КIРIСПЕ................................................................................................................3-4
1-тарау.............................................
1.3.1. Ақпараттық жүйенiң құрылымы...............................................................30
1.4. Ақпараттық жүйенiң ресурстарына қойылатын талаптар.........................31
1.4.1.Математикалық жабдықтауға қойылатын талаптар.................................31
1.4.2.Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар......…........................31-32
1.4.3.Лингвистикалық жабдықтауға қойылатын талаптар......…................32-33
1.4.4.Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар..................................33
1.4.5.Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар.......................................34
1.4.6.Ұйымдастырушылық жабдықтауға қойылатын талаптар.......................34
2-тарау. “Балқаш ауданы салық бюджетінің кірісін бақылаудың” ақпараттық
жүйесін талдау......................................................................................................35
2.1.“Балқаш ауданы салық бюджетінің кірісін бақылаудың” ақпараттық жүйесiндегi
2.2.“Салық бюджетінің кірісін бақылаудың ” ақпараттық жүйесiнiң концептуалды схемасы....................................................................................36-37
2.3. Ақпараттық жүйедегi тапсырманың сипаттамасы.....................................38
2.3.1. Кiретiн ақпарат............................................................................................39
2.3.2Шығатын ақпарат..........................................................................................40
2.3.3. Ақпараттық база..........................................................................................40
2.3.4Машинадан тыс ақпараттық база............................................................40-
2.3.5.Ақпараттық моделъ.................................................................................41-42
2.3.6.Қолданылатын жiктегiштер ...............................................……............42-43
2.3.7.Машина iшiндегi ақпараттық база.........................................................44-45
2.4. Программалық жабдықтау.............................................................................46
2.4.1.Қолданылатын программалық жабдықтарға сипаттама...........................46
2.4.2.Программалық жабдықтаудың құрылымы...........................................46-49
ҚОРЫТЫНДЫ......................................................................................................50
ӘДЕБИЕТТЕР.......................................................................................................51
КIРIСПЕ
Қазақстан Республикасы экономикасының ақпараттық аспектiсiнiң қызмет етуi мен дамуы
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға енуі объективті түрде ақпараттық нарықтың
Қазақстан Республикасы экономикасының ақпараттық аспектісінің қызмет етуі мен дамуы
Курстық жұмыс салықтың ақпараттық жүйесiн жасауға негiзделген.
Курстық жұмыстың мақсаты – кез келген уақытта пайдаланушының сұранысына
Курстық жұмыс кiрiспеден, экономикадағы ақпараттық жүйе және аудан
Кіріс бюджетін бақылау есебi бөлiмiнде пәндiк облыс, ҚР Балқаш
Экономикадағы ақпараттық жүйе бөлiмiнде ақпараттық жүйенi құрудың маңызы мен
“ Бюджет кірісін бақылау” бөлiмiнде “Бюджет кірісін бақылау” есептер
1-тарау. 1.1 Салық жүйесі,салық түрлері,экономикалық мәні және атқаратын қызметтері
Ақпараттық жүйенiң құрылымы – бұл бағыныңқы жүйенiң функционалды маңызы
Салықтар-мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде
Салықтар-шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін олардың экономикалық маңызын түсіну
.
Тапсырмалар тiзiмi 1-кестеде келтiрiлген.
Тапсырмалардың аталуы Кiретiн көрсеткiштер Шығатын көрсеткiштер Пайдаланушылар
Бюджет кірістері есебі Өтiнiм
Кірістер есебі
ШКО
ККО
Аванстық есеп
Банктер есебі
Шығыстар есебі Мiндеттеме
Бухгалтерия
Касса
Банктер
Кіретін салық түрлері бойынша есеп айырысу есебi Акциздер
ҚҚС
Әлеуметтік салық Мiндеттеме
Бухгалтерия
Касса
Банктер
Салықтық емес түсімдермен есеп айырысулар Капитал операциясының
Трансферттерден түсетін кіріс Мiндеттеме Банктер
Бухгалтерия
Касса
Берiлген қарыздар бойынша есеп айырысулар Аванстық есеп Мiндеттеме Бухгалтерия
Банктер
Касса
1-кесте. Ақпараттық жүйенiң есептер тiзiмi
Ақпараттық жүйенiң ресурстарына қойылатын талаптар
Ақпараттық ресурс – бұл ақпараттың әр түрлi формаларының (деректердiң,
Математикалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Математикалық жабдықтау – бұл есептеуiш техникаларын қолданылатын есептердi шешу
Қазiргi таңда әрбiр дербес компъютердiң өзiнiң математикалық жабдықтау жүйесi
Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар
Ақпараттық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйенiң мақсаттары мен алға
Ақпараттық жабдықтауды жобалау оның құрамына кiретiн әр түрлi жүйеастыларды
Бiртұтастылық қасиетi элементтердiң өзара байланысын бiлдiредi, мұнда егер
Алшақтатылғандық қасиетi жүйенiң ортадан шектетiлу мүмкiндiгiн және бiр
Адаптивтiлiк – бұл жүйенiң өзгермелi құбылыстарға бейiмделе бiлу қасиетi.
