Жоспары:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
ІІ.1. Жабық тұқымдылар (гүлді өсімдіктер) бөлімінің жалы сиаттамасы, таралуы
ІІ.2. Алғашқы жабық тұқымдылардың шығу тегі және дәлелдері
ІІ.3. Құрылысы
ІІ.4. Көбеюі
ІІ.5. Маңызы, экологиясы
ІІ.6. Классификациясы
ІІ.6.1. Қос жарнақтылар класы
ІІ.6.2. Дара жарнақтылар класы
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе.
Жоғары сатыдағы өсімдіктер – өсімдіктер әлемінің негізгі екі тобының
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің қарапайым тобы қырықбуын, мүк және қырықжапырақтәрізділердің
Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер (лат. Embryophyta) - күрделі дифференциалданған көпжасушалы
Палеонтологияда: бүкіл өсімдіктер әлемінің екі үлкен тобының бірі; екінші
Жоғары сатылы өсімдіктер бірнеше типтерге жіктеледі, олар — мүкке
ІІ. Негізгі бөлім
ІІ.1. ЖАБЫҚ ТҰҚЫМДЫЛАР (ГҮЛДI ӨСIМДIКТЕР) БӨЛIМI
(отдел покрытосеменные – Angeospermae)
Жабық тұқымдылар бөлiмi осы кездегi өсiмдiктер дүниесiнiң iшiндегi жақсы
Жабық тұқымды өсiмдiктерде гүл көбею мүшесi болып табылады.Осы гүлдерде
Жабық тұқымдылардың гүлдерiнiң бiр- бiрiнен мөлшерi, пiшiнi, түсi және
Жалпы сипаттамасы. Қазiргi кездегi жабық тұқымдыларға ағаштар,бұталар, шөптесiн өсiмдiктер
Кейбiр жабық тұқымдылар- аса үлкен өсiмдiктер. Мысалы эвкалипттердiң биiктiгi
Ашық тұқымдылар мен жабық тұқымдылардың
айырмашылықтарын көрсететін белгілер
Жабық тұқымдылар
Спорофиті
1.Ағаштар, бұталар, шөптесін өсімдіктер (-бір, -екі немесе көпжылдық).
2. Вегетативтік органдары көптеген әр түрлі гистологиялық элементтерден тұрады,
3. Арнайы маманданған вегетативтік органдары болады – түйнектері, тамырсабақтары,
4.Тұқымбүрлерін жеміс
жапырақшалары жауып тұрады. Ағаштар, сиректеу, бұталар.
Вегетативтік органдарының гистологиялық элементтері онша көп бола бермейді, көпшілігінің
Арнайы маманданған вегетативтік органдары болмайды.
Тұқым бүрлері тұқымдық қабыршақтың үстінде ашық жатады.
Гаметофиті
Аналық гаметофиті – сегіз клеткадан тұратын ұрық қабаты.
Аталық гаметофиті – тозаң, вегетативтік және генеративтік клеткадан тұрады.
Аталық гаметофиті – тозаң, бірнеше проталлиальді, антериальды және вегетативтік
Ұрықтануы
1. Қосарланып ұрықтанады, спермияның бірі жұмыртқа клеткасынан, 1.
Тұқымы
Тұқымы тез пайда болады, 3-4 аптадан бір вегетативті кезеңге
Эндоспермі триплоидты (3п).
Ұрықтың 1-2 тұқым жарнағы болады. Тұқымның пайда болуы
Эндоспермі гаплоидты (п).
Ұрықтың тұқым жарнағы көп жағдайда екіден көп бөлінеді.
Тұқым тұқымдық қабыршақтың үстінде ашық жатады.
ІІ.2. Алғашқы жабық тұқымдылар
Жабық тұқымдылардың шығу тегі және олардың мүмкін болған арғы
Оған мынадай бір мысал келтірсек жеткілікті болады. Жер бетінде
Әдетте жабық тұқымдылардың шығу тегін, гүлдің шығу тегімен байланыстырады.
Осы айтылғандардан, жабық тұқымдылардың арғы тегі тек ашық тұқымды
1954 жылы белгілі ботаник-географ және систематик-эволюционист М.Г.Попов жабық тұқымдылардың
Алғашқы тұқымдастық топтарды ағаштардың түрлері түзген, соңдықтаңда эволюция зоналар
Жабық тұқымдылардың шьгғу тегінің «будаңдасу процесі теориясы» гүлді өсімдіктердің
ІІ.3. Құрылысы
Жабық тұқымдылардың кейбіреулерінің өсімді кезеңі, яғни тіршілік ету
Жабық тұқымдылардың өте биік, сондай-ақ өте аласа түрлері де
Гүлді өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы орасан
Спорофиттердің өмірлік формасы – ағаштар, лианалар, бұталар, шөптесін өсімдіктер.
