Тақырыбы: «Азаматтық сот өндірісінің дайындау сатысы»
Ж О С П А Р
І - тарау. Азаматтық істерді сотта қарауға әзірлеу
маңызы.
ІІ - тарау. Азаматтық істі сотта қарауға дайындау
талапкер мен жауапкерден істің мән-жәйы жөнінде сұрастыру.
Іске қатысушылардың тобын анықтау және мүдделі тұлғаларды іске
Істе прокурордың, мемлекеттік органдардың қатысуы
Куәларды шақыру туралы және куәлардың берген жауаптарын пайдалану
Жазбаша және айғақтық дәлелдемелер туралы мәселелерді шешу
Азаматтық істерді дайындаудағ сараптама тағайындау
Сот тапсырмалары.
ІІІ - тарау. Кейбір азаматтық істерді соттың
К І Р І С П Е
Елімізде соңғы кездердегі қоғамдық қатынастардың әсіресе экономикалық қатынастардың
Азаматтық және басқа да материалдық-құқықтық қатынастарды реттеудің құқықтық
Қазақстан Республикасы соттары мен судьяларының мәртебесі конституциялық заңдармен
Негізгі соттың міндеті АІЖК-мен реттеледі. Сот түскен
Қазақстан Республикасындағы сот билігі Жоғарғы Сотқа және жергілікті
Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес Қазақстан Республикасында сот әділдігін
Сот ісін жүргізу тәртібі заңмен белгленеді.
Бітіру жұмысым судьяның істі сотта қарауға дайындау кезеңінде
Бітіру жұмысын жазу барысында әрекеттегі заңдар мен
Бітіру жұмысы кіріспеден және негізгі ІІ тараудан
І - Т А Р А У
Азаматтық істерді сотта қарауға
әзірлеу және оның маңызы.
Заңда белгіленген тәртіптен әрбір мүдделі тұлға өзінің бұзылған
Ең алдымен бұл құқықты жүзеге асыру азаматтық
Сот азаматтық істі қозғап оны қарауға кіріседі.
1.Өзінің құқығын қорғау немесе заң қорғайтын мүддесін қорғауды
2.Прокурордың арызы бойынша.
3.Заң бойынша белгіленген реттерде басқа адамдардың құқықтары мен
Талап істерін жүргізу жөнінде талап арыздары беріледі.
Ерекше өндірісте азаматтық іс қозғау құралы ретінде арыз
Істі қозғау үшін мүдделі азаматтың берген арыздарынан басқа
АІЖК - ң 170 бабына сәйкес, істі дұрыс
Азаматтық істерді сотта қарауға әзірлік дегеніміз не?
Яғни, ол азаматтық сот өндірісінің бір сатысы болып
Осы сұрақтардың барлығына ғалымдарға, тәжірибелері заң қызметкерлеріне, АІЖК
ҚР АІЖК- азаматтық істерді соттық қарауға дайындау
Азаматтық істерді соттық қарауға дайындау – азаматтық істер
Істі соттың қарауына дайындаудың мазмұны бұл, жасалатын іс
Әр азаматтық істі дайындау, оның күрделілігіне, қарапайымдылығына,
Нашар дайындалған іс көпке созылып, қате шешімдер шығаруға
Дайындығы дұрыс жүргізген іс – сот мәжілісінің бірінші
Іс жүргізу экономикасы тәртібін бұзу сот ісінде салыстырмалы
АІЖК - нің 167 – бабында
Азаматтың процесстің қылмыстық процесстен айырмашылығы, мұнда істі дайындау
Дайындалған әрекеттердің құқықтық регламентациясын іс жүргізушілік тәртіптің
Дайындық ісінің міндеті АІЖК 166 бабында көзделген. Ондағы
істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жәйларды анықтау;
тараптардың құқықтық қатынастарын және басшылыққа алынуға тиісті заңды
іске қатысатын тұлғалардың құрамы мен процестің басқа да
әрбір тарап өз пайымдауларын негіздеу үшін ұсынуға тиіс
Істі дұрыс шешуді қамтамасыз ету дегенді қалай түсінуге
Азаматтық істерді қараудағы соттың басты міндеті - әділетті
Істі дайындауды техникалық сипаттағы іс-шара деп қарауға болмайды.