Үйлесiмдiлiк жүйенiң методикалық, ұйымдастырушылық, техникалық және т.б. аспектiлердiң басқа
Дұрыс шешiм алу үшiн ақпараттық жабдықтау кешенiн ұйымдастыру негiзiне
Ақпаратты енгiзудiң күрделiлiгiн қысқарту үшiн енгiзiлетiн ақпаратты жiктеу және
Ақпаратты жабдықтауды ұйымдастырудың қағидалары:
барлық функционалды бағыныңқы жүйелер үшiн ақпараттық жабдықтаудың әдiстемелiк бiрлiгi;
ақпаратты жинаудың, тiркеудiң және жiберудiң бiр рет орындалуы;
келiп түсетiн ақпараттың толықтылығы;
енгшiзiлетiн ақпараттың дәлдiлiгi және туралылығы;
ауытқу әдiсi бойынша ақпаратты енгiзу;
шығарылатын ақпаратты басқару жүйесiне жiберудiң мерзiмдiлiгi;
ақпаратты сығу;
ақпараттық жабдықтаудың қызмет ету шығындарын минимизациялау.
Ақпаратты жабдықтауды жобалау мен құру жүйелi түрде келесiдей талаптарды
Нәтижелер туралы ақпарат келесiдей талаптарға сай болуы тиiс:
аяқталғандылық, анализ жүргiзуге қажеттi есеп беру ақпаратын алудың толықтылығы;
алынған ақпараттың туралылығы, құжаттардың дұрыс дайындалуы;
бекiтiлген стандарттарға сәйкестiгi;
анықтылық, ақпарат кез келген пайдаланушыға түсiнiктi болуы қажет;
қырағылық, анықталмағандық жағдайында шешiм қабылдау кезiнде активтер мен кiрiстер
қарама-қарсы қоюшылық, ақпарат пайдалы және мазмұнды болуы үшiн бiр
кезектiлiк, шаруашылық операциялар есебiнiң әдiстерi есептi бiр кезеңнен екiншi
Енгiзiлетiн және шығарылатын ақпарат келесiдей түрде анықталуы қажет:
басу құралдарында алынған құжаттар түрiнде;
өңдеудiң басқа циклдерiнде пайдалану үшiн машина iшiндегi ақпараттық база
1.4.4.Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Программалық жабдықтау – ақпараттық жүйенiң функцияларын iске асыратын және
Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар пайдаланушылардың нақты программалық өнiмге деген
Есептер кешенiне жасалынып жатқан программалық жабдықтау бөлiмше функцияларын iске
Программалық жабдықтауды құру кезiнде модулъдiлiк, өзiндiк және пайдалану икемдiлiгi
Пайдалану икемдiлiгiн арттыру мақсатында келесiдей мүмкiндiктердi қарастыру қажет:
жұмыстың диалогтiк режимi (меню);
модулъдi автоматты түрде шақыру;
үзiлiстен кейiн жұмысты жалғастыру;
ақпараттық массивтер жағдайы туралы анықтамалар беру.
Жүйелiк жабдықтаудың құрамына кiретiн операциялық жүйе пайдалануда қарапайым болуы,
Программалық жабдықтау қамтамасыз етуi қажет:
пайдаланушыларды регламенттiк және сұранысты-жауап беру режимдерiнде қызмет көрсету;
функционалдық есептердi шешу;
өзара байланысқан есептердi шешудiң кезектiлiгiн басқару;
ақпараттың сақталуын және оның жаңылысудан кейiн қалпына келтiрiлуiн;
деректермен жұмыс iстеу мен жеткiзiлудiң қарапайымдылығын және сенiмдiлiгiн;
пайдаланушыдан келiп түсетiн ақпаратты бақылауды;
ақпаратты қорғауды, ЭЕМ-ге тек автоматтандырылған жұмысшыларға ғана қатынауға рұқсат
қажет болған жағдайда кешеннiң жекелеген есептерiн шешуге мүмкiндiк берудi.
Программалық қамтамасыз ету құрылымы
Программалық қамтамасыз етудің құрылымы ортақ жүйелі және арнайы программалық
ресурстары қажет. Қолданушыға программалық өңдеу және қолдану үшін ұсынылатын
Windows 2000 Professional операциондық жүйесінің сипаттамасы: Windows тек
Windows -қа келесі сипаттамалар тән:
қолдану мен игеру өте қарапайым;
өнімділік өте жоғары;
желілік қүрылғыларымен жүмыс істейтін әмбебап желілік клиент рөлін атқарады.
