Қытай қазақтарының құқықтық қорғалу мәселелері

Қытайдағы қазақ диаспорасы: тарихтық, құқықтық аспектісі.
Жоспар
Кіріспе
I тарау.
ХХ ғасырдағы қазақтардың Қытайға көшу мен елге оралу тарихы.
1.1. 1914-1939 ж.ж. аралығындағы қазақтардың Қытайға
көшу себептері.
1.2. ХХ ғасырдың екінші жартысында Қытай қазақтарының
елге қайтуы.
II тарау.
Қытайдағы қазақ диаспорасының саяси-әлеуметтік, құқықтық жағдайы.
2.1. Қытайдағы қазақ диаспорасының әлеуметтік,
демографиялық жағдайы.
2.2. Қытай қазақтарының құқықтық қорғалу мәселелері.
2.3. Тәуелсіз Қазақстанның көші-қон саясатында, Қытай
қазақтарының алатын орны.
III тарау.
«Қытайдағы қазақ диаспорасы: тарихтық, құқықтық аспектісі» тақырыбын
3.1. «Қытайдағы қазақтардың тарихи-құқықтық жағдайы» тақырыбын
мектеп бағдарламасына енгізу мәселелері.
3.2. Қытайдағы қазақ диаспорасына қатысты, құқықтық қатынастарды
мектепте оқыту.
Қорытынды
Қосымшалар
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақ халқы бүгінде 10 миллионнан асатын ұлттардың қатарында. Бұл
Демографиялық үрдістерге объективтілік түрде талдау жасамайынша Қазақстанның сан қилы
Қазір Қытай шегінде 1 миллион 500 мыңнан аса қазақ
Тарихи тұрғыдан алғанда Қытай қазақтары өз ата-қонысында отыр. Олар
Қытайдағы қазақтар бұрын-соңды өздерінің әкімшілік өкілеттігін белгілі деңгейде сақтап
Қытай қазақтарының өздеріне тән тіл-жазуы, ақпарат, баспасөзі, бастауыш, орта
Қытай қазақтарының арасында қазақтың ұлттық салт-дәстүрі, ән биі, көркемөнері,
Қытай қазақтарында халқымыздың қымбатты әдеби-тарихи мұралары, ән-күйлері сақталған. Олардың
Әрине бұл айтылғандардан Қытай қазақтарының төрт құбыласы тең, қой
Аталған мақсатқа жету жолында, дипломдық жобаның міндеттерін де негізге
ХХ ғасырдың басында қазақтардың Қытайға қоныс аударуына мәжбүрлеуші себептерді
Қытайдағы қазақтардың құқықтық қорғалу мәселесін қарастыру;
Қандастарымыздың көшіп-келуіне қатысты әлеуметтік-экономикалық мәселелерді ашықтау;
Қытай қазақтарының демографиялық жай-күйін зерттеу;
Қытайдың көші-қон саясатының негізгі бағыттарын анықтау.
Жұмыстың хронологиялық шеңбері.
Дипломдық жұмыстың хронологиялық шектері ретінде ХХ ғасырдың 16-17 жылдарынан
Тақырыптың зерттелу деңгейі.
Әрине, Кеңес дәуірінде бұл мәселені зерттеуге тыйым салынған болатын.
Осының негізінде Г.В. Астафьевтің «Казахи Синьцзна» монографиясын айтуға болады.
Тарихи және этнографиялық мәселелерге арналған мақалаларды айта отырып, Қытайдағы
Шет жерлерде тұратын қазақтар туралы Кеңес тарихнамасында С.И.Бурк ғылыми
Қазақтардың жоңғар хандығымен екі ғасырлар бойы жүргізген қарым-қатынасының тарихы
Олардың ішінен В.А. Мойсеевтің «Джунгарское ханство и казахи /17-18
Екінші кезеңге сол оқиғаларға қатысқан немесе олардың туысқандары жазған
Ең біріншісі 1976 жылы Стамбулда түрік тілінде шыққан Хасен
Үшінші кезеңге батыс тарихшылары мен этонлогтарының 1980 жылғы Қытайдағы,
Төртінші кезеңді кейінгі жылдары осы проблеманы зерттей бастаған қазақстандық
1995 жылы 16-17 қараша Түркістан қаласында «Казахская диаспора: проблемы
Қазақ тарихнамасында бұдан басқа 1994 жылы шыққан К.Л.Сыроежкиннің «Казахи
Қазақстанның байырғы халқы - қазақтардың демографиялық өсуі, кейбір зерттеушілердің
I тарау.
ХХ ғасырдағы қазақтардың Қытайға көшу мен елге оралу тарихы.
1914-1939 ж.ж. аралығындағы қазақтардың Қытайға көшу себептері.