Төрағалық етушунің істі дайындаудағы азаматтық іс жөніндегі
Екі тараптың қарсы келуі және дәлелді талаптар қою
Дәлелдемелер мен фактілер шеңберін дәл анықтау, заңды маңызы
Құқықтық қатынас- адамдардың ашық әрекеті және оқиға ықпалында
АіЖК талапкерлерге сотқа жазылған арызында ізденуге негіз болатын
Судья - даулы қатынастарды реттеуші құқық нормаларын тапқан
Өзін дұрыс емес немесе заңсыз жұмыстан шығарылды деп
Сот тәжірибесінде істі қарауға дайындауда қатып қалған қағида
Кез келген іздену талаптарын сөзсіз, қарапайым немесе күрделі
Екі жақтың заңды қатынастары, және жөнге салуды анықтау.
Тараптардың әрқайсысы өзінің талаптары қарсы пікірлеріне негіз етіп
Дәлелдемелерді тараптар және іске қатысушы басқа адамдар тапсырады.
Мәселені шешуде барлық қажет дәлелдер болмаса, сот шешімі
Сот органдарына қарауға алуан түрлі азаматтық істер түседі.
Берілген материалды тексеріп бітіп, қажетсіз істер қалған соң
Судьяның қарамағында әрқашанда жеткілікті дәлелделген материал бола бермейді.
Судья алдында дәлелденген материалдар толықтығын қамтамасыз етіліп тұрады.
Занды мүдделі қатысушылар шеңберін анықтау іс жүргізуде арыз
0лардың қатарына кейбір іс жүргізу ерекшеліктерін, істі қарау
Аззаматтық процессте прокурор кез-келген талапты ұсына алады. Кейбір
Мүдделі тұлғалардың аумағы және олардың процессуалдық жағдайды, құқықтары
Бірақ кез-келген жағдайда мұндай тұлғалар аумағы кеңімейді, мәселен,
Азаматтық процессте үшінші тұлғалардың қатысуы, азаматтық сот ісін
Процесске қатысушының жағдайын дұрыс анықтамау, ұйымдар мен жеке
Егер істі дайындау және оны қарауда мүдделі тұлғалар
Ана мен бала құқығын қорғау мемлекеттік органдардың қатысуынсыз,
Сот әділ де занды негізделген шешім шығару үшін
Алғашқы сот мәжілісінің табыспен немесе сәтсіз өтуі төрелік
Кей бір жағдайда сот мәжілісі ашылған соң, іске
Сотқа іс дайындау кезінде сотта іс қарауға әсер
ІІ ТАРАУ
Азаматтык істерді сотта қарауға судьяның
дайындау жөніндегі іс-әрекеттері
Істі дайындаушы судья басында тек арызданушыдан түскен
0сыны көре отырып, соттың қараукына жататын азаматтық істер
Онсыз істі қозғауға болмайтын іс жүргізушілік жағдайларды тексеру,
Судьяның істі қарауға дайындаудағы іс жүргізушілік әрекеттерде жүзеге
Аталған іс жүргізу әрекеттерін жүзеге асыру, бұл сотта
Іс бойынша істің мән-жәйларын толық және жан-жақты зерттеуді
Заңды және негізді шешім шығаруды қамтамасыз ету мақсатында
Даулы құқықтық қатынасты тура анықтау үшін немесе басқа
Тараптарды шақырып олардан жауап алу кезінде судья міндетті
Р. Гукасян өзінің РСФСР АІЖК-сі бойынша жеке судьяның
Іс тәжірибе көрсеткенгей көптеген жағдайларда іске қатысушы адамдарға,
Істі сот мәжілісіне дайындау барысында судья іске қатысуы
Бұл мәселені шешу барысында судья АІЖК-нің 52 бабында
Сонымен қатар судья дайындық сатысында, тиісті емес жауапкерді
Сотта істі қарауға дайындық тәртібі бойынша судья тараптарға
Сондықтан да мұндай түсіндіруді талап арыз беру құқығы
Іс бойынша дәлелдемелерді судья заң негізінде және берілген
1. Талапкер мен жауапкерді істің
мән-жайы жөнінде сұрастыру
В. Кутузов өзінің *Азаматтық істерді соттық қарауға дайындау*
Судья талапкерден жауап алып, іздену талабының негізі бойынша
Іздену талаптары бойынша кейбір фактілерді анықтау мақсатында талапкерден
В. Кутузов өзінің азаматтық істерді соттың қарауға дайындау
