Жоспар:
Кіріспе.......................................................................................................................3
І – тарау. Экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттілігі мен
1.1.Экономиканы мемлекеттік реттеудің мәні мен маңызы.....................5
1.2.Экономиканы мемлекеттік реттеу әдістері...........................................8
1.3.Экономиканы мемлекеттік реттеу методологиясы............................11
ІІ – тарау. Экономиканы мемлекеттік реттеудің түрлері мен
2.1.Мемлекеттің экономиканы реттеу түрлері.........................................16
2.2.Қазақстанда экономиканы аймақтық дамуды стратегиялық жоспарлау...............................................................................................................18
2.3.Шетелдердегі мемлекеттік реттеудің жоспарлау тәжірибе..............20
Қорытынды............................................................................................................23
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.............................................................................25
Кіріспе
Экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі
ҚР Министрлер Кабинеті Президиумының 1993 жылғы 28 желтоқсандағы
Экономиканы реттеу жөніндегі маңызды жалпы мемлекеттік шаралардың бірі
Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылдың 13 қазанында
Экономиканы мемлекеттік реттеуге қаржы жүйесінің барлық сферала-ры мен
Кеңес өкіметі ыдырағаннан кейінгі аз ғана уақыт ішіндегі
Мұнда танып-білудің маңыздылығы Қазақстан экономикасы мәселелерінің түрлері мен
І – тарау. Экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттілігі мен
1.1.Экономиканы мемлекеттік реттеудің мәні мен маңызы
Мемлекеттік реттеу қажеттілігінің объективті негіздерін қарастыруға кіріспестен бұрын,
Экономиканы мемлекеттік реттеу әлеуметтік-шаруашылық процестеріне олардың тиімді теңгермешіліг
Мемлекеттік реттеу қажеттлігін айқындауға мүмкіндік беретін келесі маңызды
Мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігін анықтайтын факторлардың мәнісін қарастыруға
Адамзат тарихы мемлекеттердің пайда болуы мен даму барысы,
Мемлекеттік реттеу қажеттілігін айқындауға мүмкіндік беретін келесі маңызды
Мемлекет тарапынан экономикалық процестерді реттеу кез келген қоғамдық
Экономиканы реттеу әдетте екі нысанда — өзін-өзі реттеу
Біріншісі қоғамдық өндірістің түрлі буындарында қаржы базасын қалыптастырудың
Екінші нысан қоғамдық өндірістің даму процесіне мемлекеттің сан
Экономиканы мемлекеттік реттеуге қаржы жүйесінің барлық сферала-ры мен
Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу — бұл макроэко-номикалық тепе-теңдікке
Нарық субъектілерінің өзара іс-әрекеттерінің шарттарын анықтауға және олардң
Белгілі шарттылқпен алғанда өзара байланысты экономикалық көрсеткіштер жүйесін
Егер де көрсеткіштердің тұтастай жүйесін тауарлар (қызметтер) «қозғалысның»
Осылайша, бұл қажеттілік тауарлар мен қызметтердің барлық түрін
1.2.Экономиканы мемлекеттік реттеу әдістері
Экономиканы мемлекеттік реттеу әдістемесіне оның концепциясы, қағидалары, механизмдері
Тікелей реттеу әдістері көбінесе экономикалық процесстердің өзіне және
Нарықтық жанама реттеу әдістері негізінен адрессіз, бірақ барлық
Енді экономикалық процесстерге әсер ету үшін мемлекет осы
1. Фиксалдық саясат мемлекеттік бюджетпен реттеу құралдарын қамтиды.
Салықтық реттеу фиксалдық саясаттың маңызды бөлігі болып табылады.
