МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ......................................................................................................................5
1 ТАРАУ. БАНКТЕРДIҢ АКТИВТIК ОПЕРАЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Банктiң активтiк операцияларының мәнi мен құрылымы 7
1.2 Банк операциялары туралы түсiнiк 10
1.3 Банк активтерiн сапасына байланысты жiктеу 16
2 ТАРАУ. «ХАЛЫҚ БАНКІ» АҚ-НЫҢ АКТИВТIК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН
2.1 “Халық банкі” АҚ қызметінің жалпы сипаттамасы 22
АҚ “Қазақстанның Халық банкінде” қызметтерді қолдану ерекшелігі….28
2.3 «Халық банкі» АҚ-ның бағалы қағаздар портфелi және
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНКТЕРІНДЕ АКТИВТIК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТIЛДIРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Банктегі активтiк операцияларының құрылымын жақсарту
3.2 Банк активтiк операцияларын сақтандыру 52
ҚОРЫТЫНДЫ 56
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59
КIРIСПЕ
Банктiк жүйе – нарықтық экономиканың маңызды және бөлiнбес құрылымдарының
Коммерциялық банктер өздерiнiң табыстық базасын кеңейтiп, рентабельдiлiгi мен бәсекелестiлiгiн
нарығындағы бәсеке банктiк қызметтiң бұл түрiнiң сандық және сапалық
Халыққа дәстүрлi активтiк операцияларды (несиелiк, есеп-айырысу кассасы, валюталық және
Коммерциялық банктердiң дұрыс жұмысын атқаруы олардың өзiнiң және сырттан
Банктiк қызметтiң маңызды және басты бөлiгiн пайда табу мақсатында
Тақырыптың өзектілігі: активтiк операцияларды жүзеге асыру барысында банктер әртүрлi
Банктер мен кәсiпорындардың активтерiнiң құрылымындағы айырмашылық олардың мiндеттемелерiнiң шығу
Банктiң өз және тартылған қаражаттарын жоғары табыс алу мақсатында
Осыған байланысты дипломдық жұмысымның мақсаты:
банктiң активтiк операцияларының мәнiн көрсету;
банктердiң активтерiнiң ұтымды құрылымын анықтау және активтердiң сапасын бағалау
Қойылған мақсатқа жетуде мынадай мiндеттердi шешу қажет:
Банктiң активтiк операцияларының құрылымы мен оның ерекшелiктерiне тоқталу;
Банктiң активтiк операцияларының құрылымына әсер ететiн факторларды қарастыру;
Банк активтерiнiң сапасын анықтайтын көрсеткiштерге нақты материалдар негiзiнде талдау
Банктiң активтiк операцияларын жетiлдiру жолдарын қарастыру;
Жұмысты жазу барысында «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктiк қызмет
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер
Дипломдық жұмыс «Халық банкі» АҚ-ның мәліметтері бойынша жазылды.
1 ТАРАУ. БАНКТЕРДIҢ АКТИВТIК ОПЕРАЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Банктiң активтiк операцияларының мәнi мен құрылымы
Банктiң активтiк операциялары оның операцияларының маңызды бөлiгiн құрайды.
Банктiң активтi операциясы бұл банктердiң кiрiс табуымен өтiмдiлiктi көтеру
Банктiң активтi операциялары негiзгi кiрiс көзiн құрайтын операция болып
Бұл оперцияға нақты ақша және кассалық қызмет операциясы, есеп
Кассалық операциялар нақты ақша негiзiнде жүзеге асырылады. Бұл кезде
Банктiң есеп қарыз операциясы кең көлемдi кiрiс әкелетiн операция
Кiрiспеде айтылып өткендей бұл операциялар банк балансының актив жағынан
Банк активтерiнiң құрылымы деп банк балансының активiнiң сапасы бойынша
Әрбiр банк активтердiң ұтымды құрылымын белгiлеу және сақтау кезiнде
Сонымен қатар, активтердiң құрылымы көбiнесе елде қалыптасқан ұлттық ерекшелiктерiмен
Бiрiншi топқа: қолма-қол ақша және оған теңестiрiлген қаражаттар жатады,
Екiншi топқа: басқа кәсiпорындардың, ұйымдардың бағалы қағаздарына салынған
Үшiншi топқа: кәсiпорындарға, ұйымдарға берiлген қарыздар жатады. Бұл активтердiң
Төртiншi топқа: банктiң негiзгi құралдары жатады: ғимараттар, құрылғылар есептеу
Банк өз активтерiнiң құрылымын олардың жекелеген топтары және түрлерi
Бұл кезде қаражаттар көзi өзгермей қалуы да мүмкiн немесе
Егер активтердiң бiрiншi тобын қарастыратын болсақ, Орталық Банкте корреспонденттiк
Алайда, корреспонденттiк шоттағы қаражаттарды активтiң басқа түрiне орналастыру туралы
Бұл жағдайда банк операцияларды жүргiзуге Орталық Банктiң қаражаттарын қарызға
Қаражаттардың екiншi топтағы активтерiне орналастырылуы акционерлiк қоғамдардың, серiктестiктердiң,
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасында бұл қызметпен тек санаулы ғана
Бiр мезгiлде бұл топтың активтерi банктiң қарыздар тобының активтерiне
Акционерлiк қоғамдардың, кәсiпорындардың, ұйымдардың бағалы қағаздарына қаражаттар жұмсау және
Екiншi топтың активтерiнiң құрылымында да негiзгi үлестi кәсiпорындарға, ұйымдарға
Бұл коммерциялық банктерге пайданың көп бөлiгiн несиелiк операциялардан алуға
Екiншi топтағы активтердiң iшiнде шамасы бойынша едәуiр орын алатын
Коммерциялық банктердiң дамуымен байланысты банкаралық несиелер де тұрақты түрде
Активтердiң төртiншi тобын негiзiнен коммерциялық банктiң өндiрiстiк-техникалық базасын дамытуға
Банк операциялары туралы түсiнiк
Банк - заңды тұлға коммерциялық ұйым жарғыға сәйкес банк
Екiншi деңгейлi банк бұл Қазақстан Республикасының Ұлттық банкi ұсынған
Банк операциясы бұл азаматтық, құқылық қызметпен нақты iстердi бухгалтерлiк
Ерекшелiктерi:
Iскерлiк қатынастардың ұзақтығы.
Банктiк операцияның сенiмдiлiгi.
Бекiтiлген заңдарға сәйкес, арнайы деңгейде қалыпты жүргiзiлуi [14,178].
Банк операцияларын мерзiмдiлiгiне байланысты күнделiктi дәстүрлi, дәстүрлi емес банк
Дәстүрлi банк операциясы деп банк операциясын жүзеге асыру туралы
Дәстүрлi операциялар:
есеп, қарыз, несие операциялар.
депозит, аманаттар қабылдау.
- клиенттiң шотын жүргiзу.
Банк қаржысымен қызығушылығына байланысты арнайы лицензия негiзiнде жүзеге асырылатын,
Оған:
валюталық
траст
лизингтiк
факторингтiк т.с.с. [11, 214].
Коммерциялық банк қызметтерiнiң принципi.
