МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1.Экономиканы жаңарту жағдайында өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық тиімділігін арттырудың теориялық
1.1.Қазақстан экономикасын жаңарту: басымдықтары, міндеттері және кезеңдері
1.2. Өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық тиімділік көрсеткіштері
және оған әсер ететін факторлар
1.3. Қазақстан Республикасында өңдеуші кәсіпорындардың тиімділігін арттырудың өзекті мәселелері
2. Қазақстан Республикасында өңдеуші кәсіпорындардың қызметін және экономикалық тиімділігін
2.1. Қазақстан Республикасында өңдеуші өнеркәсіптің қазіргі жағдайын экономикалық талдау
2.2. «FoodMaster» ЖШС-нің экономикалық тиімділігін бағалау
3. Қазақстан экономикасының жаңару жағдайында өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық
тиімділігін арттыру
3.1.Қазақстанда өңдеуші кәсіпорындардың тиімділігін арттыру тетіктері
3.2. «FoodMaster» ЖШС-нің экономикалық тиімділігін арттыру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер көздері
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Өңдеушi өнеркәсiпте және қызмет көрсету саласында бәсекеге түсуге қабiлеттi
Шикізаттық ресурстар өндірісі мен экспортын белсенді дамыту ұлттық экономиканың
Бүгінгі күннің басты стратегиялық міндеті – экстенсивтіге негізделмеген, жоғары
Қазақстан Республикасы Үкіметі қызметінің орта мерзімді кезеңдегі стратегиялық мақсаты
Үкімет күш-жігерді Қазақстанның халықаралық бәсекеге қабілеттілігін және еліміздің азаматтарының
Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай, қолымызда бар мүмкіндіктерді
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес еліміздің әлемдегі бәсекеге
Бұл жолда Қазақстан мен өңірдің нақты жағдайын ескеріп, әрі
Біріншіден, қандай да бір табыстарға қолымыз жетіп үлгерген секторларды
Екіншіден, жаңғырта жаңартуды ешқандай алалаусыз Қазақстан экономикасы мен әлеуметтік
Диплом жұмысының мақсаты қазіргі экономикалық даму жағдайына сай экономика
Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі тиіс:
- экономиканы жаңарту жағдайында өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық тиімділігін арттырудың
- Қазақстан Республикасында өңдеуші кәсіпорындардың тиімділігін арттырудың өзекті мәселелерін
- Қазақстан Республикасында өңдеуші өнеркәсіптің қазіргі жағдайын экономикалық талдау;
- кәсіпорынның экономикалық тиімділігін бағалау;
- Қазақстанда өңдеуші кәсіпорындардың тиімділігін арттыру тетіктерін анықтау;
- кәсіпорынның экономикалық тиімділігін арттыру жолдарын ұсыну.
Бұл тақырыпты Оқаев Қ.О., Мамыров Н.Қ., Дәуренбекова А.Н., Ихданов
Зерттеу объектісі ─ «FoodMaster» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Диплом жұмысымның теориялық және әдістемелік негізін
Диплом жұмысының құрылымы кіріспе, үш бөлім, қорытынды, пайдаланылған
Кіріспеде тақырып өзектілігі, зерттелу дәрежесі, жұмыстың мақсаты және теориялық
Жұмыстың бірінші бөлімінде экономиканы жаңарту жағдайында өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық
Ал екінші бөлімінде Қазақстан Республикасында өңдеуші кәсіпорындардың қызметіне және
Үшінші бөлімінде Қазақстанда өңдеуші кәсіпорындардың эномикалық тиімділігін арттыру
1. Экономиканы жаңарту жағдайында өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық тиімділігін арттырудың
1.1. Қазақстан экономикасын жаңарту: басымдықтары, міндеттері және кезеңдері
Өнеркәсіп - шаруашылықтың шешуші саласы. Ол еңбек құралдарын, халық
Қазақстан экономикасының бір ерекшелігі, ол – жергілікті шикізатпен және
Сыртқы және ішкі нарықтардағы өзгерістерге байланысты экономиканың тұрақты түрде
Әлемдегі тауар, қаржы және валюта нарықтарында жиі кездесетін тұрақсыз
Көптеген мемлекеттер экономикасы әртараптандырылған. Соның нәтижесінде, олар әлемдік аренада
Елбасының 2007 жылдың ақпанындағы Жолдауында көрсетілгендей: Біз мүлдем жаңа
Дегенмен оған жету үшін талай қиындықтарды бастан кешіруге тура
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев қоғамдағы реформалардың алғашқы басталар шағында алдымен
Егемендік алардың қарсаңында, Қазақстанда өндірістің өңдеуші салалары өте мардымсыз
Сонымен, республикааралық экономикалық байланыстар үзілді, басқа жерлерден келетін жабдықтар
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары экономикада орын алған қатты күйзелістің себебі
Кешікпей нарыққа көшудің ауқымды реформалары басталды. Нарық экономикасына көшудің
Қазақстандағы жедел реформалар негізінде нарық экономикасы қалыптасты, олардың тиісті
Дегенмен, мүлікті жекешелендіру көптеген қайшылықтармен өтті. Мемлекеттік мүлікті қолындағы
1997-1998 жылдардағы әлемдегі, әсіресе, Оңтүстік Азия елдеріндегі, Ресей Федерациясындағы
Тұрақты даму жолы экономика саласында бұрынғыдан да ауқымды шаралар
Соңғы жыл мәліметтері тұрақты даму мысалы бола алады. 2005
Өнеркәсіптік өндіріс көлемінің өсімі 2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда
Сыртқы сауда айналымы 2006 жылы 37%-ға, оның ішінде экспорттың
Жұмыссыздардың саны 2,4%-ға азайды. Жұмыссыздық деңгейі
2005 жылғы 8,1%-ға қарағанда 7,8%-ды құрады. Халықтың нақты ақшалай
Қаржы секторы экономиканың ең серпінді дамып келе жатқан салаларының
Ұлттық Банк пен Үкімет қабылдап жатқан шараларға қарамастан,
2006 жылы инфляция деңгейі жеткілікті түрде жоғары деңгейде сақталды
Ұлттық қордың активтері 14 млрд. АҚШ долларына дейін өсті.