Бүл операциондық жүйе ішінде таратылған желілер, электрондық пошта, мультимедиа
Microsoft Wогd мәтіндік редакторы;
Microsoft Ехсеl электрондық кесте;
Microsoft Роwer Роіnt; презентация редакторы;
Microsoft Ассеs мәліметтер базасын басқару жүйесі;
Microsoft Schendule күнделік редакторы Windows 2000 аппарат бөлігін қолданған
486DХ және одан жоғары процессор;
6 Мб кем емес жедел жады;
сәйкес келетін VGA видеоадаптері;
Windows 2000 толығымен орнату үшін қатты дискінің көлемі 70
Арнайы программалы қамтамасыз ету - нақты ақпараттық жүйені қүруда
Table Lookup – бұл бөлім берілген кестенің өрісін басқа
Біздің кесте бойынша, жол бағыттары байланысқан. Оны келесі суреттен
1. Есептің алгоритмі
1.BDE Administrator – ды ашып, біздің мәліметтер базасына керекті
2.Деректер базасын құру үшін ең алдымен Database Desktop арқылы
3.Содан кейін Delphi – ге кіріп, кестелер және менюі
4.Delphi – де кестелерді байланыстыру үшін DataModule – ді
5.Әр бір кестеге формаларды жасаймыз, проектте сақтаймыз.
6.Кестені және SQL тілін пайдаланып, құжаттар мен есеп беруді
7.Жаңа формаларға инструкцияны және автор туралы мәліметтерді енгіземіз.
8.Барлық жасалған формаларды проектің ішіне сақтаймыз.
3.2 BDE Administrator
BDE Administrator программасы түрлі типтегі BDE мәліметтер қорының жаңа
DELPHI қолданбасы деректер базасына қатынауды BDE ( Borland DataBase
Жергілікті деректер базасы және онымен жұмыс істейтін қолданба бір
Сурет 1.1. Дербес сәулет
Деректер базасымен жұмыс, ережеге сай, бірқолданушылық режимде жұмыс істейді.
STANDART типті драйверлерді тек Paradox, dBASE, FoxPro кестелері үшін
Жергілікті деректер базасына қатынау үшін BDE деректер базасының
3.3 Мәліметтер базасының кестесін құру
Деректер базасын құрайтын кестелер қатты дискідегі каталогта тұрады.
Өріс мүмкін болатын типтің деректерін қамтиды. Кестенің негізін
өріс сипаты
кілт
индекс
өрістің мәтініне шек қою
кестелер арсындағы біртұтастықты сақтау
парольдер
кіреді. Кестені құрғанда кестенің аты және құрылымы беріледі. Кестенің
Ал енді мәліметтер базасымен жұмыс жасамас бұрын, біз оның
Жаңа кестені құру келесі команда бойынша іске асады: Пуск\Программы\Borland
1.Database Desktop – ты ашып, File – New командасын
QBE Query Визуалды сұраныстарды құру және оларды файлға жазу.
SQL File SQL-де сұраныстар жасау және оларды файлға жазу.
Table Жаңа кесте құру.
Table алғаннан кейін бізге мынадай сұхбат терезесі ашылады.
ОК-ді басып, біз осы форматты аламыз. Жоғарыдағы кестеде программаны
Сурет1. Кестенің құрылымын құру суреті
Құрылып жатқан кестенің әрбір өрісіне бір жазба сәйкес келеді.
3.4 Кестенің қасиетін беру
Validity Checks – бұл қасиет кестенің мәндерінің дұрыстығын тексереді.
2 – кесте Validity Checks қасиеттері.
Required Field
Бұл индекаторда әрбір жазбада керекті жолдар белгілену керек.
Minimum Мәннің минимумы. Бұл қасиет сандық өріске берілу тиімді.
Maximum Мәннің максимумы. Бұл қасиет сандық өріске берілу тиімді.
Default Бұл қасиетті сандық және логикалық өрістерге, ал кейбір
Picture Енгізілетін мәннің түрін корсетуге болады. Мысалы, телефон номерінің
Assist Бұл батырма Picture түрін құруға көмектесетін диалогтық терезені
Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Есептер кешенiнiң техникалық жабдықтауы деректердi өңдеудiң технологиялық процестерiн iске
Жүйенiң қызмет етуiнде қолданылатын техникалық құралдар кешенiне мыналар кiредi:
басқару құралы;
ақпаратты енгiзуге мүмкiндiк беретiн клавиатура;
текстiк және графиктiк ақпаратты кескiндеуге арналған монитор;
басып шығару құралы;
жұмсақ дискеталар дисководы.
Компъютер типiн таңдау ақпаратты сақтау және жаңылысу болған жағдайда
Ақпараттық жүйенiң қызмет етуi үшiн ETHERNET типтес, секундына 100
Ұйымдастырушылық жабдықтауға қойылатын талаптар
Ұйымдастырушылық жабдықтау ақпараттық жүйенi құру мен оның жұмыс iстеуiне
Бухгалтерлiк есептегi ақпараттық жүйенi жобалау – бұл ақпараттық процестердi
Шешiлетiн есептер кешенiн ұйымдастырушылық жабдықтау шешiм қабылдаудау процессi кезiнде
персоналды оқытуды (үйретудi) ұйымдастыру;
технологиялық сипаттаманың талаптарын орындау;
жобада көрсетiлген барлық программалық жабдықтауды ұйымдастыруды шеклеулердi орындау;
тек автоматтандырылған жұмысшыларға ғана қатынауды қамтамасыз ету.
Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттер.
Деректер базасының жобасын құрғанда мен Data Access, Data Controls,
Data Access парағында деректерге қатынауды ұйымдастыратын визуалды емес компоненттер
Data Source – деректердің басы
Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы
Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер жинағы
StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру
DataBase – ДБ қосылу
Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы
BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау
Update – деректер жиынтығын модификациялау
NestedTable - қойылған кесте
Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер орналасады:
DBGrid – кесте
DBNavigator – навигациялық интерфейс
DBText – жазба
DBEdit – бірқатарлы редактор
DBMemo – көпқатарлы редактор
DBImage – графиктік көрініс
DBListBox – қарапайым тізім
DBComboBox – комбинацияланған тізім
DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары
DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор
DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
DBChart – диаграммма
BDE Borland Database Engine механизмі көмегімен мәліметтерге кіруді қамтамасыз
Ал енді Delphi-дегі жобаның құрылуына тоқтала кетейік.Ол үшін ашылған
Table (DB Tables)
DB Grid (DB Grids)
DB Navigator (DB Ctrls)
Data Source (DB)
Содан кейін қойылған компоненттерге сәйкес қасиеттерін береміз.
Алғашқы жобаның мәндерін орындау үшін бірнеше қосымшалар енгіземіз. Объектілер
procedure TForm2.FormCreate(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=true;
end;
Тура осындай формасының OnDestory оқиғасына мынандай өңдеуші енгіземіз:
procedure TForm2.FormDestroy(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=false;end;
Бұл өзгерістер программаны жүктегенде кете мен мәліметтер қоры арасындағы
Барлық орналастырған формамызды бір –бірімен байлаыстырамыз. Ол қасиетер бөлімінде
Бұл курстық жұмыс бойынша жалпы бес форма аштық.Олардың біріншісі
Осы стандарт бөлімінде алынған формаларды байланыстырамыз.Бұл бөлімді орындау міндетті.Суреттен
Енді байланыстырып болғаннан кейін әрбір форманың өзіндік қасиеттерін береміз.
Өзіміз байқағандай бұл формада екі кампанент орналасқан, яғни олар:
Жалпы меню құрылғанын келесі суретте байқаймыз:
Қалған барлық формаларға бірдей коппаненттерді орналастырамыз.Олар: Table, DataSourse
Концептуалды схема.
Ақпараттық жүйедегi тапсырманың сипаттамасы
Тапсырмалар кешенi Бюджет кірісінің тапсырмасы бойынша деректердi өңдеуге арналған
анықтама жүргiзу;
деректердi енгiзу, өңдеу және түзету;
деректердi жинау және шығарылатын ведомостердi алу, деректердi балансқа дайындау.
Тапсырмалар кешенiнiң маңызы қажеттi нәтижелi ақпараттарды – есеп беретiн
Тапсырманың мақсаты – дұрыс, жедел мәлiметтер алу, сонымен қатар,
Тапсырмалар кешенi бюджетте есеп жүргiзу үшiн орындалады.
Берiлген тапсырма ақпараттық жүйе құрылымының бiр бөлiгi болып табылады
Берiлген тапсырманы орындаудың жиiлiгi мен ұзақтығы уақыт пен
Берiлген тапсырмалар кешенiн орындауды автоматтандыру тапсырманы орындау мерзiмiн қысқартуға,
Аналитикалық есеп бойынша құрама деректер жылына бiр берiлсе, синтетикалық
Тапсырманың шешiмi болып балансты жасауда және тапсырманы одан әрi
Тапсырманы орындаудың уақытша сипаттамаларын бас бухгалтер анықтайды. Осы Қазынашылыққа
Кiретiн ақпарат
Кiретiн ақпарат ақпараттық жүйенiң кез келген тапсырмасын орындауда маңызды
Кiретiн ақпараттың есептерiне мыналар жатады:
Бюджет қорытындысы;
Шығыстық кассалық ордер;
Кiрiстiк кассалық ордер;
Аванстық есеп.
Кiретiн ақпараттардың тiзiмi мен құрылымының сипаттамасы 2-кестеде көрсетiлген. Бюджет
2-кесте. Кiретiн ақпараттардың тiзiмi мен құрылымының сипаттамасы
Аталуы Идентифика-торы Көрсетiлу формасы Түсу жиiлiгi Ақпарат көзi
1 2 3 4 5
Бюджет қорытындысы TD құжат Операцияның орындалуына байланысты Бас бухгалтер
Шығыстық кассалық ордер ACW құжат Операцияның орындалуына байланысты Бас
Кiрiстiк кассалық ордер RCW құжат Операцияның орындалуына байланысты Бас
Аванстық есеп AR құжат Операцияның орындалуына байланысты Бас бухгалтер
Шығатын ақпарат
Шығатын ақпарат – бұл ақпараттық жүйенiң функцияларын орындау нәтижесiнде
Шығатын ақпараттың құрамы пен құрылымы 7-кестеде көрсетiлген.
