Мазмұны
Кіріспе 2
1 ТАРАУ . ҚАЗІРГІ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ КӘСІПОРЫН
1.1 Кәсіпорындағы қаржы ресурстарын басқару жүйесінің қызмет ету
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы қаржы менеджменттің мәні мақсаты
2-ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ МӘНІ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 11
2.1 Қаржылық менеджердің біліктілік сипаты және оның функциялары
2.2 Қазақстан кәсіпорындарындағы қаржылық менеджменті 20
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер 27
Кіріспе
Қазақстанда нарықтық экономика барған сайын үлкен қарқын алуда.
Қазақстан Республикасының аумағында кәсіпорындардың келесі түрдері құрылып жұмыс
Адамдардың бірігуі ретінде серіктестік, олардың қызметіне құрылтайшылар тікелей
Капиталды біріктіру ретіндегі қоғам;
Қарапайым азаматтардң өндіріске қатысу нысанындағы өндірістік коперативтердің нысаны;
Мемлекеттік кәсіпорындар.
Шарушылық қоғам үш түрде болуы мүмкін:
Акционерлік қоғам
Жаупкершілігі шектеулі шаруашылық қоғам
Қосымша жауапкершілігі шектеулі шарушылық қоғам
Меншік нысанының әртүрлілігі Қазақстандағы қаржы рыногының пайда болуы
Қаржылық қатынастар келесі негіздерден пайда болады:
Ұйымдармен кәсіпорындар арасында жиынтық табысты қалыптастыру мен бөлу
кәсіпорынның акцияларын шығару мен тарату кезінде;
Валюталық қорды пайдалану кезінде кәсіпорындармен және шетелдік әріптестер
Қаржылық менеджмент немесе қаржылық ресурстарды және қатынастарды басқару
Шағын бизнесте қаржыларды басқару үшін бүхгалтермен экономистің біліктілігі
Ірі бизнестегі қаржыны басқару үшін қаржылық бизнес саласында
Нарықтық экономика оның үлгілерінің әр-түрлілігі кезінде мемлекет реттеумен
Қазақстанның экономикасының көтерлуі, бұған кең ауқымды теориялық білімдері
Міне, сондықтан да қазіргі таңда біздің республикамызда қаржылық
Бұл курс жұмысы, кәсіпорындағы және қазіргі таңдағы
1 ТАРАУ . ҚАЗІРГІ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ КӘСІПОРЫН
1.1 Кәсіпорындағы қаржы ресурстарын басқару жүйесінің қызмет ету
Кез-келген бизнес келесі үш басты сұрақтарды қоюмен оған
Кәсіпорын алдына қойылған мақсаттар мен міндеттерді орындауға мүмкіндік
Қаржыландырудың көздерін қайдан табу қажет және олардың тиімді
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігімен қаржылық тұрақтылығыгн қамтамасыз ететін қаржылық
Бұл мәселелер кәсіпорынды басқарудың жалпы жүйесінің негізгі бірден-бір
Ø
Шаруашылық субъектісін, сондай-ақ оның кадрлық құрамын басқару жүйесін
Сурет-2
2-суретте көрсетілген схема типтік болып табылмайды, оның құрамы
Үлкен емес кәсіпорындарда қаржылық директордың рөлін әдетте бас
Кез келген ірілеу компания белгілі бір дәрежеде
Қаржылық менеджердің аясында әдістер мен тәсілдер көп түрлі.
Бірінші топқа несиелеу, саудалық – қарыздық операциялар, кассалық
Екінші топқа қаржылық жоспарлау, салықтық жоспарлау, болжау әдістері,
Осы екі топ арасындағы аралық жағдай орталықтандырылған реттеудің
Қаржыларды басқарудың ақпараттық қамтамасыз ету жүйесінің негізі
Қаржыларды басқарудың техникалық қамтамасыз ету жүйесі дербес болып
Қаржыларды басқарудың кез келген жүйесін қызмет етуі құқықтық
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы қаржы менеджменттің мәні мақсаты
Бухгалтерлік есепке қарағанда қаржылық менеджмент дербес ғылым ретінде
Бұл бөлім өзінің одан ары дамуын бағалы қағаздардың
Соның ішінде 60 – жылдарында У. Шарп, Дж.