Арызды қабылдау кезіндегі жұмыстар жүргізу барысында арызданушылармен пікірлесе
АІЖК-нің 170 бабының негізінде судья талапкермен тікелей әңгімелесуді
Егерде соттың дәл сол тараптардың арасындағы дау жөнінде
Талапкер азаматтық сот өндірісінің бұл сатысында талаптарын қамтамасыз
Кейбір істі сотта іс қарауға дайындауда мысылы,үй
Мүлікті қамаудан босату туралы іс бойынша талапкерден түсініктеме
Мәселені шешуде негізгі белгі-жауапкерді шакыру туралы, іс дайындауда
Көптеген жағдайларда талапкер жауапкердің талаптарын негізді түрде мойындамауы
Жауапкердің пікірлесуге шақырылуы мақсатқа сәйкес деп айтуға
Талапкерді тергеуде және қажетті жағдайда жауапкерді тепкеуге ысты
Жоғарғы Сотының Пленумы жауапкердің талапқа қарсы, көңіл аударуға
Манызды процессуалдық әрекет істі қарауға сапалы және жоғары
Судья азаматтық істі сотқа дайындаған кезде жауапкерге қойылған
Жауапкердің пікірлесуге шақырылуы қойылып отырған мақсатқа
2.Істі прокурордың, мемлекеттік органдардың және ұйымдардың қатысуымен қарау
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, жоғарғы қадағалау азаматтық істер
ҚР Прокуратура туралы заңына сәйкес прокурор заңды бұзу
2001 жылы 13 желтоқсандағы ҚР Жоғарғы Соты азаматтық
азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс
бала асырап алу істері бойыншв;
нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану үшін прокурордың
ата-аналық құқықтан айырылу туралы істер.
Соттың тануы бойынша прокурордың азаматтық процеске қатысу міндеттілігін
басқа біреулердің құқықтарын қорғау үшін прокурордың сотқа жүгінуі
егер де тараптардың бір жағы кәмелетке толмаған
егер де тарап ретінде мемлекет немесе әкімшілік-аумақ қатысып
АІЖК 25-29 баптарында көрсетілген азаматтық істер қаралып отырса.
Прокурордың міндетті түрде азаматтық іске қатысуы туралы сот
Прокурор екі нысанады іске қатысады: 1. Азаматтық іс
2. Қорытынды беру үшін қатысуы.
АІЖК-нің 56,57 баптарына сәйкес мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі
Бұл аталған тұлғалардың азаматтық процеске қатысуы мүдделі тұлғалардың
Мемлекеттік органдар азаматтық процеске сотқа жәрдем беру мақсатында,
Жоғарыда аталған Жоғарғы соттың қаулысына сәйкес, АІЖК-нің 57
Мемлекеттік органдардың іс бойынша беретін қорытындылары сарапшының қортындыларынан
3. Іске қатысушылардың тобын анықтау және мүдделі тұлғаларды
Істі сот мәжілісіне дайындау барысында судья іске қатысуы
Бұл мәселені шешу барысында судья АІЖК-нің 52 бабында
Сонымен қатар судья дайындық сатысында, тиісті емес жауапкерді
4. Куәларды шақыру туралы мәселені шешу және куәлардың
Іс бойынша куәларды шақыру әрекеттері бойынша,судья бір қатар
Сот мәжілісіне шақырылған куәлардың шеңберін анықтау істі нәтижелі
АІЖК-нің 67 бабына сәйкес ,сот тек қана іске
Сот мәжілісіне шақырылған куәларды тым көп деп негізсіз
5. Жазбаша және айғақтық дәлелдемелерді дайындау және сұратып
Куәларды шақырту туралы өтініштен басқа,тараптардан жазбаша дәлелдемелерді
Азаматтық істерді соттың қарауына дайындау барысында судья ең
Дәлелдемелерді қамтамасыз ету куәлардан жауап алу, сараптпма жүргізу,
Әрбір азаматтық істер бойынша қажетті дәлелдемелер жиналуын сот
Жазбаша дәлелдемелерге және айғақтық зааттарға байланысты соттың жүргізуіне
Жоғарғыда айтылып кеткен ҚР Жоғарғы соты 2001 жылы
6.Азаматтық істерді сотта қарауға дайындаудағы сараптама тағайындау.