ХХ ғасырдағы қазақтардың Қытайға көшуі мен елге оралуын қарастырмас
Қазақтар мен қытайлардың өзара қарым-қатынастары біздің заманымыздан бұрынғы ІІІ
Қытайдың Цин империясы – қытайдың шығыс солтүстігінде өмір сүрген
Цин патшалығы Жонғария мен Қашқарияға әскери жорық жасау барысында,
Цин патшалығы Тянь-Шань тауының батыс солтүстігіндегі жоңғарларды және оңтүстігіндегі
Цин патшалығының алғашқы кезде Тянь-Шанның батыс-солтүстік жағынан қорғанып, сақтанғаны
XVIII ғасырдың орта шенінде қазақ хандығы қайта көркею үстінде
Ол кезде қазақ ханы Абылайдың да, қарапайым қазақ қауымының
Цин патшалығының алғашқы кезде батыс-солтүстік өңірдегі өздері белгілеген шекара
Сол кезде бірталай қазақ ру-тайпаларының шығыстағы, яғни анығырақ айтқанда
Патшалық Ресей отаршылдары XIX ғасырдың 60-жылдары Қазақстанды толық жаулап
1864 жылғы Қытай мен Ресейдің Шәуешек қаласында қол қойған
Қытай мен Ресей үкіметінің 1864 жылғы Шәуешек қаласында қол
ХІХ ғасырдың орта шенінен басталған Батыс державаларының Қытайға жасаған
Іледегі көтеріліс Тарбағатайға да өз әсерін тигізді. 1865 жылдың
Қытайға қараған қазақтардың орналасқан аймақтар бойынша рулық құрылымы негізінен
Цин патшалығы 1884 жылы қазақ халқына байланысты жүргізген саясатында,
1917 жылы Ресейдегі Қазан төңкерісінің жеңісі іргедегі елді одан
Яң Зыңшын үкіметі бұл өзгерістің қазақтарға жақпайтынын да алдын
Сөйтіп, қарамағындағы елден айырылып қалмау үшін Яң Зыңшын Шыңжаңда
Қазақстан қазақтарының 1916 жылғы 25-маусымындағы майдан жұмысына адамдар алу
Сол кездегі архив материалдарына қарағанда, қытай асқан қазақтардың барлығы
Қытай асқан қазақтардың Шығыс Түркістан жерінен тезірек кетуіне асыққан
Бұл сандарды тағы да мынадай фактілермен анықтай түсуге болады:
1916 жылы Қытай асқан қазақтардың бір бөлігі сол жақты
Қазақстаннан Қытай бетіне аса көшкен қазақтар жөнінде Шыңжаңдағы белгілі
Қандастарымыздың қашан және не себепті көшіп кеткендігі жайлы қоғамда
Голощекиннің «кіші қазан саясаты» нәтижесінде жоғарыдан келген жарлыққа сәйкес
1930 жылы 22 ақпанда Бахты шекаралық комендатурасының кезектен тыс
Бұл хаттама сол замандағы жалпы қазақ отбасыларының Қытайға көшуінің
Билік өкілдерінің егіс науқанының көлемін шамадан тыс арттырып жібергендігі.
Діни мейрамдарды тойлағандарға айыппұл төлеткізу туралы шешімнің шығуы.
Әрбір колхоз қызметкері мемлекетке, 3 десятина жерге жетерлік тұқым
Мал-мүлікті санау барысында жергілікті басқарушылар, барлық дерлік отбасыларға артық
Тағы бір құжаттарда Мақаншы, Зайсан, Тарбағатай аудандарында, 1930 жылдың
1.2. ХХ ғасырдың екінші жартысында Қытай
қазақтарының елге қайтуы.
Қытай халық республикасы құрылғаннан кейін Қытайдағы қазақтардың тарихи отанына
1956 жылы ҚХР мен КСРО қатынастарына жік түсіп, жыл
ҚКП жүргізген «Үлкен секіру» сынды солақай саясаттың салдарынан 1960
«Шекара оқиғасында» Қытайдан Қазақстанға қанша адамның өткені жөнінде нақты
Сай–саласында көк қасқа бұлақтар сылдырлап ағып жатқан Бақты тауының
Келген елді жаппай тізімге алу жүріп жатқан-ды. Бүгін шекара
Егер бақыт дегеннің бар екені рас болса, көшіп келген
Аралап көрсең нанасың,
Әлемде қанша қызық бар?
Бақыт пен сордың арасын
Бөледі қызыл сызықтар.
Бүгін, міне, Сібітідегі елдің де көшіп келіп жетті. Қолда
- Уа, Жасаған! Кәрі жанымды бүгін алсаң да, арман
ҚХР мен КСРО қатынастары 1985 жылдан бастап біртіндеп қалыпқа
Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялағаннан кейін Қытайдағы қазақтар Қазақстанға оралуға
Бұл олардың ұлттық сана сезімінен туындаған саналы түрдегі өмір
II тарау.
