Мазмұны
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
І. АКЦИЗДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Акциз жанама салық ретінде............................................................................5
1.2 Салық жүйесінің элементі ретіндегі акциздің ерекшеліктері....................11
1.3 Акциздің шығу тарихы және оны пайдалану...............................................15
ІІ. САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АКЦИЗДІҢ РӨЛІ ЖӘНЕ АЛАТЫН
2.1 Акцизді есептеу механизмі.............................................................................19
2.2 Қазақстан Республикасындағы акциз түсімін талдау.................................33
2.3 Бостандық ауданы бойынша Салық комитетінің мәліметтері
ІІІ. АКЦИЗДІК САЛЫҚТЫҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстандағы акциздік салықты оптимизациялау жолдары.....................47
3.2 Акциз салығын салудың әлемдік тәжірибесі...............................................54
3.3 Акцизді салықтық әкімшіліктендіру мәселелері және оларды дамыту
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР...................................................................73
Кіріспе
Меншік қатынастары радикалды қайта құруда құрылатын Қазақстан Республикасындағы
Салықтар салық әдістері арқылы капиталды барлық жаңғырту процессіндегі
Салық салу сұрақтарына ғылыми әдебиеттерде үлкен көңіл бөледі,
Салықтың және салық салудың өзара байланысқан түсініктерінің көп
Негізгі мәселе болып салықтар, көбінше акциздер табылады.
Егер де экономикалық сөздікті алып қарайтын болсақ, онда
Бұл салық түрі әлемдегі көптеген мемлекеттерде қолданылады және
Зерттеу бұйымы болып акциз салығы, оның салық жүйесінде
Зерттеу әдістемесі. Салық жүйесінде акцизді зерттеу негізіне
Бұл жұмыстың мақсаты болып жанама салықтың теориялық және
-салық жүйесіндегі акцизді бағалау және талдау;
-акциздің басқа жанама салықтардан ерекшеліктері;
-акцизді есептеу;
-алу мәселелері және оның даму болашағы.
Осы салықтың қонымды құрылымы болып, менің ойымша, мазмұндама
Бірінші тарауда акциздің теориялық негіздері жаналып өтеді, сонымен
Екінші тарауда бюджетте акциздердің мағынасын көрсететін статистикалық мәліметтер
Үшінші тарауда Қазақстандағы акциздік салықты жетілдіру жолдары көрсетілген
І. АКЦИЗДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Акциз жанама салық ретінде
Кез-келген мемлекет өзінің қаржылық базасы болған кезде ғана
Бұндай әдістің классикалық үлгісі ішкі және сыртқы мемлекеттік
Салықтар – қаржы ғылымының негізгі бір түсінігі болуы
Салықтарды алу процессі мемлекетпен жүзеге асырылады және де
Салық – бұл билік жағынан мәжбүр ету негізінде
Салық мемлекеттің экономикасына тиімді тетігі ретінде ықпал етеді,
Салықтар салық ауыртпалығын көтерушілерге байланысты тікелей және
Жанама салық – бұл салық салу субъектісі салық
Қосылған құнға салынатын салық
Акциздер – бұл өндірушінің ішкі нарығындағы алынатын салық,
Кедендік баждар – бұл ел шекарасына кіргізілетін және
Фискалды монополиялы салық – бұл жалпы қолданыстағы негізгі
Сонымен, жанама салықтар мемлекеттің фискалды қызығушылығын көрсетеді.
Жанама салықтардың артықшылығы болып біріншіден салық төлеушінің
Жанама салықтардың жақтаушысы Бисмарк болды. Ол онда қаржылық
Халық тауар құнындағы салықтар қандай бөлігін құрайтынын біле
Сонымен, жанама салықтар кері пропорционалды регрессивті салық болып
Бүгінгі күнде жанама салықтар өте үлкен рөль атқарады,
Кейбір елдерде бұндай әдістеме тәжірибе үстінде. Акциз,
Бұл салықтар салынған тауар өндірісіндегі ұсталымдардың недәуір бөлігін
Салық салу саясаты жаңадан бизнеспен айналысып келе жатқан
Біздің білуімізше жанама салықтар тауар бағасына қосымша түрінде
Сонымен акциздерден монопольді жоғары бағалы және тұрақты сұранысты
Акцизді енгізудің басты мақсаты болып жалпы және арнайы
Жанама салықтардың мән мағынасын анықтайық. Олар қалай
Бұл жағдайларда мемлекеттің өз табыстарын ұлғайтуы шектеулі сондықтан,
Тауардың баға сомасы оның құн сомасынан жоғары болады
Бірінші тұжырым темекіні, спиртті, сусындарды және де құнданған
Екінші тұжырым акцизделген болып тауарлар ғана емес сонымен
Жанама салықтардың фискалды функцйясы жақсы дәрежеде дамуда, себебі
Қазіргі кезде кәсіпорындарда салық ауыртпалығы өнімнің өзіндік құнына
Біз жоғарыда акциздердің тауар құнына қалай қосылатындығын қарастырып
1 кесте
Халыққа ЖІӨ көлемі бойыншажалпы салық түсімдеріндегі
жанама салық бөліктерінің бағыныштылығы. (%)
Халық жанына ЖІӨ
көлемі
Ел саны
Жалпы салық түсімдеріндегі бөлік
Жанама салықтар Кедендік баждар
100 және төмен 20 68 35
101-200 11 64 32
201-500 19 64 33
501-850 9 50 18
Дамыған елдер- 850 жоғары 15 32 4
*Ақпарат көзі: “Қаржылық бизнес”. 2006. -№8. -с. 29
Бірінші кестеде көріп отырғанымыздайдамуы өте төмен деңгейлі елдерде
Салық жүйесінің құрылымы әр түрлі салықтардың қатынасы табыстардың
Бағалардың тұрақталған деңгейінде және жанама салықтардың жоғары ставкаларының
Қазіргі кезде оптималды мөлшері ізделінуде. Тәжірибе ретінде
Шетел мемлекеттердің мысалында біз акциздің қоиылымының минималды төмендеуін
Сонымен біз жанама салықтардың және акциздердің экономикалық мәнін
1.2 Салық жүйесінің элементі ретіндегі акциздің ерекшеліктері
Көбінесе акциз жанама салық ретінде анықталады. Мұны
-Акциздің міндеттілігі мемлекет алдында салық төлеушілердің заңнамалық міндеттемесін
-Акциздердің дара өтемсіздігі қарама-қарсы ырзашылықтың жоқ болуын қарастырады.
Ішкі сауда айналымында акциздер кедендік баждармен және қосылған
Акциз бен ҚҚС-тің арасындағы нақты бір ерекшелік, бір
Экономикалық көзқарас бойынша акциз азаматтардың бөлек шығындар түріндегі
Акцизделетін тауарлардың номенклатурасының кеңеюіжәне салық салынатын қызметтердің тізіміне
Жекеше акциз – бұл негізгі қолданыстағы тауарлардың бағасына
Салықтардың реттеуші функциясы көптеген әдістерде қолданыс табады.
Акциздің ішкісауда айналымында реттелетін функциясы мемлекеттің ішкі нарығында
Егер де акциздер осы айырмашылықтан төмен белгіленетін болса,онда
Келесі жағынан акциздер теңестіру салығы болып табылады және
Сабанти Б. М. ұсынған акцизді алу формасының
шикізат бойынша
жартылай фабрикалар бойынша
жабдық күші бойынша
дайын өнім бойынша
Шикізат бойынша акциз тек бір ғана шикізат түрінен
Прогрессивті болып жабдық күшіне салу табылады. Сонымен қатар
Дерлік барлық акцизделетін тауарларды қолданыс бұйымы деп атауға
Акцизделетін тауарларды 2 түрлі категорияға шектеу ең алдымен
салық әрбір салық төлеушінің табысына байланысты алынуы тиіс;
салықтың мөлшері және мерзімі алдын-ала анықталған болуы керек;
әрбір салық төлеушіге тиімді жағдайда алынуы тиіс. /45/
Тауардан, өнімнен және бұйымдардан акциз алу бірінші және
Акциздер тауарларға жіберілген табыс пайызы акциздердің төменгі табыстардың
Мәселенің түбі неде жатыр? Тургенев Н. айтқандай:
егер оларды субъектілермен ұштастыратын болсақ, онда олар заңды
қолдану мінезі бойынша жалпы қолданылатын төлемдер бюджетке қалай
акциздер салық ауыртпалығын салу формасы бойынша қосылған құнға
акциз сапасы төлеушінің өзімен анықталады.