Соңғы 10 жылда ең төменгі жалақы 25 есеге
Қолымыз жеткен жетістіктер әрбір қазақстандықты қуантады. Алайда дүниежүзiлiк экономиканың
Осы кедергілерді жеңу үшін ашық экономиканы дамыту және оны
Мемлекет басшысының соңғы екі Жолдауы осы олқылықтардың орнын толтыруға,
Қабылданған бағдарламалардың бастысы ретінде Қазақстан Республикасының Индустриялық- инновациялық
Бұл Стратегия Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Елдегi жағдай туралы және
Тұтас алғанда Стратегияны iске асыру үш кезеңде: бiрiншi -
Бiрiншi кезең (2003-2005 жж.) басты түрде дайындық сипатындағы iс-шараларды
Екiншi кезең (2006-2010 жылдар) Стратегия iс-шараларын экономиканың барлық салаларында
Жеке сектордың, шетел инвесторларының, мемлекеттiк бюджет пен мемлекеттiк қаржы
Кейбiр кәсiпорындар құру нормаларын ескере отырып, индустриялық-инновациялық даму стратегиясын
Экономиканы әртараптандыру саласындағы бiрқатар iлгерiлеуге қарамастан экономиканы дамыту негiзiнен
Болжам бойынша 2010 жылы 2000 жылмен салыстырғанда ЖIӨ екi
Yшiншi кезең (2011-2015 жылдар) Стратегияны iске асыру бөлiгiнде аса
Индустриялық-инновациялық саясатты белсендi жүргiзу кезінде күтілетін нәтижелерді атап өтсем.
Стратегияны iске асыру:
ЖIӨ құрылымында өнеркәсiптiң үлестiк салмағын 2015 жылы 46,5%-тен 50-52%-ке
ЖIӨ құрылымында ғылыми және ғылыми- инновациялық қызметтiң үлестiк салмағын
арттыруға;
ЖIӨ құрылымында өңдеушi өнеркәсiп үлесiнiң төмендеу қарқынын 2000 жылғы
Сонымен қатар Стратегия iске асырылмаса, өнеркәсiптiк өндiрiстегi кен өндiру
Өңдеушi өнеркәсiптiң қосылған құнының құрылымында сапалық өзгерiстер болады. Металлургияның
өңдеушi өнеркәсiптiң қосылған құнының жалпы көлемiнiң 40,1%-нен 27-28%-ке дейiн
өңдеу үлесi 38,1%-тен 45-46%-ке дейiн өседi. Бұл ретте ғылымды
0,6%-пен салыстырғанда 9-11%-тi құрайды.
Стратегияның бірінші кезеңінде Қазақстанның даму банкі, Инвестициялық қор,
Қазақстанның Даму Банкiнiң негiзгi мiндетi ұзақ мерзiмдi және орташа
Ұлттық инновациялық қордың (ҰИҚ) мақсаты- технопарктер, бизнес-инкубаторлар салу, венчурлы
Қазіргі кезде Қазақстанда венчурлық қор жүйесін қалыптастыру үлкен маңызға
ҰИҚ өз жұмысының төрт бағытын анықтады; мұнай-газ секторына технологиялық
ҰИҚ түрлі деңгейдегі талдау жұмсытарын жүргізу, «Озық жетістіктер орталығын
Қор өз жұмысын Азаматтық зерттулер мен талдаудар жасау жөніндегі
Соңғы кездері қор шетелдік КИСО - систем, КИФАЛ және
ҰИҚ-ның қазіргі кезде алдында тұрған бірден-бір міндеті - ғылым
Қор ең үздік инновациялық шешім жасау жөнінде байқау ұйымдастыруда,
Экспортты сақтандыру жөнiндегi корпорацияның негiзгi мiндетi саяси және регулятивтiк
Қазақстанда 2015 жылға дейінгі кезеңде индустриалды-инновациялық даму бағдарламасын жүзеге
Қазіргі уақытта «кластер» барлық салалар, оның ішінде аграрлық кешен
Соңғы екі жылда осы және басқа бағыттарға әлемнің жетекші
Кластерлер бойынша жобалардың барлығы үшін жылына 2,5 миллион доллар
Аталған ғалымдардың кеңестеріне сүйене отырып елімізде жеті кластерді құру
Бәсекеге айрықша қабілетті елу елдің қатарына кіру үшін жеті
Аталған жоспарлардың табысты орындалуының кепілі экономиканың жоғары технологиялық бағытын
Президент Жолдауында осы заманғы ғылыми орталықтар мен «технологиялық парктер»
Үкімет 2005-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық жүйесін
Осы ашылған технологиялық парктердің ішінен Алматы қаласындағы технопарк жайында
Бұл парк ақпараттық технологияларды орындайды, жаңа жұмыс орындарын ашады,
Алатау технологиялық паркінде әлемнін ең озық компаниялары жұмыс істейді.
Технопарктің айналасында бизнес- инкубатор, білім беру орталығы, логистикалық, мәлімет,
Алатау Ақпараттық технологиялық паркі қазірдің өзінде сұйық кристалды панелдерді
Дәл осы бағыттар Қазақстан экономикасының жаңа өсу нүктелері болатындығы
1.2. Өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық тиімділік көрсеткіштері және оған әсер
Кәсіпорын тиімділігі – белгілі бір уақытта өндіріс ресурстарының барлығын
Кәсіпорын тиімділігі шығындардың ең төмен деңгейін сақтай отырып, еңбек
Экономикалық тиімділікті бағалау үшін өндіріс нәтижелері шығындармен салыстырылады:
Тиімділік ═ Нәтиже / Ресурстар (Шығындар)
Өндіріс нәтижелері деп өндірістің пайдалы соңғы нәтижесін түсінеміз. Ол
1) натуралды және құндық сипаттағы өнім көлемімен өлшенетін өндірістік
2) кәсіпорын қызметінің халықшаруашылықтық нәтижесі.
Белгілі бір уақыт кезеңіндегі кәсіпорынның өндірістік – шаруашылықтық қызметінің
Өндіріс тиімділігін өлшеу экономикалық тиімділік критерийлерін анықтауға мүмкіндік береді.
Өнім динамикасы мен ресурстар динамикасы (шығындарының) арақатынасы экономикалық өсу
Өндірістің экономикалық тиімділігінің жеткілікті жоғары қарқынды және бірыңғай өсуін
Өндіріс тиімділігі көрсеткіштердің бір-бірімен байланысқан жүйесінде нақты сандық мағынаға
өндіріс тиімділігінң нақты көрсеткіштерінің жүйесі мен критерийлері арасындағы байланысты
өндірісте қолданылатын ресурстардың барлық түрлерін пайдалану тиімділігінің деңгейін анықтау;
басқарудың әртүрлі деңгейлеріндегі өндіріс тиімділігін өлшеуді қамтамасыз ету;
өндіріс тиімділігін жоғарылатуға бағытталған өндірісішілік резервтердің мобилизациясын ынталандыру.