Қытайдағы қазақ диаспорасының саяси-әлеуметтік,
құқықтық жағдайы.
2.1. Қытайдағы қазақ диаспорасының әлеуметтік,
демографиялық жағдайы.
Қытайдағы қазақтардың әлеуметтік жағдайы негізінен ҚХР-ның аграрлық экономика өндірісімен
Қытайдың ауылдарында Халық коммунасы құрылғаннан кейін, өндіріс отрядтарын таптық
ҚКП орталық комитеті 1962 жылы қаңтар айында Пекинде «Жеті
Бірақ мемлекет көлемінде орын алған бұқаралық саяси қозғалыстар елдің
«Мәдениет» дегенді мүлде түсінбейтін ауылдықтар, не үшін және кім
ҚКП ОК 1980 жылы «Аграрлық өндіріс жауапкершілігін кемелдендіру туралы»
ҚХР үкімет өзінің аграрлық саладағы реформасы оң нәтиже берген
Қытайда нарықтық экономика қатынастарының қалыптасуына байланысты, ондағы қазақтардың әлеуметтік-кәсіптік
Жалпы саны 10 миллионнан әрең асатын қазақ халқының дүние
КХР-дағы қазақ ұлтының осы уақытқа дейінгі өсуін келесі кестеден
1949 1953 1964 1979 1982 1987 1991 2004
Жалпы халық саны (мың адам) 443 470 489 847
ШҰАА-ғы басқа халықтар арасындағы пайыздық салмағы(%) 10,2 9,64 6,73
Әрине жоғарыдағы мәліметтер халық санағының нәтижесі бойынша келтірілгенімен, қазіргі
1949ж. кейін экономикалық мәселелер саласындағы білімінің саяздығынан Мао Цзедун
1. Тұрмыс құратын жұбайлардың жасын көтеру. Бұл шара нәтижесінде
2. Жанұядағы балалар санын шектеу. Бір жанұяға бір, кей
3. Жоғарыда аталынған екі пункттің бұзылуы жағдайында материалдық, әкімшілдік
80-жылдардың бірінші жартысында «жоспарлы бала табу» саясатын жүзеге асыру
80-жылдардың екінші жартысында жағдай өзгеріп, үкімет «жоспарлы бала табу»
«Көп ұзамай, біз Сяянчженнің Чжунсиньцзе орталық көшесіне келіп тоқтадық.
Осы кезде бастығым маған оларға жәрдемдесуге бұйырды. Содан кейін
80-жылдары осы тектес көріністерді Қытайдың түкпір-түкпірінен кездестіру мүмкін еді.
Жалпы «жоспарлы бала табу» саясатын «арнайы топтар» жүзеге асыратын.
Жұмыс барысында канцелярия мен «арнайы топтар» шаруалар тарапынан көрсетілген
Дегенмен, арнайы топтар рейдтерінің алдында партия қағидаларын бұзушылар тығылып,
Қытайда осы тектес оқиғалардың көп болуының себебі – оның
«Жоспарлы бала табу саясатының» шаралары тек қытайлықтарға ғана емес,
Шығыс Түркістанның ресми баспасөз құралы «Хотан газети» хабарлауы бойынша
ҚХР демографиялық жағдайының шешілу мәселесінің екінші жолына тоқталатын болсақ,
Бұл айтылған шаралар жалпы халыққа тән болғанымен, бұдан жапа
Қытай үкіметі жергілікті халыққа бұл саясаттың нәтижесі, олардың игіліктерін
2.2. Қытай қазақтарының құқықтық қорғалу мәселелері.
Қазіргі кезде Қытайда тұратын отандастарға қолдау көрсету, тарихи отанына
Қазіргі кезде Қытайдағы қандастарымыздың Қазақстанмен қарым-қатынасындағы, қоныс аударып орналасуындағы
Қазақстанға көші-қон квотасынан тыс өз қаржысымен келген қазақтардың «оралман»
Көші-қон заңында «оралман» деген термин, «шетелден келген қазақ «оралман»
Шетелдегі қазақтарға қазақ диаспорасының өкілі деген куәлік беру үшін
Қазіргі кезде Қазақстанда шетелден келіп азаматтық ала алмай жүргендер
«ҚР азаматтығы туралы» заңының 3-бабында, «Халықтың көші-қоны туралы заңының»
Әрине, Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша қос азаматтыққа жол берілмейтіні
ҚХР мен қазақ ұлты өкілдерінің азаматтықтан шығу мен қабылдаудың
Егер мұндай келісім-шарт жасауға қол жетпеген жағдайда оралмандардың бұрынғы
Егер бұл екеуі де мүмкін болмаған жағдайда оралмандарға Ықтияр
Қытайдан келген қазақтардың балалары 16 жасқа толғаннан кейін әке-шешелерінің
Жоғарыдағы айтылған жағдайларды ескере отырып, оралмандардың Қазақстан азаматтығын алуын
Оралмеандардың (оның ішінде квотадан тыс келгендердің де) Қазақстан Республикасынвң
Ықтияр хат не азаматтық алуға тиісті құжаттар аудандық көші-қон
Көрсетілегн пунктердің жүзеге асып, барынша нәтижелі болуы оны іске
Бұл саладағы және бір күрделі мәселе - әлі күнег
2.3. Қытайдың көші-қон саясаты және оның посткеңестік
мемлекеттерге әсері.