акциздер территория деңгейі бойынша республикалық белгілеудегі төлемдерге жатады.
Сонымен, барлық айтылып кеткендерден келесідей нәтиже шығаруға болады.
Акциз әлем елдерінің салық жүйесінің элементі болып табылады.
Мемлекет өзінің табысын тез жоғарлату мақсатымен күндегі сұраныстағы
Қазіргі күнде акциз есебіне Чехия, Венгрия, Польша елдері
Берілген функциялар бірнеше бағыттарда көрінеді:
акцизді тауарларды өндіру және қолдану көлеміне әсер ету,
өнімнің құрылымына, тиімділікті ынталандыруға, өнімнің тұтынушылық мінездемесін көтеруге
акцизді тауарлардың өндірістің рентабелділігін реттеу, бұл бағыт бизнес
Тауарларға акциз ішінде алкогольді өнімдерге акциз салу жатады.
Сонымен, акцизді дұрыс түрде салу мемлекеттің бюджетіне түсімдердің
1.3 Акциздің шығу тарихы және оны қолдану
Салық түсінігі адамдардың қажеттілігі туындаған кезде пайда болады.
Қазіргі қоғамдағы салық механизмі мемлекетімізде өндірісті дамытуға қолданылады.
Бастапқы даму кезінде Ежелгі елден Орта ғасырлардың басына
16 ғасырдың басынан 19ғасырларда елде мемлекеттің мекемелер жүйесі
Соңғы уақыттағы кезең – мемлекет салықтарды орнатуды және
Салық салудың бастапқы формасы ретінде құрбандық шалуды алуға
Акциздер орта ғасырларда пайда болды және көптеген салық
14 ғасырда Кельннің салық жүйесі толығымен тікелей салықтарды
Сонымен бұл әйгілі емес салық, бірақ мемлекеттік табыстың
Кеңес акциздік жүйені құрудың негізгі принциптері болып күрделі
“Алтын рубльді” белгілегеннен кейін салықставкалары алтын мағынаға келтірілді
1917 ж кейінгі еңгізілген беренші акциз болып 14%
Осы еңгізілген акциздерді жүзеге асыру жанама салық салудың
Жеңіл өнеркәсіптің және тұтыну нарығында тауарлар ассортиментінің кеңеюі
Бұл жерде ұзақ уақыт бойы өмір сүрді, сонымен
1925-1926 жж жанама салық салу жүйесінің кеңеюіне әсер
1926-1927 жж жанама салықтардың аумағына көптеген өзгерістер еңгізілді.
1927ж тұз бойынша мемлекеттік табысты жоғалтуды өтеу үшін
Осы жылда попиросалық қағазға акциз алынып тастады.
Сонымен 8 жыл ішінде акциз түсімдері 25 есе
Сонымен, жанама салықтар, көбінесе акциздер екінші деңгейлі рөлде
Акциз бюджетке үлкен көлемді соммалар әкелді. Бірақ
Одан кейін акцизделген тауалар қатарына ұн, нан, ет,
Акциз салу сұрақтары ылғида шетелдік және отандық ғалымдардың
Біз осы тарауда акциздің теориялық негізін қарастырдық.
ІІ. САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АКЦИЗДІҢ ОРНЫ ЖӘНЕ РӨЛІ
2.1 Акцизді есептеу механизмі
Республикалық бюджеттердің табыстылығы тікелей салық түсімдеріне байланысты болады.
Бұндай әдіспен алынған салыстырымдылық өз кезегінде бюджет
2 кесте
Мемлекеттік бюджеттегі акциздің және басқа да салықтардың рөлі
№ Көрсеткіштер Жылдар
2005 2006 2007
1 Салықтың бюджеттегі бөлігі 73 72 69
2 Салықтың өзгеру динамикасы 111 127 134
3 Салықтық түсімдердің құрылымы:
а) Заңды тұлғалардан табыс салығы 23 19 17
б) ҚҚС 30 28 37
в) Акциздер 6,1 8,1 8,7
г) Жер салығы 1,9 2,4 2,3
4 Жетіспеушілік -2,6 -3,7 -3,9
*Ескерту – Есептелген бойынша: Қазақстанның статистикалық жылнама.
2 кестенің мәліметтерінде көріп отырғандай бюджетке салық түсімдерінің
Бөлек салықтардың талдауына жекеше тоқталып кетейік. Ең
Акциздер бойынша түсімдер 2006ж жоғарлауда. Ең жоғарғысы
Акциздің бюджетте алатын рөлін айтатын болсақ, ол салық
Сонымен, салық құрылымын талдағаннан кейін, біз барлық салықтар
2 кестенің мәліметтерінде ҚҚС мемлекеттің табысында үлкен рөль
3 кесте
Акциздердің Қазақстан Республикасы бюджетінің табысында алатын орны.
Атаулары Жылдар
2005 2006 2007
Бюджет табысына барлық түскені(млн. тг. ) 270,0 303,5
Акциздердің сомасы(млн. тг. ) 16737 18853 18956
Жалпы түсімдегі акциздің үлес салмағы(%) 6,24 6,21 7,81
*Ескерту-Мәліметтер бойынша есептелген: Қазақстанның статистикалық жылнама. –
3 кестеде берілген мәліметтер 2005-2007ж. ж. кезеңдеріндегі
Осы мәліметтерге қарап отырып бюджеттің үлес салмағы жыл
Мәліметтерді салыстыра отырып, олардың түсімдерінің әр түрлі екендігін
Монтескье айтқан, тауарға салықтар халық үшін онша білінбейді,
Сонымен акцизді кім төлейді?
Оның төлеушісі болып кім табылады?Қазақстан Республикасының “Салық және
Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін таурлар шығаратын;
Акцизделген таурларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағына импорттайтын;
Қазақстан Республикасның аумағында бензинді (авиациялық бензинді қоспағанда) және
Егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бұрын Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасның аумағында қызметтің акцизделетін түрлерін жүзеге асыратын
Сонымен қатар акциз төлеушілер – резидент емес тұлғалар
Ойын бизнесі бойынша төлеушілер болып ойын үйлері,казино және
Салық салу объектісі:
1. акциз төлеушінің өзі жасап шығарған және өндірген
акцизделетін тауарларды өткізу;
акцизделетін тауарларды алыс-беріс негізінде ұқсатуға беруі;
алыс-беріс, оның ішінде акцизделетін шикізат пен материалдарды ұқсату
жарғылық капиталға жарнасы;
заттай ақы төленген кезде акцизделетін тауарларды пайдалануы;
тауар өдірушінің акцизделетін тауарларды өзінің құрылымдық бөлімшелеріне тиеп
тауар өндірушілердің жасап шығарған және өндірген және ыдысқа
2. бензинді және дизель отынын көтерме саудада
3. бензинді және дизель отынын бөлшек саудада
4. тәркіленген және иесі жоқ, мұрагерлік құқығы бойынша
5. ойын бизнесі саласындағы қызметті жүзеге асыру;
6. лотереяларды ұйымдастыру және өткізу;
7. акцизделетін тауарлардың, акциз маркаларының бүлінуі, жоғалуы
Салық салу объектісі болып табылмаитындар:
-Этил спиртін өндіруді және оның айналымын бақылау жөніндегі
-Тауар өндірушіде аталған өнімді өндіру Қазақстан Республикасының лицензиясы
- Акцизделетін тауарлардың экспорты;
- Медициналық белгілемесі бар спиртті құрамды өнім,
Көптеген жағдайларда салық салу тапсырмалары маңызды болуы мүмкін.
Акциз ставкасы – бұл салық базасының бірлік өлшеміне
Акцизделетін тауарларына байланысты ставкалар бірнеше топтарға бөлінуі мүмкін:
бір түрлі, сапасы бойынша және бағасының деңгейімен ерекшелінетін
дифференциацияланған. Салмағы, сапасы және т. б.