Аталған қағидаларды ескере отырып өндіріс тиімділігінің көрсеткіштерінің келесі жүйесі
1.Кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметінің тиімділігін бағалау көрсеткіштері
Бір еңбеккерге шаққандағы орташа жылдық шығарым ═ Өнімді өткізуден
Бір жұмысшыға шаққандағы орташа жылдық шығарым ═ Өнімді өткізуден
Бір жұмысшыға шаққандағы орташа күндік шығарым ═ Өнімді өткізуден
Бір жұмысшының орташа сағаттық шығарымы ═ Өнімді өткізуден түскен
Қор қайтарымдылығы ═ Өнімді өткізуден түскен түсім / Негізгі
Қор сыйымдылығы ═ Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны
Материал қайтарымдылығы ═ Өнімді өткізуден түскен түсім / Шығындалған
Материал сыйымдылығы ═ Шығындалған материалдар ресурстарының орташа құны /
Базистік деңгеймен салыстырғанда бір жұмысшының орташа жылдық өнім өндіруінің
*бір жұмысшының орташа жұмыс күнінің саны;
*жұмыс күнінің орташа ұзақтығы;
*бір жұмысшының орташа сағаттық өнім өндіруі.
Орташа жылдық және орташа күндік өнім өндіру бойынша жоспардың
Қор қайтарымы – негізгі өндірістік қорларды пайдалануды қорытындылаудың көрсеткіші.
Шаруашылықпен айналысушы субъект қызметінің тиімділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіш, материал
2.Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау көрсеткіштері. Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы – бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде
Тәуелсіздік коэффициенті - меншікті капиталдың кәсіпорын активтерін қалыптастыру көзінің
Тәуелділік коэффициенті – қарыз қаражаттарының жиынтық капиталдағы үлесін сипаттайды.
Қарыз және меншікті құралдардың арақатынасы – кәсіпорын активтерінің қай
3.Кәсіпорын активтерінің өтімділігін мен төлем қабілетін бағалау көрсеткіштері. Кәсіпорынның
Абсолютті өтімділік коэффициенті - баланс жасалған мерзімінде немесе жақын
Жедел өтімділік көрсеткіші – ағымдық міндеттемелердің қандай бөлігінің тек
Ағымдағы өтімділік коэффициенті – ағымдағы активтер мен міндеттемелердің қандай
4.Табыстылық коэффициенттері салыстырмалы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаудың
Өткізілген өнімнің рентабельділік коэффициенті
Қордың рентабельділік коэффициенті
Негізгі қызметтен алынатын табыс.
Сату көлемінің табыстылығы коэффициенті
5.Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі мен қызметінің тиімділігін бағалау және талдау
Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті - жылына қанша рет айналу
Негізгі құралдардың айналымдылығы қор қайтарымдылығын көрсетеді, яғни кәсіпорынның кезеңдегі
Меншікті капиталдың айналымдылығы. Бұл көрсеткіш қызметті әр қырынан сипаттайды:
Тиімділіктің өсуіне әсер ететін факторлар:
Өнеркәсіптегі экономикалық тиімділік деңгейі бір-бірімен байланысқан факторлардың көптүрлілігіне байланысты.
Тиімділіктің өсуіне әсер ететін факторлардың барлығын үш белгі бойынша
1) тиімділікті жоғарылату көзіне байланысты, олардың негізгілері: өнім өндірісінің
2) өндірісті жетілдіру және дамытудың негізгі бағыттары бойынша, оларға:
3) өндірісті басқару жүйесіндегі сату деңгейі бойынша, ал осы
А) ішкі (өндірісішілік), олардың негізгілері: өнімнің жаңа түрлерін ойлап
Б) сыртқы – бұл өндіріс пен өнеркәсіптің салалық құрылымын
Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның тұрақтылығы ең бірінші өндіріс
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байланысқан қаржылық
Маңызды факторлардың бірі – бұл қаржы ресурстарының құрамы мен
Сонымен бірге, тек таза табыстың көлемі ғана емес, оны
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығындағы қосымша жұмылдырушы (мобилизацияланушы)
Және де бұл жерде кәсіпорынның төлеу қабілеттілігінің қаржылық кепілінің
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін
кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем
төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
шығындардың көлемі, олардың олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динамикасы;
қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы
кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық
Сондай-ақ бұл жыл сайын өз облигациясы бойынша белгілі бір
Жабдықтаушылар мен тұтынушылар сенімді және төлем қабілеттілігі жоғары кәсіпорындармен
Осылайша, қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін және оның іскерлік
1.3. Қазақстан Республикасында өңдеуші кәсіпорындардың тиімділігін арттырудың өзекті мәселелері
Өңдеуші саланы дамыту үшін экономистер өздерінің тарапынан кластерлерді қалыптастырудың
Қалыптасып отырған олқылықтардың ең бастысы - перспективті кластерлерде әрекет
Сонымен, өңдеуші сала үшін тұтынушылардың сатып алу қабілеті маңызды
Тұтынушылардың сатып алу қабілетінің төмендігінен өңдеуші саланың дамуына теріс
Келесі олқылық ретінде өндірушілер психологиясына ықпал ету жағының бәсеңдігін
Сосын рентабельді емес кәсіпорындар бар. Оларды оңалту қажет. Осылайша
Одан кейін күні бүгінге дейін ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасын
Біздің елімізде ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушінің табатын пайдасы төмен
Тағы бір айта кететін жайт, кез келген адам кәсіпкер
Қорыта келгенде Қазақстанның қазiргi таңдағы экономикасында мынадай проблемалар орын
-экономиканың шикiзат бағыттылығы;
-әлемдiк экономикаға ықпалдасудың әлсiздiгi;
-ел iшiндегi салааралық және өңiраралық экономикалық ықпалдасудың босаңдығы;
-өңдеушi өнеркәсiп өнiмдiлiгiнiң төмендiгi;
-iшкi рынокта (шағын экономика) тауарлар мен қызметтерге деген тұтыну
-өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның жеткiлiктi дәрежеде дамымауы;
-мұнай-газ және кен-металлургиялық кешенге жатпайтын экономика салаларында негiзгi қорлардың
-кәсiпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғыдан артта қалуы;
-ғылым мен өндiрiс арасында ұтымды байланыстың болмауы;
-ЗТКЖ қаржының аз бөлiнуi;
-отандық ғылымның нарықтық экономика жағдайларына нашар бейiмделуi, ғылыми-техникалық өнiмдi
-мамандарды және жұмысшы кадрларды даярлау мен қайта даярлаудың қазiргi
-экономиканың өңдеушi секторларына инвестициялар салуға отандық қаржы институттары үшiн
-менеджменттiң экономиканы ғаламдану үрдiстерiне және сервистiк-технологиялық экономикаға өтуге бейiмдеу
Өңделетін сектор мен қызмет көрсету саласын жедел әртараптандыру және
- негізгі қорларды жаңарту және экономиканың нақты секторын техникалық
- ғылыми жетістіктер мен инновациялық әзірлемелерді енгізу есебінен еңбек
- ресурстар мен энергия үнемдейтін технологияларды енгізу жолымен отандық
- трансұлттық шетелдік компаниялардың капиталы мен технологияларын республиканың экономикасына
- жаңа өсу нүктесін қамтамасыз ететін және елдің технологиялық
- Қазақстанның өңірлік нарықта көшбасшы болуына мүмкіндік беретін қызметтер
- мемлекеттің жәрдемдесуі кезінде ішкі сұраныстың өсуін арттыру, сонымен
- ДСҰ-ға кіру;
- негізгі серіктес елдермен ықпалдастықты тереңдету және шет елдердің
- кадрлар даярлау мен қайта даярлаудың тиімді жүйесін жасау.