Адам баласы ерте заманнан бастап-ақ жайлы өмір іздеу барысында
Осындай кең өріс алып жатқан көші-қон үрдістердің көлеңкесінде Қытай
Оның үстіне бұл елдердің жоғарыда айтылып кеткен көші-қон ірі
ҚХР көші-қоны 1990 ж. бастап, яғни КСРО ыдырағаннан кейін
Қытайдағы демографиялық қысым. Қытайлықтардың көшіп-қону үрдісінің әлемге кең таралуының
1) Жұмыспен қамтылу мәселесі шешімінің тұғырыққа келіп тіреуі. 1990ж.
Кез келген елде еңбек етушілердің саны оның әлеуметтік-экономикалық деңгейіне
2) Халықты біліммен қамтамасыз ету мәселесі. Қытайда халық білімінің
Қазіргі білім беру деңгейінің төмендігі болашақта елдің экономикалық және
Сонымен халық білім деңгейінің төмендігі Қытайдың әлеуметтік-экономикалық дамуына кері
3) Қарт адамдардың күтіміне жұмсалатын шығындардың өсуі. 1996ж. аяғына
Қарттар санының көбеюімен олардың күтіміне шығарылатын қаражат коэффициенті де
Қытайдағы жанұялар дәстүрлі құрылыммен өмір сүреді. Бүгінгі күні қарттардың
4) Елдің экономикалық дамуына мен халық өмір сүру деңгейінің
5) Территория жетіспеушілігі. Қытай кең алқапты территорияны иемдегенімен, оның
1949 ж. ҚХР орнатылған жылы егістік жерлердің көлемі 97,91
Біріншіден, жерлердің көбісі құрылысқа пайдаланыла бастады. Себебі халық санының
Екіншіден, көптеген егістік жерлер орман мен жайылымдарға айналды. 1985ж.
6) Өнімнің жетіспеушілігі. 1949ж. құрылғаннан кейін ҚХР қысқа мерзімде
7) Табиғи ресурстардың жетіспеушілігі. Қытайдағы ауыз су қоры 2
1980 ж. қытайда су шығыны 440 м3-ке жетті, ал
Халық санының өсімімен бірге энергия көзіне деген сұраныс та
8) Экология мен айналадағы ортаның ластануы. Халықтың өсімі үрдісінің
Өндірістік жағына келетін болсақ, ҚХР орнағаннан кезде елде іске
Қытай көші-қоны. Осыдан Қытайдағы Демографиялық жағдайдың қаншалықты терең шиеленіскендігін
Әлем қытай экспансиясынан неліктен соншама қауіптенеді деген сұрақ туады.
Біріншіден, қытайлықтар – бұл патриоттық сана-сезімі өте жоғары дамыған
Екіншіден, қытайлықтар шетелде аяғына тұрып алғаннан кейін, жерлестеріне көмектесіп,
Осы жерде Ресей ғылым академиясының Әлеуметтік-саяси зерттеу институтының Әлеуметтік
Дегенмен сол Рыбаковскийдің мәлімдемеуі бойынша, миграциялық жер аудару мен
Пекиннің қытай иммигранттарына қатысты саясаты.
● Әлемнің түкпір-түкпіріне жеткен қытай иммиграциясы ғасырлар бойы қалыптасып,
● Бүгінгі таңда қытай көші-қоны алып экономикалық күшке айналуда.
Үкімет алдына біріншіден, шетелдік қытай капиталын ҚХР-ға максималды түрде
● Қытай барлық жерлерде де аккультурацияға ұшырамай, оғаш өмір
Екінші мәселе қытай диалектілердің көптігімен түйіседі. Көпғасырлық тарих барысында
● Қытай ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін игере алып,
● Қытай үшін өзінің шетелдегі жас мамандарының қайта оралуы
● Қытай иммиграцияның «табиғи» үрдісіне жол ашып, оны сақтауға
● Қытай дәстүрінің қаншалықты жетік дамып, қытайлықтар сана-сезімінде берік
● Қытайда өзге мемлекеттерден келген қытайлық кәсіпкерлер жиі кездеседі.
