Мазмұны
Кіріспе .........................................................................................................................3
І – тарау.
1.1 К.Қасымұлы бастаған көтерілісінің басталу себебі.................................5
1.2 Ұлт-азаттық көтерілістің қозғаушы
1.3 Орыс қамалдарына шабуыл, көтерілістің қарқын алуы.......................16
ІІ – тарау.
2.1 К.Қасымұлы бастаған көтерілістің жеңілуі...........................................24
2.2 К.Қасымұлы бастаған көтерілістің тарихтағы маңызы........................29
Қорытынды .............................................................................................................33
Пайдаланылған әдебиеттер .................................................................................34
Жұмыстың мақсаты :
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің негізгі мәнін ашып
Жұмыстың мақсатына орай мынадай міндеттер алға қойылды:
Көтерілістің алғышарттарына талдау жасау;
Көтерілістің барысы және тарихи маңызын зерттеу;
Статистикалық мәліметтерге тарихи тұрғыдан назар аудару;
Көтерілістің жеңілу себептері мен сипатын ашып көрсету.
Кіріспе.
Кенесарының саяси көзқарастарының
Көтеріліс бүкіл үш жүзді
Көтерілісті пайдаланып , бұрынғы артықшылықтарын қайтарып
Көшпелі феодалдың дербес мемлекеттің
Кенесары бастаған ұлт-азаттық көтерілістің
Кенесары көптеген шайқастарда өз
Көтерілістің негізгі мақсаттары:
Қазақ елінің патшалы Ресейдің
Қазақ жерлерін бекіністер мен
Қоқандықтардың тепкісіндегі қазақтарды
Кенесарының орыстарға күресі емес, орыс империясына қарсы күрес.
Қырғыздарға қарсы күрес бұл екі туыс халықтың арасындағы
Қазақ – қырғыз қатынастары, орыс – поляк қарым
Қазақстанды түгелдей шарпыған Кенесары көтерілісі ойдым – ойдым
І тарау
1.1 К.Қасымұлы бастаған көтерілістің басталу
1822 жылы Сібір қазақтары туралы устав далалық
12 Разрядты шенеуніктерге теңестірілген болыстық сұлтандар аудандардың басында
Қазақтардың ХҮІІІ-ХІХ ғасырларда болған барлық
Қозғалыстың бүкіл халықтылығы, кең қанат
Кенесарының көтерілісіне қазақтың басты
Кенесары «қазақтардың ежелгі тәуелсіздігін
Халық бұқарасының жанына жақын
Көтеріліске байғұстардың қатысқаны туралы
Кенесары ордасына арнайы барған
Ақырында Мейер де: « Кенесары туының
Сонымен бірге, көтеріліске Торғай және Ырғыз
Полковник Бизановқа берген жауабында
Өзінің жауабында Шерман Асатов
Соғыс жағдайында төлеңгіттер Кенесары
Кенесары батырларының әлеуметтік құрамы
Аталған батырлардың барлығы Кенесарыны
Айта кететін бір жай, сыртқы
1.2 Ұлт – азаттық көтерілістің қозғаушы күштері
Архив деректері тек қана
Кенесары және оның серіктері
Көтерілісшілердің Ағыбайға деген ерекше құрметі
Ағыбай көтерілістің соңына дейін
Кенесарының екінші бір атақты
Бұқарбай батыр да Кенесарының
Кенесары қозғалысына қазақ қоғамының
Көтеріліске белсене қатысқан сұлтан
Күшік Айшуақов көтерілісшілер қосынында
Кенесары көтерілісіне ру шонжарлары-билер
ХІХ ғ. 20-30 ж. патша өкіметі
Көтерілістің алғашқы күндерінен бастап
Қару-жарақ шеберлері рөлін атқарған
беріп, бастық етті. Олардың бәрін
Үкімет өзінің елшілері және
Қашқын орыстың біреуі Кенесарының жеке
Кейбір қашқын орыс солдаттары
Кенесары қолына түскен орыс
Кенесарының армиясында қашқын татарлар да
Басқа ұлыстар өкілдерінің көтеріліске қатысуының маңызы мен
Сонымен бірге Кенесары қосынында
Кенесары көтерілісіне қатысушылардың құрамы, міне,
Саржанның өлтірілуі қазақтардың ұлазаттық
Абылай ханның немересі, Қасым сұлтанның
Кенесары 1802 ж. қазіргі Көкшетау
Кенесарының атасы Абылай хан
біріктіруге ұмтылған. Қазақстанды басып алуға тырысқан
Халық аңызы бойынша, Абылай жас
Халық аңыздарымен қиссаларында жырланған
Кенесары көтерілісшілердің көсемі ретінде
Кенесары атқа мінуді және
Кенесарының қызметінде қазақ қоғамындағы
Кенесары 1837 жылы көктемде,
«Ата-бабаларымыз мұра еткен,- деп жазды
Күткендей-ақ бұл хаттар жауапсыз
1837 жыл Ақмола приказының
1837 жылдың соңында оларға
Ақмола приказы аумағындағы мұндай
Ақтау қамалын салу кезінде
Сібір өкімет орындары бөлініп шыққан
Менкович 1837 жылы 4
Көтеріліске шыққан қазақтар ұсақ
Патша өкіметінің қоқан -лоқысы
Чериковтың шағын отряды Кенесарының
Бұл екі арада Кенесары патша
1837 жылдың соңына қарай көтеріліске
1.3 Орыс қамалдарына шабуыл көтерілістің қарқын алуы
1838 жылы Кенасары соғыс қимылдарын көктемде Ақмола
Сұлтан Күшік Айшуақовтың райларынан қайтармақ
айналған қамал әлі де
Ақмоланы талқандаған соң Кенесары
Саудагерлердің шығындары да әжептәуір. Тройцкіден немесе Петропавлдан
Кенесарының мұнысы дұрыс
Алайда 1838 ж. соңына қарай
Қозғалыстың сипаты мен ерекшелігін
Орта жүз аумағындағы қазақтардың
Кенесары өзінің жасауылдары арқылы
Қыпшақ, Жаппас, Жағалбайлы руларының Орта
Сібір өкімет орындарының қарамағынан
Кенесары жағына шыққан сұлтандар
Ол сұлтандарды өзіне жау
Кенесары көтерілісшілерге материалдық көмек
Қозғалыстың сипатын түсінуге үлкен
Әбілхайырдың бастауымен 1730 жылы
1840 жылдың басында Кенесарының
1840 жылдың соңында Орынбор
Бұл тыныстаудың Кенесары қозғалысының
Қазақ руларының белді өкілдері
Кенесары әрекетін бақылап отырған
Шынында да, 1841 жылдың
Бұл заңды құбылыс еді.
Барлық ұлт-азаттық қозғалыс халықтың
Ташкент құсбегі Орта жүздің
Мұндай бас тарту Кенесарының
1841 жылы қыркүйектің басында Кенесары
Созақтың, бірнеше қамалдар мен
1842 жылы сәуір айының
Кенесары өзінің Хиуамен достық
Бекіністер салынған соң көтерілісшілер
Ырғыз бен Торғай ауданын
Кенесары сондай-ақ 100 жігітке
Рүстем Абылаев елшілерді жақсы
Сонымен бірге Кенесары қазақ
жайында Орынбор Шекара Комиссиясына
Біршама нақты мәліметтер Көшімбет
«Кенесары шақырған кеңеске әртүрлі
Кеңесте Торғай мен Ырғыз
Ұлы жүз аймағына қоныс
ІІ тарау.
2.1 К.Қасымұлы бастаған көтерілістің
Кенесары Торғай мен Ырғыздан
Хиуа мен Бұқар арасында
әскерімен ел ішіне екінші
Бұқарда тұрған Ресей саудагерлерінің көптеген
Бұқар мен Хиуа арасында
Ұзаққа созылған өзара соғыстан
Бұқар мен уақытша бітім
Кенесары үшін Сырдария маңында
Кенесары өзінің негізгі күштерін
Кенесарының Қоқанмен күресінің мақсаты
Орынбор Шекара Комиссиясының төрағасы генерал-майор Ладыженский жансыздардың
Кенесары көмек сұрап Шөмекей, Керей,
Ұлы жүздің қонысында Кенесары
Осы көтерілістерді зорға басқан
қуатты мемлеркетпен ашық күреске
1845 жылы Ұлы жүз
Қоқан билеушілері қырғыз манаптары
Қоқан әскерлері кетісімен осындағы
Орыс әскерлерінің алдыңғы бөлігінің
қырғыздар бар және олармен
Үкімет Кенесары көтеріліске Ұлы
Ұлы жүздің сұлтандары өз
«Біздің мекенімізге келген Кенесары
Қоқанның билеп-төстеуіне қарсы бірлесіп
Кенесары сонымен бірге, Ұлы
Шынында, Ұлы жүздің біршама
Қырғыздармен қатынасын шиелністірмеу үшін
1846 жылдың орта шеніне
Қырғыздар жағынан елші болып
Кенесары Қалығұлмен қазақтармен қырғыздар
істер бойынша Кенесарымен ақылдасып
Уақытша бітімді көп кешікпей
2.2 К.Қасымұлы бастаған көтерілістің тарихтағы маңызы.
1847 жылы Кенесары қырғыздар
«Кенесарының сансыз көп жақтастарын
Феодалдық қоғам жағдаындағы ұлт-азаттық
Кенесарының қатыгездігін оның шыққан
Кенесарының қырғыздармен шайқасының тағдыры
Екіншіден, қазақ сұлтаны Рүстем
Сыпатай мен Рүстем көрсеткен
қырғыздары шекара манап Жантай
Үшіншіден, Қоқан бектері өз әскерлерін
мынадай ұсыныс жасады: «Маған Тама
жігіттермен қырғыздар шебіне шабуыл
Кенесары барлық аттарды сойып, тек
Кенесары мен Наурызбай әрқайсысы
Кенесары өзінің отряды мен
Қоршаудан шығуға тырысу сәтсіз
Өзін өлтірер алдында Кенесары
Кенесары өзін өлтірер алдында,
Батыс Сібір генерал-губернаторы Горчаков
Соңғы шайқаста, Сібір қырғыздарының шекара
Өкімет қырғыз манаптарының Кенесары көтерілісін басуда
«Оның осы істе септігі
Қапал уезінің қазақтары Кенесары
Қорытынды.
Кенесары Қасымовтың көтерілісінің біршама
Ресейдің Оралдан арғы шет
Ұлы Абылай заманындағы егеменді
Кенесары ханның өз басы,
Пайдаланылған әдебиеттер
1. А. Кенесарыұлы «Кенесары және
2. Б.Амалбеков Көкшедегі Кенесары асы»
3. Вяткин М.П. «Қазақ КСР тарихының
4. Е.Бекмаханов «Қазақстан ХІХ ғ. 20-40
5. К.Қасымбаев «Кенесары хан»
6. К.Есмағанбетов «Қазақстан шетел әдебиетінде»
7. «Қазақстан тарихы» Т-3 Алматы
8. «Қазақстан тарихы» Алматы 1994
9. М.Ементаев Тарихтағы қаһарман тұлға»
10. М.Мағауин «Қазақ тарихының әліппесі»
11. М.Зерендіұлы «Кенесары үңгірі» Көкшетау
12. Серебрянников «Түркістан өлкесі» Ташкент
13. Рязанов А. «Орынбор өлкесі» Орынбор
14. Х.Маданов, Ч. Мусин «Ұлы дала
15. Хан Кене Алматы 1993
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. ХVIII – ХІХ ғасырлардағы болып
Тақырыптың мақсаты:
Көтерілістің алғышарттарына талдау жасау;
Көтерілістің барысы және тарихи маңызын зерттеу;
Статистикалық мәліметтерге тарихи тұрғыдан назар аудару;
Көтерілістің жеңілу себептері мен сипатын ашып көрсету.
Зерттелу дәрежесі:
Қазақ – қырғыз қатынастары, орыс – поляк қарым
Түйін:
Кенесарының орыстарға күресі емес, орыс империясына қарсы күрес.
Қырғыздарға қарсы күрес бұл екі туыс халықтың арасындағы
Қазақстанды түгелдей шарпыған Кенесары көтерілісі ойдым – ойдым
. Е.Б.Бекмаханов «Қазақстан ХІХ ғ.
. Қ. Салғарин “Хандар кестесі”
. Нысанбай жырау «Кенесары ,
. М.Ементаев «Тарихтағы қаһарман
. Середа «Бунт киргизского султана
. Ж.Қ.Қасымбаев «Кенесары хан» А.1993
. Нотто В.О. « О степных
. А.Кенесарин «Кенесары и
.Степняк К. «К.Қасымов тарихына
.Салтабаев «Қырғыз тарихының материалдары»
. Вяткин М.П. «Қазақ КСР тарихының
Симолин В. « Оренбургскии листок» 1989 ж.
. Романовскии Д.И. «Орта Азия жөніндегі
. Орлов А.В. «Оренбурскии листок» 1889
. Ж.Көпеев Т-3. Қолжазбаның 81-б.
. Серебринников «Түркістан өлкесі»
. Рязанов А. «Орынбор өлкесі»
. Ядринцев Н. «Сібір отар
. Рычков «Орынбор өлкесінің тарихы»
. Е.Т.Ыбырай «Кенесары бастаған
Ахмет Сұлтан Кенесарыұлы «Кенесары
2