Зорлаудың обьектісі

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.......................................................................3
I. ЗОРЛАУ ҚҰРАМЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ – ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Зорлау жыныстық бостандыққа
1.2 Зорлаудың обьектісі.............................................9
1.3 Зорлаудың обьективтік жағы....................................................14
1.4 Зорлаудың субьектісі...........................................26
1.5 Зорлаудың субьективтік жағы..................................................31
II. ЗОРЛАУ ҚЫЛМЫСЫНЫҢ САРАЛАНҒАН ҚҰРАМЫ
2.1 Зорлаудың сараланған құрамдары...........................................37
2.2 Зорлаудың ерекше сараланған құрамдары..............................48
III. ЗОРЛАУ ҚЫЛМЫСЫН ӨЗГЕ ҰҚСАС ҚЫЛМЫСТАРДАН АЖЫРАТУ
3.1 Зорлау және және нәпсіқұрамарлық
3.2 Зорлау және он алты жасқа жетпеген адаммен
3.3 Зорлау және жыныстық қатынас жасауға, еркек пен
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................61
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...................................................64
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қылмыстық заңнамада адам құқықтары мен бостандықтары заңмен
Қылмыстық саясат ең бірінші онша ауыр емес және орташа
Сонымен бірге Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың айтуы бойынша заңды құрметтейтін азаматтардың
Әйел адамдарды күштеумен күресу әлемдегі ең бір маңызды, өткір
Әйелдерге қатысты күштеумен күресуден біздің мемлекетімізде тыс қалмауда. Өйткені
Әйелдерге қатысты күштеудің ішіндегі ең бір ауыр қылмыстардың бірі
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Сонымен берілген дипломдық жұмыстың мақсаты
зорлау қылмысының құрамын оның обьектісіне сипаттама беріп, оның
зорлау қылмысының обьективтік жағына қылмыстық-құқықтық сипаттама жасау;
аталған қылмыстың субьектісінің ерекшеліктерін айқындау;
зорлау қылмысының субьективтік жағын және оның элементтерін толық ашу
зорлау қылмысының сараланған құрамдарына құқықтық сипаттама жасау;
зорлау қылмысын өзге де ұқсас қылмыстардан ажырату;
зорлауға қатысты құқықтық әдебиеттердегі қылмыстық құқық саласындағы ғалымдардың пікірлері
Жұмыстың құрылымы. Жұмыс алдыма қойған мақсаттарға тиімді жету
Берілген жұмыстың соңында осы жасалған жұмыстың нәтижесіне қорытынды беріледі.
I. ЗОРЛАУ ҚҰРАМЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Зорлау жыныстық бостандыққа
Зорлау қылмысы жеке адамдарға қарсы қылмыстардың ішінде ең ауыр
Кез-келген қылмыстың мәнін түсіну үшін оның құрамын білу керек.
Егер, сол қылмыс үшін жауаптылық көзделген заң бабында оның
Зорлау қылмысы қоғамдағы қалыптасқан жыныстық қатынастар қалыбына және
Жыныстық мораль мен өнегелік адамзат қоғамы дамыған сайын өзгеріп
Бұрынғы кезде жыныстық мораль мен өнегеліктің жай күйіне халық
Жыныстық мораль мен өнегелілік бара-бар ұғымдар болып табылмайды.
Біз қарастырып отырған зорлау қылмысының Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің
1.2. Зорлаудың объектісі
Кез-келген қылмыс құрамын сипаттау әруақытта қылмыстың обьектісіне сипаттама беруден
"Қылмыстың обьектісі қылмыстық құқықтық тыйым салудың сипатын, заңмен тыйым
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 120-бабында көзделген зорлау қылмыстың тікелей
Қылмыстық құқық ғылымында көпшілікпен танылған ережеге сай қылмыстың обьектісі
Зорлаудың обьектісі мәселесі әлі күнге дейін қылмыстық құқық ғылымы
Сонымен қатар кейбір криминалисттер қоғамда қалыптасқан жыныстық қатынастар қалыбы
Сонымен қылмыстық құқық теориясында оның өкілдерінің әртүрлі көзқарастарын кездестіруге
С.М. Рахметов пен А.К. Мукажанов Н.И. Коржанскийдің түрлік обьекті
Ал енді жыныстық қатынастар қалыбына толығырақ тоқталайық. Жыныстық қатынастар
Ал, жыныстық мораль мен өнегелік өз кезегінде қоғамның жалпы
Жыныстық бостандық та зорлаудың обьектісі болып табылады. Жыныстық
Жыныстық бостандыққа ие тұлғалар деп А.Н. Красиков жыныстық жетілген
Зорлаудың обьектісі болып тұлғаның жыныстық мінез-құлқы басқа тұлғалардың мүдделері
Бұл қол сұғушылықтың қосымша обьектісі болып әйел адамның немесе
Бұл қылмыста жәбірленуші болып тек қана әйел адам немесе
Ал енді ең соңында жоғарыда айтылғанға қорытынды ретінде қылмыскердің
Кез-келген қылмыстан бірінші кезекте обьектілерді топтастырудың ең төменгі деңгейі
Зорлау кезінде қол сұғушылықтың топтық обьектісі - тұлғаға да
Және ең соңында кез-келген қылмыстан қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық
1.3 Зорлаудың объективтік жағы
Қылмыс құрамының келесі бір міндетті элементі болып оның обьективтік
ҚР ҚК 120-бабының диспозициясы әйел мен еркектің арасындағы жыныстық
а) жәбірленушіге күш қолданумен;
б) жәбірленушіні күш қолданамын деп қорқытумен;
в) басқа тұлғаларға күш қолданумен;
г) басқа тұлғаларға күш қолданамын деп қорқытумен;
д) жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланумен.