1950-1960жж.. Малайзия, Индонезия, Бирма, Үндістанда қытайлықтарға қарсы өткен толқулардан
Аталған саясаттың арқасында Қытайдан жеке мақсаттарды көздеп заңды түрде
Қытайдың Дүние жүзі сауда ұйымына кіруі, халықаралық еңбек бөлінісі
Қытай жетекшілігі бүгінгі таңда даму стратегиясын нақтырақ белгілеу қажеттілігімен
Қытай көші-қонының Посткеңестік елдерге келтірелік қаупі қандай? Бұл сұраққа
Халықтың орналасу тығыздығы әр жерде әр қалай: Қазақстан, Ресей
Демографиялық жағдайдың осындай көрінісінде посткеңесттік мемлекеттерге жақын болашақта шетелден
Қытай көші-қоны жерімізге табиғи жолмен ғана емес, ҚХР-дың ресми
Біріншісі – «демографиялық қысым» - атына ие болған Қытай
Екіншісі – Қытай күш-қуатының, яғни, демографиялық потенциалды, әскери және
Үшіншісі – Қытайдың экономикалық дамуы көршілес елдердің бай табиғи
Аталып кеткен факторлар қытай көші-қоны үрдістеріне табиғи, физикалық түрде
Біріншіден, Қытай көші-қонын реттейтіндей ТМД шеңберінде халықаралық келісім шарттар
Екіншіден, ТМД елдерінің алында үлгі аларлық Ресей Федерациясының Қиыр
Ресей тәжірибесі көрсетіп тұрғандай, Қытай көші-қоны мәселесін орынды шешу
Дегенмен осы мәселелерге алаңдап отырғанда, қытай көші-қоны үрдісі басталып,
Қытайлықтардың көші-қонын реттеу арқылы біз көршілес Қытай Халық Республикасымен
III тарау.
«Қытайдағы қазақ диаспорасы: тарихтық, құқықтық аспектісі» тақырыбын
3.1. «Қытайдағы қазақтардың тарихи-құқықтық жағдайы» тақырыбын мектеп бағдарламасына енгізу
Бүгінгі таңда қазақ тарихының салаларында зерттелмеген тың дүниелер жеткілікті.
Баршамызға мәлім мектеп бағдарламасында аталған тақырыпқа байланысты сағат саны
Менің ойымша ең алдымен мектеп оқушыларын «диаспора» ұғымымен таныстыру
«Диаспора» - грек тілінен шыққан «таралу» деген мағына білдіреді.
Қазіргі кездегі саяси ғылымда «диаспора» деген ұғым этникалық саясаттың
классикалық
конфликты
системалық
Бұл мигранттардың шешім шығарып, жүріп кетуіне байланысты.
А) Реалды, нақты кіріс пен шығынды салыстыру жолдары (классикалық
Б) Амалсыз экономикалық және саяси қысым арқылы (конфликты теория)
С) Салыстырмалы күштеудің көп себептілігі (системалық теория)
Халықтың миграциясы диаспораға тән қасиет – бұл адамдардың араласуы,
Миграция анықтау үшін мына параметрлермен танысу керек.
аралығы (ұзақ немесе қысқа)
ұзақтылығы (уақытша немесе тұрақты)
шекараны кесіп өту (ішкі, сыртқы)
қатыстыру аудандары (қала мен ауыл арасы немесе ішкі халық
шешімінің қабылдану және саяси әсері (күшпен немесе ерікті түрде)
себептері (экономикалық, саяси, экологиялық)
адамдардың санының қатысуы (көпшілік немесе дербес, әлеуметтік ұйым және
Қазақ диаспорасы ұзақаралықтағы миграция арқылы құрылды, басында уақытша кейін
«Диаспора» ұғымын талқылауда, оны үш құрылымнан тұратын қатынас түрінің
әртүрлі лингвистикалық, діни, тарихи формадағы этникалық топтар.
туған жері, яғни географиялық аудандардағы этникалық топтардың байланысты.
мемлекетке келуі, яғни басқа елдерде қазіргі кезде тұрып жатқан
Тарихтан көптеген диаспоралар белгілі. Соның ішінде үш негізгісі –
Қазақ диаспорасы көп құрамды диаспора қатарына жатпайды, оның құрамы
Жалпы Қытайдағы қазақ диаспорасын бөле-жара қарастыруға да болады, олардағы
Аталған мәселені төмендегідей түрде талдап көрсетуіме болады:
Қытайдағы қазақ диаспорасы жайлы қалам тартқан зерттеушілердің еңбектерін өзекті
Бұл тақырыпты Қазақстан тарихы, құқық негіздері, адам және қоғам,
Қандастарымыздың елімізге қайта оралуына байланысты қажеттіліктерді саралап, біздің елдің
Оқыту технологиясының әдістемелік жүйеден айырмашылығы мақсатқа жеткізер нәтижиені алдын-ала
Қазіргі оқыту бағыттарында дидактикалық жүйе арқылы педагогикалық технологияны әр
Психотехнология-(негізгі психикалық теория бойынша) сөздерді қоғамға деген көзқарастары өзгереді.