Бұл міндеттерді шешу үшін Үкімет мынадай бағыттарда жұмыс жүргізуді
Қазіргі кезде белгілі болып отырған өнеркәсіп секторы мен қызмет
Бұл айтарлықтай дәрежеде отандық өндірушілер қанағаттандыра алатын сапалы тауарлар
Елге инвестицияларды тарту жөніндегі жұмыс тәжірибесі де ішкі нарықтың
Тұтастай алғанда, бұл жалпы ұдайы өндірісті және оның кеңеюін
Әлемдік тәжірибені талдау мемлекеттің экономикалық дамуының жедел қарқынына қол
Қазақстандық кластерлік бастаманы іске асыру жалғасатын болады. Бұл ретте
Үкіметтің күш-жігері ірі кластерлерге, ТНК тарту проблемаларын шешуге, экспорттық
Технологиялар мен инновациялар саласындағы тиімді мемлекеттік саясат елдің бәсекеге
Технологиялар мен инновациялар саласындағы мемлекеттік саясат қысқа мерзімді кезеңде
1. Мемлекет "озық технологиялар импортын" қолдау есебінен, сондай-ақ Қазақстанда
2. Мемлекет жеке сектордың бастамаларын қолдайтын инновациялық инфрақұрылымды қалыптастыруға
3. "Инновациялар импортын" қолдау әлемдегі қазіргі заманғы жоғары технологиялы
Озық шетелдік технологиялар трансфертін ынталандырудың мемлекет тарапынан тікелей қаржылық
2. Қазақстан Республикасында өңдеуші кәсіпорындардың қызметін және экономикалық тиімділігін
2.1. Қазақстан Республикасында өңдеуші өнеркәсіптің қазіргі жағдайын экономикалық талдау
Қазіргі кезде Қазақстанның даму стратегиясына сәйкес өңдеуші өнеркәсіптің үлесін
1-кесте - Өңдеу өнеркәсібінің экономикалық көрсеткіштерінің серпіні
1990 1995 2000 2005
Өнеркәсіп өндірісінің көлемі, млн. теңге 58 359982 835773 1832987
Өнеркәсіп өнімінің нақты көлемінің индекстері:
өткен жылға %-бен 99,8 83,7 117,4 106,0
1990 жылға %-бен 100,0 39,5 43,9 68,1
Сала өнімінің өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі үлесі, %-бен 81,8
Негізгі қызметтің қызметкерлер құрамының саны, мың адам ... ...
өткен жылға %-бен ... ... 96,4 102,2
Өнеркәсіптің негізгі қызметінің қызметкерлер құрамының орташа айлық еңбекақысы, теңге
Пайдалылық (залалдылық) деңгейі, %-бен ... ... 21,2 24,3
Саланың өнеркәсіптік инвестор- кәсіпорындарының негізгі капиталына салынған инвестициялар, млн
өткен жылға %-бен ... ... 147,4 103,8
Ескертпе: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында» - Алматы, 2006 жыл мәліметтері
Бірінші кестеде көрсетілгендей, 2005 жылы өңдеу өнеркәсібінде 1833 млрд.
2000 және 2001 жылдары өңдеу өнеркәсібі өндірісі көлемдерінің аса
Өңдеу өнеркәсібінің мынадай экономикалық қызмет түрлерінің дамуы талданды: тоқыма
2-кесте. Экономикалық қызмет түрлері бойынша өнеркәсіп өндірісінің көлемі, млн.
1990 1995 2000 2005
Өңдеу өнеркәсібі 57,6 359982 835776 1832987
сусындар мен темекіні қоса, тамақ өнімдерін өндіру 17,5 82542
сусындарды қоса, тамақ өнімдерін өндіру 17,1 78643 217987 424814
темекі өнімдерін өндіру 0,4 3899 21381 44314
тоқыма және тігін өнеркәсібі 7,8 13400 36144 32454
былғары, былғарыдан жасалған бұйымдар өндірісі, аяқкиім өндірісі 0,8 684
сүрек өңдеу және ағаш бұйымдарын өндіру 0,7 2189 5314
целлюлоза-қағаз өнеркәсібі, баспа ісі 0,4 2802 13161 44110
кокс, мұнай өнімдері және ядролық материалдар өндіру 2,5 38612
мұнай өнімдерін өндіру 1,5 35766 59870 156179
химия өнеркәсібі 3,1 19453 17627 54310
резіңке және пластмасса бұйымдарын өндіру 1,4 1537 4401
металл емес өзге де минералды өнімдер өндіру 3,6 22035
металл өнеркәсібі және дайын металл бұйымдарын өндіру 9,6 128603
металл өнеркәсібі 8,7 121335 365903 684369
қара металлургия 2,9 57207 153735 279167
түсті металдар өндірісі 5,7 63569 210582 393490
дайын металл бұйымдарын өндіру 0,9 7268 10738 45010
машина жасау 9,1 41368 45823 172781
машиналар мен жабдықтар өндіру 7,3 31659 18072 55951
электр жабдықтарын, электрондық және оптикалық жабдықтар өндіру 1,4 5483
көлік құралдары мен жабдықтарын өндіру 0,4 4227 10265 78263
өнеркәсіптің өзге де салалары 1,0 6755 11989 22996
Ескертпе: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында» - Алматы, 2006 жыл мәліметтері
2005 жылы 1995 жылға қарағанда өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемдерінің
Өңдеу өнеркәсібінің едәуір бөлігі металлургия өнеркәсібінің және дайын металл
2005 жылы өңдеу өнеркәсібі салаларының өндіріс көлемдерінің құрылымында 1990
Әрбір саланы жеке қарастырғанда, тоқыма және тігін өнеркәсібінде 1990-1998
2005 жылы тоқыма және тігін өнеркәсібі кәсіпорындары 32,5 млрд.