Сонымен зорлау қылмысы құрамының қажетті және жеткілікті нышаны болып
Ал енді зорлаудың ұғымына келсек құқықтық әдебиеттерде оған әртүрлі
Ал Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23
Жыныстық қатынас - бұл ең алдыменен тек жыныстар қатынасы.
Сонымен Қазақстанның қазіргі кездегі қылмыстық заңнамасына сәйкес жыныстық қатынасқа
Зорлаудың обьективтік жағы ең алдыменен әйел адаммен оның еркіне
Күш қолдану деп жәбірленушінің қарсылығын басуға бағытталған әрекеттерді жасауды
Қасақана жеңіл және орташа ауырлықтағы зиян келтірумен ұштасқан зорлау
Зорлау кезінде жәбірленушіні қасақана өлтіруді ҚР ҚК 96-бабының 2-бөлігінің
Зорлау кезінде күш қолдану тек қана механикалық әсер етумен
А.А. Пионтковский, В.Д. Менышагин сияқты ғалымдар у, уландырғыш немесе
Ал, С.М. Рахметов пен А.К. Мукажанов бұл мәселеге қатысты
Бірінші жағдайда егер, жәбірленуші аталған заттарды өз бастамасымен қабылдаса
Екінші жағдайда зорлаушы жәбірленушіні дәрменсіз күйде күш қолданып немесе
Күш қолдану жәбірленушінің шынайы қарсылығын баса алатындай дәрежеде интенсивті
Зорлау кезіндегі күш қолдану тек қана жәбірленушіге қатысты қолданып
Күш қолданбақшы болып қорқыту – бұл жәбірленушіні күш қолданамын
Қорқыту шынайы болуы керек. Зорлау кезіндегі қорқытудың шынайылығы дегеніміз
Қорқыту тікелей болуы керек, яғни жәбірленушіні тез арада жыныстық
Зорлау кезінде күштеу жәбірленушіге немесе өзге де тұлғаларға қолданылуы
Ал егер, басқа тұлғаларға күш қолданудың мақсаты – жәбірленушінің
Күш қолдану, оны қолданбақшы болып қорқыту жыныстық қатынастың алдында
Жәбірленушінің еркін басу тәсілі ретіндегі қорқыту деп жәбірленушіні кінәлінің
Қорқыту өз күші бойынша күш қолдануға теңестірілуі керек және
Егер, кінәлі әйел адаммен жыныстық қатынасқа түсуге болашақта күш
Зорлау кезіндегі қорқыту жеткілікті дәрежеде нақты, қауіпті болуы керек
Сонымен бірге зорлаудағы қорқыту деп жәбірленуші мен оның туыстарына
Сонымен зорлау кезіндегі қорқыту сипаты жағынан шынайы, тікелей және
Зорлау және оған оқталу кезіндегі дәрменсіз күй деп жәбірленушінің
Зорлау құрамының бар-жоғын анықтау кезінде жәбірленушінің моральды сипаты, оның
Әйел адамның еркекпен интимді ортада болуы және оның спирт
Зорлау үшін дұрыс, әділетті жаза тағайындау үшін соттар кінәлінің
Егер, кәмелетке толмаған жәбірленушіні дәрменсіз күйге кінәлі оның спирт
Субьектіні жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланып зорлағаны үшін қылмыстық жауаптылыққа
Жәбірленушінің дәрменсіз күйі оның стресс, басына күн өтіп кетуі,
Қылмыстық құқық теориясында жәбірленушінің жасы кішілігіне байланысты дәрменсіз күйін
Біздің қылмыстық заңнамамыздың бір кемшілігі жасы кіші кәмелетке толмаған
Кінәлінің жәбірленушінің жасы кішілігіне байланысты дәрменсіз күйін пайдаланып зорлағаны
Жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдалануға қатысты мына мысалды келтіруге болады.