Анағұрлым танымалдықты арбитражды баға қылыптасу теориясы алды. (Arbitrage
САРМ басқа екі альтернативті үлгілері – опциондар бағасының
Қаржылық активтердің және ақпараттың құнының өзара байланысы
50-жылдарының екінші жартысында капитал құрылымының теориясымен қаржыландырудың көздерінің
Барлық аталған жаңалықтардың ішінен екі бағыт – портфель
Қаржылардың қазіргі таңдағы теориясының шеңберінде қаржылық менеджменттің қолданбалы
Басқару теориясының, қаржы теориясының, бухгалтерлік есептің сараптамалық апаратының
Бұл пәннің мазмұнды бөлігі әр түрлі жағдайда анықталуы
Инвестициялық саясат
Қаржы көздерін басқару (яғни құралдарды қайдан алуға болады
Дивидендтік саясат
Революцияға дейінгі Ресейде қаржылық менеджменттің дербес ғылым ретіндегі
Қаржылық есептер капитализмнің пайда болуымен қалыптасты, бірақ жеке
Коммерциялық ғылымының негізін қолданылуы әр бір қаржылық операцияны,
Экономикасы дамыған елдерде қаржылық анализді капитал рыногындағы анализдің
Сонымен, қаржылық менеджментке қатысты бұл бағыт әлеуметтік экономикада
90-жылдардан жүзеге асырылған экономиканың нарықтық қатынастарға көшуі, соның
2-ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІНІҢ МӘНІ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
2.1 Қаржылық менеджердің біліктілік сипаты және оның функциялары
Қаржылық менеджердің біліктік сипаты оған оның теориялық дайындығына
Келесілерді білу қажет:
Менеджмент теориясын
Қаржының, несиенің, ақша айналымының теориясын
Қаржылық менеджмент теориясын
Бухгалтерлік есепті
Экономикалық статистиканы, статистикалық есепті
Қаржылық, несиелік, банктік, биржалық қызметінің саласында ҚР заңнамасын
Халықаралық есеп және сыртқы экономикалық қызмет бойынша нормативтік
Бағалы қағаздардың түрлерін және олардың айналымдарын. Бағалы қағаздардың
ҚР ішкі қаржылық рыногындағы операциялардың жүргізілу ережесімен тәртібін
Халықаралық қаржы рыногында операцияларды жасаудың негіздерін
Шаруашылық субъектісінің экономикасының негіздерін
Экономикалық анализдің әдістемесі мен әдісін
Іс жүргізуді және корреспонденцияны
Келесілерді жасай білу қажет:
Бухгалтерлік балансты оқу
Шаруашылық субъектісінің статистикалық, бухгалтерлік және оперативтік есебін білу
Қаржылық ақпаратты білу
Шаруашылық субъектісінің сауда - өндірістік және әсіресе қаржылық
Капитал салу бойынша шаралардың экономикалық тиімділігн анализдеу мен
Капитал салудың нәтижелерін болжамдау, нақты шешімдерін қабылдау мен
Қаржылық ресурстарды пайдаланудың бағдарламасын жасау
Қаржылық ресурстарды пайдалану бойынша және қаржылық жоспарды орындау
Қаржылық жоспарды құру
Банкттерге, салық қызметіне өзге де басқа да органдарына
Қаржылық мәселелер бойынша басқару органдырмен және шаруашылық субъектілерімен
Қаржылық жоспардың, қаржылық бағдарламаның көрсеткіштерінің орындалуына, қаржылық ресурстарды,
Қаржылық менеджердің қызметі.
Қаржыларды жоспарлау
Қаржылық жоспарлау бұл кәсіпорынның дамуын қамтамасыз ету үшін
Осыны басшылыққа ала отырып, қаржылық жоспарларды перспективті, ағымдағы
Перспективті және ағымдағы жоспарлаудың мысалы болып бизнес-жоспар табылады.
Бизнес-жоспарды құру сөзсіз кәсіпорынды ішкі басқаруды қамтамасыз етеді.
Кәсіпорынның барлық қызметі рентабельді болу, кәсіпорынның жұмысының нәтижелеріне
Жалпы қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді жоспарлауды ажыратады.
