Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ұлттық банктің міндеттері, мақсаттары мен құқықтары
2. Теңгенің тарихы мен келешегі
3. Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасы – теңгені енгізу
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Мемлекеттің деңгейі мен негізін анықтауда экономика негізгі рөл
1. Ұлттық банктің міндеттері, мақсаттары мен құқықтары
Ұлттық Банктер ― бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы,
“Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі” туралы заң бойынша Қазақстан
Ұлттық Банк ― ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен,
Қазақстанның экономикалық дамуы және дүниежүзілік экономикаға интеграциялануы мақсаттарына
Ақша ― несие және банк жүйесінің тұрақтылығын
қамтамасыз етуге көмектесу;
Банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін
реттейтін ережелерді жасау және олардың орындалуына
бақылау жасау негізінде банк несие берушілердің,
салымшылардың мүдделерін қорғау;
Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайында Ұлттық банкінің жұмысын
Оның капиталының қалыптасуы 100% мемлекеттің
қаражаты есебінен болатын унитарлық банк;
Акцияларының бөлігі мемлекетке тиесілі акционерлік
қоғам;
Бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің қатысуымен
немесе қатысуынсыз);
Ұлттық Банкінің қызметін бірігіп атқаратын
тәуелсіз банктер жүйесі;
Негізгі Ұлттық Банк ― унитарлы орган болып табылады.
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылғы жатқызылатын
Ұлттық банктің атқаратын қызметтері:
- Қазақстан Республикасында мемлекеттік ақша ― несие саясатын
- Қазақстан Республикасында қолданылатын банкнота және монетаны
Ұлттық Банктің қолма-қол
- Банктердің банк ісі қызметін атқару. Ол
- Үкіметтің және мемлекеттік органдардың банкі және
- Банктердің ісін бақылау және қадағалау қызметі.
Банктердегі бухгалтерлік есеп айырысудың, бухгалтерлік, банктік және басқа
- Валюталық реттеу және валюталық бақылау қызметі.
Резиденттер үшін шетелвалютасын және шетел валютасындағы бағалы
Ұлттық валютаның шетел валютасымен салыстырып,
- Елдің алтын валюта қорларын басқару қызметі.
Президенттің немесе үкіметтің тапсырысы бойынша Ұлттық Банктің
2. Теңгенің тарихы мен келешегі
Ұлттық валютаны енгізгенге дейін Қазақстанның саяси ұстанымы ТМД
Қазақстан теңгені тура он жыл бұрын енгізді. Тарихи
Теңгенің енгізу түбегейлі экономикалық түрлендіру жағдайларында жүргізілді. 1992
1992-1993 жылдарғы ақша жиынының бақылынбай ұлғаюы және банкілердің
Республика экономикасын инфляцияны күшейткен теріс үрдістерден қорғау мақсатында
Ұлттық валютаны негізу жөнінде алдын ала жұмыс босалқы
Ұлттық валютаны енгізу жөніндегі іс-шаралар тым қысқа мерзімде
Күрделі экономикалық ахуалда басты назар ескі ақшаларды айырбастау
Валюталық түзімді ұйымдастыру саласында күрделі мәселелерді шешу күн
Ұттық валютаны енгізу тұсында Қазақстан Ұлттық Банкі күрделі,
Ақша реформасының қарсаңыңда Қазақстан Респуликасының Президенті теледидар арқылы
Айналыстан 1961-1992 жылдары үлгідегі рубль купюралары 950,0 миллиард
Дер кезінде жүргізілген дайындық іс-шаралары айырбасты белгіленген мерзімді
Ұлттық валютаны енгізу Ұлттық Банкке экономикалық, ақша-несиелік және
Осы оқиғаларн соң ілезде Қазақстандық Банкаралық Валюта Биржасы
1994 жылы қазақстанның жаңа тарихында алғаш рет егеменді
АҚШ долларына қатысты теңге бағамы 1994 жылы 8,6
1995 жыл республикадағы толыққанды валюта нарықнамасын түзілдіруде бетбұрыс
Ұлттық валютаға деген өскелең сенім, сауда-саттыққа теңгерім сальдосының
Ұлттық Банктің теңгенің айырбас бағамын түзілдіруге қатысуы ҚБВБ-на
Теңгенің АҚШ долларына қатысты бағамының бір мезгілдегі құлдырау
1996 жылдың 16-шілдесінде Қазақстан өзіне «Халықаралық валюталық қор
Ұлттық банктің 1997-1998 жылдары ішкі валюта рыногындағы басқыншылығы
Әсіресе теңге бағамының күрт тербелістері қолма-қол шетел валютасы
Қазақстанның сауда-саттық серіктес елдеріндегі, ең алдымен Ресейдегі ұлттық
Көтеріңкі бағамның еліміздің экономикасына теріс салдарларының алдын алу
Валюталық бағам түсімінің ауысуы және соның ізінше болған
Ұлттық банк өзінің ішкі валюталық рынок сауда-саттығына қатысуын
1999 жылдың сәуірінде жаңа түзімді енгізген кезде ұлттық
1999 жылғы ішкі валюталық рыноктың дамуы көбінесе экономикадағы
2000 жылы теңгенің биржалық бағамының тербелістері ұтымды күтіс
Теңгенің айырбас бағамының қазақстандық қор биржасында АҚШ долларына
Ұлттық Банк теңгенің шынайы мәнінде едәуір нығаюына жол
2001 жылдың бас кезінен ішкі валюта рыногындағы жағдаят
Мұнда қазіргі таңдағы экономика өркендеуінің көбінесе жүниежүзілік тауарлық
Ұлттық валютаның қалыптасуын қарастыра отырып, таңдалған бағыт дұрыс
Жақын жылдары Ұлттық Банк қазақстандық тауарлардың бағалық бәсеке
3. Қазақстан Республикасы ұлттық валютасын енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Конституциясының 78-бабынан және Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Қазақстан Республикасының аумағында 1993 жылғы 15 қарашадан сағат
1993 жылғы 18 қарашадан сағат 08.00-ден бастап (жергілікті
Теңгені Қазақстан Республикасының аумағында меншік нысандарына қарамастан барлық
Осы Жарлық қол қойылған сәттен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаев.