орта ауыртпалықты. Бағасының өзгерісі бар тауар сұрыптары.
Белгілеу әдісі бойынша 2 түрлі ставка қолданылады: нақты
Салық ставкаларын белгілеу экономиканы мемлекеттік реттеудегі әмбебап құрал
спирттің барлық түрлері;
алкогольді өнімдер;
темекі өнімдері;
құрамында темекі бар басқа бұйымдар;
бекіре және лосось балығының уылдырығы;
бензин (авиациялық бензинді қоспағанда), дизель отыны;
жеңіл автомобильдер;
отты және газды қару жарақтар;
алтыннан, күмістенжәне платинадан жасалған зергерлік бұйымдар;
шикі мұнай, газ конденсаты.
Қызметтің акцизделетін түрлері мыналар болып табылады:
1 ойын бизнесі;
2 лотереяны ұйымдастыру мен өткізу.
Ставкаларға келетін болсақ, оларды Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Акцизді есептеу соммасы салық салынатын базада белгіленген акциз
Акциздің адвалорлы ставкалары белгіленген акциздік тауарлар бойынша салық
Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін басқа да
егер осы бапта өзгеше көзделмесе, барлық жағдайларда акцизделетін
Тауар өндіруші өзі өндірген акцизделетін тауарларды өзінің құрылымдық
Акцизделетін алыс-беріс тауарларын беру кезінде аталған тауарларды мердігерге
Акцизделетін тауарларды өздерінің өндірістік қажеттеріне пайдаланған кезде аталған
Лотерея ұйымдастырған және өткізген жағдайда салық органдарына лотерея
Акцизделетін өнім, акциз маркалары бүлінген жағдайда бүлінген акцизделетін
4 кесте
Салықтардың ставкалары және мерзімі.
Салық салу объектісі Ставкалары Төлеу мерзімі
Акцизделінетін таурлар Адвалорлы-бірбірлігіне есептелетін нақты сомасына немесе құнына
Алкогольді өнімдердің барлық түрлері Көлемінде сусыз 100%
Спирттің барлық түрлері Ары қарайғы қолдануына байланысты дифференциацияланған
Басқада акцизделетін тауарлар Тауар құнына байланысты пайызбен
Берілетін шикізаттан өндірілген өнімдер бойынша Тауар құнына байланысты
Ойын бизнесі обектілері бойынша Бір жылға есептелген
Қазақстан Республикасының территориясында алынған шикі мұнайды беру Белгіленген
Алкогольді өнімдерді өндіру үшін әкелінетін спирт Базамен
Импортқа акциз Белгіленген заңнама тәртібінде ҚР кеден заңнамасымен
*Ақпарат көзі: “Бухгалтер файлы”. -2007. -23-29қазан-4бет.
Салынатын айналым анықтамасын айта кеткен жөн. Бұл
Шикізат бойынша акциз сомасы еспті кзеңде өндірілген дайын
Натуралды төлем түрінде тауар өндіруші акцизделген өнімді беру
Акциз төлеу бойынша арнайы ережелер бар:
акцизделген өнімді жоғалту, бүлінуі кезінде толық мөлшерде:
ішкі өндіріске алынған акциз алым маркасының жоғалуы, бүлінуі
өндірілген өнім бойынша акциз сомасына бірқалыпты мөлшерде.
Акциздерді есептеу механизмі мен тәртібін айта кету керек.
Тауарлар бойынша акциздерді есептеу, өздерінде тауардың кедендік құнынан
Қазақстан Республикасының салықтар және басқа да міндетті төлемдер
-құрылымдылық бөлімшелері бар төлеушілер, өздерінің орналасқан жері бойынша
құрылымдық бөлімшелер үшін төлемдергежататын акциз сомасы,әрбір құрылымдық бөлшектермен
-құрылымдық бөлшектер бойынша акциз есебін құру кезінде,акцизге байланысты
-құрымдылық бөлшектер үшін төленетін төлемдерге жататын акциздер
-ағымдағы төлемдерді қщса алғанда акциздерді төлеу,заңды тұлғалармен жасалады.
-қарастырылған тәртіп, сондай-ақ бензин жанармайын бөлшектеп және көтермелеп
Акциз төленетін жер болып,акциз төлеушінің тіркелген жері,тек акциз
Акциздерді төлеу акцизделетін тауарларды өндіру жинақтаушы ведомствосының мәліметтері
Олар белгіленген ставкалар көлемінде тауарлар топтары мен тауарлар
1. жіберу бағасы мен өндіріс ұсталымының қосындысы
2. акциз ставкасы
3. жіберу бағасы
4. акциз сомасы
Тауарлармен нарық тойымы, сұраным мен ұсынымның тұрақтылығы,экономиканың
1. жіберу бағасы мен өндіріс ұсталымының қосындысы
2. акциз ставкасы
3. жіберу бағасы
4. акциз сомасы
Акциз бойынша салық төлеу мерзімі күнтізбелік жаңа салық
Декларация – декларацияның өзінен 400. 00
Акциз бойынша декларация,лотереяларды ұйымдастыру және жүргізу
400. 00 формасы бюджетке төленуге тиісті акциз сомасын
400. 00 формасы өзі өндіретін темекі бұйымдары бойынша
400. 04 формасы шикі мұнай, газ конденсаты бойынша
400. 06 формасы бекере икрасы және бұлан балығы
400. 07 формасы күмістен,алтыннан жасалған зергерлік бұйымдар бойынша
400. 09 формасы акциз жиындарының маркісінің бүлінуі және
400. 10 формасы шикізат үшін төленген акциз сомасын
Акцизделетін тауарладың негізгі бір бөлігі- акциз жиынының
Акцизделетін тауарлардың таңбасы ерекше дәрежеге жатқызылады. Акциз жиынының
Осы белгілердің жасанды түрін қолданғандарды тіпті 2 жылға
Молшылық тауарлар арасынан көптеген төменгі сапалы бұйымдар бар
Ал бұл кәсіпкерлер жағынын кері әсерін туғызады.
Бұл жеткіліктілік, яғни рационалды ақпараттық қанғандық,ол өзгерілген ақпараттарды
Акциз жиынының таңбасының құны және оның шығарылу кәсіпорнын
Өндірілген акцизделетін тауарлардың жоғалу кезінде акциз толык көлемде
Таңбада сыйымдылық көлемінің белгісі болмаған жағдайда,бүлінген немесе жоғалған
Акцизді салудың ерекшелігінің бірі болып сыртқы сауда айналымдағы
Бірінші принцип бойынша акциздерді алудың негізі мемлекет
Сондай-ақ бұл принцип бойынша акциздерді алу тәртібі «келісімдерге
-Қазақстан Республикасының халық аралық келісім шартына сәйкес,тауарлардың импорты
-Сыра,ішімдік сусындары,винолар,спирттің барлық түрлерінен басқа акцизденген тауарларды әкелу.
Импорттаушы міндетті түрде кедендік жүктің диклорациясының көшірмесін
Келісімшарт бағамымен акциз есептелінеді және ҚР-ң ҰБ бағыты
Кедендік органдар айсайын есепті кезеңдегі келесі айдың 25-не
Төменде көрсетілген акцизделетін тауарлар импорт акциздерден босатылады:
1. Қазақстан Республикасының өкіметімен бекітілген норма
2. Жолаушыларды,жүктерді халықаралық тасымалдауды іске асыратын көлік
3. Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы оларды
4. Құжатты көрсету кезіндегі Қазақстан Республикасының өкіметімен
5. Халықтық ұйымдар,өкіметтер,мемлекеттер жолымен қайырымдылық мақсатында әкелінетіндер
6. Шетелдік дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктердің ресми
7. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы өткізілетін, “Еркін
Ерікті айналым үшін тауарларды шығарудан кейін акциз
Акцизделетін тауарлардың импорты бойынша салық салу объектісі болып
Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін тауарлардың төлеміне жататын акциз
Таңбалауға жататын акцизделетін тауарларды топтастыру кезінде кеденді жүктік
Егер де акциз бойынша төленген сомалар төленуге тиіс
Төлеушіге акциз сомасын қайтару үшін келесі құжаттар қажет:
-төленген акциздердің қайтарымы туралы төлеушінің өтініші;
-кеден органдарымен толтырылған кедендік жүктік декларацияға, сәйкес есептелінетін
-төленуге тиіс акциздер сомасы туралы төлем құжаттарының көшірмесі;
-кедендік құны бойынша декларация.