И.А. Аверин 2001 жылдың 23 наурызында шамамен сағат 20-да
Қостанай облыстық соты И.А. Аверинді ҚК 120-бабының 1-бөлігімен жауаптылық
Зорлау жыныстық қатынас басталған сәттен бастап аяқталған болып танылады.
Зорлау аяқталмаған болып танылады және жасалған іс-әрекет зорлауға оқталу
Зорлауға оқталу басқа қылмыстық қол сұғушылықтардан кінәлінің жасап жатқан
Зорлауға оқталу болып жыныстық қатынасты тікелей жасауға бағытталған әрекеттер
Зорлауға дайындалу болып қылмыстың қаруларын немесе құралдарын іздестіру, дайындау
Зорлауды істеуден өз еркімен бас тарту ҚР ҚК 26-бабына
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23 сәуірдегі
Зорлауды аяғына дейін жеткізуден өз еркімен бас тартқан тұлға
1.4 Зорлаудың субъектісі
Қылмыстың субьектісі болып қылмыстық жауаптылық жасына жеткен есі дұрыс
есі дұрыстық;
қылмыстық жауаптылық жасына жетуі.
Егер, бұл екі нышанның біреуі зорлауды жасаған тұлғада болмаса,
ҚР ҚК 120-бабының диспозициясына сәйкес зорлаудың орындаушысы болып тек
Қылмыстық заңмен әйел адамның 14-жасқа толған еркек жынысты тұлғамен
Зорлаудың ұйымдастырушысы, айдап салушысы, қосаорындаушысы, көмектесушісі ретінде еркек жынысты
ҚР ҚК 15-бабына сәйкес зорлаудың субьектісі болып 14-жасқа жеткен
Қылмыстық заңмен қарастырылған қоғамға қауіпті іс-әрекетті жасағаны үшін қылмыстық
Есі дұрыс еместік дегеніміз ҚР ҚК 16-бабының 1-бөлігіне сәйкес
Тұлғаны есі дұрыс емес деп тану үшін ол тұлғада
Есі дұрыс еместіктің медициналық критериі ҚР ҚК 16-бабының 1-бөлігінде
А) созылмалы психикалық ауру;
Б) психикасының уақытша бұзылуы;
В) кемақылдық;
Г) психикасының өзге де дертке ұшырауы.
Ал, есі дұрыс еместіктің құқықтық критериі келесідей екі нышаннан
А) интеллектуалдық нышан;
Б) ерік нышаны.
Құқықтық критеридің интеллектуалдық нышаны өз іс-әрекетінің іс жүзіндегі сипаты
Ерік нышаны тұлғаның өз іс-әрекетін басқара алмауынан тұрады.
Құқықтық критериді бар деп тану үшін осы екеуінің біреуінің
Сот-психиатриялық сараптама тағайындалған зорлау жасаған тұлғалардың 4,3% есі дұрыс
Бұған сот тәжіребесінен келесідей іс тән.
ҚР Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасы жәбірленуші Тимченко
Алқа келесідей негіздер бойынша өтінішті қанағаттандырудан бас тартқан.