7-кесте. Шығатын мiндеттемелер құжатының құрамы мен құрылымы
Реквизиттiң аталуы Реквизит типi Реквизит ұзындығы
құжат нөмiрi i4 4
Толтырылу датасы date 8
Бекiтiлу датасы date 8
Жабдықтау string 15
Санкциялар string 15
Есеп беретiн тұлға коды i4 5
Есеп беретiн тұлғаның ТАӘ string 50
қала string 50
Валютаның белгiленуi string 3
Валюта string 50
Валютаның курсы r8 8
Сомма r8 8
Ұлттық валютадағы сомма r8 (money) 8
Бюджет лимитi r8 (money) 8
Банк коды i4 8
2.3.3 Ақпараттық база
Ақпараттық база дегенiмiз бұл – сыртқы тасығыштарда сақталатып, программалармен
Ақпараттық базаға мыналар кiредi:
ақпараттық массивтер, яғни ақпараттық базаның мазмұнын құрайтын мәлiметтер массивi;
ақпаратты кодтау жүйесi және ақпараттық базаның құрылуы мен қызмет
Ақпараттық база екiге бөлiнедi: машинадан тыс ақпараттық база және
Балқаш ауданы салық жүйесі,салық атқаратын қызметтері
Кәсіпорындардың шаруашылық субъектілері мемлекетпен арасындағы экономикалық қатынастары негізінде салықтар,
Салықтар-мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде
Салықтар-шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін олардың экономикалық маңызын түсіну
1.1 сурет. Салық салу қызметтері
Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып, еліміздің
Салықтарды топтастыру жайында айтып өту қажет.
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырады және жіктейді:
1. салық салу объектісіне байланысты;
2. қолданылуына қарай;
3. салық салу органына байланысты;
4. экономикалық ерекшелігіне байланысты;
5. салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай.
Салық салу объектісіне байланысты тікелей және жанама салықтар болып
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке салынады.
Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:
заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
мүлік салығы;
жер салығы;
бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;
жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салымы мен төлемі;
көлік құралдарына салынатын салық және тағы да басқа салықтар.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни тұтынушы төлейді.
Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай салықтар
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы мақсатта
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң, алдын ала белгіленген міндеттер
Салықты алатын және салыққа иелік ететін органдардың ерекшелігіне қарай
Қазақстан Республикасы салықтарының негізгі түрлері
Мемлекеттік салықтар Жергілікті салықтар
заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
қосылған құнға салынатын салық;
акциздер;
бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық;
жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемдері;
мемлекеттік баждар.
жер салығы;
заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
көлік құралдарына салынатын салық;
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке және заңды тұлғаларды тіркегені үшін
жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын алымдар;
аукционда сатудан алынатын алым.
Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатын салық және тұтынуға
Табысқа салынатын салықтар – салық төлеушінің кез келген салық
Тұтынуға салынатын салықты, салық төлеуші тұтынушы ретінде тауар немесе
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы және
Нақтылы салықтар – салық төлеушінің салық салу объектісінен алынатын
Дербес салықтар – салық төлеушінің салық төлейтін обектісінен алынатын
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясаттың негізгі бағыты немесе
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары, осы қатынасты
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер
Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект, салық көзі, салық
Салық субъекті (салық төлеуші) – заң бойынша салық төлеу
Салық объектісі - табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет
Салық көзі – салық салынатын табыс.
Салық ставкасы өлшем бірлігімен алынатын салық мөлшері.
Ставкалар тұрақты немесе пайызбен белгіленеді.
Тұрақты ставкалар салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне байланыссыз, өлшем
Пайыздық ставкалар үш түрге бөлінеді: үдемелі немесе прогрессивті, регрессивті
Үдемелі немесе прогрессивті ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес
Регрессивтік ставкалар, керісінше, салық салынатын табыстың төмендеуіне сәйкес азайып
Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне байланыссыз, тұрақты бір
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір салық объектісінен
Салық жеңілдіктері – заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе
Салық төлеу мерзімі – салық төленетін уақыт.
Салық төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
Салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқығы мен міндеттері
Қазақстан Республикасының салық салу заңдарына мыналар жатады:
Қазақстан Республикасының салық қатынастарын реттейтін Қазақстан Республикасы Президентінің Заң
Салыққа қатысты емес заңдарға салық салуға байланысты мәселелерді енгізуге
Егер Қазақстан Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шарттарда Қазақстан
Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар:
салық заңдарының орындалуын қамтамасыз ету, оның тиімділігін зерделеу;
заңдардың, салық салу мәселелері жөнінде басқа мемелекеттермен жасалатын шарттардың
салық төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру;
салық заңдары мен салық салу жөніндегі нормативтік актілердегі өзгерістер
Салық қызметі органдарының негізгі міндеттері:
1. салық төлеушілердің құқықтары мен мемлекет мүдделерін сақтау және
2. салық төлеушілер мен салық салынатын объектілердің, есебін уақтылы
3. салықты есептеу мен төлеуге байланысты декларацияның және басқа
4. салық тәртібін бұзушыларға, салықты уақтылы төлемеушілерге, салықты дұрыс
5. салық төлеуден жалтарып жүрген жеке және заңды тұлғаларды
6. мәліметтер құпиясын сақтау.