Алматы. 1993 жылғы қарашаның 12-сі.
Қазақстан Республикасы жоғарғы кеңесінің төралқасы мен Қазақстан Республикасы
Қазақстан Республикасы Президентінің ұлттық валюта – теңгені енгізу
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы мен Қазақстан Республикасы
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 1993 жылғы 15 қараша
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Кеңесіеің Төрағасы
С.Әбділдин.
Алматы, 1993 жылғы қарашаның 12-сі.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы
Ұлттық валюта – теңге күні туралы.
1993 жыл, 15-қарашаның ҚР-ның ұлттық валютасы – Теңге
15-қараша ұлттық валюта - Теңге күні, ҚР-ның қаржы
осы Жарлық қол қойылған күннен бастап күшіне енеді.
ҚР Президенті
Н.Назарбаев
Алматы, 1997ж., қарашаның 13-і.
Қазақстанның тәуелсіздігіне 14 жыл. Ғасырға бергісіз деп жатырмыз.
Кез-келген мемлекет өзінің ақшасын ерекше құпия түрінде жасайды.
Ресей Қазақстанға 1 рубльді беріп, 65 копеекті қайтып
Қазақстан етек-жеңін жиып, Елтаңба мен Туға конкурс жариялаған
Теңгенің авторлары көп. Бірінші кезекте бұл – Қазақстанның
Тіңгенің ә дегеннен қазақ арыстарынын басталмады. Түрлі бағытты
Ақшаны жаппай шығаруға қажеттілігі туғанда, тағы бір проблема
Теңге ә дегеннен инфляцияға ұшырады. Оның да себебі
Ұлттық қаржы жүйесінің қалыптасуы басталды. Ұлттық банкке бірнеше
Жұмысты Ұлттық банк бастаған мемлекеттік банк жүйесін құрудан
Екі жыл бойы басқа мемлекеттердің орталық банктерін қалай
Қазақстанның банк жүйесі шын мәнісінде жаңадан құрылды. 1992
Қағидалы жаңа негізде басқарудың жоғарыдан төмен құрылымы мен
Осымен бір мезетте сол кезеңде Ұлттық банктің алдында
Жұмыстың бәрі академик Тәкежановтың күш-жігерінің арқасында әзірленген арнаулы
Алтын-валюталық қорды құру бағдарламасы бойынша Ұлттық банк алтын
Сол кезде алтын өндіру жылына алты-жеті тонна шегінде
Күмісті «Соломон бразерс» атты қоймадан алынды да
Сол уақытта Қазақстанның елдік дәргейі төмен еді. Бізді
Қазіргі таңда Ұлттық банк күмісті сатып алмайтынын, алтын
Бүгінгі күні біздің елімізді металл рыногында жақсы біледі.
Мемлекет басшысы еліміздің бюджетіне қатер төніп тұрғанын түсініп,
Сонымен, Ұлттық банктің өз ақшасы мен материалдық базасы
Тұңғыш рет Қазақстан тарихында ақша аукциондары ұйымдастырылды, коммерциялық
1993 жылы наурызда ҚР-ның Ұлттық банк, баннктер және
Мемлекет басшысы ұлттық валютаны енгізу үшін жауапкершілікті вице-президент
Қорыта келгенде Қазақстанның жаңа тарихи шежіресінде ұлттық валютаның
Осынау аса ірі мемлекеттік істің жүргізілгеніне, міне, 10
Уақыт деген бізді сонау тоқсаныншы жылдардағы елімізді түбегейлі
Пайдаланған әдебиеттір тізімі
А.Ағыбаев, Ғ.Баймұрзин «Теңгенің құнтұрақтылығы үшін», //Халық кеңесі –
Ә.Алдаберген //Егемн Қазақстан- 2002 қараша 15
мәдениеттің көзі», //Егемен Қазақстан – 2004 мамыр,№15, 6б.
Айгазин, Искаков «Инфляция – анализ и прогназирование», //Экономика
М.Абдуллаұлы, //Қазақ елі – 2004, 18тамыз, №32,7б.
Х.Ғабжалелов «Теңге», Алматы – 2003, 4-10б.б.
Тояқбеков «Ақиқат» №10 2003
Ғ.Мелдеш «Теңгенің құпиясы», //Егемен Қазақстан – 2001 желтоқсан,№50,
А.И.Мулюков «Қазаіргі Қазақстандағы инвляциялық процестердің көздері», //Экономикалық шолу
Марченко «Банки Казахстана» №10 2003
Ә.Оралбай «Теңге тойы», //Егемен Қазақстан – 1994, 12қаңтар,
1