кейбір экономикалық процестерді көтермелеу немесе шектеу мақсатында салық
салық нарқын өзгерісіз қалдыра отырып, оны төлеудің тәртібін
салық жеңілдіктерін ендіру немесе алып тастау. Салалық жеңілдіутерді
Несие – ақша саясаты. Мемелкет нақты салалық және
несиенің пайыз нарықтық өзгеруі. Мысалы, өндіріс салаларын дамыту
эмиссиялық банктің есептеу нарқын өзгерту. Есептеу нарқы (дисконттық)
эмиссиялық банкке ақша салудың мендетті минмумын арттыру. Эмиссиялық
«ашық нарықтағы операциялар». Бұл жағдайда мемлекет өзінің облигацияларын
Бағалы және табысты реттеу салаты. Фиксалды және несие
Әкімшлік реттеулер. Оларға кейбір әдейі ерекшеленген салалар
Қысқа мерзімді реттеулер. Оның мақсаты – бірнеше айдың
Нарыққа өту жағдайында қысқа мерзімді реттеулер бағаның шамадан
Нақты шаруашылық немесе белгілі бір әлеуметтік – экономикалық
Экономиканы мемлекеттік реттеуді ұйымдастырудың теориялық аспектісі оның экономикалық
1.3.Экономиканы мемлекеттік реттеу методологиясы
Мына бастапқы негіздемелер мемлекеттік қаржылық реттеуді жүзеге асырудың
1. Қоғам дамуының объективті экономикалык, заңдарының
2. Қоғамның барлық мүшелерінің түпкілікті мүдделерін білдіретін қоғам
3. Көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйенің болуы және халықтың
4. Шаруашылық қызметте қылықтың нормасы мен ережесінен
Қаржылық реттеудің көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттілігінің сұранымына,
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер
материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ре-сурстарының жалпы деңгейін
өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық
кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып
кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі
ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық
Нәтижелілікке, яғни мемлекеттік қаржылық ретеудің нақтылы қорытындысына оны
а) экономиканы құрылымдық жағынан
ә) басқарудың барлық деңгейлерінде және меншіктің барлық нысандарында
б) нарықтық бастамаға, коммерциялық қызметтің, заңдағы ес-кертпелерден басқа
в) жоғарыда айтылған шарттардан туындайтын мемлекет
Әдетте реттеу процесі объективті және субъективті факторлардың, экономиканың
Реттеудің екі типі бар: ол экономикалық (оның қаржылық,
Қаржылық реттеудің түрлері салықтық, бюджеттік, мемлекеттік-кредиттік, кедендік-тарифтік, валюталық-қаржылық,
Ортақ нысан жоспарлау (болжау) болып табылады.
Нарықтық экономика кезінде экономикалық, соның ішінде қаржылық нысандар
Мемлекеттік қаржылық реттеу тұтқаларының ішінде салықтарға аса маңызды
Мемлекеттік қаржылық реттеу проблемасының екінші жағы бюджеттен қаржыландыруды
Валюталық-қаржылық реттеудегі негізгі әдістер мыналар болып табылады: валюталық
Реттеудің ішкі шаруашылық түрінде коммерциялық немесе шаруашылық есеп,
ІІ – тарау. Экономиканы мемлекеттік реттеудің түрлері мен
2.1.Мемлекеттің экономиканы реттеу түрлері
Экономиканы реттеудің нарықтық механизмдерін ұййымдастыру мен қолдану мәселелрі
монополияға және инфляцияға қарсы тиімді саясатты нақтылы жүзеге
меншіктің көптеген түрлері (мемлекеттік және жеке) жағдайында нарықтық
өндірістік, экономикалық және әеуметтік және т.б. салардағы дағдарыстық
Соңғы жылдардың тәжірибесі мемлекеттік реттеу жөніндегі шаралар оның
Экономиканы реттеу жөніндегі маңызды жалпымемлекеттік шараларының бірі -
Макроэкономикалық реттеу жөніндегі жалпымемлекеттік шаралар арасында қаржылай-бюджеттік қорларды
Әкімшілік – аумақтық таксондардың кешенді даму мәселелері мемлекеттің
аймақтардың аса маңызды табиғи-экономикалық және әлеуметтік-демократиялық ерекшеліктерінің болуы;
олардың аумағында халықшаруашылықтың басымдықтар құрамына қосылған өндірістік кешендер
пайдалы жер байлықтарының жаңадан табылатын кең орындарын игеру;
халықтың еңбекке жарамды бөлігін жұмыспен қамтудың жоғарғы
Аймақтық экономиканы реттеудің жалпымемлекеттік тәсілі, жоғарыда аталған жағдайлармен
2.2.Қазақстанда экономиканы аймақтық дамуды стратегиялық жоспарлау
«Қазақстан - 2030» Президенттік стратегиялық шараларын жүзеге асыру
Қарастырылып отырған құралдағы алдымен ғылыми негізделген қағидалар жүйесі
Ең алдымен кешендеу қағмдасының ролін айрықша атап көрсету
тиісті мерзімдерге жасалған республикалық (облыстық ) жоспардың
жергілікті табиғи – экономикалық, материалды – техникалық және
жеке меншік негізде жұмыс істейтін кәсіпорындардың әлеуемттік –
мемлекеттік, салалық және аймақтық мүдделердің үйлесуімен қамтамасыз етіледі.