Коммерциялық банк (акционерлiк) заң жүзiнде ақша қаржыларын тартуға орналастыруға
Банктiк статус Ұлттық банктен банк операциясын жүргiзу туралы алынған
Банк ашуға ниет бiлдiрген заңды немесе жеке тұлға алғашқы
Ұлттық банк белгiлеуi бойынша олар төмендегi құжаттарды, банктiк бақылау
Өтiнiш
Техника экономикалық негiздер (бизнес план)
Iскерлiк жоспарымен 3 жыл мерзiмде белгiленген есеп
Банк бастығы туралы анкета. (банктiк тәжiрибе, жоғары экономикалық бiлiм,
Банк жарғысы (ашылатын банктi атау, мекен-жайы, жүргiзiлетiн операция түрлерi,
Құрылтайшының төлем қабiлетi туралы аудиторлық қортынды және жарғылық қордың
Лицензия түрлерi:
Жаңа банк ашуға;
Бөлiмшелер ашуға;
Валюталық операциялар жүргiзуге;
Халық қаржыларын таратуға;
Коммерциялық банктiң функциялары:
1. аманаттар қабылдау;
2. несиелендiру жүргiзу;
3. шаруашылық мекемемен есеп айырысу;
4. айналымға бағалы қағаз тағы сол сияқты құндылықтар
5. кеңес беру және әртүрлi
Принциптерi:
Өзiндiк қаржылар есебiнен қызмет ету рентабентiлiктi
Еркiн түрде қаржы тарту орналастыру экономикалық еркiндiкте болу.
Нарық жағдайына байланысты клиенттермен сенiмдiлiк қатынаста болу.
Қызмет бағытын, экономикалық орнын еркiн таңдау.
Банктің жинақтаған ресурстарын табыс табу және өтімділігін қамтамасыз ету
Актив операциялары негізінен төрт топқа бөлінеді:
несие-есептеу операциясы, оның нәтижесінде банктің
несиелік портфелі қалыптасады;
инвестициялық операциясы, ол инвестициялық
кассалық және есептесу операциялары - банктің клиенттерге көрсететін қызметтерінің
басқа операциялар.
Несие-есептеу операциялары - ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі
Коммерциялық банктердің клиенттеріне беретін қарызын біраз белгілерге байланысты топтастыруға
борышқордың типіне байланысты - кәсіпорынға, үкіметке және
пайдаланатын мерзіміне байланысты - қысқа мерзімді (1 жылға дейін),
қызмет ету ортасына байланысты
борышқордың қай
қамтамасыз етілуі бойынша
өтеу тәсіліне қарай - бір уақытта және бөлік-бөлікпен өтелетін
Несиені банктер несиелеудің мына негізгі принциптері (қағидалары) сақталғанда ғана
Көптеген мемлекеттерде қарыз белгілі бір несиелік шектеумен (лимит) несие
Ал кейбір мемлекеттердің (Ұлыбритания, Канада) банктері несиені шектеуді овердрафт
Берілетін несиенің көлемі көптеген мемлекеттерде несие линиясының мөлшерін (лимит)
Банктік несиелеуді ұйымдастырудың келесі бір түрі -несиелік шотты пайдалану
Ағылшын және швейцария банктерінің тәжірибесінде банк топтарының. (синдикат) көлемді
Банктердің несие беру операциялары тобына факторинг және лизинг операциялары
Қарыз беру мәселесін шешерде банк жеткізушінің несие қаблеттілігін талдап,
Лизинг операциясы деген жалдаушы кәсіпорындардың ұзақ мерзімге машиналарды, жабдықтарды,
Коммерциялық банктердің келесі маңызды
Банктердің бағалы қағаздарды инвестициялауының басты мақсаты - дивиденд
Сонымен коммерциялық банктердің активінін бұрыннан қалыптасып және қазіргі кезде
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау – банктің
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Активтердің өсуі (артуы) банктің болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол
Алайда, банк мүлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары деңгейі
Баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың таратылуына талдау
Осы көрсеткіштен кейін баланс валютасындағы ағымдағы активтер үлесін анықтау
Банк активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш – мобильді
Бұл қатынастық қолайлы және қауіпті көлемі, банктің салалық ерекшеліктеріне
1.3 Банк активтерiн сапасына байланысты жiктеу
Банктiң активтерiнiң сапасы олардың өтiмдiлiк, тәуекелдiлiк, және табыстылық деңгейiмен
Алдымен активтердi үш топқа бөледi:
Өтiмдi активтер. Оларға: кассадағы қолма-қол ақша, Орталық Банктегi және
Өтiмдi активтердiң мөлшерi салымшылардың орналастырған ресурстарын қайтаруға қатысты олардың
Жұмыс iстеп тұрған активтер. Олар клиенттерге берiлген қарыздар, банкаралық
Бұлар табыс әкелетiн активтер, бiрақ белгiлi-бiр дәрәжеде тәуекелi бар
- Өтiмсiз активтер. Оларға қозғалмайтын мүлiкке, банктiң ғимаратына
Мұндай жұмсалымдар банктiң өз қаражаттары есебiнен жұмсалыуы қажет.
Келесi сатыда активтердiң белгiлi-бiр уақыт кезеңiндегi динамикасына талдау жасалады.
Мұндай жiктеудiң көптеген түрлерi бар. Анағұрлым белгiлiсi - бұл
Ерекше есептелген активтер. Бұл категориядағы активтер тап осы кезде
-Қауiп тудыратын активтер. Мұндай активтерде қарыздың қайтпай қалу ықтималдылығының
-Күдiктi активтер. Күдiктi ретiнде жiктелген активтерге қауiп тудыратын активтерге
Шығынды активтер, яғни қайтарылмайтын немесе құндылығының жоқтығы сонша оларды
Осындай тәсiлмен топтастырылған активтердiң динамикасына талдау жасау тәуекелге қатысты
Пруденциалдық нормативтер жайлы ереже бойынша, төменде көрсетiлген сандық белгiлер
1-топ тәуекелдiлiк дәрежесi нөлге тең активтер. Оларға мыналар жатады;
касса (теңгелер және халықаралық экономикалық ынтымастық пен даму ұйымына
Ұлттық Банктегi шоттардағы қаражаттар, Ұлттық Банктегi мiндеттi депозиттер;
Монетарлық бағалы металлдар;
Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымына кiретiн елдердiң Орталық Банктерiндегi
Мемлекеттiк және басқа да жоғары өтiмдi бағалы қағаздар;
Несиелер (депозиттермен, жоғары өтiмдi бағалы қағаздармен монетарлы бағалы металлдармен,
Қазақстан Республикасы Үкiметтiне берiлген несиелер;
2-топ тәуекелдiлiк дәрежесi 0,2-ге тең активтер. Олар:
- Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымына мүше
3-топ тәуекелдiлiк дәрежесi 0,5-ке тең активтер. Олар:
Монетарлы емес бағалы металдар.
4-топ тәуекелдiлiк дәрежесi 1-ге тең активтер. Олар:
Экономикалық ынтымақтастықпен даму ұйымына кiрмейтiн елдердiң валютасы;
Басқа банктердегi ағымдағы шоттардағы және мерзiмдiк депозиттердегi қаражаттар;
Сатуға арналған бағалы қағаздар және басқа қағаздар;
Басқа банктерге берiлген несиелер ;
Төлемдер бойынша есеп айырысулар;
Материалдық қорлар;
Негiзгi құралдар;
Есептелген проценттiк табыстар;
Проценттердi және шығындарды алдын ала төлеу;
Бағалы қағаздар бойынша премиялар және скидкалар;
Банк дебиторлары;
Уақытша активтер;
Активтердi тәуекелдiлiк дәрежесi бойынша өлшеу Сәйкес баланстық шоттағы қалдықты
Банк активтерiнiң барлығы белгiлi бiр тәуекелде болады. Банк өз
Банктiк қадағалау органдары пайдаланатын активтердi топтастырудың заңдастырылған жүйесi әр
Қазақстанда бес буынды жiктеу қолданылады. Ол негiзгi сома немесе
Банктер ай сайын айлық баланспен бiрге Қазақстан Республикасы Ұлттық
Жiктеу активтердiң сапасына, яғни олардың қайтарылу мүмкiндiгiне негiзделедi.
Активтер және баланстан тыс талаптар стандартты және жiктелетiн болып
Актив бойынша талап орындалады деп ойлауға негiз бар болса,
Несиелiк портфельдiң жiктелiнуi екiншi деңгейдегi банктердiң берген барлық несиелерi
Банктер берген несиелер, қарыз берушiнiң несие бойынша төлемдердiң (негiзгi
Стандартты;
Күдiктi, бұл өз кезегiнде;
а) субстандартты
ә) қанағаттанарлықсыз
б) тәуекелi жоғары күдiктi
3. Үмiтсiз.