Құжаттарды көрсеткеннен кейінгі қайтарымды Қазақстан Республыкасының салық туралы
Әртүрлі кедендік режимдер кезінде акциздерді қолдану ерекшеліктері.
Қазақстан Республикасының территориясынан бұрын экспортталған қазақстандық тауарлардың реимпорты
Бажсыз тауарлар дүкенінде акциздер алынбайды. ТМД құрамындағы
Егерде осы тауарлармен коммерциялық операциялар жүргізілсе, акцизде кедендік
Импортты тауарлар бойынша акциз қойылымдары өнімнің бір бірлігіне
5 кесте
Шеттен әкелінетін тауарлар бойынша акциз қойылымдары.
Атаулары Сырттан әкелінетін тауарларға акциз қойылымы
Сыра 0,2евро/1 литр
Винолар және виноматериалдар 0,4 евро/1 литр
Бекіре және арқан балықтары 100%
Темекі өнімдері 4 евро /1000 дана
Бензин 31 евро/1 тонна
Жанар жағар май 20евро/1 тонна
Жеңіл автомобильдер 10%, бірақ 0,5 евро/куб. см кем
*Ақпарат көзі:ҚР Өкіметінің 28. 01. 2007ж №137 қаулысы
Қазақстан Республикасының территориясынан акцизделетін тауарларды нақты реэксперттеу акциз
-реэксперттелетін тауарлар алып келген кездегі қалпында болса;
-әкелінген уақыттан бастап, 2 жыл аралығында ғана тауарлардың
-реэкспорттелетін тауарлар пайда табу мақсатында қолданбаса.
Төленегн акциздер сомасын қайтарып алу үшін кеден органдарына
Кеден органдарының депозиттік шотына түскен Қазақсатан Республикасының заңымен
1-5 күнге дейін – айдың 8-де бюджетке аударылады;
6-10 дейін – 13 күні бюджетке аударылады;
11-15 дейін – 18 күні бюджетке аударылады;
16-20 дейін – 23 күні бюджетке аударылады;
26-28 дейін – есепті айдың ақырғы күнінде бюджетке
29-31 дейін – есепті айдан кейінгі 3 күні
Сонымен, біз әртүрлі кеден режимдерінде акциздердің төленуін зерттедік,
2.2 Қазақстан Республикасындағы акциз түсімін талдау
Акцизді есептеу және алу Қазақстан Республикасында заң бойынша
1998-2007 жылдарға акциз есептеу мен түсімін талдау Қазақстан
Мемлекеттік бюджет құрылымындағы акциздің орны мен рөлі өте
Кестеде берілгендей, салық түсіміндегі акциздің үлес салмағы 2005ж.
Жанама салық тобындағы акциз рөлін байқау үшін оны
Акциз түсімдерінің динамикасын қарастырайық. Ол үшін С қосымшасын
Қосымшада көрсетілгендей, акциз бойынша түсім өсімі 2006жылы 10,8%
Акциз түрлері бойынша түсімдерге келсек, келесі жағдай орын
Жанармай мен дизельдік отын бойынша өсім 42,8%, абсолютті
Алкогольді өнім бойынша бұл көрсеткіш 2,6% немесе 168
Темекі өнімдері бойынша өсім 13,2% немесе 275 млн.
Акциздің басқа түрлері бойынша қарқын төмендеген 1722 млн.
Бір жылда күрделі өзгерістер болған, ол толығымен акциз
Жанармай мен дизельдік отын бойынша түсім 978 млн.
Алкогольді өнім бойынша 587 млн. теңгеге аз жиналған,
Темекі өнімдері бойынша өсім 42,7% құрады немесе 1010
Басқа түрлері бойынша өсім 33,4% немесе 506 млн.
Акциз түсімінің динамикасы келесі тенденцияны көрсетеді: мемлекеттік
2007 жылға мемлекеттік бюджеттегі акциз үлесі 1-суретте диаграмма
Қазақстан Республикасы территориясында салық төлеуші – заңды тұлғалар
Мұндай кәсіпорындар ҚР Қаржы министрлігінің салық комитеті, мониторинг
1-сурет
Республикалық және аймақтық деңгейдегі ірі салық төлеушілер мониторингінің
Бюджетке салық және баса да төлемдердің түсі
Мемлекеттік бюджетке акциз түсімін тереңірек қарастырсақ, олардың сомасында
6-кесте
2005-2007жж ҚР мемлекеттік бюджетк акциз бойынша түсімдер құрылымы
Жылдар 2005 2006 2007
Түсім Абс. (млн. теңге) Қатысты (%) Абс. (млн.
Барлығы 19690 100 21809 100 21760 100
Жанармай және дизельдік отын 7936 40 11334 52
Алкоголь 6426 33 6594 30 6007 27,6
Темекі 2091 10,6 2366 10,8 3376 15,5
Басқалары 3237 16 1515 7 2021 9,3
Маңыздылығы бойынша келесісі – алкогольді өнім бойынша акциз
Үшінші маңыздысы – темекі өнімдерінен түсім. Акциздің жалпы
2-суреттегі диаграммада көрсетілгендей, 2005 және 2006-жылдары темекі өнімдеріне
2-сурет
Жалпы айта кететін жайт, құрылымдық ауысуына қарамастан, акцизден
Акциз ішіндегі рөль сол қалпы: ең табысты бөлігі
Акциздер салық түсімдерінің басты көзі болып табылады. 2005-2007
Кесте мәліметтеріне сәйкес, импорттық тауарлар бойынша
Арақ бойынша акциз түсімінің күрт төмендеуі байқалады –
Алкоголь өнімі нарығының жағдайын қарастырайық, өйткені алкоголь өнеркәсібі
Республика бойынша бюджетке алкоголь өніміне негізгі акциз төлеушілер
Бүгінгі күні акциз бойынша қалыптасқан жағдай оптимистік
Бірақ алкоголь өнімін өндіруді нақты талдау алкоголь
2006 жылы араққа акциз бойынша жылдық болжамды орындау
Республика бойынша 2006 жылы қарашадан бастап арақ өндірісі
Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда сатылған алкоголь өнімінің
Акциз салу обьектісі болып табылатын шарап өндірісіне келсек,
Республиканың жалпы шарап материалының жартысынан көбісі Оңтүстік Қазақстан
Сонымен, алкоголь өнімі бойынша акциз түсімін талдау көрсеткендей,
2.3 Бостандық ауданы бойынша салық комитетінің мәліметтері
Берілген ауданның акциз бойынша болжамы – 479179 мың
Бостандық ауданында 11 алкогольді өнімдерді өндіруші тіркелген, оның
арақтар, винолар,коньякті өндіруші ЖШС “КДД”
шампан өндіруші ЖШС “Ралко”
сыра өндіруші ЖШС “Динал”
сыра өндіруші ЖШС “Ак-нар”
сыра өндіруші ЖШС “СП Ирбис”
сыра өндіруші ЖШС “Алтын Орда”
сыра өндіруші ЖШС “Дербес”
Сонымен, ауданда арақ өндіруші – 1 кәсіпорын, винолар
сусындар 1 кәсіпорын.
7-кесте
Салық түрі 31. 12. 2007ж түсім 31. 12.
Арақ 46053,8 48743,8 -2690
Вино 8445,9 47946 -39500,1
Коньяк 22292,2 5071,6 17220,6
Шампан 15506,1 9892,2 5613,9
Сыра 75067,2 72329,4 2737,8
6 кестенің жалғасы
Мықты сусындар 148721,4 31086,1 17635,3
Зергерлік бұйым 1244,5 4158,9 -2914,4
Ойын бизнесі 13881,3 8967,7 4913,6
Электрэнергиясы 162631,3 68379,8 94251,5
Жанар жағар май 14793,4 2475,9 12317,5
Бензин 38304 10963 17341
Барлығы 536941,1 410014,4 126926,7
*Ақпарат көзі:Бостандық ауданы бойынша Салық Комитетінің мәліметтері.