Салық төлеушілер өз тарапынан мынадай міндеттерді атқаруы тиіс:
1. уақтылы салық инспекциясына тіркеліп, тіркеу номерін алуға;
2. мемлекеттік салық комитетінің актілеріне сәйкес есеп құжаттамаларды жүргізуге,
3. белгіленген мерзімде салық декларациясын тапсыру;
4. атқарылған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін төлемді жүзеге
5. салық заңдарын, салық төлеу тәртібін, салық төлеу мерзімін
Салық төлеушінің:
1. салық жөнінде жеңілдіктерге деген құқығын растайтын құжаттарды табыс
2. жүргізілген тексерулер актілерімен танысуға;
3. салық органдарына салықтарды есептеу мен төлеу және жүргізу
4. заңға сәйкес тәртіппен салық органдарының шешімдеріне шағымдануға;
5. салық салуға қатыссыз деп саналатын ақпарат пен құжаттарды
Салық жүйесі және оның қызмет ету механизмі белгілі бір
Қарапайымдылық принципі. Бюджеттің кіріс көзін құраудағы, салықтар мен төлемдердің
Салық жүйесі қарапайым да айқын болуы қажет. Салық төлеушінің
салықтардың түрлері аса көп болмай, нақты да дәлелді болуы
белгілі бір салықтың түріне бірыңғай салық ставкасын белгілеу қажет;
салық салу объектісін, салық салынатын табысты немесе айналымды анықтау
салық жеңілдіктері не үшін беріледі, оған қандай негіздері бар
салық төлеуде, салықты табыс көзінен, яғни төлем жүргізілген көзден
Әділеттілік принципі. Салық жүйесінде әділеттілік принципі тікелей және көлденең
Тікелей әділеттілік принципі дегеніміз, салық ставкасы, салық мөлшері, төлеушінің
Көлденең әділеттілік принципі дегеніміз, тиісті жағдайда бірыңғай салық төлеушіге
Салық төлеушілер белгілі бір табыс немесе қызмет түрінен, мүлігінен
Салыстыру принципі. Бұл принцип бойынша салық ставкаларын бекіткен кезде
салық төлеу мерзімі, әдісі, салық мөлшері салық төлеушіге айқын
салық төлеу мерзімі, салықты есептеу әдісі, төлеу тәртібі салық
Салық алудың үш түрлі тәсілі бар: кадастрлық, салық төлеушінің
Кадастрлық тәсіл бойынша салық салу объектісін тіркеу арқылы одан
Декларация бойынша салық, салық төлеушінің декларацияда көрсеткен табыс көлеміне
Үшінші тәсіл, яғни табыс көзі бойынша салық, салық төлеуші
Қазақстан Республикасының салық салудың және салық салу мақсатымен
«Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» Қазақстан Республикасының заңы 2000
Бұл заң бағалау объектілерінің нарықтық немесе өзгеше құнын белгілеу
«Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына
Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
Мынадай негізгі ұғымдар:
1) тапсырыс беруші – бағалаушының қызметтерін тұтынушы жеке немесе
2) өзге құн – нарықтық құннан басқа, бағалау объектісінің
3) бағалау әдісі – бағалау объектісінің нарықтық және өзге
4) бағалау қызметі – бағалау қызметінің субъектілері жүзеге асыратын,
5) бағалаушы – бағалау қызметін жүзеге асыруға лицензиясы бар
6) бағалау қызметінің мақсаты – бағалау қызметінің ықтимал нарықтық
7) бағалау туралы есеп – тапсырыс берушіге берілетін, бағалау
8) бағалау объектісі - өздеріне қатысты бағалау қызметі жүзеге
9) бағалау қызметі саласындағы нормативтік-құқықтық актілер бағалау қызметі субъектілерінің
10) уәкілетті органдар – бағалау қызметі саласындағы лицензиялау мен
Бағалау түрлеріне міндетті бағалау мен бастамашылық бағалау жатады.