Стандартты несие – бұл өтеу мерзiмi жетпеген және сапасы
Бұл категориядағы несиелерде олардың қайтпай қалу белгiлерi болмайды.
Субстандартты несие - негiзгi қарыз және пайыздың қайтарылуы бойынша
Қанағаттанарлықсыз несиеге негiзгi қарыз немесе пайыздың қайтарылуы бойынша төлем
Мына негiздердiң бiреуi бар болған жағдайда несие күдiктi несие
негiзгi қарыз немесе проценттiң қайтарылуы бойынша төлем 60 күннен
қарыз алушының қаражаттарының үнемi жеткiлiксiздiгi;
сауықтандырудың бiр жылдан көп емес мерзiмге жариялануы;
қарыз алушыға материялдық зиян келтiрген форс-мажорлық жағдайлар қарыз алушының
Егер келесi негiздердiң бiреуi бар болса, онда несие үмiтсiз
негiзгi қарыз және проценттi қайтару бойынша төлемнiң 90 күннен
қарыздың бiр реттен көп ұзартылуы;
қарыз алушының банкрот деп жариялануы;
сауықтандырудың бiр жылдан көп мерзiмге жариялануы;
қарыз алушыға материалдық зиян келтiрген және оның ары қарай
Егер жiктелген несие жоғарыда көрсетiлген критерийлер бойынша несиелердiң арасында
Қаржылық жағынан тұрақты қарыз алушыға берiлген бланктiк несие субстандартты
Банктiң басқа банктерге орналастырған депозиттерiнiң жiктелiнуi.
Банк басқа банкке депозиттер орналастырған кезде, соның iшiнде, «ностро”
Мерзiмдiк депозит банкте депозиттiң негiзгi сомасының немесе ол бойынша
Талап етiлгенге дейiнгi депозиттерден (“ностро” корреспонденттiк шоты) қаражаттарды аудару
Дебиторлық қарыздардың жiктелiнуi.
Дебиторлық қарыздар контрактiде алдын ала көрсетiлген, оларды өтеу мерзiмдерi
Дебитордың өтiмдiлiгi және қаржылық жағдайының төменделуiнiң байқалса, бiрақ ол
Дебиторлық қарыздың өтелуi ұзартылса, онда ол несие бойынша қарыздар
Шартты мiндеттемелер де (баланстан тыс мiндеттемелер) несиелер сияқты жiктелiнедi.
Несиелiк портфельдi талдаудың нәтижелерi қарыз бойынша зиянның орнын толтыруға
Резервтiк қорды құраудың көзi банктiң пайдасы болып табылады.
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасында коммерциялық банктер жiктелiнген активтер бойынша
Субстандартты активтер бойынша пайыз уақытында төленiп тұрса негiзгi қарыздың
Қанағаттанарлықсыз активтер бойынша пайыз толығымен төленген жағдайда негiзгi қарыздың
Күдiктi активтер бойынша барлық жағдайда негiзгi қарыздың 50 пайызы
2 ТАРАУ. «ХАЛЫҚ БАНКІ» АҚ-НЫҢ АКТИВТIК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ
2.1 “Халық банкі” АҚ қызметінің жалпы сипаттамасы
Халық банкінің қазіргі заман талабына сай тарихы-бұл оның тек
Банктің қызметтерінің түрлерінің үлес салмағы былай болып келеді:
несиелік 50 пайыз
сақтандыру – 10 пайыз
депозиттік – 25 пайыз
лизингтік – 7 пайыз
факторинг және т.б. – 3 пайыз
Халық Банкі активтер мен меншіктік капитал көлемі бойынша ҚР-ның
Халықаралық қаржылық нарықта банктің бұрыннан бергі серіктестері болып табылатындар:
ҚР-ның Жинақ банкінен Халық банкі бүгінгі күнге өзіне 746
Одан басқа, “Халық банкі” оған жеке тұлғалардың депозиттері нарығында
Банк 2007 жылдың шілдесінде июльіне жалпы саны 1 млн
Осы жылдың соңына дейін банк 10 мың түйірді құрайтын
Ағымдағы жылда банк қызметінің басқа да қалған көрсеткіштері жақсарды.
Акциялар акционерлік банктің артықшылықты сатып алу құқығын қадағалаумен ашық
2007 жылдың 24 қыркүйегінен бастап “Халық Банкі” акицялардың жетінші
“Халық Банкінің” активтерінің құрылымында қарыздық портфель алдыңғы қатарлы орынды
Соңғы төрт жылда банктің несиелік портфельінің концентрациясының деңгейі
2007 жылдың соңына несиелендірудің негізгі көлемі көтерме сауда (20,4
Міндеттемелер ішінде негізгі үлес депозиттерге келеді-2007 ж басына шамамен
АҚ “Қазақстанның Халық банкінде” қызметтерді қолдану ерекшелігі
Халық Банкі еңбекақылық карточкалардың келесі түрлерін шығаруды тәжірибелейді.
дебетті карточкалар- Altyn, Altyn-Visa-Electron/Phis, Cirrus /Maestro
Кредитті карточкалар- Visa Classic, Eurocard/Master Card-Mass.Кредитті
картчокалар- Visa Gold, Eurocard/Master Card-Goldжоғарғы басқармалық құрамға арналған.
Конвертациялық карточкалар Cirrus /Maestro
Конвертациялық Cirrus /Maestro карточкалары келесідей мүмкіндіктеріді береді:
АҚШ доллары сатып алудың нарықтық курсына қарағанда аса төменірек
АҚШ долларында ақша құралдарын жинақтауға және де карт-шоттағы құралдар
әлемнің қандайда болмасын нүктесінде жинақтарға тәулік бойы қол жеткізуге.
Төлемдік карточкаларды алу үшін Халық Банкінің қандай да болмасын
Карточка берілгеннен кейін ұстаушыға Пин-код терілген, ашылмаған арнайы конверт
Несиелік карточкаларды алу үшін бірқатар жағдайларда «несиелік тарих» қажет
Клиенттің жазбаша өтініші бойынша банк жақындары немесе туыстары үшін
Төлемдік пластикалық карталарды қолдану саласында бенкпен ұсынылатын қызметтер кешені,
Банк көрсетілетін қызметтер үшін сәйкес комисиондық сыйақыларды ала алады,
Карточканың айыр басталуы немесе уақыты өткеннің орнына жаңасын шығару
Ағымдағы төлемқабілеттілікті жоғарлату үшін банк Altyn-Visa, Eurocard (Master
Сонымен бірге банкпен жеке тұлғаның кепілдемесі астына тұтынушылық мақсаттарға
Интернет –банкингтің көмегімен келесілерді жүзеге асыруға болады:
өзіндік интернет шоттарда құралдардың қозғалысын тәулік бойы қарастыруға;
депозиттерді ашуға немесе жабуға (4-тен 12 пайызға дейінгі ставка
Интернет-шоттан карточкаға ақшаларды аударуға (операция құны 16 теңге, еңбек
Қазақстан бойынша бірден дәл сол сәтте жүзеге асырылатын аударымдарды
Банк ішінде және банкаралық төлемдерді жүзеге асыруға (құны сомадан
Зейнетақылық шот бойынша жазылымдар алуға (құны 31 теңге);
Валюталық конвертациясы мен конверсиясын жүргізуге (пайдалы нақты ақшасыз банктік
К-mobile қызметтеріне төлем жүргізуге (құны 16 теңге);
9 аймақтан 27 коммуналды және провайдерлік қызметтерге төлем жасауға
Жуық арада қосымша қызметтер іске қосылады: еуродағы Интернет-салымдар, төлемдік
Өзіне Интернет-шотты әрбір жеке тұлға аша алады. Ашу процедурасы
Банктің www.holykbank.kz сайтында тіркелу (қауіпсіздік шараларынан тіркелу уақытша түрде
Келісім-шартқа отыру және интернет-кассада аутинтификация құралдарын сатып алу.