3-кесте – Тоқыма және тігін өнеркәсібі өнімнің табиғи түрдегі
1990 1995 2000 2005
Бөлшектеп сату үшін өлшеніп оралмаған кардо- және тарақпен таралған
Бөлшектеп сату үшін өлшеніп оралмаған тарақпен таралған және таралмаған
Маталар, мың шаршы метр 325461 31126 6823,3 31660,5
Төсек-орын, мың дана 12847 798 2041,7 2607,7
Кілемдер және кілем бұйымдары, мың шаршы метр 2234 198
Киіз, тонна ... 481 269 266
Жүннен басылған және киіз аяқ-киім, мың жұп 2941 735
Әйелдерге арналған трикотажды, машинамен немесе жеке жібінің сызықтық қалыңдығы
Трикотажды, машинамен немесе қолмен тоқылған нәскилер, мың жұп
Свитерлер, джемперлер, пуловерлер, кардигандар, жилеттер және осыларға ұқсас трикотажды,
Трикотажды, машинамен немесе қолмен тоқылған сырт киім, дана ...
Трикотаждыдан басқа сырт киім, мың дана ... 992 335,0
Қалпақтар және бас киімдер, мың теңге ... 5999
Үлбір қой терісі, мың шартты дана ... 303 ...
мың шаршы дм ... ... 876,6 352,9
Тондық қой терісі, мың шартты дана ... 88 ...
мың шаршы дм ... ... 0,8 239,1
Пальто және жартылай пальто, табиғи теріден жасалған тондар, дана
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Республикадағы мақта-матасының ең ірі өндірушісі «Тоқыма компаниясы» АҚ болып
Трикотажға арналған мақтадан иірілген жіптің жалғыз өндірушісі «Ақ жіп»
Бүгінгі таңда бұл кәсіпорын шикізатын көптеген трикотаж кәсіпорындары пайдаланады,
Қазақстанның тігін кәсіпорындары шығаратын өнімдер ассортименті алуан түрлі және
Сүрек өңдеу және ағаш бұйымдарын өндіруді қарастырғанда, 1990 және
4-кесте - Сүрек өңдеу және ағаш бұйымдарын өндіру саласының
1990 1995 2000 2005
Бойлай кесілген немесе жарылған, бөлшектелген немесе 6 мм артық
Ағаш жоңқасы немесе жаңқасы, тонна ... ... 4,4
Қалың өңделген ағаш; ылғалданған немесе басқа әдіспен өңделген темір
Ағаштан және басқа да қуарған материалдардан жасалған тақталар, мың
Терезелер және олардың кәсектері, әйнектелген есіктер мен олардың кәсектері,
Қалқанды паркет, бетонды құрылыс жұмыстарына арналған қорама қалыптар, ағаштан
Басқа топтарға жатқызылмаған құрылыс ағаш құрылғылары немесе ағаш бұйымдары,
Құрылыс жималы ағаш конструкциялары, тонна ... ... 3 768
Ағаш ыдысы, мың теңге ... ... 10640 57521
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Республикадағы ең маңызды салалардың бірі кокс, мұнай өнімдерін және
2000 жылы мұнай өндіру өнеркәсібіндегі өндіріс көлемдерінің өсуі байқалды.
2005 жылы кокс, мұнай өнімдерін және ядролық материалдарды өндірумен
5-кесте - Кокс, мұнай өнімдерін және ядролық материалдардың табиғи
1990 1995 2000 2005
Тас көмір, лигнит немесе шымтезек коксы және жартылай коксы;
Мұнай өндіру өнімдері, мың тонна 17854 10854,0 6241,4 10843,1
Мотор отыны (бензин, сондай-ақ авиациялық), мың тн 3494 2179,7
Жеңіл көмірсутегілердің кең фракциялары, мың тонна ... 38,0 129,7
Керосин, оған қоса керосин тәрізді реактив отыны (айыру температурасы
Газойльдер (дизель отыны), мың тонна 4974 3303,3 1954,0 3674,6
Жағатын мазут, мың тонна 6035 3792,9 2391,2 3551,2
Сұйытылған пропан және бутан, мың тонна ... 91,9 176,1
Сұйытылған көмірсутегі газдары, мың тонна 296 215,7 48,4 346,0
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Химия өнеркәсібіне келетін болсақ, Қазақстан химия өнімінің алуан түрлерін
«Қазфосфат» ЖШС филиалы – фосфор, ортофосфор қышқылын, натрий триполифосфатын
ТМД мемлекеттері арасында Қазақстан фосфордың ең ірі өндірушілерінің бірі
Республикада 90-шы жылдардың ортасынан бастап 2005 жылы көлемдері 1995
2003 жылы республиканың бес мұнай химия кәсіпорындарының жұмысы қалпына
6-кесте – Химия өнеркәсібінің табиғи түрдегі өнім өндірісі
1990 1995 2000 2005
Көміртегі диоксиді,тонна ... 3597 4176 6467
Хром триоксиді (хром ангидриді), тонна ... 8866 18137 16107
Хром тотығы, тонна ... 9208 17015 21697
Хром малмасы, тонна ... 14828 18396 27771
Хлор, тонна ... 827 772 1253
Фосфор, тонна 449030 50078 15429 83444
Моногидраттағы күкірт қышқылы, тонна 3151200 694700 634831 750840
Ортофосфор (фосфор) қышқылы және полифосфор қышқылдары, мың тонна 646,9
Натрий трифосфаты (триполифосфаты), тонна ... 45284 14007 17130
Натрий бихроматы (натрий хромпигі), тонна 35082 15784 75712 60560
Химиялық құрамы белгілі немесе белгісіз карбидтер, тонна 306717 88505
Бастапқы түрлеріндегі этилен полимерлері, тонна ... ... 79 6
Бастапқы түрлеріндегі стирол полимерлері, тонна 175668 45575 99 1464
Бастапқы түрлеріндегі полипропилен, тонна 30262 10718 154 ...
Полимерлер негізіндегі бояулар мен лактар, тонна 42771 5431 2307
Фармацевтика дәрі-дәрмектері, мың теңге 120860 343816 2017356 4967900
Сабын және сабын ретінде қолдануға арналған заттар мен
Жуғыш құралдар, тонна 120330 6066 696 2941
Тазарту пастасы, басқа да тазарту пасталары, ұнтақтары мен құралдары,
Сусабындар, шашқа арналған лактар, бұйралату мен шаш сәндеуге арналған
Тіс пасталары және тіс тазалауға арналған ұнтақтар, тонна ...