Міндетті бағалау Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес:
салық салу үшін;
жекешелендіру, сенімгерлік басқаруға не жалға беру үшін;
ипотекалық кредит беру үшін;
меншік иесінен мүлікті мемлекеттік қажеттерге сатып алу және алып
борышкер немесе өндіріп алушы сот орындаушысы жүргізген бағалауға қарсылық
Бастамашылық бағалау тапсырыс берушіге тиесілі кез-келген бағалау объектісіне бағалаушының
Бағалау қызметінің субъектілері болып бір жағынан – бағалау қызметін
Бағалау объектілеріне:
жекелеген материалдық объектілер, оның ішінде қараусыз қалған иесіз мүліктер;
тұлғаның мүлкін, оның ішінде мүліктің белгілі бір түрін (жылжымалы
меншік құқығы және мүлікке немесе мүліктің құрамындағы жекелеген заттарға
міндеттемені талап ету құқығы;
жұмыстар, көрсетілген қызметтер, ақпарат;
санаткерлік меншік объектілері және азаматтық құқықтардың өзге де объектілері
Бағалау жүргізу шарты мынадай міндетті талаптарды қамтуға тиіс:
тапсырыс беруші мен бағалаушының атауы, олардың заңды мекен-жайы;
бағаланатын бағалау объектісінің атауы, оның орналасқан жері;
бағалау жүргізу шартын жасаудың мақсаты;
бағалау түрі;
бағалау объектісінің түрі;
бағалау жүргізудің мерзімдері мен күндері;
көрсетілген қызметтер үшін ақы төлеудің шарттары, тәртібі және мөлшері;
тараптардың жауапкершілігі;
тапсырыс берушінің бағалау объектісіне меншік құқығын растайтын құжаттың деректемелері
бағалаушыда лицензия нөмірі немесе лицензияның тіркелу нөмірі, берілген күні
Бағалаушы:
бағалау қызметін жүзеге асыру кезінде осы Заңның, сондай-ақ Қазақстан
бағалау жүргізу барысында тапсырыс беруші мен үшінші бір тұлғалардан
уәкілетті орган өкілінің және тапсырыс берушінің талап етуі бойынша
тапсырыс берушіге бағалау туралы есеп беруге;
бағалау жүргізу шарттарының нөмірлерін көрсете отырып, хронологиялық тәртіппен бағалау
бағалау туралы жасалған есептерді 5 жыл мерзімде сақтауға;
Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларда сақтаулы тұрған бағалау
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылданған «Қазақстан Республикасындағы салық
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан Республикасы
Салық заңдары Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында қолданылады және жеке
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық және бюджетке төленетін басқа
Салық салудың міндеттілігі принципі салық төлеуші салық заңдарына сәйкес
Салық салудың айқындылығы принципі Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке
Салық салудың әділдігі принципі Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға
Салық жүйесінің біртұтастығы принципі Қазақстан Республикасы салық жүйесі Қазақстан
Салық заңдарының жариялылығы принципі салық салу мәселелерін реттейтін
Айта кететін бір жаңалық, жаңа салық заңы бойынша салықтық
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 21-желтоқсанында қабылданған Заң күші
Енгізген өзгерістер мен толықтырулардың қатарына мына төмендегілерді жатқызуға болады.:
салық салынбайтын минимумды анықтауда, ең төменгі жалақы орнына есептік
арнайы экономикалық аймақтарда тіркеліп, қызмет жасайтын заңды тұлғалар, табыс
заңды тұлғалардың жалақыға жұмсалатын шығындары шектеліп, белгіленген нормадан асқан
жер қойнауын пайдаланушылардың барлығы Қазақстан Үкіметімен келісімшартқа тұрар алдында
Салық жүйесінің бір орында, өзгеріссіз тұрып қалуы мүмкін емес.
1999 жылы Қазақстан Республикасының салық жүйесіне бюджеттен тыс қорларға
«Алматы облысы Балқаш ауданы бойынша салық комитетінің» қысқаша сипаттамасы
Мемлекеттік салық қызметін 2006 жылға дейін аудандық қаржы бөлімі
Кейіннен Қазақстан Республикасы Президентінің 16.09.2006 жылғы №3113 «Қазақстан
Мемлекетіміздің бюджетін толықтыруда аудандық рөлі айтарлықтай. Өйткені аудан көлеміндегі
Балқаш аудандық салық комитеті 150 – ден астам кәсіпорындар
Балқаш аудандық салық комитетінің құрылым жағына келетін болсақ,
2.1 кесте
№
1 Төраға 1 адам C
2 Орынбасары 1 адам C
3 Бөлім бастықтары 7 адам
4 Басты мамандар 19 адам C
5 Жүргізуші мамандар 6 адам
6 Мамандар 2 адам C
Сонымен қатар, салық комитеті 7 бөлімнен тұрады. Олар:
1. « Салық есептілігін қабылдау және өңдеу бөлімі»;
2. «Аудит бөлімі»;
3. «Салықты тіркеу бөлімі»;
4. «Құқықтық-ұйымдастырушылық жұмыстары және өңдеп шығару бөлімі»
5. «Есептеу және талдау бөлімі»;
6. «Басқарма бөлімі»;
7. «Ақпараттық технологиялар секторы».