ІІ.4. Көбеюі
Жабық тұқымдылардың гүлдері бірінен-бірі мөлшері, пішіні, түсі және
Сонымен, ұрықтанған жұмыртқа жасушадан ұрық пайда болады. Орталық
Қазіргі кездегі жабық тұқымдыларға ағаштар , бұталар ,
Спорофитте гүлдер пайда болады, ал оларда микро- және мегаспоралар
ІІ.5. Маңызы
Гүлді өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы орасан
Гүлді өсімдіктердің халық шаруашылығында және ғылыми медицинада
Ауыл және халық шаруашылығының әр түрлі салаларының дамуына байланысты,
Өсімдіктерді табиғи жағдайда зерттеу әр түрлі экспедициялар ұйымдастырумен тікелей
Гүлдi өсiмдiктердiң табиғаттағы және халық шаруашылығындағы маңызы. Гүлдi
Гүлдi өсiмдiктердiң халық және ғылыми медицинада кеңiнен қолданылатын
Ауыл және халық шаруашылығының әртүрлi салаларының дамуына байланысты, өсiмдiк
Өсiмдiктердi табиғи жағдайда зерттеу әр түрлi экспедициялар ұйымдастырумен тiкелей
Біздің планетамыздың табиғатында жабық тұқымдылардың маңызы өте зор. Қазіргі
ІІ.6. Классификациясы
Жабық тұқымдылар ертеден қос жарнақтылар және дара жарнақтылар кластары
Айтып кеткен жөн, қос жарнақтылар мен дара жарнақтылардың деңгейінде
Қос жарнақтылар
Ұрықтың екі тұқым жарнағы болады.
Ұрықтық тамырша келешегінде жанама тамырлары бар кіндік тамырға айналады;
Сабағы өсімдіктің өсу барысында жуандайды, өйткені өткізгіш шоқтары ашық;
Жапырақтары жай және күрделі, жүйкеленуі торлы.
Гүлдерінің мүшелері 5 қатар, сиректеу 4 қатар түзіп орналасады.
Дара жарнақтылар
Ұрықтың бір ғана тұқым жарнағы болады.
Ұрықтық тамырша біршама ертерек өледі, кіндік тамырдың орнына қосалқы
Сабағы жуандамайды, өткізгіш шоқтары жабық, сабақтың көлденең кесіндісінде
Жапырақтары жай, параллель немесе доға тәрізді жүйкеленген болып келеді.
Гүлдерінің мүшелері 3 қатар түзіп орналасады.
ІІ.6.1. Қос жарнақтылар
Қосжарнақтылар немесе Магнолиописидтер класы (Dicotyledoneae Magnoliopsida) Белгілі өсімдіктердің жартысынан
Гүл – бір гүлдіден гүл шоғырына, насеком арқылы тозаңданудан
Магнолиидтер класс тармағы (Magnoliidae), Магнолиялар тұқымдасы (Magnoliaceae). Магнолиялар тұқымдасы
Магнолия
Тіршілік формалары – ағаш, көбіне өте ірі, кейде бұталар.
ІІ.6.2. Дара жарнақтылар класы.
Даражарнақтылар класына астық тұқымдастарының, қиякөлеңдердің, лалагүлділердің, т. б.
Дара жарнақтылар шамамен барлық гүлді өсімдіктер тұқымдасының және барлық
Дара жарнақтылардың көпшілігі – шөптесін. Аздаған ағаш түрлері кездеседі.
Қазіргі кезде дара жарнақтылар мен қос жарнақтылардың арасындағы туыстық
Жабық тұқымдылардың екі класының арасындағы тығыз бірлестікті дара жарнақтылардың
Дара жарнақтылармен қос жарнақтылардың арасындағы филогенетикалық қатынас үш бағытта:
1. Дара жарнақтылар - қос жарнақтылардың ұрпағы.
2. Қос жарнақтылар - дара жарнақтылардың ұрпағы.
3.Дара және қос жарнақтылар - қандай да бір
Осы гипотезаның үшіншісі көптеген күдік тудырады және осы бағытты
Дара жарнақтылардың ұрығының екеу екендігіне эмбриологиялық көрсетулер дәлел болып,
Анатомиялық жағынан да дара жарнақтылардың қос жарнақтылардан шықты деген
Дара жарнақтыларда өткізгіш шоқтары шашырай бір шеңбердің бойында, яғни
ІІІ. Қорытынды.
Қорыта келе айтарымыз, жабық тұқымдылардың шығу тегі және олардың
Осы айтылғандардан, жабық тұқымдылардың арғы тегі тек ашық тұқымды
Жабық тұқымдылардың табиғи топтарын гүлдерінің құрылысына және өмірлік формаларына
Гүлді өсімдіктердің халық шаруашылығында және ғылыми медицинада
Ауыл және халық шаруашылығының әр түрлі салаларының дамуына байланысты,
Пайдаланған әдебиет
↑ Solanaceae Juss., nom. cons. . Germplasm Resources
Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002
↑ Биология:Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған оқулық.
Қазақ энциклопедиясы
Ағелеуов Е., Дөненбаева К., Агитова К., Иманкулова С. Ботаника.
Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2000.
Мухитдинов Н.М., Бегенов А.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы мен
Мәкенова М. Ботаника курсының практикумы. Алматы, 2000.
Сыбанбеков К.Ж., Игісінова Ж.Т., Шәріпханова А.С. Өсімдіктер анатомиясы. ШҚМУ,
Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д.,
Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме