады;
қажет кезінде банктерден және қаржы ұйымдарында шоттар ашады;
чектерді жазып, вексельдерді береді;
жарғыға қайшы келмейтін өз міндеттемелеріне сай келетін басқа
Қазақстанның Ұлттық банкi:
1) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк ақша-кредит саясатын жүргiзедi, банкноттар
2) Қазақстан Республикасының Үкiметiмен келiсiм бойынша Қазақстан Республикасы
3) банктерге, сондай-ақ Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының шешiмi
4) Қазақстан Республикасында ақша төлемдерi мен аударымдарын жүзеге
5) Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды
6) банк қызметi, ақша төлемдерi мен аударымдары, заң
7) бухгалтерлiк есепке алу және қаржылық есептiлiк жүйелерiн
8) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң келiсiмi бойынша, ақша төлемдерi
№2 сызба. ҚР ҰБ-нің негізгі функциялары
№3 сызба. Ұлттық Банкі Атырау филиалының қадағалау функциясы
2. ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКТІҢ ЭМИССИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
2.1 Ұлттық банктің эмиссиялық операцияларды жасау тәртібі
Резервтік қорлар клиеттерге кассалық қызмет көрсетуді жүзеге асыратын
Эмиссиялық ораудағы қол-қол ақша резервтік қорларда оларды парақтап
Ұлттық банк Атырау филиалының орауындағы айналысқа жарамды қол-қол
Клиеттердің орауындағы қол-қол ақша резервтік қорларда оларды клиенттерден
Қолма-қол ақшамен жұмыс жүргізу бөлімшесі резервтік қорларды барлық
Резервтік қорлармен, айналым кассадағы қолма-қол ақшамен және тозығы
Егер Ұлттық банк филиалының құрылымында Ұлттық Банк филиалы
Ерекше жағдайларда және олма-қол ақшамен жұмыс жүргізу бөлімшесі
Резервтік қорлармен, тозығы жеткен банкноталармен және ақаулы
Резервтік қорлардың сақталуын және олар бойынша операциялар жасауды
Ұлтты Банк филиалының басшысы, бас бухгалтер, бас бухгалтердің
клиентерге уақтылы қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді;
тиісінше сақтауды ұйымдастырады, Ұлттық банк филиалының резервтік қорларында
құндылықтардың дұрыс есептелуін, ысырапқа және талан-таражға жол берілмеуін
құндылықтарға жүргізілген ревизиялар нәтижелері бойынша тиісті ревизияларды жүргізген
олардың біліктілігін көтеру мақсатында құндылықтармен операциялар жасайтын касса
Ұлттық Банк филиалдарында қолма-қол ақшамен операцияларды жасау үшін
Кіріс
Шығыс;
Кіріс-шығыс;
Қайта санау;
Ұсақтау (айырбастау);
Кешкі касса болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Атырау филиалында айналым кассасын
Жекелеген касса қызметкерлері болмағанда немесе қосымша касса қызметкерлерін
Әрбір касса қызметкерлерінің жұмыс орны кабина немесе қалқа
Касса қызметкерлеріне жұмыс күні ішінде уақытша болмаған жағдайда
Касса қызметкерлерінің қолма-қол жеке ақшалары, сырт киімдері
Ұлттық Банкі Атырау филиалының касса қызметкерлерінде филиал бухгалтериясы
Ұлттық Банктің әрбір филиалында клиент бірінші талап еткен
2.2. Ұлттық банкте құндылықтарға ревизия жүргізу тәртібі
Ұлттық Банкі Атырау филиалының резервтік қорында және
Ұлттық Банкі Атырау филиалын аудиторлық тексеру кезінде;
Ұлттық Банкі Атырау филиалы басшысының өкімі бойынша тоқсанына
жыл сайын бірінші қаңтардағы жағдай бойынша;
Ұлттық Банкі Атырау филиалының басшысы, бас бухгатлері немесе
Ұлттық Банкі Атырау филиалының құндылықтардың сақталуына жауапты қызметтік
Ревизия комиссияның басшысы Ұлттық Банктің Атырау филиалы басшысының
Жүргізілетін ревизия Ұлттық Банкі Атырау филиалының күнделікті операцияларының
Ревизия барлық құндылықтар тексеріле отырып, бір күндегі жағдай
Ревизиялық комиссияның жетекшісі ревизияға кірісе отырып, касса тобында
Құндылықтарға ревизия мынадай тәртіппен жүргізіледі:
1. резервтік қордағы және айнаным кассасындағы
2. құрама бумалар мен қапшықтардағы, бүлінген ораудағы немесе
3. қоймалардың қалған барлық құндылықтар олардың номинадық және
қораптарда немесе бумаларда оралғандары жоғарғы жапсырылған жазбалар бойынша
ашылған немесе толық емес бумалар, қораптар бір-бірлеп тексеріледі.
Ревизия жүргізуші парақтап қайта санау үшін банкноттарды касса
Ревизия жүргізуші бумалардың немесе монеталары бар қаптардың,
Ревизия жүргізуші қайта санау жүргізілетін машинаның көрсеткіштерінің
Монеталары бар ашылған қаптардан кесілген пломбалы байлау және
Қолхат және бухгалтерлік есепте көрсетілмеген басқа құжаттардың
Касса қызметкерлерінің бумасында ақшаның кем немесе артық шығуы
Құндылықтарға жүгізілетін ревизия туралы ревиияға қатысқан барлық қызметкерлеріне
Ұлттық банк филиалының басшысы жүргізілген ревизия мен тексеру
Бақылау үшін қайта санау құндылықтардың сақталуына жауапты қызметтік
Бақылау үшін қайта санау және резервтік қорда тұрған
Құндылықтардың кем шығуы талан-тараж нәтижесі болып табылса, Ұлттық
Құндылықтардың талан-тараж нәтижесінде туындаған кем шығуы осы құндылықтарды
2.3. Ұлттық валютаның банкноты мен монеталарын қалыптастыру және
Ұлттық Банкі Атырау филиалында ақша банкноттары мен монеталарын
Ұлттық Банкі Атырау филиалының касса қызметкерлері қайта санау
ББК-ын көрсете отырып Ұлттық филиалының атауы бар мөртабан;
банкноттардың сомасы және номиналы;
касса қызметкерлерінің қолы;
касса қызметкерлерінің атауы мөртабаны немесе коды;
қалыптастырылған күні қойылуы тиіс.
Банкноттардың түбіршектерін бандероль машиналарында ресімдеу кезінде арнайы орау
Банкнот түбіршектерін полиэтилен пакеттерге орағанға дейін бумаларды арнайы
Банкноттар бумаға 10 (он) түбіршек бойынша (бір номиналдағы
Буманың жоғарғы жапсырмасында және жапсырма қағазда орау тәсіліне
Ұлттық Банкі филиалының атауы немесе банктік бірегейлендіру коды
банкноттар мен монеталардың номиналы;
банкноттар мен монеталардың сомасы;
банкноттар мен монеталардың саны;
оралған күні;
касса қызметкерлерінің атаулы мөртабаны немесе коды;
касса қызметкерінің қоы;
алынатын банкноттар мен монеталарға “ескі үлгідегі” жазбасы бар
Толық түбіршектер мен бумалар қалыптастыруға болмайтын банкноттар
Біріктіру және орау кезінде касса қызметкері толық емес
Толық бумалар қалыптастыруға болмайтын банкноттардың жекелеген түбіршектері бір
Айналым кассасында қалған толық емес бумалар, банкноттардың түбіршектері
Айналысқа жарамды банкноттар мен монеталар 10 операциялық күн
Тозығы жеткен банкноттар мен ақаулы монеталар 10 операциялық
Айналысқа жарамды монеталар номиналды боцынша сұрыпталады және касса
Ұлттық Банк филиалының атауы немесе банктік бірегейлендіру коды;
оралған күні;
монеталардың номиналы;
сомасы;
касса қызметкерінің қолы және атаулы мөртабаны қойылады.
Қайта санағаннан кейін келесі күні айналым кассасында қалған,
2.4. Ұлттық банкте ақша белгілерінің сапартамасын ұйымдастыру
Қазіргі уақытта қолма-қол ақшаның айталықтай көлемі айналыста жүр.
Егер ақша белгілері төлем санатына сай келмесе
Күмәнді ақша белгілерін екінші деңгейдегі банктер және Ұлттық
Мынадай ақша белгілері заңды төлем құрал күшін жойған
төлем қабілеттілерге және күмәнділерге жатқызылуы мүмкін емес;
“Үлгі” деген жазуы бар;
банктің немесе Ұлттық банктің тиісті бөлімшесінің сараптасымен төлем
заңды төлем құралы күшін жойған қолма-қол ақша айырбастауға
Ең алдымен Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы – теңге
Қазақстан Республикасында “Ұлттық Банк туралы” Заңына сәйкес Қазақстан
ҚР Ұлттық валютасының банкноталары мен монеталарының төлемділгін анықтау
Мәселен, төлемге жарамды банкноталарға заңды төлем күшін жоғалтпаған
Төлемге жарамды монеталар заңды төлем құралы күшін жоғалтпаған
Өзінің толық көлемін және номиналын көрсететін белгілерін сақтаған
Аздап бүлінген монеталар: майысқан, тесілген, иілген, кесілген, сынған,
Банктер төлемге жарамды қолма-қол ақшаны ұсынылған соманың көлеміне
Егер ақша белгісі төлемге жарамдылығы жағынан анықтауға жатпайтын
Бұлар, өз көлемінің 50% астамы сақталған, бір банкнотаның
Төлемге жарамдыларға, қолдан жасалған белгілері бар банкноталар
Ұлттық валютаның барлық ақша белгілері Қазақстан Республикасының бүкіл
Сонымен қатар Ұлттық Банк қабілдаған бірқатар нормативтік құқықтық
Қорытынды
Қорыта келгенде, барлық Ұлттық банктер алдында тұрған басты
Ұлттық Банктің негізгі мақсаты Қазақстан Республикасында бағалардың тұрақтылығын
·
·
·
·
Эмиссиялық ораудағы қол-қол ақша резервтік қорларда оларды парақтап
Ұлттық банк Атырау филиалының орауындағы айналысқа жарамды қол-қол
Клиеттердің орауындағы қол-қол ақша резервтік қорларда оларды клиенттерден
Қазақстан Республикасында “Ұлттық Банк туралы” Заңына сәйкес Қазақстан
Қазақстанның Ұлттық Банкі инфляция деңгейінің төмен болуын және
Пайдаланған әдебиеттер
К.Маркс, Ф. Энгельс. Соч. Т4. С.
Григорий Марченко “Теңге—тәуелсіздік тұмары”.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің төрағасы “Банки Казахстана”
Ақша айналысы және несие. С.Б. Мақыш // Алматы
Ақша, ақша айналысы және банк. Б. Көшенова //
Денги, банки и денежно-кредитная политика. Р.М. Нуреев //
18. Саниев М.С. «Ақша, Несие, Банктер»
Деньги, кредит, банки/ Под ред. О.И. Лаврушина
Сейтқасымов Ғ.С. «Ақша, Несие, Банктер» Алматы., 2001 ж.
Банковская система Казахстана. Настольная книга банкира. под ред.
“ҚР-да ұлттық валютаны енгізу туралы” ҚР Президентінің заң
Анулова Г.Н. Денежно-кредитное регулирование: опыт развивающихся стран. –
Борисов С.М., Коротков П.А. Банковская система Казахстана: состояние
e-mail: hq@nationalbank. кz, Қазақстан Ұлттық Банкі 2003.
Банки и банковские операции. под ред. Е.Ф. Жукова
М. Финансы и статистика, 1998.
Деньги и кредит 1995.-№6.-с. Парамонова Т.В. Принципы регулирования
Долан Э.Дж., Кэмпбелл К.Д., Кэмпбелл Р.Дж. Деньги банковское
“Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы” ҚР Заңы (соңғы
Положение о Атырауском филиале Нацбанка РК от 12.03.2000.
Постановление Нацбанка РК от 25 июля 1997 г.
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы” ҚР
“Валюталық реттеу туралы” ҚР заңы // 24.121996.
Закон Республики Казахстан “О внесении изменений и дополнений
“ҚР-ның ақша жүйесі туралы” ҚР заңы //13.12.1993.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің жылдық есебі // 2005ж.
№ 1 - Қосымша. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің
ҚР ҰБ-інің филиалдары мен ұйымдары.
33
ҚР ҰБ-нің негізгі функциялары
Ақша-несие саясатын жүргізу.
Алтын валюта резервтерін сақтау
Кассалық қызмет көрсету
Валюталық реттеу және бақылау
Есеп айырысуды жүзеге асыру
Алтын-валюта активтерін басқару
ҚР ҰБ-нің қадағалау функциясы
Пруденциялық нормативтер
Банкінің жарғылық қорының ең төменгі мөлшері
Экономикалық нормативтер
Жарғалық қордың төменгі мөлшері
Өз қаражаты жеткілікті коэфиценті
Тәуелсіздік активтерге қатысты алғандағы банктің өз капиталының жеткіліктігі
Бір қарыз алушыға жасалатын тәуекелдінің ең көп мөлшері
Бір қарыз алушыға деген тәуекелдің жоғарғы мөлшері
Өтімділік коэффиценті
Өтімділік коэффиценті
Ашық валюта позициясы міндеттері
Ашық позициясының жоғарғы мөлшері
Төменгі резервтік талаптар
Банктің жарғылық қорындағы материалдық және материалдық емес активтердің
Облыстық филиалдар
Банкаралық есеп айырысулардың Қазақстандық орталығы
Мемлекеттік құндылықтарды қоймасы
Қазақстанның ақша сарайы
Автобаза
Банкнот фабрикасы
ҚР ҰБ-нің РФ-ғы өкілдігі
Банктік қызмет бюросы
Инженерлік қауіпсіздік жүйесін пайдалану бөлімі
Ақпараттық басылымдар мен іс ақпараты бөлімі
Төлем жүйесі басқармасы
Операциялық басқарма
Банктерді тарату процесін бақылау басқармасы
Халықаралық қатынсатар басқармасы
Мемлекеттік жинақтау зейнетақы қоры активтерін орналастыру Басқармасы
Персоналдармен жұмыс жүргізу басқармасы
Қолма-қол ақшамен жұмыс жүргізу басқармасы
Бюджетті жоспарлау және бақылау басқармасы.
Сақтандыру қадағалау Депортаменті
Есептеу жұмыстары Депортаменті
Әкімшілік депортаменті
Ақпараттық технологиялар Депортаменті
Банктік қадағалау Депортаменті
Бухгалтерлік есеп Депортаменті
Заң департаменті
Зерттеу және статистика департаменті
Төрағаның орынбасары
Төрағаның орынбасары
Төрағаның орынбасары
Төрағаның орынбасары
Валюталық реттеу және бақылау басқармасы
Төраға қызметі басқармасы
Ішкі аудит Депортаменті
Арнайы бөлім
Монетарлық операциялар Депортаменті
Төраға