Айтып өткендей, алкогольді өнімдерге акциздер бойынша болжам 106,7%
8 кесте
Алкогольді өнімдерге акциз бойынша түсімдері*
Өнім түрі Өндіріс көлемі далл Өніріс көлемі мың
2006 2007 2006 2007 2006 2007
Арақ 53153 72465 89166 213367 85736 151373
Вино 139980 86458 231733 159573 268620 169858
Коньяк 61175 83900 327503 591531 319533 541074
Шампан 119958 106512 257335 267816 234984 256944
Мықты сусын 115356 158420 246631 449369 228748 474556
*Ақпарат көзі:Салық Комитетінің мәліметтері.
Қарастырылған 8 кестеден, ауданның ірі ЖШС “КДД” өндірісі
Арақ – болжам бойынша 74268 мың тг, ал
Коньяк - болжам бойынша 15710 мың
Вино – болжам кезінде 11539мың. тг. ; ал
Шомпан - шампан бойынша екі акциз төлеуші
Сыра – қазіргі кезде Бостандық ауданында бес кәсіпорын
Ойын бизнесі – болжам бойынша 10942м. тг.
Сәйкесінше, акциз салу объектісі де көбейді. Сонымен
Бензин және дизель отыны – 01. 01. 2007ж
Бензиннің және дизель оты бойынша көтерме саудамен айналысатын
Болжамның едәуір артық орындалуы және де бензин, дизель
Электроэнергия – болжам бойынша 158,896 мың тг, ал
АПК-дан бөлек, электроэнергияға акциздерді төлеушілер болып ГЭС ЖШС
Сонымен, Бостандық ауданы бойынша салық комитетінің мәліметтері бойынша
бюджетке түсетін нақты түсімдер туралы пікір айтуға мүмкіндік
Акциздер бойынша жағдай келесі түрде қаланды: Республикалық бюджетке
9 кесте
2005-2007 жж ішінде республикалық бюджет үзілісіндегі акциздер
бойынша болжамның орындалуы* (млн. тг)
Респуб. бойынша акциз барлығы 2005ж 2006ж 2007ж
Болжам 7804,3 10502,5 22110,9
Нақты 7189,2 10921,7 16841,3
Болжам орындалуы (%) 92,1 104,0 76,2
*ҚР мемлекеттік табыстар Министрлігінің салық комитетінің есеп
2005-2007ж Республикалық бюджет бойынша акциздің түсу диаграммасы
Сурет 3
2007ж акциз салығының жоспарланған түсімінің едәуір өскені байқалады.
2007ж көрінген ауытқуы жаңа заңнаманың еңгізілуімен байланысты –
2006ж және ағымдағы жылдағы акциздердің түсімі бойынша, болжам
Сонымен бірге, негізгі себептердің бірі – алкогольді өнімдердің
10 кесте
2005-2007жж Алматы қаласының акциз болжамының орындалуы
Алматы қ. бойынша акциз 2005ж 2006ж 2007ж
Болжам 1945,0 2282,4 2826,6
Нақты 1338,2 1648,3 2319,2
Болжамның орындалу пайызы 68,8 72,2 82,1
*Алматы қаласы бойынша салық комитетінің мәліметері бойынша.
Алматы қаласы бойынша бюджетке түскен акциздер түсімін талдау
Акциздар бойынша түсімдер түсуі, жалпы тұтынылатын акцизделетін тауарлардың
Қорыта айтсақ, бюджет кірісін қалыптастыруда жыл сайын акциздердің
Республика табысын қалыптастырады және болжамды орындауда едәуір салымды
2005-2007ж Алматы қаласы бойынша акциз түсудің диаграммасы
Сурет 4
Болжамның жоғарлауы фискалды органдардың жұмыс сапасының жақсаруына әсер
11 кесте
2005-2007 ж ж Бостандық ауданы бойынша акциздердің болжамның
Бостандық ауд бойынша барлық акциздер 2005ж 2006ж 2007ж
Болжам 317136 311928 479179
Нақты 321799 348480 536879
Болжам орындалу пайызы 101,4 111,7 112
*Бостандық ауданының салық комитеті бойынша
2005-2007ж Бостандық ауданы бойынша акциз түсуінің диаграммасы
ЖОСПАР
Сурет 5
Бостандық ауданының акцизден түсетін түсімдерін қорыта айтқанда, ол
Болжамның жоғарлауы акциздік туарға сұраныс көбеюде. Болжамның
ІІІ. АКЦИЗДІК САЛЫҚТЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстандағы акциздік салықты оптимизациялау жолдары
Қазақстанның болашақта гүлденуі, салық жүйесі саласындағы шешімдер тікелей
Қазақстан Республикасының өкіметінің 2005-2005ж. Арналған формасында айтылып
Акциздер жанама салықтар болып табылады және кәсіптің қаржылық
Қазіргі акциз сомасы акцизделетін өнімдердің салық салу
-темекі және алкогольді өнімдердің импорты мен өндірілуін
-акциздерді толық және уақытында төлеу үшін күресті күшейту.
2005ж. Салық полициясы жүргізген іс шаралар нәтижесінде,бұқпа
Жасырын емес өндірілген алкогольді өнімдер өз бәсеке қабілеттілігін
Бұл жағдайда қандай шараларды қолдану керек?
Біріншіден,салық қызметімен ескерілмеген алкогольді өнімнің көлемін қысқарту арқылы
Салық жиналымын жоғарлатуға бағытталған іс шаралардан басқа құқтық
Алкогольді өнімдердің өндірілін және айналымын бақылауды жақсарту бойынша
Қарастырылған мәселені шешу үшін 2006ж. Алкогольді өнімнің
Біздің көз қарасымызша,ең басты мына мәселелерді шешу қажет:
Комитеттің қызмет ету кезінде жүргізілетін жұмыстардың негізгі тірегі
Қәзіргі кезде басқару қызметін ақпараттар бойынша аналитикалық жұмысқа
Жоғары сапалы алкогольді өнімді өндіруді және өткізуді қамсыздандыру
«Сондай-ақ, жасандылар мен өндірушілердің өзі және сәйкесінше органдар
Қазіргі кезде Алматы қаласы әкімінің шешімі бойынша құрамында
Осы тұрғыда неге 11 градус немесе 13 градус
Нарықтағы жағдайды жақсарту үшін 1996ж. Соңында құрылған
Салықтардан бас тарту мүмкіншіліктері тек заңнама деңгейінде жүрмей-
Мысал ретінде,сыртқы сауда операциясына жанама салық салу тәртібін
Ұқсас жағдай жанама салықтың басқа түрі бойынша қалыптасты
Сыртқы саудада қалыптасқан жері ұстанымдарын пайдалану,мемлекет аралық деңгейде
2005ж ҚР МГД-мен қабылданған, салық әкімшілігінің сапасын жоғарылату,қаржы
Берілген міндеттемелерді қалыптастыру барысында келесі іс шараларды жүргізу
-алкогольді өнімдердің айналымы мен өндірісін мемлекеттік реттеуді күшейту
-алкогольді өнімдердің айналымы мен өндірісін мемлекеттік реттеу туралы
-акцизделетін мұнай өнімдерінің айналымы мен өндірісін мемлекеттік реттеуді
-акцизделетін өнімдер айналымы мен өндіріс баланстарының жүйесін енгізу
Алкогольді өнімдердің және этил спиртінің айналымы мен өндірісін
Берілген бағдарламаның мақсаты,бюджетке табыстың максималды түсуі,сонымен бірге отандық
Келесі міндеттерді шешу жолдарымен бұл мақсатты іске асыруға
-салықтың түсуін,айналымын және өндірістік бақылауды ұйымдастыру;
-заңды өндірушілер үшін экономикалық тиімді шарттардың құрылуы;
-алкогольді өнімдер мен спирттің барлық түрлерін өндіру легализациясы;
-заңсыз айналым мен күресу;
-а лкогольді нарықтың реттелуі,
-кеден және салық саясатын жетілдіру;
-нормативтік құқықтық базасын жетілдіру;
-бақылау қызметін ақпараттық технологиялық қамсыздандыру,қажетті инфраструктуралық дамуы.
Көрсетілген міндеттемелердің толық орындалуы келесі нәтижелерге әкеледі;
. Алкогольді нормативті реализациялау;
2. Шығарылатын өнімдердің көлемі мен сапасын бақылауды бекіту.
3. Бюджеттің кіріс жағын толтыруды қамсыздандыру.
«Ғылыми-методологиялық жүйелілікті талап ететін және сондай-ақ бюджеттің кіріс
Толық көлемде акциздердің түсімін тоқтататын бірқатар себептер бар
Берілген жағдайдың дамуына себеп болатын факторлар: өндірушіден соңғы
Мұнай өнімдерін шығарушы ұйымдар мен өндірушілердің арасындағы қарым-қатынастың
Бағдарлама өз алдына келесі мақсаттарды қойған:
-мұнай өнімдерін өткізу және өндіру жөнінде баланстар
-мұнай өнімінің импортына бақылауды күшейту;
-мұнай өнімдерімен көтерме және бөлшек саудасын лицензілеуді енгізу;
-бақылау қызметтерін ақпараттық технологиялық қамсыздандыру инфраструктурасын дамыту.
Көрсетілген міндеттердің орындалуына байланысты келесі экономикалық нәтижені аламыз;
-бензин нарығын легализациялау;
2. мұнай өндірілген өнімдер көлемін және сапасын қатаң
3. мұнай өндіру салаларында айналым мен өндірудегі тусетін
Қойылған мақсаттарға жету үшін бағдарламада іс шараларды қалыптастыру
Республикадағы мұнай өнімдері нарықты реттеудің негізгі механизмдері болып;
-дайын өнімге экспорттық-импорттық баждардың ставкалары;
-шикі мұнай экспортқа және мұнай өнімінің импортына жеңілдіктер;
-акциз ставкалары.
Республикада мұнай өнімдері нарығында негізгі шарттық субъектілері болып:
-мұнай өндіретін зауыттар;
-көтерме сауда кәсіпорындары.
Бензин және дизель отынына акциздерді төлеу жауапкершілігі бұрын
Акцизді төлеу тәртібіне және есептеленуіне жаңа шараларды пайдалану
Бензин және дизель отынын өткізумен айналысатын кәсіпкер мен
Көтерме саудамен айналысатын кәсіпорындар мен МОЗ қуыс тетігнің
Сонымен , ағымдағы жылдың ақпан-наурыз айларында ГСМ-мен АЗС-тің
Бөлшек секторындағы мемлекеттік реттеуді күшейту үшін мұнай өнімдері
Біздің көз қарасымызша,мұнай өнімдерін өткізіді бақылау мақсатында мұнай
Мұнай өнімдерін өткізуді бақылау саласында акциздік саясаттың жетілдірілуі
1. Мұнай өнімдерін өткізумен айналысатын кәсіпорындар мен дизель
2. заңды түрде бензин және дизель отындарының көлеңкесі
3. шығарылатын мұнай өнімдерінің сапасына бақылау орнату;
4. мұнай өнімдерін отандық өндірушілер қызметінің тиімділігін балағаттау
Акциздерді есептен шығару механизмінің кейбір жағдайын анықтау талап
Бұл мақсатта алкогольді өнімдердің импорты мен өндірілу Акциздік
Біздің ойымызша салық формалары заңнама нормаларын түсіндіруге және
Сондықтан бұзу қылмыстық іс болып қарастырылады. Салық бұзушылардың
Акцизделетін өнімдердің айналымы мен өндірілуін тиімді мемлекеттік бақылау
-алкогольді өнімдерді өткізу және өндіру көлемін автоматты түрде
1. өткізілген және өндірілген өнімдер көлемін мідетті
2. өндірушілер зауыттарында акцизделетін өнімдерді есепке алу құрылғыларын
Бұл жүйе арқылы деклорациядағы мәліметтерді автоматты түрде өңдеуге
Дисбаланс жағдайында,яғни әртүрлі көздерден алынған мәліметтердің бір-біріне сай
-акцизделетін өнімдер қозғалысын есептеуді жетілдірі;
Акцизделетін өнімдерді толық есепке алуды енгізу мақсатында,акцизделетін өнімдерді
Темекі өнімдерінің қоғалысын бақылау жүйесін жетілдіру мемлекеттік есепке
-алкогольді өнімдер мен темекі өнімдеріне акциз маркасының жаңа
Жасанды акциздер таңбасының заңсіз айналымымен тиімді күресуді жоғарылату
-этил спиртінің құрамының көлеміне бағынышты алкольді өнімдерге акциз
Алкоголь нарығын талдау келесіні көрсетеді:соңғы 2 он жылдықта
Сонымен,әлсіз алкогольді өнімдерді отандық өндірушілерді қолдау мақсатын да,акциз
Бүгінгі таңда,отандық өндірушіні нақты қолдау қажеттілігі туындады. Қорыта
3.2 Акциз салығын салудың әлемдік тәжірибесі
Дамыған мемлекеттер үшін күшейтілген және кеңейтілген араласуы тән.
-тауарлардың тұрақты баға деңгейіне жету;
-экономикалык өсімнің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
-халық табысының минималды деңгейін қамтамасыз ету.
Бұл мақсаттарға бірден жету мүмкін емес. Сол себептен,мемлекет
Салықтар бюджет кірісінің негізі болып саналады,олар шығындар бөлігі
Шет елдерде акциз кең түрде қолданылады,бірақ оның ролі
Соңғы 10 жыл ішінде алкогольді өнімдерден алған жиын
Ал Жапонияның салық жүйесі ерекшелінеді. Жапониядағы салықтардың арасында
Кейбір Т. М. Д. елдерінде,мысалы Қырғызстанды жанама
Жалпы басқа да айналыстағы салықтармен қатар акциздерде, яғни
Барлық елдер үшін ортақ акция салынатын тауарлар,яғни тұтынылатын
Әлемдік тәжірибеде нарықтық экономикасы дамыған елдердің жәнедамушы елдердің
-Бұл бөлімшелер 1 ұйымның құрамында болатын елдер. Ол
-Тікелей және жанама салықтардың бөлімшелері әр түрлі ұйымдарға
-Иерархиялық басқарудың әрбір деңгейіне сәйкесінше мамандандырылған жолмен функционалды
Шетелдердегі акциздермен байжағдайларды олардың Ұлыбританияда қолданылатын мысалында қарастырамыз.
Бұл ел салық салу теориясының отаны болып саналды.
Акциздер ғасырлар бойы патшалықтың негізгі кіріс көзі болған.
Бизнес үшін бұл ең басты мағына,себебі егерде ағылшын
Ұлыбританияда акцизделетін тауарларға ставканың 2-түрін қолданады: адвалорды және
Жанама салықтар Ұлыбритания бюджетіне едәуір кіріс әкеледі. Олардың
Акциздер кедендік баж Департаментінің басқаруында болады.
Сонымен біз шетелдегі акциздерді салу жүйесін қарастырдық.
Қарастырылған елдердегі жанама салықтарды қолдану тәжірибесінде көбінесе экономиканың
Шетелдегі жанама салықтардың қолдану ерекшеліктерін бағдарлайтын болсақ, Америка
Акциздер мен кеден баждары: федералды салықтар, штаттар мен
Әлеуметтік сақтандыруға жеке кәсіпкерлердің федералды салымдары;
Көлік құралдарынан алымдар және басқа да салықтар: штаттардың
Үкіметтің жергілікті органдарына түсетін барлық салықтық түсімдердің
3–5 пайызын арнайы акциздер құрайды. Арнайы акциздер темекі
Бензинге салынатын салық отынның таллонына 7 центтен 18
Басқа да штаттардан келесідей акциздік салық түрлері алынады:
Сатудан салықтың үлесі ішкі салықтық түсімдердің 37
Америка Құрама Штаттарының заңдарына сәйкес, салық салу объектісі
Оңтүстік Корея қосылған құн салығын 1977 жылдың бірінші
Акциз салығы барлық сән – салтанат тауарларына және
Жапонияда 1989 жылдың бірінші сәуірінен бастап салық салудың
Жапонияда қосылған құн салығын енгізудің алғашқы қадамдары жүргізілді.