«Салық есептілігін қабылдау және өңдеу бөлімі»
Негізгі ережелер
«Салық есептілігін қабылдау және өңдеу бөлімі» Балқаш ауданы бойынша
салық төлеушілердің белгілі бір тәртіпте салық органдарында көрсетілген салық
қабылданған салық есептілік формасын ЭСЕФ АЖ, ҚҚС АЖ,
Қолмен немесе ЭСЕФ АЖ, ҚҚС АЖ, ИСАЖ-ге сканерлеу режимі
СЕФ-ның ақпаратын енгізу регламентін сақтау;
Салық салушылардың жеке шоттарына сомалары мен басқа да міндетті
СЕФ – ті қабылдау және өңдеу бойынша ақпарат жинақтау
ЭСЕФ АЖ, ҚҚС АЖ, ИСАЖ-ге жетіспейтін СЕФ-ті жеткізу;
Салық органдары мен салық комитетінің тапсырмасын орындау;
Бөлімнің міндетіне қатысты басқа да міндеттер;
Салық комитетінің басқа да бөлімдерімен және басқа да бөлімшелерімен,
Құқықтары мен міндеттері:
Кіріс құжаттары режиміндегі есептілікті тіркеу және сол бойынша қабылдағаны
Қабылданған салық есептілік формасына реестр құру;
Салық есептілік формасындағы ақпарат енгізу регламентін сақтау;
Салық салушылардың жеке шоттарына сомалары мен басқа да
Бөлімді бөлім бастығы басқарады. Бөлім бастығы бөлімдегі жұмысты өз
Бөлім мамандары құжаттарды қабылдау мен өңдеуге жауапты, сонымен қатар
Бөлім жұмысшылары берілген тәртіпті сақтауы керек, сонымен қатар басқа
Бөлімде кіріс құжаттарын, оларды міндетті түрде тіркеумен және салықтық
Ақпараттық жүйелерге енгізілуі қажет, қағаз түрінде қабылданған кіріс құжаттары
Кіріс құжаттарын қабылдауды жүзеге асыратын бөлімнің жұмыстары келесідей операцияларды
салық салушылардан кіріс құжаттарын қабылдау;
салық салушылардың қатысуымен құжаттардың реквизиттерін толтырудың дұрыстығын, берілген құжаттардың
кіріс құжаттарын тіркейді;
салық салушыларда қалатын кіріс құжаттарының 2-ші данасында құжаттың
салықтық заңнамаларда және басқа да нормативтік – құқықтық актілерде
Кіріс құжаттарын қабылдау және өңдеу келесідей ақпараттық жүйелердің көмегімен
ИСАЖ – интегралданған салықтық ақпараттық жүйе;
ЖТАЖ – төлем көзінен жеке тұлғалардың табыстарын есептеу ақпараттық
ҚҚС АЖ – қосылған құн салығын және шот–фактураларын төлеушілердің
ЭСЕФ АЖ – салықтық есептеменің формаларын қабылдау және өңдеу
ХКЖ АЖ – хабарламаларды кепілдікпен жеткізудің ақпараттық жүйесі; «Жалпы
Өңделгеннен кейін кіріс құжаттамалары кейінгі жұмыс үшін сәйкес басқармаларға
Тіркеу сипатындағы құжаттарды беруді қажет ететін кіріс құжаттарын өңдеу
Кіріс құжаттарын беру кіріс құжаттарының негізінде ғана жүргізіледі.
Қатаң есептеме бланкісіндегі құжаттардан басқа барлық шығыс құжаттары тіркеу
Салық салушылармен салықтық есептемені беру және оларды салық органдарымен
Барлық берілген СЕФ–ы міндетті түрде тіркелуі қажет. Бөлімнің жұмысшысы
Қағаз түрінде берілген СЕФ–ң ақпаратты тіркегеннен кейін салықтық
Қолданылған әдебиеттер:
Бабичева Ю.А. Налоговое дело: Учебное пособие. – Москва: Экономика,
Бралиева Н.Б., Байшоланова К.С., Гагарина Н.Л. Бизнестегі ақпараттық жүйелер:
Бухгалтерские информационные системы: Учебное пособие/ Тулегенов Э.Т., Бралиева
Диго С.М. Проектирование баз данных: Учебник. – М.:Финансы и
Фаронов В.В., Шумаков П.В. Delphi 4. Руководство разработ÷ика баз
Шафрин Ю. Основы компъютерной технологии. – Москва: ABF, 1996.
Настолъная книга валютного дилера. – Москва: Верба, 1992.
Положение о Налоге РК.
Положения о структурных подразделениях НБРК.
Проблемы правового налогового репо в Казахстане. - Журнал “Экономическое
2
Деректер базасы
қолданба
BDE
3
4
5
2
1
ТАб2
Ұйымдаструшы бөлім
Қамтамасыз (жабдықтау) бөлiм
Бухг-ия
Міндеттемелер
Құжат нөмірі, толтырылу датасы, бекітілу датасы, басталу датасы, аяқталу
Кіретін салық түрлері бойынша есеп айырысу есебi
Бюджет кірістері есебі
Салықтық емес түсімдермен есеп айырысулар
Берілген қарыздар бойынша есеп айырысулар
ТАб3
ТАб4
Анықтамалар
Салық салу қызметтері
ынталандыру
фискалдық
Қайта бөлу
бақылау