Сот-психиатриялық сараптаманың қорытындысына сәйкес Омарбеков шизофрения нысанындағы психикалық аурумен
Сотта сарапшы-психиатр Загидулина Омарбековке қатысты оның есі дұрыс еместігі
Сонымен қатар істе Брянск облыстық №3 ауаруханасының әскери-дәрігерлік комиссиясының
Сараптаманың Омарбековті шизофрения нысанындағы психикалық аурумен ауырады деген қорытындысы
Зорлаудың орындаушысы болып тек еркек жынысты тұлға болуы керек
С.М. Рахметова мен А.И. Мукажанов өздерінің зерделеген қылмыстық істерінің
Олардың аргументтері келесідей:
Жәбірленуші мен кінәлінің арасындағы жәбірленушіні дұрыс тәрбиелеуге және дамуына
Бұндай тұлғалармен зорлауды жасауының ұзақтығы әдеттегідей бірнеше уақытқа, тіпті
Ал, зорлау қылмысын жасайтын қылмыскердің тұлғасына келсек. Бұл қылмысты
Бұнда мас күйде зорлауды жасауға жеке тоқталып кетелік, өйткені
1. 5 Зорлаудың субъективтік жағы
Зорлау басқа да жыныстық қылмыстар сияқты қасақана кінә нысанында
Қылмыстық құқықтағы зорлаудың ниетін анықтауға қатысты көзқарастардың бұндай қарама-қайшылығы
И.А. Рарог «формальды құрамды қылмыстар тек тікелей ниетпен жасалады»
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде бекітілген тұжырымдамаға сәйкес
Кінәлінің кәмелетке толмағанды зорлау кезіндегі оның жасына субьективтік қатынасын
Бірақ, зорлау кезінде жәбірленушінің жасына кінәлінің субьективтік қатынасы абайсыздық
Сонымен кінәлінің кәмелетке толмаған жәбірленушінің жасына субьективтік қатынасына байланысты
ҚР ҚК 20-бабына сәйкес кінәлінің жәбірленушінің жасына субьективтік қатынасы
Зорлау құрамы формальды құрам болғандықтан ниеттің ерік элементі зардаптан
Сонымен, кәнілінің кәмелетке толмағанды зорлау кезінде өз әрекеттеріне субьективтік
Кінәлінің өз әрекеттеріне және жәбірленушінің жасына субьективтік қатынасы ниеттің
Жоғарыда кінәлінің жәбірленушінің жасына субьективтік қатынасына қатысты айтылғаннан мынадай
Ал, кінәлінің кәмелетке толмаған жәбірленушінің жасына абайсыздық кінә нысаны
Жоғарыда айтылғанның бәріне сұрыптама жасай келіп кәмелетке толмағанды және
Сондықтан Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының 1993 жылғы 23 ақпандағы
ҚР ҚК 120-бабымен көзделген зорлау құрамының тұлғаның іс-әрекетінде
Зорлаудағы негізгі мотив - кінәлінің жәбірленушінің еркіне қарамастан өзінің
Көптеген жыныстық қылмыстардың негізінде сексуалдық қажеттіліктер жатыр. Бірақ сексуалды
Зорлау кезінде субьектінің мінез-құлығының мотивтері негізінен сексуалды қажеттіліктерін қанағаттандыруға
Адамның еркіне, оның мінез-құлқына эмоциялар елеулі әсер етеді. Эмоция
Қылмыс әр уақытта тек қана мотивтендірілген ғана емес, мақсатты
Зорлаудың мақсатына байланысты ғалымдардың құқықтық әдебиеттерде әртүрлі көзқарастарын кездестіруге
Сонымен, зорлау қасақана қылмыстардың қатарына жатады. Зорлаудың субьектісі өз
II. ЗОРЛАУДЫҢ САРАЛАНҒАН ҚҰРАМЫ
2.1 Зорлаудың сараланған құрамдары
ҚК 120-бабының 2 және 3-бөліктерінде зорлау қылмысының ауырлататын мән-жайлары
адамдар тобы, алдын-ала сөз байласқан адамдар тобы немесе ұйымдасқан
өлтіремін деп қорқытумен ұштасып, сондай-ақ жәбірленушіге немесе басқа адамдарға
жәбірленушіге соз ауруын жұқтыруға әкеп соққан зорлау;
бiрнеше рет немесе бұрын нәпсіқұмарлық сипаттағы зорлау әрекеттерін жасаған
көрінеу кәмелетке толмағанға жасаған зорлау.
Енді осыларға жеке-жеке сипаттама беріп, тоқталып өтейік.
Адамдар тобы, алдын-ала сөз байласқан адамдар тобы немесе ұйымдасқан
ҚК 31-бабының 1-бөлігіне сәйкес адамдар тобы жасаған зорлауға (топтасып
ҚР Жоғарғы Сотының 1993 жылғы 23 сәуірдегі «Зорлағаны үшін
Сонымен ҚК 31-бабының 1-бөлігіне және ҚР Жоғарғы Соты берген
Бірінші нышаны – екі немесе одан да көп орындаушылардың
Қылмысты орындаудың бұндай нысаны кең таралған. Оны көптеген мамандар
Ресей Қылмыстық құқығына қараған да бұл ереже ерекшелік болып
Топтасып зорлаудың екінші нышаны – осы қылмысқа қатысушылардың қол
Қылмыс құрамының обьективтік нышандары қауіпті мінез-құлықтың екі нысанының үйлесуімен
а) жәбірленушіге немесе басқа тұлғаларға күш қолдану немесе оны
б) қол сұғушылықтың жәбірленушісімен оның еркіне қарсы жыныстық қатынас
Үшінші нышан болып қол сұғушылықты жасаудың бірлесушілігі табылады. Топтасып
Бірлесіп қол сұғушылықты қылмыс құрамының обьективтік жағын құрайтын әрекетте
Қол сұғуышылық жасаудың бұндай жолының біріне Қазақстан Республикасының Жоғарғы
Топтасып зорлауды саралау кезінде осы зорлауға қатысушылықтан ажыратқан жөн.