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
2005 жылдың ортасында Ақтаудағы пластмасса зауытында өндіріс қайта жандандырылды
Резіңке және пластмасса өнімдері өндірісі, әсіресе, соңғы жылдары қарқынды
1999 жылы – 1,8 есе өсті және кейінгі жылдары
7-кесте - Резіңке және пластмасса өнімдерінің табиғи түрдегі өндірісі
1990 1995 2000 2005
Жеңіл автомобильдерге арналған резіңке пневматикалық жаңа шиналар, мың дана
Автобустарға немесе жүк автомобильдеріне, авиацияға арналған резіңке пневматикалық жаңа
Басқа да резіңке пневматикалық жаңа шиналар (ауыл және орман
Құбырлар, құбыршалар, түтік құбырлар мен құбыршектер (эбониттен басқа), кг
Конвейер ленталары (транспортерлік) және резіңкеден жасалған жетекті баулар, тонна
Пластмассадан жасалған құбырлар, құбыршалар, түтік құбырлар мен құбыршектер, мың
тонна ... ... 1447 18661
Пластмассадан жасалған арматураланбаған немесе құрамдастырылмаған басқа материалдары бар тақталар,
тонна ... ... 1113 12081
Қаптар мен қолдорбалар, оған қоса коникалық, полиэтиленнен жасалған, мың
тонна ... ... 1249 2973
Қораптар, жәшіктер, торланған ыдыстар мен басқа да пластмассадан жасалған
Бөтелкелер, үлкен бөтелкелер, флакондар және басқа да пластмассадан жасалған
Есіктер, терезелер, есіктерге арналған қораптар мен терезе кәсектері, есік
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
2005 жылы пластмассадан жасалған құбырлар мен құбыршектер өндірісі 2000
2005 жылы сәуір айында «Интеркомшина» АҚ (қазіргі уақытта «Incomtyre»
Резіңке техникалық өнімдер шығаратын кәсіпорындар «Сараньрезинотехника» АҚ және «Карагандарезинотехника»
Келесі сала - металл емес өзге де минералды өнімдер
8-кесте - Металл емес өзге де минералды өнімдердің табиғи
1990 1995 2000 2005
Бөтелкелер, үлкен бөтелкелер, флакондар және ампулалардан басқа шыныдан жасалған
Қыштан жасалған шаруашылық керек-жарақтары мен әшекейлер, тонна ... ...
Фарфордан жасалған асхана, ас үй ыдысы, мың дана
тонна ... ... 110,5 59,5
Отқа төзімді қыш бұйымдар, мың тонна ... ... 99,8
Қыш плиткалар мен тақталар, мың шаршы метр 2470 551
Отқа төзімді құрылыстық қыш кірпіштер, тас кремнеземды ұнтақтан немесе
мың шаршы метр ... ... 263,5 575,1
Цемент, мың тонна 8301 1772 1175,0 3974,8
Әк, мың тонна 1943 721 622,9 957,6
Кальцийленген гипстен немесе кальций сульфатынан құралатын сылайтын зат, мың
Силикат немесе қож кірпіштері, шартты кірп. млн. дана
мың тонна ... ... 217,7 1031,7
Бетоннан жасалған құрылыс жиналма құрылғылары, мың куб м. 7504,1
мың тонна ... ... 636,8 2351,9
Тауар бетоны, мың тонна ... ... 933,9 8485,9
Құрылыс қоспалары, мың тонна ... ... 93,1 293,7
Парақтар, панельдер, плиткалар және целлюлоза талшықтары, өсімдік талшықтары, синтетика
мың шаршы метр ... ... 3921,2 9956,7
Құбырлар, құбыршалар және оған қоса целлюлоза талшықтары, өсімдік талшықтары,
тонна ... ... 1615 7025
Ескерткіштерге, өңдеуге, құрылысқа арналған өңделген тас және одан жасалған
мың тонна ... ... 30,4 18,3
Асфальттан жасалған жабындық немесе қаптайтын бұйымдар немесе ұқсас материалдар,
Табиғи асфальтқа, мұнай битумына, минералды шайырға немесе минералды шайыр
Қож мақтасы, минералды силикат мақтасы және минералды ұқсас мақталар
тонна ... ... 5119 6127
Қыртыстанған вермикулит, кепкен балшықтар, көбіктелген қож және минералды кепкен
8-кестенің жалғасы
Басқа топтарға жатқызылмаған жылылықты оқшаулайтын, дыбысты оқшаулайтын немесе дыбысты
мың тонна ... ... 17,3 66,9
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Сегізінші кестеде көрсетілгендей, 2000-2005 жылдар аралығында жаңа құрылыс материалдарының
Осылайша, даму институттары қаржыларын, кәсіпорындардың өз қаржыларын және екінші
2005 жылы 1995 жылмен салыстырғанда цемент, тауар бетоны, бетоннан
Қазақстанда ең маңызды тауарлы өнеркәсіптік рыноктар қатарына қара және
Қазақстандағы қара металлургия өнеркәсіптің негізгі базалық салаларының бірі және
2005 жылы 2000 жылға қарағанда қара металлургиядағы өндіріс көлемі
Қазақстан негізгі шойын мен болат өндірушілердің әлемдік жиырмалығына кіреді.
Республика аумағында қара металлургия өнімі өндірісі негізінен «Миттал Стил
2005 жылы Қазақстанда басым бөлігі экспортталған бір жарым миллионнан
9-кесте - Қара металлургия өнеркәсібінің табиғи түрдегі өнім өндірісі
1990 1995 2000 2005
Шойын, мың тонна 5226,4 2530,1 4010,3 3581,1
Шикі болат, мың тонна 6753,5 3026,6 4799,0 4451,7
Мартен болаты, мың тонна 1531,4 374,5 - -
Оттекті-конверторлы болат, мың тонна 4698,5 2581,4 4758,8 4108,1
Электр болаты, мың тонна 522,0 70,7 40,2 343,6
Ферроқоспалар, тонна 1328633 809055 1092014 1530126,0
Феррохром, тонна 485260 511628 799762 1156168,0
Ферросилиций, тонна 689911 255433 133269 104185,0
Ферросиликомарганец, тонна ... 20185 102719 170214,0
Ферросиликохром, тонна 147754 21284 55634 97870,0
Кесектер, басқа да бастапқы формалар және болат жартылай дайын
Жалпақ илемдеу, мың тонна 4954,7 2152,9 3893,8 3195,5
Мырышталған илемдеу, мың тонна ... ... 363,7 605,9
Ақ қаңылтыр және табақтық қалайыланған илемдеу, мың тонна 313,0
Үлкен және шағын диаметрлі құбырлар; болаттан жасалған бос сұлбалар,
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Ал түсті металдар өндірісінде 2005 жылы нақты көлем индексі
2005 жылы Қазақстанда аффинаждалған алтын өндірісі 9,8 тоннаны құрады,
«Қазмырыш» АҚ республикадағы мырыш пен қорғасынның негізгі өндірушісі болып
Қазақстандағы катод мысын негізгі өндіруші - әлемнің басты мыс
10-кесте – Түсті металдар өнеркәсібінің табиғи түрдегі өнім өндірісі
1990 1995 2000 2005
Өңделмеген және жартылай өңделген немесе ұнтақ түріндегі күміс, кг
Аффинаждалған күміс, кг … 370993 895077 812069
Өңделмеген және жартылай өңделген немесе ұнтақ түріндегі алтын, кг
Аффинаждалған алтын, кг … 10921 11529 9788
Өңделмеген алюминий: глинозем, мың тонна 1052,0 1024,5 1216,7 1505,3
Өңделмеген қорғасын, тонна 290252 88541 185812 131316
Өңделмеген мырыш, тонна 314912 169171 262570 356907
Алғашқы мыс, тонна 352798 265537 413859 404811
Дайындама түріндегі тазартылған мыс, пісірілген, илемдеуге, экструдирлеуге, соғылуға ұшыраған
Мыс сымы, мың тонна … … 5,5 9,2
Өңделмеген кадмий, оған қоса кадмий-мырыш қоспалары, қалдықтары, сынықтары, кадмий
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Машина жасау кешені дамыған мемлекеттер экономикасында маңызды рөл атқарады.