Ресейдің салық жүйесінде негізгі орынды жанама салықтар алады.
Жанама салықтардың ішіндегі аса маңыздысы қосылған құн салығы
айналымнан салық;
сатудан салық.
Қосылған құн салығы бойынша екі ставка белгіленді: 10
1993 жылы Еуропалық Одаққа қатысушы мемлекеттер арасында кедендік
Экспортты – импорттық операциялар кезінде осы жүйеге сәйкес
сатушы сатып алушының тұратын орнында оның қосылған құн
Тауар сатушы елінен Еуропалық Одақтың басқа елдеріне шығарылуы;
Сатушы тауарды елден шығаруды бекітетін құжат алады және
Қосылған құн салығының ставкалары әр елде әр түрлі
тамақ өнімдерінің негізгі түрлерін сату;
кітаптарды сату;
балалардың киімін сату;
дәрі - дәрмектердің сатылуы.
Біздің елімізде, басқа елдердегі сияқты акциз салығы салынатын
Алкоголь өнімдеріне салынатын акциз акциздік алымдар ішіндегі кірісі
Темекі бұйымдарының ішінде темекіге салынатын акциз барлық темекі
Ұлыбританияда акцизді төлеу міндеттілігі темекі бұйымдарының кеден
шекарасынан өтуі кезінде немесе дайындалу стадиясында пайда болады.
Францияда темекі бұйымдарына салынатын акциз салығының сызбасы келесідей:
темекі бұйымдарын Франция территориясында сатуға шығарса, оны сатуға
мемлекеттік жауапкершілікті органдармен жетіспеушіліктерді тапқан кезде;
Еуропалық Одақ құрамына кіретін елдерден темекі бұйымдары сатылған
Дизель отынына салық салу келесідей екі себепке байланысты
3.3 Акцизді салықтық әкімшіліктендіру мәселелері және оларды дамыту
Акцизді өнім нарығына тән қасиет – көлеңкелі өндірістің
Заңсыз алкоголь өнімі айналымының болу мәселесі екі аспектіні
Экономикалық. Көлеңкелі бизнес – бұл мемлекет үшін бюджеттегі
Әлеуметтік. Алкоголь өндіріс маңызды өссті, ол алкоголь тұтынуға
Бюджеттің табыс бөлігін егізінде өнеркәсіп қалыптастыратыны белгілі. Соған
Акцизді салықтан түскен үлкен табыстар алкогольді сусын өндірісін
Қоғамның экономикалық, әлеуметтік, саяси жағына көп әсер ететін
Ішімдік сусындарды дамытуға материалдық алғышарт идеологиялық алғышарттан туындайды:
Қазақстанда күрделі алкоголь мәселелері де орын алған. Олар
100 пайыздық алкоголь түріндегі тұтыну есебінен халықаралық статистикада
Көлеңкелі экономиканың мөлшерін бақылауға түрлі мемлекет қөзқарастарын бірітіру
Біздің елде және бұрынғы КСРО елдеріндегі алкоголь өнімі
Содан бері республикада алкогольді тұтыну деңгейі халық санының
Республика нарығының қажеттілігі 51,8 млн. доллар құрайды, оның
10,8 млн. долларды арақ және ликер-арақ өнімі берді;
11,1 млн. долларды шарап;
0,34 млн. долларды шампан;
0,16 млн. долларды коньяк;
29,4 млн. долларды сыра.
2007 жылдың қорытындысы бойынша этил спирті мн алкоголь
2007 жылдың 2000 жылмен салыстырғандағы өндіріс құлдырауының көлемін
2-кесте
Қазақстан Республикасындағы алкоголь өнім өндірісі (мың доллар)
Жылдар Спирт Арақ Шарап
2000 3235 12962 13323 408 192 31613
2007 1974 3407 4226 168 275 23551
Нарықтық экономика жағдайында, шаруашылық субьектілер барлық процестерге дерлік
Өткен ғасырдың 90-жылдарына дейін өмір сүрген орталықтан басқару
Бүгінгі таңда республикада этил спирті мен алкоголь өнімін
7 спирт зауыты;
52 арақ және ликер-арақ өндіруші кәсіпорындар, оның 15-і
59 шарап зауыты бар: этил спиртін өндіруші –
1 кәсіпорын коньяк, бренди дайындайды;
98 сыра зауыттары бар.
Қазақстанның алкоголь нарығындағы жағдай әлі де күрделі. Контрабанда,
Мамандардың бағалауынша, «заңсыз» арақ көлемінің 10% жер ас
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, кейбір өнім көлемін азайту мақсатында
Акциз ставкасын анықтау акцизді өнімнің көлеңкелі өндірісі мен
Көптеген елдерде, Қазақстанда да сыра, шарап, вермут сияқты
Арақ өніміне акциз ставкасы көп жағдайда өзгеріске ұшырайды,
2005 жылы акциз ставкасын төмендеткен соң арақ өндіру
Өндіріс көлемін талдау көрсеткендей, акциз ставкасын одан әрі
Айта кететін жағдай, республиканың ЭСҰ-на кіруі мен ТМД
Акцизді өнімнің заңды жүруіне мемлекеттік бақылау қоюдың тағы
Экономикалық көзқарасты және ұлттың денсаулығын қорғау үшін мемлекет
Соңғы жылдары этил спирті мен алкоголь өнімінің өндірісіне
Алкоголь сусындарының заңды нарығының үлесі сақтайды. Тиімді жағдай
Алкоголь нарығын легальдау бойынша сұрақтарды шешудегі негізгі мәселелер:
Алкоголь өнімінің көтерме және бөлшек саудасына жергілікті атқарушы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 1592, 1999 жылдың 23
Ортақ ақпарат базасының және барлық құрылымдардың бағытталған әрекетінің
Алкоголь өнімінің өндірісі мен айналымын реттеу бойынша заң
Заңдылықтың басты құраушысы – шаруашылық субьектілер қызметінің айқындылығы,
27.12.2005 ж. ҚР Үкіметінің №1390 «Кіші кәсіпкерлік судбьектілерін
Республика бойынша жалпы лицензиаттар саны 658 заңды және
Алкоголь өнімінің өндірісі ме айналымына оперативті бақылау жүйесінің
Жасырын әдіспен жалған арақ дайындау фактілері де орын
Бүгінгі күні алкогольді өнім үшін акциз маркасын қорғау
Жасанды акциз маркасын шығару фактісі барлық облыстарда орын
Алкоголь нарығындағы жағдайды жақсартудың тиімді шарасы – бақылаудың
Дамыған елдерде жанармай мен дизельдік отынның ресми емес
ҚР энергетика және минералды ресурстар Министрлігінің Басты диспетчерлік
Осы жағдайды дамытуға әсер ететін факторлар – контрабанданың
Мұнай өнімі нарығындағы осы жағдайдан шығару шарасы болып
Мұнай өнімінің өндірісі мен айналымын тиімді бақылау үшін
Жанармай мен дизельдік отынның өндіріс және сату көлемі
Жүйелі ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді талап ететін және бюджеттің
Темекі өнімі саласындағы негізгі мәселе – темекі өнімінің
Қазақстан ТМД-ң бірнеше елдерімен және Қытаймен шекаралас. Егер
Темекі өнімдеріне келсек, Республикада орташа және кіші өндірістік
Аталған мәселелерді шешу үшін және темекі өнімін өндіру,
Сонымен, көлеңкелі бизнес акцизді өнім нарығында үлкен үлеске
Акциз қалыпты әкімшіліктендіруді қамтамасыз етудің басты шешімі ретінде
Акцизді салықтық әкімшіліктендірудің электрондық жүйесі туралы сұрақ көтерілді.