Бүгінгі күнде банкомат тек нақты ақшаны алу үшін ғана
Жақыннан бері Халық Банкі өз клиенттеріне VIP –сервиз Орталықтарындағы
VIP – сервиз Орталықтарында қызмет көрсету персоналды менеджермен бөлек
VIP – сервиз Орталығынң мәліметтерінің ақпараттық базасы банктің ішінде
Mass, Classic, Business және Gold класының несиелік карталарын
Алғашқы VIP –орталық Алматы қаласында ашылды, болашақта бұндай орталықтар
Халық Банкінде Western Union жүйесінің аналогы Money Gramm
Банктiң активтерiнiң сапасын бағалау
Банк активтерiнiң сапасы мына критерийлер негiзiнде анықталады:
активтердiң өтiмдiлiгi;
активтердiң тәуекелдiлiгi;
активтердiң табыстылығы;
активтердiң диверсификациялануы;
Активтердiң өтiмдiлiгi – бұл активтердiң өткiзiлуi немесе борышкердiң өз
Банк активтерi өтiмдiлiк дәрежесiне байланысты бiрнеше топтарға бөлiнедi.
Бiрiншi топқа өтiмдiлiгi өте жоғары активтер жатады. Оларға:
банктiң кассадағы қолма-қол ақшалары;
Орталық Банктегi корреспондеттiк шоттағы қаражаттары;
- Мемлекеттiк бағалы қағаздар жатады;
Бұл топтың активтерiнiң көлемiн белгiлi бiр деңгейде ұстап отыру
Банктiң өтiмдiлiгiн қамтамасыз етiп отырудың негiзгi шарты болып табылады.
Екiншi топқа өтiмдi активтер жатады. Оларға;
заңды және жеке тұлғаларға берiлген қысқа мерзiмдi қарыздар;
банкаралық несиелер;
факторингтiк операциялар жатады;
Бұлардың қолма-қол ақшаға айналу уақыты көбiрек болады.
Үшiншi топқа: банктiң ұзақ мерзiмдi жұмсалымдары және инвестициялары, соның
Төртiншi топқа: өтiмсiз активтер жатады, оларға қайтару мерзiмi ұзартылған
Ендi “Халық банкі” Акционерлiк Қоғамының 2006 желтоқсанынан 2007 жылдың
Кесте 2.1 - «Халық банкі” АҚ-ның активтерiнiң құрылымы
Баптары 1.01.2006 сомасы 1.04.2006 сомасы 1.07.2006 сомасы 1.10.2006 сомасы
1. Қолма- қол ақша 198254 233735 232910 327733 463327
2. Ұлттық банктегi депозиттер 219962 27558 42721 377844 616488
3. Басқа банктердегi депозиттер 615202 27877 29340 197976 584207
4. Бағалы қағаздар 755728 123675 1950462 1756201 3211943
5. Несиелер
6. Заңды тұлғалардың капиталына инвестициялар 14021 14021 36935 36935
7. Өтелмеген акцептер бойынша мiндеттемелер 40602 90424 90449 71375
8. Негiзгi құралдар 404682 418593 261887 301218 415887
9. Материалды емес активтер 15636 14794 15142 15506 15182
10. Басқа да активтер 283469 313467 468764 643372 324434
Минус: дебиторлық қарыздар және басқа да банктiк қызмет бойынша
Активтер барлығы 3767150 4269689 4722682 6836382 8948603
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
2.1-кестеде келтiрiлген “ Халық банкі” Акционерлiк Қоғамының активтерiнiң мәлiметтерi
Банк активтердiң тиiмдi құрылымын белгiлей отырып өтiмдiлiк талабын орындауы
Кесте 2.2 - Активтердiң құрылымы (қорытындыға-% пен алғанда)
Баптары 1.01.05 үлесi
1.01.06 үлесi Жыл соңындағы ауытқушылық 01.01.2006-ға қарағанда
1. Қолма-қол ақша 5,3
5,2 -0,1
2. Ұлттық банктегi депозиттер 5,9
6,9 +1
3. Басқа банктердегi депозиттер 16,6
6,5 -10,1
4.Бағалы қағаздар 20,4
35,9 +15,5
5.Несиелер 31,4
36 +4,6
6.Заңды тұлғалардың капиталына инвестициялар 0,4
0,1 -0,3
7.Өтелмеген акцептер бойынша мiндеттемелер 1,1
1 -0,1
8. Негiзгi құралдар 11
4,6 -6,4
9. Материалды емес активтер 0,4 0,2 -0,2
10. Басқа да активтер 7,6
3,8 -4
Минус: дебиторлық қарыздар және басқа да банктiк қызмет бойынша
0,2 +0,1
Активтер барлығы 100
100 -
«Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
2.2.кестеге қарап банк активтерiнiң құрылымында қарастырылып отырған мерзiмде (01.01.05)
Жоғарыдағы топтар бойынша активтердi жинақтайық (кесте2.3), кестедегi талдауда “
Кесте2.3 - Актив топтары ( %) *
Топтар 01.01.2006 01.01.2007 Ауытқу
1. Өтiмдiлiгi өте жоғары активтер 31,6 48 +16,4
2.Өтiмдi активтер 48 42,5 -5,5
1. Өтiмдiлiгi төмен активтер 9,1 4,9 -4,2
1. Өтiмсiз активтер 11,4 4,8 -6,6
Минус: Резервтер 0,1 0,2 +0,1
Барлығы: 100 100 -
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
Өтiмдiлiгi өте жоғары активтерге қолма-қол ақша, Ұлттық Банктегi депозиттер,
Өтiмдi активтерге басқа банктердегi депозиттер, несиелер жатқызылды. Несиелiк портфелдiң
Оның құрылымы туралы мәлiмет жоқ болғандықтан және “ Халық
Бұл берiлген түсiнiктелерден кейiн жоғарыдағы кестеге қарап мынадай қортынды
Жалпы банк активтерiнiң құрылымы өтiмдiлiк тұрғысынан алғанда едәуiр жақсарған.
Тәуекелдiлiк активтердiң сапасының критерий ретiнде олардың ақшалай формаға айналған
Мысалы, қарыздың тәуекелi қарыз алушының қаржылық жағдайына, несиелеу объектiсiнiң
Тәуекелдiлiк дәрежесiне байланысты банк активтерi бiрнеше топтарға бөлiнедi.