Жоғарыда айтылғанды іс жүзінде сот тәжіребесінен мысал келтіріп дәлелдеп
А.Н. Тазабеков 1999 жылы 25 маусым күні өзінің достары
Алматы облыстық сотының 2001 жылдың 16 қаңтарындағы үкімімен А.Н.
Зорлауға қатысқаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін қатысушының орындаушыға
Бұл жағдайға Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумы қаулысының 8–тармағына
Топтасып зорлау бірінші қатысушының жәбірленушімен жыныстық қатынас жасау сәтінен
Зорлауды топтасып зорлау деп тану үшін субьективтік жағынан оған
Құқықтық әдебиеттерде көмектесуші мен айдап салушыға зорлаудың бірнеше реттілігі
А.А. Пионтковский мен А.Н. Игнатов осы мәселені жалпы теориялық
Я.М. Яковлев керісінше бірнеше рет зорлау жасаған тұлғаның көмектесушісі
ҚК 120–бабының 2–бөлігінің «а»-тармағының келесі дербес саралаушы нышаны –
Ұйымдасқан топтың зорлау қол сұғушылықты бір немесе бірнеше зорлау
Бұнда тұрақтылық нышаны топтың ұзақ қылмыстық қызметімен жүзеге асырылады.
Бұл жерде заңшығарушының ҚК 120-бабының 2-бөлігінің «а»-тармағымен қарастырылған
Өлтіремін деп қорқытумен ұштасқан, сондай-ақ жәбірленушіге немесе басқа адамдарға
Өлтіремін деп қорқыту деп кінәлінің жәбірленушімен тез санасуға деген
С.М. Рахметова мен А.К. Мукажанов қылмыстық құқықтың кейбір теоретиктерінің
Егер, адам өлімімен ұштасқан зорлау болса қасақана адам өлтіру
Жәбірленушіге немесе басқа тұлғаларға қатысты аса қатыгездік ҚК
Басқа тұлғаларға қатысты аса қатыгездік жәбірленушінің қарсылығын оған психикалық
Аса қатыгездік әр уақытта кінәлімен ұғынылуы тиіс. Ол оны
С.М. Рахметов пен А.К. Мукажанов Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты
Жәбірленушінің соз ауруын жұқтырып алуына әкеп соққан зорлау
Қылмыстың обьективтік жағының міндетті нышаны инфекцияның күш қолданып жыныстық
Іс-әрекетті ҚК 120–бабының 2–бөлігінің «в»-тармағы бойынша саралау үшін кінәлінің
Бірақ егер, зорлау кезіндегі соз ауруын жұқтыру денсаулықтың бұзылуының
Бірнеше рет немесе бұрын нәпсіқұмарлық сипаттағы зорлау әрекеттерін жасаған
Бірнеше реттілік тұлғаның екі немесе одан да көп зорлау
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумы Қаулысының 9–тармағына сәйкес
ҚК 120–бабының әртүрлі бөліктерімен жауаптылық қарастырылған екі немесе одан
Сонымен қатар зорлауды қайталанған деп тану үшін кінәлінің бұрын
Егер, кінәлі уақыттың ұзақ емес аралығынан кейін бірнеше жыныстық
Ауырлатантын мән-жайларсыз зорлау үшін немесе оған оқталғаны үшін қылмыстық
Егер, субьект екі зорлау жасап және бірінші факті бойынша
Көрінеу кәмелетке толмағанды зорлау (ҚК 120–бабының 2–бөлігінің «д»-тармағы). Көрінеу
Көрінеулік берілген нышанда кінәліге жәбірленушінің 14 пен 18 жас
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумы өз Қаулысының 5-тармағында бұл
Егер, кінәлі толық негізбен жәбірленуші жасқа жеткен деп есептесе,
Егер, 16 жасқа толмаған кәмелетке толмағанды зорлағанан кейін, кінәлі
Кәмелетке толмағанды зорлаудағы ниет кінәлінің кәмелетке толмағанға күш қолданып,
2.2 Зорлаудың ерекше сараланған құрамдары
ҚК 120-бабының 3-бөлігі зорлаудың мынадай ерекше сараланған түрлерін қарастырған:
абайсызда жәбірленушінің өлуіне әкеп соқтырған зорлау;
абайсызда жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіруге, оның ВИЧ/ЖҚТБ-ны жұқтырып