Соңғы жылдары республикада машина жасау саласы серпінді дамуда. Егер
2000 жылдан 2003 жылға дейін Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және
2000 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің министрліктермен және облыстық әкімшіліктермен
11-кесте – Машиналар мен жабдықтар өндіру саласының табиғи түрдегі
1990 1995 2000 2005
Қозғалтқыштар, дана ... 7320 2657 264
Сұйықтықтарды айдап қотаруға арналған сыртқа тебуші сорғылар, басқа да
Шарикті немесе роликті мойынтіректер, тонна 3522 546 8489 32399
Көпірлі (жылжымайтын тіректердегі крандардан басқа), сандалды, порталды крандар; пневмодөңгелек
өрт сөндіргіштер, мың дана 184,0 38,0 23,7 11,9
Металдарды өңдеуге арналған басқа да станоктар, дана 2578 57
Ағаш, тығынды, сүйек, эбонит, қатты пластмасс немесе ұқсас қатты
Станоктар бөлшектері және құрылғылары, млн. теңге ... ... 67,9
Илемдеу орнақтары, дана ... - 3 3
Кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар, дана ... 18 51
бульдозерлер, әмбебап, өзі жүретінді қоса алғанда, дана 13328 521
Біршөмішті механикалық өзі жүретін экскаваторлар және шөмішті толық шығырлы
Бұрғылау немесе үңгуші машиналар, немесе топырақ қазып шығаруға арналған
Сыйымдылығы 10 кг. астам тұрмыстық немесе кір жуатын орындарға
Жуылған киім-кешектерді сығуға арналған машиналар, дана 6031 355 29
Мұнай газ өңдеуші жабдықтар, млн. теңге 229 ... 69,0
Мұнай кәсіпшілік жабдықтар, млн. теңге 26904 364,0 470,0 1617,1
Кір жуғыш машиналар және киім кешекті кептіруге арналған машиналар,
Ішіне салынған электр қозғалтқышы бар электр құралдары, дана ...
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
Бүгінгі таңда республиканың машина жасау саласы кәсіпорындары Қазақстанның айтарлықтай
Машиналар мен жабдықтар өндіру 2005 жылы машиналар мен жабдықтар
Соңғы жылдары мұнай газ өңдеу және мұнай кәсіпшілік жабдықтар
Электр жабдықтар, электрондық және оптикалық жабдықтар өндіру. Электр жабдықтар,
12-кесте - Электр жабдықтар, электрондық және оптикалық жабдықтар өндірудің
1990 1995 2000 2005
Салмағы 10 кг. кем емес сандық портативті есептеу машиналары
Электр тұрмыстық құралдарды жинақтауға арналған қуаттылығы аз электр қозғалтқыштары,
Электр трансформаторлары, мың кВа 1862,8 156,8 88,9 646,7
1000 В жоғары кернеуге электр тізбектерін істен шығару, ауыстыру
1000 В дейін кернеуге электр тізбектерін істен шығару, ауыстыру
Оқшауланған сымдар мен кабельдер; талшықтық-оптикалық кабельдер, млн. метр ...
Оқшауланған орауыш, лакталған және эмальданған сымдар, млн. метр ...
Поршенді қозғалтқыштарды іске қосуға арналған қорғасын-қышқылды электр аккумуляторы, мың
Шамдар және жарық беру құрылғылары, мың дана ... 930
Электр конденсаторлары, дана 9811 139 971 7440
радиоқабылдағыштар, дана 74323 11824 351 202
теледидар қабылдағыштары, дана - 47,4 338,0 373,3
Магнитофондар және басқа да дыбыс жазу аппаратурасы, дана 200500
Бейне жазу немесе бейнені суреттеу аппаратурасы, комкордерлер, тек қана
Сұйықтықтар шығынын немесе деңгейін өлшеуге арналған құралдар, электронды, дана
Сұйықтықтарды есептеуіштер, оған қоса калибрлейтіндер, дана ... - 33266
Электр энергиясын есептеуіштер, оған қоса калибрлейтіндер, дана ... -
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
2000-2005 жылдар ішінде өнімнің жаңа түрлерінің өндірісі игеріліп, басталды:
2005 жылы машина жасау саласында осы салада өндіріс көлемінің
Осылайша, ресей-қазақстандық «КАМАЗ-инжиниринг» ЖШС кәсіпорыны шегінде «Тыныс» АҚ (Көкшетау
«Азия Авто» ЖАҚ (Өскемен қ.) өндірістік қуаттарында «Нива» және
13-кесте - Көлік құралдары мен жабдықтарын өндіру саласының табиғи
1990 1995 2000 2005
Жеңіл жолаушылар автомобильдері, дана - - - 2268
10 және одан көп адам тасымалдауға арналған автомобильдер, дана
Жүк автомобильдері, дана ... 191 225 144
Арнайы және маманданған автомобильдер, дана ... 2 20 136
Тіркемелер мен жартылай тіркемелер; контейнерлер, дана 2257 203 170
Трамвай және темір жолдарына арналған жабдықтар мен құрылғылар, тонна
Дереккөз: «Қазақстан тәуелсіздік жылдарында». Алматы, 2006 жыл
2005 жылы 1995 жылға қарағанда көлік құралдары мен жабдықтары
Қазіргі уақытта республиканың жалпы өндіріліп жатқан өнімінің 5,6%-ы
14-кесте - Электр энергиясын, газ бен су өндіру және
1990 1995 2000 2005
Өнеркәсіп өндірісінің көлемі,млн. теңге 4,9 164712 162497 287448
Өнеркәсіп өндірісінің нақты көлемінің индекстері:
өткен жылға %- бен 103,5 92,2 105,8 102,2
1990 жылы %-бен 100,0 65,5 46,7 59,4
Сала өнімінің өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі үлесі
Негізгі қызметтің қызметкерлер құрамының саны, мың адам 66,3
өткен жылға %-бен ... 103,2 96,1 100,2
Негізгі қызметтің қызметкерлер құрамының орташа айлық еңбек ақысы, теңге