Активтердiң тәуекел дәрежесi бойынша топтастырылуы және активтердiң әр бiр
Тәуекелдiлiгi бойынша активтердiң топтастырудың әртүрлi елдерде нақтылы тәжiрибесiне тәуелсiз
Активтер табыстылық дәрежесiне байланысты екi топқа бөлiнедi: табыс әкелетiн
Капиталдың жеткiлiктiлiгiн бағалау үшiн халықаралық тәжiрибеде Базель келiсiмiнiң ұсынысы
Кесте 2. 4 - Активтердiң тәуекелдiлiк дәрежесiне қарай жiктелiнуi
Активтердiң атауы Тәуекел
1 топ 0 463327 -
1. Қолма- қол ақша 0 616488 -
2. Ұлттық Банктегi ақшалай қаражаттар 0 - -
3. Монетарлық бағалы металлдар 0 3211943 -
4. Мемлекеттiк бағалы қағаздар 0,2 584207 116841,4
2 топ 0,5 - -
Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымына мүше елдердiң банктерiндегi ағымдық
3 топ 1 3222184 3222184
Монетарлық емес бағалы металлдар 1 - -
4 топ 1 - -
1. Бағалы қағаздар 1 - -
2. Клиенттерге талатор 1 - -
3. Төлемдер бойынша есеп айырысулар 1 - -
4. Материалдық запастар 1 - -
5. Бағалы қағаздар бойынша сыйақы
6. Негiзгi құралдар 1 415888 415887
7. Банктiң дебиторлары 1 89563 89563
8. Материалдарды емес активтер 1 15182 15182
9. Басқа да активтер 1 324434 324434
Барлығы: 47 8948603 4189479,4
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
2.4 кестеден көрiнiп тұрғандай банктiң жиынтық тәуекелi 4189479,4 мың
Активтер табыстылық дәрежесiне байланысты екi топқа бөлiнедi: табыс әкелетiн
Cонымен қатар, активтердiң құрылымын табыстылық дәрежесi бойынша реттегенде ақылға
Кесте 2.5 - Активтердiң табыстылық бойынша топталуы*
Активтер: 2006 жыл 2007 жыл
Табыс әкелетiн 77,4 83,1
Табыс әкелмейтiн 22,6 16,9
Барлығы: 100 100
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
“Халық банкі” Акционерлiк Қоғамында табыс әкелетiн активтердiң үлесi 31
Банк активтерiнiң сапалығы олардың диверсификациялану дәрежесiмен де анықталынады. Диверсификациялану
2.3 «Халық банкі» АҚ-ның бағалы қағаздар портфелi және
“ Халық банкі ” Акционерлiк Қоғамы өзiнiң несиелiк портфелiнiң
Қазақстан экономикасының әр түрлi салаларын қаржыландыру Банктiң негiзгi қызмет
2006 жылы Алматыда “Бөлшек Оралығы” ашылды онда, шағын
2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда банктiң орташа ссудалық портфелi
Банк есептi жылы айтарлықтай дәрежеде оныменен несиеленетiн экономика секторларымен
35 % - индустриалды өндiрiс;
30 % - сауда;
35 % - индустриалды өндiрiс;
30 % - сауда;
Сурет 2.1- Экономика салалары бойынша несиелер (%)
2 .1 суретте көрініп отырғандай несиелiк портфелдiң құрылымы экономика
Банк несиелеу облысында бұрынғыдай отандық экономиканы қолдауға, банктiң дәстүрлi
Орта және шағын кәсiпкерлiктi дамыту және қолдауға 2006 жылы
Кесте 2.6 - Валюта түрлерi бойынша несиелiк портфель
1.01.2006 %
Валюта түрi Сомасы (млн тг)
үлес салмағы
1. тенге 2823 87,6
2. қатты валюта 399 12,4
Барлығы: 3222 100
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
2.6 кестеде көрініп отырғандай валюта түрлерi бойынша несиелер: теңгеде
Жобалық, саудалық қаржыландыру және лизинг шегiнде берiлетiн несиелер бойынша
2006 жылдың басы мен соңына жасалған несиелiк портфель құрылымының
Қанағаттанарлықсыз, тәуекелi жоғары күдiктi және үмiтсiз займдардың сомалық үлес
Стандартты және субстандартты займдар арасындағы арақатынастың өзгеруi, несиелiк портфельдi
Қарыздар бойынша мүмкiн зияндарға резервтердiң есептелуi Қазақстан Республикасы Ұлттық
2007 жылы несиелiк қызметпен байланысты зияндарды жабуға резервтердiң өсiмi
Несиелiк портфелмен жiктеумен сәйкес 2007 жылдың 31 желтоқсанына провизия
Есептен шығарылып тасталған несие бойынша шығындардың орнын толтыру, банктiң
Баланстан шығарылып тасталған несиелердi қайтару мақсатымен келесi жұмыстар жүргiзiлдi:
Қарыз алушылар мен кепiл берушiлерге орындалмаған мiндеттемелер туралы жазбаша
Қарыз алушылардың банктiң есеп шотына талаптар қойылды.
Претензиялық талап жұмыстарына қатысу.
Жүзеге асырылған iс-шаралар нәтижесiнде (оның iшiнде сот шешiмiн орындау
Жалпы алғанда 2006 жылдың қорытындысы бойынша банктiң табыстарының iшiнде
Несиелiк портфельдiң мерзiмдер бойынша құрылымы 2.7-кестеде көрсетiлген.
Кесте 2.7 - Несиелiк портфельдiң мерзiмдер бойынша құрылымы
(млн. тг)*
01.01.2006 01.01.2007
Сомма млн.тг % Сомма млн.тг %
Барлығы 1166 100 3222 100
Қысқа мерзiмдi 1078 92,4 2280 70,7
Орта мерзiмдi 3 0,3 322 10
Ұзақ мерзiмдi 85 7,3 620 19,3
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
Осы 2.7 -кестеде көрiп отырғандай 2006 жылмен салыстырғанда 2007
Банк кепiлдiкпен қамтамасыз етулердiң өтiмдiлiгi мен қарықтық бағасын анықтауда
«Халық банкі» АҚ (бұдан кейiн Банк) несие операцияларын жүзеге
400 мың долларға дейiн – түпкiлiктi шешiмдi Бас офистiң
400 мың доллардан 1млн долларға дейiн-Банк басқармасы қарастырады;
1 млн. Доллардан жоғары – Банк басқармасы түпкiлiктi шешiмдi
Қарыз беру процедурасын жүргiзу үшiн қажет құжаттар:
Қарыз алушының жобасын қаржыландыру бойынша сараптаушының қорытындысы;
заңгердiң қорытындысы;
филиалдың қауiпсiздiк бөлiмiнiң қорытындысы (100 мың долларға дейiнгi несиелер
Бас офистiң қауiпсiздiк басқармасының қорытындысы (100 мың доллар және
Банк мамандары әзiрлеген кепiлге салынған мүлiктi бағалау актiсi;
Несиелiк келiсiм;
Кепiлдiк келiсiм;
Филиалдың Несиелiк комитетiнiң несиенi беру туралы қабылдаған шешiмi;
Жоғары шектi сомалар бойынша: Бас офистiң Несиелеу департаментiнiң Несиелiк
Мерзiмдi мiндеттеменiң көшiрмесi;
қарыз шотын ашу үшiн, мерзiмдi мiндеттемелердi, кепiлге салынған
касалық қоймаға өткiзiлген құжаттар түпнұсқасын қабылдау – беру бойынша
Біз осыған байланысты банкте тәжiрибеден өту барысымда бақылаған «Орхидея»
- қарыз алушының анкетасы
Компанияның қаржылық есеп беруі, дебиторлық және кредиторлық қарыздары туралы
Бюджеттік міндетті төлемдер бойынша қарызының бар немесе жоқ екендігі
Қарыз алушының кепілге салынған мүлкі бойынша салық төленгендігі туралы
Басқа банктер алдында қарызы бар немесе жоқ екендігі туралы
Бизнес-жоспар
Қарыз қаражаттарын пайдаланудың мақсатын көрсететін құжаттар (контракттар, шот-фактуралар, т.б.)
Жарғы және құрылтай құжаттарының нотариальды-куәландырылған көшірмелері.
Жинақталған құжаттар пакетінің негізінде несиелік офицер «Орхидея» ЖШС-нің жобасы
Қарыз алушы – «Орхидея» ЖШС. Заңды тұлға ретінде 1.10.2006ж.
Кесте 2.8 - Компания қызметінің түрлері*
Қызмет түрі Түсетін түсім,
мың теңге Алынатын пайда,
мың теңге Әр қызмет түрінің
Үлесі, мың теңге
Өндіріс 8 000 3 800 75
Сауда 1 500 600 10
Қызмет көрсету 500 300 15
Барлығы 10 000 4 700 100
«Орхидея» ЖШС есеп саясаты
Сән салонының негізгі қызметі шағын формалар мен көйлектерді тігу,
Шағын форма тігуге заказ беруші ретінде «Дастархан», «Helios», «Рахат-транссервис»
Қарыз алушының несиелік тарихына келетін болсам, ол кезінде «Еуропалық
Негізгі құралдарынан машиналар мен жабдықтардың баланста көрсетілген қалдық құны
Материалдар Германия мен Италия дүкендерінен қолма-қол ақша арқылы сатып
Несиелік тәуекелді төмендету мақсатымен қарыз алушының несие қабілеттілігі анықталды.
Меншікті айналым қаражаттары = меншікті капитал + ұзақ мерзімді
Енді жоба қаржылық бағалаудың жай әдісі бойынша жалпы талданады:
Жобаның өтелу мерзімін есептеу әдісі (аймен көрсетіледі)
(Несие сомасы / таза пайда) * несиелеу мерзімі =
= 8 000 000 / 8 685 000 *
Өнімнің рентабельділігін есептеу әдісі
Таза пайда / тауарлық өнімнің өзіндік құны = 8
«Орхидея» сән салоны банктен алған қаражаттарын қамтамасыз ету ретінде
Нарықтық құны салыстырмалы түрде алынып отырған ғимараттың 1
571 * 122,8 = 70 118,8 $
Ал мүліктің кепілдік құнын анықтау барысында төмендету коэффициенті (k
70 118,8 * 0,88 = 61 704 $
Сонда қорытындылай келгенде Бериков Б.М. қарызын қамтамасыз ету ретінде
Несиелік офицер осы сараптаушының мүліктік бағалауынан өзінің сараптау қорытындысында
Несиелік комитет аталған клиентке несие беруді ұйғарды. Осының негізінде
2007 жылдың 25-ақпанында толтырылған несиелік келісім негізінде 2-наурызда
Енді «Халық банкі» АҚ-ның жалпы несиелік портфеліне тоқталайық.
Кесте 2.9 - «Халық банкі» АҚ-ның несиелік
Несие түрлерi 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007
млн.тенге % млн.тенге % Млн.тенге %
Қысқа мерзiмдi 4 911,60 55,9 6 064,80 48,6 10
Орта мерзiмдi 1 797,80 20,5 3 861,70 31 9
Ұзақ мерзiмдi 2 073,00 23,6 2 543,40 20,4 2
Барлығы 8 782,40 100 12 469,90 100 21 805,70
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
2.9 кестеде көрініп отырғандай «Халық банкі» АҚ-ның несиелік портфель
Кесте 2.10 - «Халық банкі» АҚ-ның несиелік портфелінің
Несие типi 01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007
млн.тенге % млн.тенге
Стандарттық 5 495,00 85 7 411,20 84,4 10 599,10
Субстандарттық 573,3 8,9 717,2 8,2 1 549,70 12,4 5
Қанағаттанар-лықсыз 117,2 1,8 125,8 1,4 109,3 0,9 401,1 1,8
Жоғарғы
тәуекелдi кумәндi 66,9 1 273,7 3,1 64,1 0,5 82,4
Зиянды 210,5 3,3 254,5 2,9 147,6 1,2 284 1,3
Барлығы 6 462,90 100 8 782,40 100 12 469,90
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
Кесте 2.11- “Халық банкі” АҚ-ның несиелер бойынша құрылған провизиялары*
Несие типi 01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007
млн.тенге % млн.тенге
Стандарттық - - - - - - - -
Субстандарт-қ 34 927,00 11,4 36 542,00 8 78,90 27,8
Қанағаттанар-
лықсыз 26 248,00 8,6 28 395 6,2 25,4 8,9
Жоғарғы
тәуекелдi кумәндi 33 450,00 11 136 859 30 32,1
Зиянды 210 485 69 254 495 55,8 148 52
Барлығы 305 110 100 456 291 100 283,9 100
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
Банктің несиелік портфелінде провизия құруды талап етпей портфелiнiң қамтамасыз
2007 жылы несиелеудің жалпы көлемінен бөлшек сауда – 26,7
“Халық банкі” Акционерлiк Қоғамы бағалы қағаздарға инвестиция жұмсауда, бағалы
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгiнiң валюталық мемлекеттiк қысқа мерзiмдi
Мемлекеттiк бағалы қағаздардан басқа, банк өзiнiң портфелiн корпоративтiк облигациялармен,
Банк өзiнiң бағалы қағаздар портфелiнде мiндеттi түрде өтiмдiлiгi өте
“Халық банкі” Акционерлiк Қоғамының Мемлекеттiк бағалы қағаздар нарығындағы
жылдың 1 қаңтарына басқа заңды тұлғаларды инвестицияларына
«Валюталық операциялар» түсiнiгiнiң мәнi мен мазмұнын ашу үшiн
Шетел валютасы құрамына төмендегiлер кiредi:
шетел мемлекетiнде немесе мемлекеттер тобында айналыстағы немесе заңды төлем
шоттардағы шетел мемлекеттерiнiң ақша бiрлiктерiдегi немесе халықаралық ақша немесе
Валюталық құндылықтарға мыналар жатады:
шетел валютасы;
шетел валютасындағы бағалы қағаздар шетел валютасындағы төлем құжаттары
бағалы металдар – кез-келген түрдегi және жағдайдағы алтын,
табиғи бағалы металдар - шикiзат өңделген түрдегi алмаздар,
Резидент түсiнiгi өзiне азаматтар мен ұйымдардың келесi категорияларын кiргiзедi:
ҚР-да тұрғылықты жерi бар жеке тұлғалар, соның iшiнде шетелде
ҚР-ның заңнамасына сәйкес құрылған және олардың орналасқан жерi ҚР
ҚР- нан тыс жерлердегi ҚР-ның дипломатиялық, сауда және т.б.
Резидент еместер – «резиденттері ұғымында көрсетiлмеген ҚР-дағы немесе одан
Валюталық операциялар деген кезде келесiлердi түсiну керек:
меншiк құқығы және басқа құқықтардың валюталық құндылықтарға өтуiне байланысты
валюталық құндылықтарды ҚР-на әкелу және жөнелту, сонымен қатар
Валюталық операцияларды түрлерi.
Клиенттердiң валюталыөқ шоттарын ашу және жүргiзу.
Бұл операциялардың келесiдей түрлерi бар:
валюталық шоттарды заңды тұлғаларға (резиденттер мен резидент еместерге), жеке
шоттардағы қалдықтар бойынша проценттер есептеу;
овердрафттар беру (банк басшылығының шешiмi бойынша ерекше клиенттерге);
операцияларды жасау шегiнде көшiрмелер беру;
кез-келген уақыт аралығында шот архивiн рәсiмдеу;
клиенттердiң бұйрығы бойынша олардың валюталық шоттарындағы қаражаттарға қатысты операцияларды
экспорт-импорттық операцияларды бақылау.
Саудалық емес операцияларға банк клиенттерiнiң тауарлары мен қызметтерiнiң экспорты
қолма-қол шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын сатып
шетел валютасының және валютадағы төлем құжаттарының инкассосы;
банк клиенттерiнiң пластикалық карточкаларын шығару мен қызмет көрсетудi жүзеге
шетел банктерiнiң жол чектерiн сатып алу (төлеу);
ақша аккредитивтерiн төлеу және соған ұқсас аккредитивтердi шығару:
Шетел банктерiмен корреспонденттiк қатынас орнату.
Бұл операция банкпен халықаралық есеп-айырысуларды жүргiзу үшiн қажеттi шарт
Халықаралық есеп-айырысуларды жүзеге асыру үшiн банк шетел банктерiнде және
Конверсиялық операциялар.
Конверсиялық операциялар дегенiмiз ҚР-ның қолма-қол және қолма-қолсыз теңгесiне қарсы
Есептi күндегi шетел валютасын сатып алу (сату) операциялары бойынша
Дереу жеткiзiп беру мәмiлесi (қолма-қол мәсiле - cash) –
«Tomorrow» типтес мәмiле дегенiмiз валюталау күнi мәмiле жасалған күннен
«Spot» типтес мәмiле дегенiмiз валюталау күнi мәмiле жасалған күннен
Мерзiмдi (форвардтық) мәмiле (forward outright) – бұл валюталау күнi
Своп мәмiлесi (swop) – бiрдей сомаға жасалған екi қарама-қарсы
Банктiң валюталық позициясы.