жәбірленушінің он төрт жасқа толмағанын көрінеу біле тұрып жасалған
қоғамдық зілзала жағдайларын пайдаланған немесе жаппай тәртіпсіздік барысында жасалған
Абайсызда жәбірленушінің өлуіне әкеп соқтырған зорлау (ҚК 120–бабының 3–бөлігінің
ҚК 120–бабының 3–бөлігінің «а» тармағы бойынша саралау ұшін кінәлінің
Абайсызда жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіруге, оның ВИЧ/ЖҚТБ-ны жұқтырып
Зорлау мен жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіру арасында себепті
Жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян зорлау кезінде де келтірілуі немесе
Зорлау кезіндегі денсаулыққа ауыр зиян келтіру ҚК 120–бабының 3–бөлігімен
Жәбірленушіге ВИЧ/ЖҚТБ ауруын жұқтыру дегеніміз жасалған зорлау нәтижесінде жәбірленуші
Зорлау кезінде ВИЧ/ЖҚТБ-мен жәбірленушіні жұқтыру кінәнің абайсыздық нысанында болуы
ҚР Жоғарғы Соты Пленумы Қаулысының 11–тармағына сәйкес «өзінің ЖҚТБ-мен
Өзге де ауыр зардаптар деп ҚК 120–бабының 3–бөлігінің
А.Н. Налесный 1995 жылы 26 желтоқсан күні ауырып жүрген
Сот-медициналық сараптамаға сәйкес Мохначевада 1995 жылдың желтоқсанында жүктілік пайда
Батыс Қазақстан облыстық соты Налесныйдың қылмыстық іс-әрекетін жәбірленушінің жүктілігіне
С.М. Рахметов пен А.К. Мукажанов ҚК 120-бабының 2-бөлігінің "в"
Жәбірленушінің он төрт жасқа толмағанын көрінеу біле тұрып жасалған
Жәбірленушінің он төрт жасқа толмағанын көрінеу біле тұрып зорлау
Көрінеу дегеніміз зорлаушы жас өспіріммен күш қолданып жыныстық қатынас
Жасы он төртке толмағандарды заң жас балалар санатына жатқызады,
Қоғамдық зілзала жағдайларын немесе жаппай тәртіпсіздік барысында зорлау (ҚК
Жаппай тәртіпсіздік - бұл белгілі бір аумақтағы орнатылған мінез-құлық
Қоғамдық зілзала жағдайларын пайдаланып немесе жаппай тәртіпсіздікті пайдалану, бір
Қоғамдық зілзала жағдайларын пайдаланып немесе жаппай тәртіпсіздік өздігінен қылмысқа
С.М. Рахметов пен А.К. Мукажанов тәжіребеде бұл тармақтың мүлде
Бұл норманың болашақта қолданылуы екі талай. Өйткені жерсілкінісі, су
III. ЗОРЛАУ ҚЫЛМЫСЫН ӨЗГЕ ҰҚСАС ҚЫЛМЫСТАРДАН АЖЫРАТУ
Сот-тергеу тәжірибесінде құрамында зорлаудың құрамы бар іс-әрекетті саралау кезінде
Бұл қылмыстардың барлығы да зорлау сияқты обьективтік жағынан формальды
Төменде қарастырылатын қылмыстардың біріншісінің тікелей обьектісі болып әйел адамның
Субьективтік жағынан барлығы да зорлау сияқты қасақана тікелей ниетпен
Ал, субьектілері, оның ішінде орындаушылары зорлаудағы сияқты емес, еркек
ҚК 121-бабымен қарастырылған қылмыстан басқаларының обьективтік жағы зорлауда бар
Ең соңында айта кететін жайт сот-тергеу тәжірибесінде ең бір
3.1 Зорлау және нәпсіқұрамарлық сипаттағы күш қолдану қылмысы
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 121-бабымен көзделген қылмыс нәпсіқұмарлық сипаттағы
Зорлаумен ұқсастығы келесідей:
Тікелей обьектісі болып зорлаудағыдай әйелдің жыныстық бостандығы мен жасы
Обьективтік жағы зорлаудағы сияқты келесідей әрекеттермен сипатталады:
а) жәбірленушіге кұш қолданумен;
б) жәбірленушіні кұш қолданамын деп қорқытумен;
в) басқа тұлғаларға күш қолданумен;
г) басқа тұлғаларға күш қолданамын деп қорқытумен;
д) жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланумен.
Қылмыс құрамы зорлау сияқты формальды, яғни нәпсіқұмарлық сипаттағы әрекет
Субьектісі 14 жасқа толған еркек те, әйелде бола алады.