Аймақтық жоспарлаудың келесі маңызды қағидасының мәнісі мақсаттық бағыталумен
Ең алдымен республикамызда өндірістік-экномикалқ қатынастардағы, халық шаруашылығын, инстуционалдық
2.3.Шетелдердегі мемлекеттік реттеудің жоспарлау тәжірибесі
Көптеген елдердің жоспарлау тәжірибесін қорытындылай келіп американдық маркетинг
1) басшылардың үнемі болашақты ойлауын ынталандыруға мүмкіндік береді;
2) мемлекет және шаруашылық
3) көрсеткіштерді анықтау жәнс олардың орындалуын
4) алдағы мәселелердің және саяси ұстанымдардың нақты
5) шұғыл өзгерістерге дайындықты күшейтеді;
6) барлық қызметкерлердің міндеттерінің өзара байланыста, қарым-қатынаста екенін
Аталған пункттерден (халық шаруашылығының алдыңғы звеноларында ғана емес)
Қарастырылып отырған мемлекеттердің тәжірибесінен мемлекеттердің экономикасын реттеудегі күшті
Осы механизмдерді негізге ала отырып, бірнеше тұжырым жасауға
Францияда, Жапонияда, Түркияда және т.б. елдер ағымдағы, орта
Түркияда орта мерзімді жоспарлау 1963 — 1967 жж.
Германияда экономиканы реттеу біраз басқаша мұнда көбінесе бәсекелестікті
Францияда 1982 жылы жүргізілген реформалардың нәтижесінде аймақтық шаруашылық
Қорытынды
Экономиканы реттеу әдетте екі нысанда — өзін-өзі реттеу
Біріншісі қоғамдық өндірістің түрлі буындарында қаржы базасын қалыптастырудың
Екінші нысан қоғамдық өндірістің даму процесіне мемлекеттің сан
Нарықтық экономика мен оның салаларының дамуын мемлекеттік реттеудің
Әлемге әйгілі экономист – ғалымдардың адамзат тарихында таза
Шаруашылық жүргізудің моделін, әдістері мен экономикалық механизмдерін таңдау
Макроэкономикалық және оның салық-аймақтық (жолмен жүргізілген)
Экономиканы мемлекеттік реттеу мен оны стратегиялық жоспарлау мәселелері
Бүгінгі күні Қазақстанда аймақтық сипаттағы үш мәселені шешудің
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Мәдешев Б. Нарықтық экономикаға кіріспе. -
Жүнісов Б. және т.б. Нарықтақ экономика негіздері. –
Ихданов Ж.О., Орманбеков Ә.О. Экономиканы мемелкеттік реттеудің өзекті
Тоқсейітов Р. Экономикалық анықтамалық – Қарағанды, 1999.
Экономикалық теория негіздері (Әубәкіров – Алматы, 1998.
Назарбаев Н. Қазақстан – 2030. – Алматы, 1997.
Елемесов Р. Жатканбаев Е. Государство и рынок –
Абдикулов П. Аграрлық сектор экономикасын мемелкеттік реттеу жүйесін
Бабаев С. Астық нарығы // Егемен Қазақстан –
Иманова Ж.К. Агроөнеркәсіп кешенінде мемлекеттік реттеуді жетілдірудің негізгі
Маратова А. Құрылысы саласындағы еңбекақы жүйесін реттеу //
Мұхамбетова З. Мемлекеттік әлеуметтік реттеудегі фиксалық саясат. //
3