Негізінен кәсіпорындарда қысқа мерзіміді жоспарлау қолданылады, және бір
Бюджеттің дәйектілігінің деңгейін бекітетін жалпы ережелер жасалынады. Бірінші
Жоспарлау мақсаты әр түрлі кәсіпорында әртүрлі. Жоспарлаудың функциясына
Бюджет бақылау үшін негіз болып табылады. Бюджеттегі жоспарлардың
Бюджет үйлестіру құралы ретінде. Бюджет өндіріс, шикізат сатып
Бюджет міндет қою үшін негіз ретінде келесі кезеңге
Бюджет құзіретті бөлу құралы ретінде. Бюджеттің жоспарының кәсіпорын
Жоспарлауды ұйымдастыру кәсіпорынның көлеміне байланысты. Өте шағын кәсіпорында
Бөлімшелердің бюджеті бір бірінен алшақталмған, есептеу кезінде мысалы,
Кәсіпорындағы жоспарлау туралы әдебиеттерде әдетте бюджетті құру бойынша
Break-down және Build-up екі тәсілі қарама-қарсы тенденцияны білдіреді.
Жоспарлау процесі кәсіпорын екі негізгі экономикалық аяда жоспарлау
Айналым капиталын қажеттілікті жоспарлау. Кәсіпорында пайдалану жоспарын жүргізу
Негізгі капиталға деген қажеттіктің жоспарлау. Кәсіпорынның даму аясына
Бұл қаржылық жоспарлауды кәсіпорынның стратегиялық жоспарлау процесіне енгізу
Табыс көзін жоспарлау. Кәсіпорын қорларының өнімді сатудан түскен
Сапалық жоспарлау қажетті қорды тек уақытнан ғана емес,
Болжау
Қаржылық менеджменттегі болжамдау – объектінің қаржылық жағдайының өзгеруін
Ұйымдастыру
Қаржылық менеджменттегі ұйымдастыру қызметі белгілі бір тәртіптер мен
Реттеу
Қаржылық менеджменттегі реттеу – берілген параметрлерден ауытқу туындағанда,
Ынталандыру
Қаржылық менеджменттегі ынталандыру қаржылық қызмет жұмыскерлердің өздерінің еңбектерінің
Үйлестіру
Қаржылық менеджменттегі үйлестіру – барлық мамандардың, басқару апаратының
Қаржыларды басқару
Активтерді басқару
Көптеген кәсіпорындардың қорын жұмсап жаратудан келесі негізгі бағыттар
Активтердің ұлғайюы. Қолма-қол ақша, сатудан түскен кіріс, запастар,
Пассивтердің азаюы. Кәсіпорынның пассивті басқаларға берешек жағдайың барлығы:
Меншік иелеріне төлемдер. Жеке кәсіпорындардағы және серіктестіктердегі активтерді
Ағымдағы активтерді басқару
Ағымдағы активтер ретінде кәсіпорын бір жыл ішінде пайдаланатын
Айналым капиталын тиімді пайдалану. Айналым капиталының қажеттілігі үшін
қажетті материалдарды сатып алуды жоспарлау
қатаң өндірістік жүйелерді енгізу
жаңа қоймаларды пайдалану
сұранысты болжауды жетілдіру
жедел жеткізу
Айналым капиталындағы қажеттілікті қысқартудың екінші жолы, басқа мақсаттар
Айналым капиталының шығындарын қысқартудың үшінші жолы қолма-қол ақшаларды
Негізгі активерді басқару
Негізгі активтерге фирма бір жылдан аса уақыт пайдаланатын
Негізгі капиталды алу шешімі капитал салымының және олардың
Қаржыгерлер үшін негізгі капитал басты болып табылатын жағдау,
Бақылау
Қаржылық менеджменттегі бақылау, қаржылық жұмысты ұйымдластыруды және қаржылық
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
Кәсіпорын қаржылық жағдайын ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
Кәсіпорынның тұрақты қаржы жағдайы бірнеше кезекте келесідей сапалы
Талдаудың міндеттері болып қаржы талдауын жалпы бағалау, мақсатты
Әртүрлі қызметтік бағыты мен кәсіпорын қаржыларын жоспарлау және
Негізгіге 100 минималды еңбекақының құнынан кем емес және
Кәсіпорынның қаржы жағдайын анықтайтын маңызды фактор ретінде оның
Норамаланған айналым құралым болып өндіріс және өнімді өткізу
Өндіріске қызмет көрсететін айналым қаражаты, материалдары, құны аз
Кәсіпорынның қаржылық қызметін талдау үшін мәліметтердің негізгі көзі
2.2 Қазақстан кәсіпорындарындағы қаржылық менеджменті
Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент тиімділігі көп жағдайда пайдаланылатын
Нақты кәсіпорын үшін, қаржылық менеджменттің ақпараттық көрсеткіштерінің қалыптасу
Бірінші топқа елдің жалпы экономикалық дамуын білдіретін
Бұл топқа келесі көрсеткіштер жатады.