Ал айырмашылығына келетін болсақ ол келесідей:
Обьективтік жағында қатынас еркек пен еркек арасындағы жыныстық қатынас,
Еркек пен еркек арасындағы жыныстық қатынаста белсенді серіктің нәпсісі
Сонымен бірге бұл нәпсіқұмарлық сипаттағы күш қолданудың тікелей обьектісі
Сот-тергеу тәжіребесінде зорлау мен нәпсіқұмарлық сипаттағы күш қолдануды шатастыру
Абдрасулов, Омаров, Касымов УАЗ-469 автомашинесімен келе жатырып кәмелетке толмаған
Келсімен Абдрасулов Омаровпен зорлауға алдын-ала сөз байласып Хамраеваны бөлек
Абдрасулов Хамраеваны машина тұрған жерге алып келеді де, Касымовқа
Сот-медициналық сараптама актісіне сәйкес Хамраеваның қыздығының тұтастығы бұзылған және
Алматы қалалық сотының 2001 жылғы 10 наурыздағы үкімімен:
Абдрасулов ҚК 120-бабының 2-бөлігінің «д» тармағымен және ҚК 121-бабының
Касымов ҚК 120-бабының 2-бөлігінің «д» тармағымен ҚК 24-бабының 3-бөлігінің
3.2 Зорлау және он алты жасқа жетпеген адаммен
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 122-бабымен қарастырылған қылмыс он алты
Бұл қылмыстың зорлаумен ұқсастығы келесідей.
Он алты жасқа жетпеген адаммен жыныстық қатынаста болу және
Субьективтік жағынан бұл қылмыс зорлау сияқты тікелей ниетпен жасалады.
Обьективтік жағында зорлауға ұқсас нышан:
жыныстық қатынас жасау;
қылмыс жыныстық қатынас, еркек пен еркек арасындағы жыныстық қатынас,
Ал, оның зорлаудан айырмашылығына келсек бұл қылмыстың тікелей обьектісі
Обьективтік жағын келесідей әрекеттер сипаттайды:
жыныстық қатынасқа еркімен бару;
еркек пен еркек арасындағы жыныстық қатынас;
әйел мен әйел арасындағы жыныстық қатынас;
өзге нәпсіқұмарлық сипаттағы әрекеттер.
Бұндағы жыныстық қатынастың зорлаудағы жыныстық қатынастан айырмашылығы жәбірленушінің оған
Қылмыстың субьектісі тек қана 18 жасқа толған есі дұрыс
3.3 Зорлау және жыныстық қатынас жасауға, еркек пен
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 123-бабымен жауаптылық көзделген қылмыс –
Жыныстық қатынас жасауға, еркек пен еркектің жыныстық қатынас жасауына,
Қарастырылып отырған қылмыстың зорлаудан айырмашылығы мынадай.
Тікелей обьектісі болып зорлаудағыдай жыныстық қатынас жасауға, әйел мен
Обьективтік жағындағы ұқсастық жәбірленушінің немесе өзге адамдардың беделін түсіретін,
Қылмыс аяқталған болып жыныстық қатынас немесе нәпсіқұмарлық әрекет жасауға
Қылмыс субьективтік жағынан тікелей ниетпен жасалады.
Айырмашылығына келсек бұл қылмыстың тікелей обьектісі болып кәмелетке толмағандардың
Обьективтік жағын сипаттайтын мәжбүрлеудің өзге де тәсілдері бар. Олар:
мүлікті құртамын, бүлдіремін немесе тартып аламын деп қорқыту;
жәбірленушінің материалдық немесе өзге де тәуелділігін пайдалану.
Субьектісі – 16 жасқа толған есі дұрыс еркек те,
ҚОРЫТЫНДЫ
Зорлау қылмысы жеке тұлғаларға қарсы бағытталған жыныстық қылмыстардың
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 120-бабымен қылмыстық жауаптылық көзделген зорлау
Бұл қылмыстың объектісі адамдардың жыныстық бостандығы мен қол
Бітіру жұмысынана көріп отырғандай зорлауға қатысты біздің заңнамамыз әлі
Тағы да бір айта кететін жайт әйел адамдарға күш
Ал, сот-тергеу тәжіребесіне келсек қазіргі кездегі Қазақстан Республикасы Жоғарғы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нормативтік құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Констиутциясы. 1995, 30 тамыз.
Қазақ КСР-інің 1959 жылғы 22 шілдедегі қабылданған Қылмыстық кодексі.
Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 шілдеде қабылданған Қылмыстық кодексі.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23 сәуірдегі
Постановление Коллегия по уголовным делам Верховного Суда РК от
Постановление Коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан
Постановление Коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан
Алматы қалалық сотының 2001 жылғы 10 наурыздағы үкімі.