Конверсиялық операцияларды банктiң валюталық позициясы бойынша тәуекелдердi ескермей жүргiзуге
Валюталық позиция – сәйкес валюталарда активтер мен пассивтер құрайтын
Ашық валюталық позиция – банктiң валютасы түрiндегi талаптары мен
Қысқа ашық валюталық позиция – жекелеген шетел валютасындағы ашық
Жабық валюталық позиция – жекелеген шетел валютасындағы валюталық позиция,
Валюталау күнi – мәмiле жақтарымен келiсiлген мәмiле бойынша контрагенттiң
«Спот» мәмiлесi – бүгiнгi келiсiлген курс бойынша жүзеге асырылатын
«Форвард» операциясы (мерзiмдi мәмiлелер) – бұл дәл қазiргi уақытта
«аутрайтпен мәмiле» - валютаны белгiлi бiр күнде жеткiзiп беру
«опционмен» мәмiле – валютаны жеткiзiп беру күнi белгiленбеген шартпен.
«Своп» мәмiлесi валютаны бiрдей уақытта «форвард» курсы бойынша мерзiмге
«репорт» мәмiлесi – шетел валютасын «споті шартында
«дерепорт» мәмiлесi – шетел валютасын «спот» шартымен сатып
Валюталық арбитраж – шетел валютасын валюталық курстардың айырмасынан пайда
Валюталық арбитраждың келесi күнi – уақытша арбитраж. Оның мәнi
Сонымен қатар, конверсиялық валюталық арбитраж да бар. ол валютаны
Тауарлар мен қызметтердiң экспорты және импортымен байланысты халықаралық есеп-айырысулар
Сыртқы саудада дакументарлы аккредитив, документарлы инкассо, банктiк аударым сияқты
Документарлы аккредитив - өзiнiң клиентi-бұйрық берушiсiнiң (импортердiң) өкiнiшi бойынша
Документарлы инкассо формасы бойынша есеп-айырысу кезiнде банк өз мойына
Банктiк аударымдарды қолдану кезiнде есеп-айырбастаудағы барлық валюталық түсімдер өкiлеттi
Банктiң валюталық қаражаттарды тарту және орналастыру бойынша операциялары.
Бұл операциялардың келесiдей түрлерi бар:
депозиттердi тарату бойынша:
жеке тұлғалардың;
заңды тұлғалардың, оның iшiнде банкаралық депозиттер;
несиелердi беру бойынша:
жеке тұлғаларға, заңды тұлғаларға;
Несиелердi банкаралық нарықта орналастыру.
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНКТЕРІНДЕ АКТИВТIК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТIЛДIРУ
3.1 Банктегі активтiк операцияларының құрылымын жақсарту
Банк қаражаттарын орналастырған кезде несиелiк операциалармен бағалы қағаздармен инвестициаларға
Қаражаттарды орналастыру проблемасының айқын шешiмi банк бара алатындай тәуекел
Бiрiншiден, банктер кәсiпкерлiктiң анағұрлым қатаң реттелетiн саласы болғандықтан олар
Екiншiден, банк пен оның клиентi арасындағы қатынас сенiм және
Үшiншiден, коммерциялық банктiң акцияларын ұстаушылар басқа инвесторлар сияқты табыс
Төртiншiден банктiк активтердiң құрылымына елдегi жалпы саяси және әлеуметтiк
Заңдық актiлер және бұйрықтар коммерциялық банктердiң активтiк операцияларына банктiк
Банктiң тартылған қаражаттарының көп бөлiгiн талап етiлгенге немесе клиенттiң
банктiң клиентерiнiң несиеге негiзгi қажеттiлiктерiн қанағаттандыру үшiн жеткiлiктi қаражаттардың
Коммерциялық банктер, өтiмдiлiкке және қауiпсiздiкке қатысты шектеулермен қатар, қызметi
Өтiмдiлiк пен пайдалылық арасындағы бұл келiспеушiлiк банк қаражаттарын орналастырған
Банк басшылығы бiр жағынан жоғары табыс алуға мүдделi банктiң
Банктiң өтiмдiлiкке қолма-қол ақша деңгйiн жоғары ұстау арқылы немесе
Шетелдiк банктiк тәжiрибе өтiмдiлiктi басқару үшiн активтердiң құрылымына белгiлi
Банктiң өтiмдiлiгiн және пайдалылығын тұрақты қамтамасыз ету үшiн активтердiң
бiрiншi реттегi резервтер
(депозиттер пайызбен алынғанда)
екiншi реттегi резервтер
(депозиттерге пайызға алғанда)
қарыздар (барлық актив-
терге пайызбен алғанда)
Осы жерде шетелдiк банктiк тәжiрибеде бiрiншi реттегi резервтерге екiншi
Бiрiншi реттегi резервтерге кассадағы қолма-қол ақша және Орталық банктегi
Екiншi реттегi резервтерге өтiмдiлiгi өте жоғары сатылуға арналған бағалы
Ендi банктiң құрылымының оның пайдалығына әсерiн қарастырайық. Мысал ретiнде
«Халық банкі» Акционерлiк Қоғамының балансының активтерi жөнiндегi мәлiметтерi алынады.
Кесте 3.1 - «Халық банкі» Акционерлiк Қоғамының балансы
Көрсеткiштер 31.12.2006 31.12.2007
1. Пайдалығы (активтерге %-пен алғанда) 0,6 0,4
2. Активтердiң құрылымы (%)
2.1. 1-шi өшiреттегi резервтер (қолма-қол ақша, 75-кореспондентiк шоттағы қаражаттар)
2.2. 2-шi реттегi резервтер (өтiмдiлiгi өте жоғары бағалы қағаздар)
2.3. Несиелер 31,4 36
2.4. 3-тұлғалардың капиталына инвестициялар 0,4 0,1
2.5. Негiзгi құралдар 11 4,6
3. Жоғарғы табыс әкелетiн активтердiң үлесi (%) 51,8 71,9
4. Тәуекелi жоғары активтердiң үлесi (%) 42,8 40,7
* «Халық банкі” АҚ-ның мәліметтері бойынша
3.1 - кестеге қарап мынадай қорытынды айтуға болады. Ағымдық
Жоғарыда айтылып өткендей банктiк қаражаттарды әртүрлi активтерге орналастыру жұмыс
Екiншi әдiстiң, яғни активтердi үлестiру әдiсiнiң пайда болуы, бiрiншi
Жалпы қор әдiсiнiң негiзiнде барлық ресурстарды жинақтау идеясы жатыр.
Бұл әдiс басшылығынан өтiмдiлiк және пайдалылық принциптерiнiң бiркелкi сақтауын
Жалпы қор әдiсi арқылы қаражаттарды орналастыру кезiнде өтiмдiлiкке тым
Активтердi үлестiру әдiсi, банкке қажеттi өтiмдi активтердiң мөлшерi, қаражаттарды
Активтердi ғылыми әдiстер және операцияларды зерттеу көмегiмен ұтымды орналастыру
3.2 Банк активтiк операцияларын сақтандыру
Сақтандыру қоғамдық қалыпқа келтiрудiң басты элементтi болып табылады.
Банктiк сақтандырудың бiр формасы ретiнде депозиттермен аманаттарды айтуға болады.
Сақтанушы бұл өзiнiң жеке меншiк мүлкiн басқа тұлғаға
Сақтандырушы белгiленген құнды куәландiрiп мүмкiн шығындарды өз мойнына алатын
- инвестициялық
- нарықтық
- қаржылық
- проценттiк
-табиғи және өндiрiстiк
өтiмдiлiктiң болмауы.
Банк қызметтiндегi сақтандырудың 1 формасы ретiнде әр түрлi
Екiншi деңгейдегi банктердiң операциялық тәуекелдiлiгiн қамтамасыз ету үшiн Ұлттық
Банк сақтандыру мекемесiнiң қызметiн несиелену кезiнде толық пайдалана алады.
ҚР-ның Президентінің халқына Жолдауына “ҚР-2030” сәйкес, 2006-2007 жылдарға ҚР-ның
ҚР-ның Үкіметі және ҚР-ның Ұлттық Банкі қабылдаған шаралардың нәтижесінде
ҚР-ның Ұлттық Банкі теңгенің реттелетін ауытқымалы айырбас курсының саясатын
2006-2007 жж нарықта банк қызметін талдаудың негізгі бағыттары келесіде
динамикалы зерттеу, соның ішінде Банк ресурстарының номиналды орташа бағасын,
ресустар мен олардың түрлерінің нақты құнын есептеу Мұның нәтижиесінде
Банктің талдаулық қызметі тәуекелділікті басқару стратегиясының шегінде валюталық тәуекелділіктің
айырбас курсының өзгеру тәуекелділігі;
конвертатциялау тәуекелділігі;
ашық валюталық позиция иәуекелділігі
Талдау, бюджеттеу және бақылау жасау бөлімшесі Республикадағы күн сайын
2030 жылға дейінгі мерзімге ҚР экономикасының даму бағыттамалары ҚР
ҚР-ның банктік жүйесінің даму перспективалары көп жағдайда экономика
ҚР-ның Ұлттық Банкінің қызметі жуық арадағы болашақта құзырлы екінші
ҚР-да тұрақты банктік жүйені қалыптастыру шарттарының бірі болып банктік
ҚР-ның заңдылығында банктік және банктік емес операциялардың жеткілікті түрдегі
Экономикалық дағдарыстар мен құбылыстар кезеңінде мемлекет өз мойнына қарапайым
Біздің ойымыз бойынша ТМД елдерінің несие-қаржылық жүйелерінің интеграциясының әрбір
Сонда да әзірше ТМД елдерінің қаржы-несиелік жүйелерінің өзара әрекеттесу
Клиенттерге кешенді қызмет көрсету тәжірибесі клиенттердің аса күрделі қажеттіліктерін
Нарыққа өту шарттарында банктердің жұмысы ақша нарығы принциптерінің негізінде
ҚОРЫТЫНДЫ
Банктердiң және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы негiзгi тұрғыдан қатарлас жүредi,
Банктер нарықтық экономикада басты делдалдар болып табылады. Өз қызметiнiң
Банктiк жүйенiң мақсаты мен мiндеттерi негiзiнен экономиканы жалпы басқарудың
Бүгінгі күні банк басқару жүйесінде активпен пассив портфельдерін біртұтас
Актив пен пассивті бірге басқару жүйесі банкке депозиттерді
Активтерді басқару меншікті және тартылған құралдардың орналастыру жолдары мен
Банктің тартылған құралдарының көбісі сұраныс етілгенге дейінгі немесе қысқа
Екінші деңгейдегі шарт ол құралдардың болуы, несие алушы клиенттердің
Қазiргi уақытта коммерциялық банктердiң активтерiнiң құрылымы өзiнiң диверсификациялануының жеткiлiксiздiгiмен
Банктiң активтерiнiң құрылымында несиелердiң үлесiнiң көп болуы банктiң өтiмдiлiк
Несиелiк жұмсалымдар өз уақытында өтелмеуiмен және берiлген қарыздардың ұзартылуымен
Қазақстандық тәжiрибеде банктер активтерiнiң сапасын бағалау үшiн жоғарыда айтылып
Банк өз қызметiнде үнемi пайда алып отыруға тиiстi. Ал,
Қысқа мерзiмдi мемлекеттiк бағалы қағаздармен және бағалы метталдармен операцияларды
банктiң несиелiк портфелiнде күдiктi және проблемалы қарыздардың үлесiн азайту;
табыс әкелмейтiн активтердi лизингтiк операциялар арқылы табыс әкелетiн активтерге
банк активтерiнiң диверсификациялануын ұлғайту;
клиенттерге трасталық операцияларды көрсетудi ұлғайту және тағы басқалары.
Банктiң активтерi бойынша мүмкiндiк зияндардың орнын жабу үшiн құрылған
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банктiк қызмет туралы” Заң
“Қазақстан Республикасындағы екiншi деңгейдегi банктерiнiң активтерiн және шартты мiндеттемелерiн
«Пруденциялық нормативтер туралы « Ереже 23-мамыр; 2005 жыл
Ачкасов А.И « Активные операции коммерческих банков –Москва «Консалтбанки
«Банковкое дело О.И Лаврушина-Москва «Финансы и статистика
« Банковское дело В.И Колесникова- Москва «Финансы и статистика
« Банковское дело Г.С Сейткасымова- Алматы «Қаржы-қаражат, 2002
“Банковское дело” Ю.А Бабичевой-Москва “Экономика” 2000
«Банковский портфель” 2-шi том. Москва 1996 жыл
10. “Денежное обращение и банки” Г.Н Белоглазова-Москва “Финансы
11. “Основы банковского менеджмента” О.И Лаврушина-Москва “Инфра-м”; 1995.
12. Рид Э; КотлерР; Гилл Э “Коммерческие банки”-Москва; 1991.
13. Усоскин В.М. “Современный коммерческий банк: Управление и
14. “Финансы, денежное обращение и кредит”Архипова, Сенчогова К
Москва “Проспект” 2006 жыл
Жуков А. И “Инвестиции и ликвидность банка” “Деньги и
Зайцева Н.В “Оперативный анализ риска, потери ликвидности в коммерческом
Ильясов С. М “Управление активами и пассивами банков”
Ларионова И.В “ Анализ деятельности кредитной организаций на основе
Фетисов Г. “Факторы определяющие надежность коммерческого банка” Финансовый
“Деньги, кредит,банки” Лаврушин О.И. Москва: 2007ж
“Финансы. Денежное обращение. Кредит” Под. ред Дрободиной Л.А. Москва:
“Банки и банковские операций” Под ред. Жукова Е.Ф. Москва:
“Техника банковского дела” Бухвальд Б. Москва. 2005
“Экономический анализ деятельности коммерческого банка” Батракова Л.Т. Москва: 2006ж
“Деньги, банковское дело и денежно кредитная политика” Делан Э.
“Коммерческие банки и их операций” Маркова О.М; Сахарова Л.С;
“ Операций коммерческих банков: российский и зарубежный опыт“ Ширинская
“ Халық банкі” Акционерлiк Қоғамының есеп беру материалдары 2006-2007
Куандыков А.А. Пути повышения эффективности деятельности банков на базе
Мамышев Г.А. Политика развития информационных технологий в банковской системе.//
Арсамаков А.А. О взаимодействии кредитных организаций с реальным сектором
Провкин В.Н. Инвестиции в реальный сектор экономики: роль банков.//
Международная инвестиционная позиция банковской системы РК на 31.12.2001г. //
«Банковское дело». Учебник под редакцией д.э.н., профессора Г.С. Сейткасимова.
Марченко Г.А. Банковский сектор Казахстана: состояние и перспективы развития.
Марченко Г.А. Проблемы перехода банков второго уровня на международные
Раева Р. О банковской системе Казахстана.// Банки Казахстана.- №6-2001г.
Кумайлин Р.Н. Развитие перспективных инструментов платежей и расчетов
Байсейтов Б.Р. Банковское сообщество Казахстана в современных условиях.// Банки
Саттыбаева А.А. Проблемы и перспективы развития банковского сектора. //
Иванова Л. Казкоммерцбанк – по-прежнему лучший. // Караван -
Бегманов К. «Банк ТуранАлем»: никакой политики. // Время. -
Акжанов Н. Реальная защита банковских вкладов приносит плоды.// Время.-№16
43