Информациялық кибернетикалық технология (механизмдік байланыс арқылы құрылымын жасайды).
Диалогты технология – (сұрақ және жауап ретіндегі жұмыс):
әр түрлі түсініктер бойынша логиканы дамыту жолдары;
өмірге, дүниеге деген көзқарастары оқушы мен мұғалімдердің арасында өзгереді;
әр түрлі логикалық- мәдени блоктар арқылы оқушылардың ішінде келіспеушіліктер
Имитатциялық технология (ойын) мәселен: ойын моделі, рольдік ойындар.
Толық технологиялық ұсыныстар бойынша байланысты өңдеп, жаңартуға, тесттердің түрлері
Акмеологиялық технология - әр оқушының оқыған, алған білімінің жетістігі,
Зерттеу технология – (ұлы ашулар арқылы оқыту).
Тренингтік технология-оқушының іскерлігі междағдысың нәтижесін тексеру. Мұнда алған білімінің
Проекті (конструкторшы) технология- проект арқылы оқушы мен жұмыс жасау.
Видео технология – аудиозвуктар арқылы әр түрлі киновидеофилімдерді оқыту
Осы айтылған қазіргі әр түрлі әдістер мен тәсілдердің жаңа
Танымдылық таптардың біріне айырмасы, оның бірі өз шешімін табуда
Мұғалім түрлі деңгейдегі тапсырмалармен жұмысты алғаш бастаған кезде, алдымен
Қазақстан тарихын оқушыларға ұсынылған сұрақтар мен тапсырмалар біртіндеп түсіп,
Шығармашылық деңгейдегі тарихи ойлау таным тапсырмалардан ойдағыдай шешуді қажет
Таным таптарын шешу өздігінен шығармашылық ойларының дамуына әкелмейді, түрлі
3.2. Қытайдағы қазақ диаспорасына қатысты, құқықтық
қатынастарды мектепте оқыту.
Сабақ – мектепте оқушыларға білім және тәрбие берудің негізгі
Қазіргі білім беру саласына мемлекеттік білім стандартының енгізілуіне
Осы міндетті орындаудың бір жолы – оқушыларды топқа бөліп
Әрбір оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру, ойлау, еңбек ету
Оқыту барысында қолданылатын көптеген педагогикалық ой – түрлерінің маңызы
Оқушылардың ойлау қабілетін қалыптастыруда өтілгелі отырған жаңа тақырыпты оқушыларға
Иммитациялық (қимыл – қозғалыс)
Проблемалық (Тақырыптық)
Сюжеттік (Драма, иницинировка)
Ситуациялық
Творчестволық
Рольдік (ережеге бағынбайтын)
Рольдік (ережеге бағынатын)
Іскерлік (басқару, экологиялық)
Ұжымдық (командалық)
Жарыс сайыс (топтық)
Нәтиже көрсету ойыны т.б. болып бөлінеді
Тағы бір ойын сабағының басты түрі дискуссиялық ойын сабағы.
«Дөңгелек үстел» - бұл белгілі бір оқушылар тобы –
«Эксперимент комиссиясының отырысы» - мұнда оқушылар 4 – 6
«Форум» - бұл ойын жоғарыда аталған ойындарға ұқсас, бірақ
«Симпозиум» - бұл пікірталас ойынында топ жетекшісі өз көзқарасын
«Дебат» - қарама – қарсы екі команданың жарыссөзі арқылы
«Аквариум техникасы» - бұл ойын техникасы екі шешімі екі
Проблеманы шешу барысында сынып мүшелерінің барлығының көзқарастарының біркелкі болуын
Ал бұл ойындардың жүргізу әдістемесі төмендегідей:
Ойынның мәні мен мазмұнын ашу.
Ойынның мақсатын анықтау.
Ойынның түрі мен формасын анықтап алу.
Ойын шартын жасап, түсіндіру.
Ойын ұйымдастыру барысындағы мұғалімнің ролі.
Оқушының іс-әрекеті.
Ойынды бақылап, қорытынды жасау.
Ойын соңында ойын барысындағы кемшіліктер мен ойынның қорытындысын міндетті
Аталған ойын түрлерін ойын сабағында қолдау өте тиімді болып
Оқушыны басқа адамның рөліне енгізіп, оның ойын, сезімін, іс
Оқушының сабақта алған білімі эмоциялық бояуларымен, сезімдік әсермен қабылданып,
Іс - әрекет ойнына дайындалу барысында оқушының тарихи білімі
Құқық негіздері пәні қоғамдық білім көзі болғандықтан, әр оқушының
Қазіргі таңда білім беруде пікір сайыс технологиясы ойын технологияларының
«Оралман қандастырымыздың құқықтық қорғалуы» атты тақырыпты мектепте пікір сайыс
1. Сабақ тақырыбы: Оралман қандастырымыздың құқықтық
2.Түрі: Дәстүрлі емес ойын технологияларын қолдану арқылы.
3. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Оқушыларды өткен тақырыптар бойынша білімдерін жинақтау және
ә) тәрбиелік: Оқушыларды Ата Заңымызды сүюге, еңбекқор, адал болуға
б) дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін,тарихи танымын, сонымен қатар қабілетін
Көрнекіліктер:
Нормотивтік құқықтық актілер.
4. Әдіс-тәсіл:
Қарама – қарсы екі команданың жарыссөзі арқылы бір проблеманы
5. Сабақ барысы:
Ұйымдастыру: Оқушыларды түгендеу, сабаққа дайындау.
6. Жаңа сабақ:
Мұғалімнің кіріспе сөзі:
Қазіргі кезде Қытайда тұратын отандастарға қолдау көрсету, тарихи отанына
Қазіргі кезде Қытайдағы қандастарымыздың Қазақстанмен қарым-қатынасындағы, қоныс аударып орналасуындағы
Қазақстанға көші-қон квотасынан тыс өз қаржысымен келген қазақтардың «оралман»
Шетелдегі қазақтарға қазақ диаспорасының өкілі деген куәлік беру үшін
Қазіргі кезде Қазақстанда шетелден келіп азаматтық ала алмай жүргендер
«ҚР азаматтығы туралы» заңының 3-бабында, «Халықтың көші-қоны туралы заңының»
Шетелдегі отандастарды қолдауға қатысты әлі күнге дейін шешілмей жүрген
Бұл саладағы және бір күрделі мәселе - әлі күнге
7. Жарлықтармен және заңдармен жұмыс:
«Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың Мемлекеттік бағдарламасы ҚР Президентінің 1996
«ҚР азаматтығы туралы» заңы
«Халықтың көші-қоны» туралы заңы
«Шетел азаматтарының Қазақстан Республикасында болуы туралы» Ереже
8. Пікір сайыс:
Топ оқушылары екі командаға бөлінеді. Өзара келісім арқылы немесе
«Жақтаушы» топтың міндеті: «Оралман қандастарымыздың құқықтық қорғалуына жағдай жасалған»
«Даттаушы» топ бұған қарсы пікір білдіріп, дәйек, фактілермен «Оралман
Ойын басталады.
Конструктивтік бөлім.
Ортаға «Жақтаушы» топтың І спикері шақырылады.
Оның басты атқаратын жұмысы, өз позициясын қорғау. Өз пікірін
Ортаға «Даттаушы» топтың І спикері шақырылады.
Міндеті, қарсы уәж келтіріп, өз позициясын дәйектермен қорғап шығу.
Ортаға «Жақтаушы» топтың ІІ спикері шақырылады.
Оның басты атқаратын жұмысы, өз позициясын қайтадан толықтырып,қорғап шығу.
Ортаға «Даттаушы» топтың ІІ спикері шақырылады.
Міндеті, Жаңа фактілер арқылы қарсылас командаға қарсы уәж келтіріп,
Сөз парламентарийге беріледі. Парламентарий ол яғни ойынды сырттан қадағалап
Сараптама бөлімі.
Ортаға «Жақтаушы» топтың ІІІ спикері шақырылады.
Оның басты атқаратын жұмысы, бүгінгі ойында өзінің командасы қандай
Ортаға «Даттаушы» топтың ІІІ спикері шақырылады.
Оның басты атқаратын жұмысы, бүгінгі ойында өзінің командасы қандай
Ескерту:
Ойын барысында қарсылас командалар бір-біріне сұрақ қоюына рұқсат беріледі.
Ойынның аяқталғанын төрешілер хабарлап, ойында қай команданың басым түскенін
9. Жаңа сабақты бекіту:
Жаңа сабақты бекіту ойын түрінде жүргізіледі. Түсіндірілген сабақтың қаншалықты
9.1. Блиц- сұрақ
Сұрақтар топ арасынан белсенді аралысып отырмаған оқушыларға арналады. Оқушыны
Дүниежүзілік қазақтар қауымдасытығы қашан құрылды?
Аталған ұйымның төрағасы кім?
Қытайдағы жалпы қазақ диаспорасының саны қанша?
Диаспора дегеніміз не?
Көші-қонды реттейтін қандай нормативтік құжаттарды білесің?
Азаматтық дегеніміз не?
Миграция терминіне қандай анықтама берер едің?
т.б. сұрақтар
Қорытынды.
Қазір Қытайдағы қазақтармен байланыс жасау жөнінде жұртшылық арасында екі
Бұл пікірдің біріншісі – халықаралық жағдай, түрлі заңдық, құқықтық
Қытайдағы қазақтардың ұлт ретінде өсіп-өркендеуі және ата-жұртқа оралуы –
Екіншіден, Дүниежүзілік қазақтар қауымдастығы жасаған «Шетелдегі отандастарды қолдаудың 2003-2007
Ендеше, Қытайдағы отандастарымызбен байланыс жасау, олардың атажұртқа оралуына қолдау
Қытайдағы екі миллионға жуық қазақтардың мәселесі күн тәртібінде тұр.
Консулдық мәселелер бойынша үстіміздегі жылдың 15–21 мамыр аралығында Пекинде
Егеменді ел болып, іргемізді бүтіндеп отырған кезде ұзақ жылдар
Қазақ қазіргі өскелең халықтардың бірі. Оның демографиялық мүмкіндігі өте
Төрткүл дүниедегі қазақ халқының кіндік жұрты, қара шаңырақ –
Қосымшалар
Қолданылғанған әдебиеттер тізімі
ЦДНИ Ф.1п, 2оп, 2098д., 1920-1928г.г. Каталог.
ЦДНИ Ф.15п, 10оп., 2753д., 1932-1939г.г.
ЦДНИ Ф. Р-256., 61 д., 1929-1930г.г.
ЦДНИ Ф.7п, 54оп.,20210д., 1919-1991г.г.
ЦДНИ Ф.1, связка 58., 824д.
ЦДНИ Ф.3. 1оп., коробка 15., 209д.
ЦДНИ Ф.з. 1оп., коробка 28., 450д.
Жақсылық Сәмитұлы «Қытайдағы қазақтар» А-2000ж.
Халифа Алтай «Алтайдан ауған ел» А-2000ж.
Дәлелхан Жаналтай «Қилы заман-қиын күндер» А-2000ж.
Бақытбек Бәмішұлы «Тұмарлы таң» А-2003ж.
Зардыхан Қинаятұлы «Монғолиядағы қазақтар» А-2001ж.
В.А. Мойсеев «Джунгарское ханство и казахи /17-18 вв/»
Шетелдегі отандастарды қолдаудың 2003-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
Тілек Дәулетов «Дүние жүзі қазақтары қауымдастығының шежіресі»
Су Бихай «Қазақ мәдениетінің тарихы» А-2001ж.
«Қытай жерінде» Совет еріктілерінің естеліктері. 1925-1945 ж.ж.
А-1977ж.
Қабдеш Жұмаділов «Соңғы көш» І-ІІ кітап, А-1981ж.
«Қазақ» газеті энциклопедиясы. А-1999ж.
Қабдеш Жұмаділов «Таңғажайып дүние» А-1999ж.
Қабдеш Жұмаділов «Тағдыр» А-1988ж.
Нәбижан Мұқаметханұлы «Қытайдағы қазақтардың қоғамдық тарихы»
А-2000ж.
23. Сыроежкин К.Л. «Казахи в КНР: очерки социально-экономического и
культурного развития» М-2003ж.
24. Амангелді Айталы «Ресей, Монғолия және Қытай қазақтары» А-2005ж.
25. Мендикулова Г.М. «Диаспора и ирредента: история и современность»
26. Гүлжан Ахметбекқызы «Қытайдағы қазақтардың саяси жағдайы мен
әлеуметтік өмірі» А-2002ж.
27. Ескекбаев Дәурен «Қазақ диаспорасы: бүгіні мен болашағы» А-2003ж.
28. // Жаршы 1998 №3, 2002 №10, 2002 №2,
29. // Қазақ елі 1997ж. 7 наурыз, 1997ж. 28
30. // Түркістан 2002ж. 7 қараша (№45) 7б.
31. //Егемен Қазақстан 2002ж. 9 шілде (№156) 2б.
32. //Қазақ тарихы 2002ж. 2 тамыз (№2) 37-41б.
33. // Шалқар 1998ж. 7 тамыз, №15.
34. // Жұлдыз 1996ж. №11, 198-199б.
35. //Столичное обозрение 1998ж. 27 наурыз, №12.
36. //Ақиқат 1992ж. №9, 31-37б.
37. //Қазақ әдебиеті 2003ж. 21 қараша.
38. //Новое поколение 1995ж. №26.
39. // www.yandex.ru
40. // www.kazinternt.kz
41. // www.tarlan.kz
42. // www.aikyn.kz
- 8 -
оқушы
мұғалім
мұғалім
мақсат
құрал
қоғам
форма
әдіс
мазмұн
болжам
аспап
мұғалім
принциптер
әрекет
информация
дидактикалық
сапа
дара
лылық
тиім
ділік
ұжым
дылық
жүйелілік
Көрнекілік
сана
лы
біразділік
ғылымилық
түсініктілік
Теория мен практикалық байланыс
Техни
калық
Өзбетті
лік
Диалог
тік
Мәселе қойғыш
Ұжым
дылық
Көп сапалық