Постановление Коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан.от
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23 сәуірдегі
Әдебиеттер:
Авдеев М.И. Судебная медицина. Москва, 1960
Авдеев М.И. Судебно-медицинская экспертиза живых лиц. Москва, 1968.
Андреева Л.А. Состав преступления изнасилования по советскому уголовному
Блиндер Б.А. Уголовно-правовая охрана свободы и достоиства женщины.
Даниальбек Б.В. Половые извращения и уголовная ответственность. Волгоград. 1972
Дагель П.С., Д.П. Котов. Субьективная сторона преступления и ее
Жижиленко А.А. Половые преступления. Москва, 1925.
Иванов Т.Н. Общая психология. Ташкент, 1964. С 433.
Игнатов А.Н., Ю.А. Красиков, Т.А. Костарева. Уголовное право России.
Игнатов А.Н., Ю.А. Красиков. Уголовное право России. Москва.1997.
Игнатов А.Н. Квалификация половых преступлений. Москва, 1974.
Каиржанов Е. Уголовгое право Республики Казахстан. Алматы, 1998
Красиков А.Н. Преступления против личности. Саратов. 1999. С.
.Куринов Б.А. Научные основы квалификации преступлений. Москва, 1976.
.Курс советского уголовного права. Особенная часть. 3-том. Ленинград. 1973.
.Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. Под. редакцией И.И.
Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. Под. ред. Борчашвили
.Котов Д.П. Мотивы преспуплений и их доказывание. Воронеж. 1975.
Коржанский Н.И. Обьект посягательства и квалификация преступлений. Волгоград,
Коржанский Н.И. Обьект посягательства и квалификация преступлений. Волгоград, 1976.
Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім. Жауапты ред.: Е.О.
Осипов П.П. Квалификация половых преступлений, совершенных в отношении
Попов В.Н. Судебная медицина. Москва, 1950.
Пионтковский А.А., Менышагин В.Д. Курс советского уголовного права. Особенная
Поленов Г.Ф. О двухобьектном, многообьектном преступлении. //Юридические науки. Алматы,
Пионтковский А.А. Учение о преступлений. Москва, 1961.
Рахметов С.М., Мукажанов А.К. Изнасилование. Алматы, 2003.
Рарог И.А. Умысел в формальных преступлениях, при приготовлении,
Соловьев А.Л. Массовые беспорядки: организация, участие, призивы и неподчинение.//Российская
Тарарухин С.А. Преступное поведение. Социальные и психологияческие черты. Москва,
Сердюков М.Г. Судебная гинекология и судебное акушерство. Москва,
Шаргородский М.Д. Ответственность заем преступления против личности. Ленинград.
Шостак Н.С. К Вопросу о нравствености как об
Яковлев Я.М. Половые преступления. Душанбе. 1969.
Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат тұжырымдамасы. Қазақстан Республикасы Президентінің 20
Н.А.Назарбаев. Домашний адвокат//Главное в борьбе с преступностью – неотвратимость
А.Н. Игнатов, Ю.А. Красиков, Т.А. Костарева. Уголовное право России.
Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім. Жауапты ред.:Е.О. Алауханов,
Куринов Б.А. Научные основы квалификации преступлений. Москва, 1976. С.
М.Д. Шаргородский. Ответственность за преступления против личности. Ленинград. 1953.
Коржанский Н.И. Обьект посягательства и квалификация преступлений. Волгоград,
А.Н. Красиков. Преступления против личности. Саратов. 1999. С.
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы, 2003. С. 18.
Жауапты ред.:Е.О. Алауханов, С.М. Рахметов. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы.
Пионтковский А.А., Менышагин В.Д. Курс советского уголовного права. Особенная
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы, 2003. С. 24.
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23 сәуірдегі
А.Н. Игнатов, Ю.А. Красиков. Уголовное право России. Москва.1997. С
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы. 2003. С 41.
Комментарий к Уголовному клдексу Республики Казахстан. Под. редакцией И.И.
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы. 2003. С 41.
Постановление Коллегия по уголовным делам Верховного Суда РК от
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы. 2003. С 42-44.
П.С. Дагель, Д.П. Котов. Субьективная сторона преступления и ее
Тарарухин С.А. Преступное поведение. Социальные и психологияческие черты. Москва,
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23
Пионтковский А.А. Учение о преступлений. Москва, 1961. С. 583.;
Яковлев Я.М. Половые преступления. Душанбе. 1969. С. 152
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы, 2003. С. 65.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23
Қазақстан Республикасының Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі Денсаулық
С.М. Рахметов, А.К. Мукажанов. Изнасилование. Алматы, 2003. С. 77.
46