Сараптама тағайындау түсінігі АІЖК-нің 91 бабымен арнайы ғылыми
Сарапшы қорытындысы іс бойынша сот дәлелдемелерінің қатарында аталған(64
Сарапшының шешуіне қойылатын сұрақтар егер де, ғылым,техника, өнер
Егер сотта азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе әрекетке
7. Сот тапсырмалары.
АІЖК-нің 72 бабына сәйкес істі қараушы сот іске
Істі қараушы сот іске қатысушы тұлғалардың Қазақстан Республикасының
Соттың тапсырмасы туралы ұйғарымда қаралатын істің мәні, тараптар
Соттың тапсырмасын орындау АІЖК-нде белгіленген ережелер бойынша сот
Хаттамалар мен тапсыоманы орындау кезінде жиналған материалдар дереу
Егер іске қатысушы тұлғалар немесе тапсырманы орындаушы сотқа
Сот сот тапсырмаларын тек қана ерекше жағдайларда жүзеге
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 13 желтоқсан 2001 жылғы
Дайындау әрекеттерін судья әрбір іске байланысты өз ерекшелігін,
Азаматтық іс жүргізу құқығы теориясында, сот өндірісі сатыларының
Сонымен біз жұмысымызды қорыта келе, азаматтық істерді сот
1. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТЕР
Нормативтік актілер тізімі
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 ж.
“Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьялардың мәртебесі туралың
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу Кодексі. 1999 ж.
ҚР Жоғарғы соты пленумының қаулысы. 13 желтоқсан
ҚР Неке және отбасы туралы заңы. 17 желтоқсан
Арнайы зерттеулер мен оқулықтар
Авдюков М.Т. Принцип законности в гражданском судо-производстве. М.,
Абрамов С.Н. Гражданский процесс. М.: Юриздат 1984.
Актуальные проблемы гражданского права и процесса. Сборник статей.
Баймолдина З.Х. Гражданское процессуальное право РК. А., 2001.
Боннер А. Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству.
Восковский Е.В. Учебник гражданского процесса. Издание 2-ое. М.,
Вопросы гражданского процессуального гражданского и трудого права (Сборник
Гурбатов Н.М. Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству.
Гурбатов Н.М. Спавочник по подготовке дел к судебному
Гуреев П.П. Судебное разбирательство гражданских дел. М., ГосЮриздат,
Гурвич М.А. Учение об иске М., 1981.
Логинов П.В. Подготовка гражданских дел. // Советская юстиция.
Практика применение гражданского процессуального права. Свердловск, 1984.
Проблемы гражданского и трудового права и гражданского процесса.
Проблемы действия и совершенствования советского граж-данского процессуального законодательства.
Юдельсон К.С. Подготовка гражданских дел в Советском гражданском
ҚР Конституциясы, 30 тамыз 1995 ж.
ҚР АІЖК. 37 бап.
БаймолдинаЗ.Х. Азаматтық іс жүргіщу құқығы. Алматы,2001ж.
П.В. Логинов. Подготовка гражданских дел. М.,1960.
Постановления Пленумов Верховного Суда. Алматы, 2002.
Там же.
Юдельсон К.С. Подготовка дел в Советском гражданском процессе.
Там же.
Гурвич М..А. Учение об иске. М., 1981.
Гражданский прцесс. Под ред. Шакаряна М.С. М., 1998.
Юдельсон К.С. Подготовка гражданских дел в советском гражданском
Баймолдина З.Х. Гражданское процессуальное право РК. Алматы, 2001.
Баймолдина З.Х. Гражданское процессуальное право РК. Алматы, 2001.
В.Кутузов. Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству. //
АІЖК 13 желтоқсан 1999ж.
АІЖК-ні” 72-74 баптары. 13 желтоқсан 1999ж.
2