Мемлекеттік бюджет табыстарының көлемі
Мемлекеттік бюджет шығыстарының көлемі
Бюджет тапшылығының мөлшерінің көлемі
Ақшы эммисиясының көлемі
Халық табыстарының көлемі
Хылықтың банктегі салымы
Инфляция индексі
ҚР Ұлттық банкінің есептік ставкасы
Бұл топ көрсеткішетрінің қалыптасуы мемлекеттік статистика мәліметтерінің жарияланымына
Екінші топқа кәсіпорынның салалық құрылымын сипаттайтын негізгі ақпараттық
Бұл топқа келесі көрсеткіштер жатады:
өнімге баға индексі
негізгі қызмет бойынша пайдаға салық салу ставкасы
активтердің, соның ішінде айналым активтерінің жалпы құны
пайдаланылған капиталдың, соның ішінде жеке капиталдың жалпы сомасы
өндірілген (өткізілген) өнім көлемі.
Бұл топқа контрагенттер мен бәсекелестердің қызметін сипаттайтын көрсеткіштерді
Бұл топ көрсеткіштерінің қалыптасу көздеріне прессаның есептік материалдарының
Үшінші топқа қаржылық рыноктың коньюктурасын сипаттайтын көрсеткіштер жатады.
Бұл топқа келесі көрсеткіштер жатады.
биржалық және биржадан тыс қор рыногында айналатын негізгі
қор құралдарының негізгі түрлерінің сұранысы мен ұсынысының
қор құралдарының негізгі түрлері бойынша мәмлелердің көлемі мен
қор рыногындағы баға динамикасының жанама индексі
коммерциялық банктердің депозиттік және несие ставкалары
жекелеген валюталардың ресми бағамдары және т.б.
Төртінші топқа кәсіпорынның басқару және қаржылық есеп
Бұл топтың көрсеткіштер жүйесін қаржылық менеджментің ақпараттық базасының
Бұл топтың көрсеткіштерінің артықшылығы болып қалыптасуының тұрақтылығы, сенімділігінің
Қаржылық есепке алу көрсеткіштері оның негізіне сүйенетін қаржы
Қаржылық есеп берушілік – кәсіпорының қаржы жағдайы туралы
Кәсіпорынның қаржы есеп берушілік көрсеткіштерінің шеңбері негізінен екі
кәсіпорын меншік иелері;
басқару персоналы және кәсіпорын жұмысшылары;
кәсіпорында тікелей жұмыс істемейтін тұлғалар, бірақ тікелей қаржылық
Қоғамдық өндірісті мемлекеттік реттеу қызметні жүзеге асыратын билік
Қаржылық есеп берушілік көрсеткіштерінің екінші тобы - кәсіпорын
Қазақстан Республикасындағы «Бухгалтерлік есеп туралы» заңға сәйкес қаржылық
бухгалтерлік баланс;
қаржы-шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы есеп беру;
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру.
Баланстың екі бөлігі болады: жоғарғы бөлікте активтер тізіледі,
Компанияның қаржылық құрылымы кәсіпорынның қаражаттарының қалыптасу көздері тізілетін
Пайдалар және шығындар туралы есеп беру компанияның
Пайда және шығындар туралы есеп беру, компанияның өндірістік
1995 ж. бухгалтерлік есеп берушілінің құрамына «Ақша құралдарының
Ақша құралдарының қозғалысы туралы есеп компанияның ақша құралдарында
Жоғарыда айтылған есеп беру мәліметтерін талдаудың 2-ші бөлімі
Қарастырылған коэффициенттерді талдау кәсіпорынның динамикадағы қаржылық жағдайының жалпы
Қорытынды
Жалпылай айтқанда қаржы менеджменті дегеніміз – бұл кәсіпорынның
Қаржы менеджментінің негізгі міндеті – қаржыны басқарудың кәсіпорынның
Бүгінгі таңда әлемдік жетекші компаниялардың іскерлік стратегиясы бәсекелестік
қаржылық дағдарысты немесе қолайсыз жағдайларды болдырмау;
өндіріс және өнімді өткізу көлемін арттыру;
бәсекелестермен күресте жетекші орынға ие болу (қаржыгерлердің көзқарастары
кәсіпорын құнын барынша арттыру.