Жүйені жасаудың басты мақсаты – ҚР шегінде салық
Жүйені жасау екі бағыт бойынша жүргізіледі. Жүйенің негізгі
Бұл жүйе акцизді тауарлар мен мұнай өсімдерінің жеке
Бұл міндет акцизді тауарлар мен мұнай өнімдерінің өндірісі
Сонымен қатар, акцизді тауарлар мен мұнай өнімі нарығының
Орталық базада сақталатын ақпаратты толықтыру декларациялау, мониторинг, өндіріске
Жүйенің басқа тұжырымы – тұтынушыларды ақпаратпен қамтамасыз етуді
Ақпарат жүйесін құру міндетін қою автоматизация обьектісінің түрімен
ҚР ҚМ Салық комитеті және оның аймақтық бөлімдері;
Мұнай өнімдерінің өндірісі мен айналымына мемлекеттік реттеу жүргізетін
ҚР Энергетика және минералдық ресурстар Министрлігі;
ҚР индустрия және сауда Министрлігі; ҚР Кедендік бақылау
Акцизді және мұнай өнімдері нарығының субьектілері;
Акцизді және мұнай өнімін өндірушілер (мұнай өңдеуші зауыттар,
Акцизді және мұнай өнімдерінің көтерме базалары;
Акцизді және мұнай өнімдері нарығының делдалдары (жеке және
Басқарылатын обьектілер:
Акцизді және мұнай өнімдерінің өндіріс және айналым көлемі;
Акцизді және мұнай өнімдерінің өндірісі мен айналымынан түсетін
Акциз АЖ үш деңгейлі дәрежені көрсетеді. Барлық деңгейлер
Бірінші деңгей – республикалық. Бұл деңгей құрамына республикалық
Екінші деңгей – облыстық. Оның құрамына облыстық деңгейдегі
Үшінші деңгей – аудандық. Оның құрамына СК аудандық
Сонымен, жүйенің ұйымдық-техникалық мәні кіші деңгейде ақпарат жинау,
Жүйе шегінде ақпарат конфиденциалдығы мен қорғанысын қамтамасыз ететін
Ұйымдық-техникалық құрылымға сәйкес жүйе үш деңгейлі құрылымды көрсетеді,
Жоғары деңгейде мыналар орналастырылады: мәліметтер базасының негізгі сервері,
Төменгі деңгейлерде тұтынушы мен клиенттер қызметінің әртүрлілігіне байланысты
Төменгі деңгейде бекітілетін ақпараттық және бағдарламалық кешен ұрамына
ИСАЖ қолдану тәжірибесі көсеткендей, ең әлсіз бөлім болып
«Акциз» АЖ (бірінші кезең)
Акцизді және мұнай өнімдерінің есебі мен айналым нарығы
«Акциз» АЖ логикалық және қызметтік құрылымына сәйкес, бағдарламалық
«Үстеме өңдеу бойынша клиенттік қосымша» модулі;
«Декларанттар үшін клиенттік қосымша» модулі.
Жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар ұсынатын формалар:
құқық қорғау органдары мен ХКЖЖ клиенті ретіндегі декларанттарды
«Акцизді және мұнай өнімдерінің өндірісі мен айналымы саласында
«Web – Акциз» модулі;
«Басқа құқық қорғау органдарынан есеп беру формаларын қабылдау
«Стандарттық және стандарттық емес есеп беруді қалыптасытру мониторингі
Декларанттардың есепті өткізу мерзімін бақылау режимі;
Басқа жүйелермен әрекеттесу режимдері ИСАЖ, ХКЖЖ, СМ0АЖ, СЕЭФ,
«Жүйені әкімшіліктендіру» модулі;
Жүйе клиенттері.
«Акциз» АЖ тұтынушы болып ҚР ҚМ СК және
Қорытындылап айтсақ, акцизді әкімшіліктендіру мәселелері негізінен толық шешіледі,
Қорытынды
Сонымен біздің зерттеулер бойынша акциздерді салу өзінше бір
Жанама салықтардың психалогиялық тұрғысын айта өтсек,онда ол
Бұл салықтың ірі кемшілігі болып олардың бір қалыпсыздығы
Тарихи тәжірибе бізге көне заманнан бері акциз салығының
Акциз әлем елдерінің салық жүйесінің ажырамас элементі болып
Салық жүесінде акциз маңызды роль атқарады. Жыл
Акизді өндіру механизміне тоқталсақ,Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргізіледі.
Негізгі акциз атрибуты болып акциз жиынының таңбаларын таңбалау
Акцизделетін өнімдер түрлерін өндіру табысты болғандықтан, сәйкесінше ставкамен
Жаңа салық кодексінің қабылдануымен байланысты акциздер бойынша есеп
Қазақстан Республикасы енді ғана дамып келе жатқан мемлекет.
Біздің ойымызша, берілген салықты өндіру механизмін және оның
Болашақта біздің қаржылық саясатымызға белсенді үлес қосамыз деген
Қолданылған әдебиеттер
Закон Республики Казахстан от 26 июня 2005г.
Нормативные акты по финансам, налогам, страхованию, бухгалтерскому учету.
Постановление Республики Казахстан от 21 июля 2005г.
Информационный бюллетень Министерства финансов Республики Казахстан. -2005г.
Внешнеэкономическая деятельность Республики Казахстан «Порядок применения НДС и
Постановление Республики Казахстан «О ставках на подакцизные товары»
Постановление Республики Казахстан «О ставках акцизов на подакцизные
Закон Республики Казахстан «О республиканском бюджете на 2005г.
Об акцизах: письмо Городского Налогового Комитета от 7
Экономика и право. –2005
Архипкин И. Акциз в период НЭПа //
Абдукадыр М. Новейшие экономические исследования. –
Богачевский М. Б. Финансы США и Англии
Гурьев А. И. Необходимость налогов. –
Гензель П. Очерки по истории финансов.
Далберг Р. Л. Международное налогообложение: Краткий курс
Дробозина Л. А. Финансовая и денежно –
Данильцев А. В. Международная торговля: инструкция регулирования.
Жуватханов. Необходимость государственного контроля за производством импорта
Жумабаев. Налоги и налогообложение: Учебное пособие.
Зенгер Е. А. , Лябулгайнов А. А.
Ильясов К. К. , Саткалиева В. Государственный
Ильясов К. К. , Идрисов Э. К.
Исаев А. А. Очерк и политика налогов.
Карагусова Д. Г. Сущность налогов. –
Леснова Н. Е. Акцизное обложение: ратроспектиный взгляд
Мухитденова Б. Изъятие подакцизной продукции у хозяйствующнго
Моммзен Т. История Рима. – М,
Монтескье Ш. Л. О духе законов.
Мелехова Е. С. Косвенное обложение в
Нусупова А. Проблемы регулирования внутреннего рынка нефтепродуктов
Налоговое обозрение Канады. // Финансовая газета. –
Налоговая система зарубежных стран /Под. ред.
Оборот нелегальной акцизной продукции. // Вестник М -
О маркировке //Вестник предпринимателя. – 2005.
Омирбаев С. М. Налоги и налогообложения:
Оспанов М. Т. Налоговая реформа и гармонизация
Оспанов М. Т. Продолжить либерализацию и оптимизацию
Пушкарева В. М. История финансовой мысли и
Петти В. Трактат о налогах и сборах.
Рахметоа Н. Опыт работы налоговых органов и
Ровинский К. И. Податная инспекция в
Седова Н. В. Акцизное обложение. // Финансы.
Статистический ежегодник Казахстана // Агенства по статистике /
Смит А. Исследование о природе и богатстве
Сейдахметова Ф. С. Налоги в Казахстане.
Сейдахметова Ф. С. О косвенных налогах. //
Сарсенбаев М. Экономическая целесообразность косвенных налогов.
Сарсенбаев М. О некоторых вопросах уплаты акциза.
Сарсенбев М. Акциз работает на бюджет. //
Сперанский М. М. План финансов. –М.
Сабанти Б. М. Теория финансов. –М.
Семеков И. П. Экономическая сущность налога с
Тургенев Н. Опыт теории налогов. –М,
Табанов К. Проблемы, связанные с оборотом
Худяков А. И. , Наурызбаев Н. Е.
Ходской Л. В. Политическая экономика в связи
Шепенко Р. А. Налоги в Китае. //Финансы.
Шепенко Р. А. Акцизы. М,2005.
3
2005 2006
БОЛЖАМ
2005
БОЛЖАМ