Қаржы менеджменті бәсекелестік ортадағы ортадағы ролі өндіріс барысын
Кәсіпорынның қаржы менеджменті мен маркетингтік саясатының бәсекелестік ортадағы
Кәсіпорын қандай да бір нарықта немесе салада болмасын,
Маркетингтік зерттеулердің маңызды көрсеткіштері – бұл тауардың сұраныс
Отандық кәсіпорындардың бәсекелестік қабілетін арттыру кәсіпорындардың өз тарапынан
Біріншіден, дамыған елдермен салыстыруға келмейтін отандық кәсіпорындарға мемлекеттік
Екіншіден, технологилық жағынан артта қалғандық. Өнеркәсіп саласындағы көптеген
Үшіншіден, қаржы менеджерлерінің, маркетингтік мамандардың, брокерлер мен дилерлердің
Төртіншіден, құнды қағаздар нарығының бәсекелестік қабілеті. Барлық елдерде
Жоғарыда аталған факторлар, сонымен қатар отандық кәсіпорындардың бәсекелестік
Қолданылған әдебиеттер
Анташов В.А. Уварова Г. В. Экономический советник менеджера.
Анализ финансов предприятия в условиях рынка. – М.,
Баймухамбетова С. С. Финансовый менеджмент. – А.: Казак
Бернстайн Л.А. Анализ финансовой отчетности: теория, практика и
Бригхэм Ю. Ф. Энциклопедия финансового менеджмента. – М.,
Бригхэм Ю. Ф., Гапсиски Л. Финансовый менеджмент. Полный
Ван Хорн Дж. К. Основы управления финансами. –
Друри К. Введение в производственный и управленческий учет.
Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
Как понимать и использовать финансовую отчетность / [Пер.
Карлин Т.Р. Маклин III Альберт Б. Анализ финансовых
Ковалев А. И., Привалов В. П. Анализ финансового
Коллас Б. Управление финансовой деятельностью предприятия. – М.,
Маршалл. Дж. Ф., Викул К. Бансал. Финансовая инженерия.
Негашев Е. В. Методические рекомендации по составлению финансовой
Нурсеитов Н. А., Нурсеитов А. А. Финансовый менеджмент.
Павлова Л. Н. Финансы предприятий. – М, 1998.
Павлова Л. Н. Финансовый менеджмент. – М.: “Банки
Радостовец В. К. Организация финансового учета. – А,
Рэй Вандер Вил. Управленческий учет. – М.: “Инфра-М”,
Савицкая Г. В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. –
Стоянова Е. С. Финансовый менеджмент: теория и практика.
Стоянова Е. С. Практикум по финансовому менеджменту. Учебно-деловые
Уткин Э. А. Финансовый менеджмент. - М., 1998.
Учет и анализ в управлении малым бизнесом. Пособие
Финансовый менеджмент. Под ред. Палека Г. Б. –
Шеремет А. Д., Сайфулин Р. С. Финансы предприятий.
Хэлферт Э. Техника финансового анализа. – М.: “ФиС”,
Амортизация как главный источник финансирования. А. Токберген, Ш.
// Каржы–Каражат – Финансы Казахстана:№1 1998 стр.85-8.
// Каржы–Каражат – Финансы Казахстана: № 5 1998
// Каржы–Каражат – Финансы Казахстана: № 6 1998
28
Кәсіпорындағы қаржы жүйесінің хұқықтық және нормативті қамтамасыз етілуі
Қаржы басқарудың бөлімше кадрлері
Қаржылық
құралдар
Қаржылық
әдіс
Қаржылық
ақпарат
Қаржылық басқарудың
Техникалық ортасы
Жүйелік басқару
Басқару Объектісі
Өндіріс
Рынок
Бюджет,
Меншік иелері,
контрагенттер
Қаржы ресурстарының көзі
Қаржы
Қаржылық қатынас
Ақпарат ағымы
Ақпарат ағымы
Ақша ағымы
Материалдық ағым
Қаржы басқаруының ұйымдық құрылымы
Ақша ағымы
Директорлар құрылтайы
Президент
Өндіріс бойынша вице-президент
Қаржы бойынша вице-президент
Сату бойынша
Вице-президент
Бас Қаржы директоры
Бас
бухгалтер
Қаржылық жоспар
Инвестицияларды қаржыландыру
Қаржы мен басқару
Несиелік саясат
Салық пен басқару
Отчет құру
Ішкі және сыртқы аудит
құру
Қаржылық есеп
Басқару есебі
Ақпарат пен қамтамасыз
етілу