Пайдалылық (залалдылық) деңгейі, %-бен 21,1 4,5 -12,7 -1,8
Өнеркәсіптік инвестор-кеәсіпорындарының негізгі капиталына салынған инвестициялар,млн. теңге
өткен жылға %-бен ... ... 81,5 101,8
Электр энергетикасы республиканың ең маңызды салаларының бірі болып табылады,
Электр энергиясын өндіру бойынша Қазақстан ТМД мемлекеттері арасында онжылдық
Саланың өндірген өнеркәсіп өнімі көлемінің
Республикада электр энергиясы өндірісі
2005 жылы тұтастай республика бойынша 67,8
2.2. «FoodMaster» ЖШС-нің экономикалық тиімділігін талдау
«ФудМастер» компаниясының тарихы 1995 жылдан бастау алады. Дәл сол
Компанияның меншігіне 6 зауыт және 1 сүт – тауарлық
“ФудМастер – Алматы ” – Есік қаласындағы сүт
“ФудМастер – НС Астана ” – Астана қаласындағы сүт
“ФудМастер - Қордай ” – Жамбыл облысы, Ауқатты аулындағы
“ФудМастер - Асептик ” – Есік қаласындағы ұзақ сақтауға
“ФудМастер - Агро” – Алматы облысы, Іле ауданы, Междуреченск
“ФудМастер – АйсКрим ” – Алматы қаласындағы балмұздақ өндірісі
«ФудМастер» Компаниясы Жамбыл, Алматы, Оңтүстік Қазақстан және Ақмола облыстарында
Сәйкес тексеру аудиті өткізілген кейін берілетін ISO 9001 –2000
Оператордың клиенттердің сұрауларына жауап қайтарып, келген шағымға жауап ретінде
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Компания «ФудМастер-Айс Крим» 2001 жылдың 22
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ЖШС «ФудМастер-Айс Крим» дербесзаңды тұлға
Заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Жансүгіров көшесі 482.
Меншік түрі – жеке.
ЖШС «Компания «ФудМастер-АйсКрим» құрушысы болып АҚ Компания «ФудМастер» табылады,
Серіктестіктің Жарғылық капиталы 117 600 000 (жүз он жеті
ЖШС «ФудМастер-Айс Кримнің» негізгі қызметі болып балмұздақ өндіру және
Серіктестікті басқару органдары болып мыналар табылады:
Серіктестік Қатысушысы – жоғарғы басқару органы;
Серіктестіктің Бас директоры – орындаушы орган.
Серіктестік шектелмеген қызмет мерзіміне құрылды.
Компания миссиясы: тұтынушының жоғарғы дәрежедегі талабына сай сапалы өнімді
Өнімнің сипаттамасы: балмұздақтың негізгі төрт түрі бар: сүтті, кілегейлі,
Сүтті өнімдерсіз миуалы балмұздақ – калориясы төмен және құрамында
Сүтті негіздегі балмұздақтың құрамы әртүрлі болып келеді. Оның құрамында
Балмұздақ өндірісінде екі компоненттен артық қолданылатынын ескерген жөн.
Балмұздақта майлар келесі себептерге байланысты қосылады:
кремді консистенция;
керемет құрылым;
тоңазытқыштан алғанда құрғақ күйде болуы;
еруге ең жақсы қарсы тұру;
ауаны біртекті тарату.
Майдың физикалық қасиеттері балмұздақтық қату кезіндегі және оның құрылымының
балауыз татымының болмауы;
майлы фазасының белгілі бір бөлігі суыту кезінде, ұсталым кезінде
қоспа балмұздақтың жақсы сапасын қамтамасыз ету үшін кристализациялық қасиеттерге
Шоколад балмұздақта әшекей немесе ішкі кірістіру ретінде пайдаланылады. Ең
Әшекейге қатысты маңызды шарттары мыналар:
нағыз шоколад дәмі;
ауызда тез еруі;
балауыз татымының болмауы;
бату кезінде тез қатуы;
жүргізуден кейін минималды ағу;
балмұздаққа жақсы жабысу;
жұқа және бірқалыпты қабат;
жарылуға қарсы тұру.
Әшекейдің қарапайым құрамы: лайықты өсімдік майы (60%), какао (13%),
Эмульгаторлар – балмұздақ компоненттерінің майлы және сулы фракцияларын тұрақтандыратын
Тұрақтандырғыштар балмұздақтың тез еруіне кедергі жасайды. Желатин, агароид, картоп
Тұрақтандырғыштарды қолдану мыналарға кепілдік береді:
қоспаны салқындатқаннан кейінгі сәтте балұздақтық максималды жабысқақтығына;
балмұздақтың оңай пайдаланылатын көпіршіктігіне;
дайын өнімді органолептикалық бағалау кезінде суды толық араластыру, мұз
пайдаланылған ароматизаторлардың закладкасын төмендетуге мүмкіндік беретін иіс бөлімін үлкейтіп,
жылуға жоғары қарсыласушылық.
«ФудМастер-Айс Крим» балмұздақтың келесі ассортиментін (сәйкес шикізаттар көрсетілген) ұсынады.
15-кесте - «ФудМастер- Айс Крим» компаниясы өндіретін балмұздақ түрлерінің
Шикізат Өлшем бірлік Саны
«Фруктовый лед» балмұздағы
Ас суы кг 810
Қант кг 150
Тұрақтандырғыш кг 2
Дикстрозды сироп кг 32,5
Дәмдік сироп кг 1,5
Лимон қышқылы кг 4
Таяқшалар шт 13500
Орама кг 18
Гофрокартон шт 665
Барлығы кг 1000
«Вафельный стаканчик» балмұздағы
Сүт (майлылығы 3,5%) кг 662
Кілегей майы 82,5% кг 93
Қант кг 140
Ванилин кг 0,1
СОМ кг 100
Тұрақтандырғыш кг 5
Вафельді стакан шт 10500
Орама кг 17
Гофрокартон шт 208
Барлығы кг 1000,1
«Страдивари» балмұздағы
Сүт (майлылығы 3,5%) кг 662
Кілегей майы 82,5% кг 93
Қант кг 140
Ванилин кг 0,1
СОМ кг 100
Тұрақтандырғыш кг 5
Ароматизатор кг 0,8
Орама шт 1860
Гофрокартон шт 154
Барлығы кг 1000,9
«Батончик» типті балмұздақ
Сүт майлылығы 3,5% кг 427
Кілегей майы 82,5% кг 49
Қант кг 88,2
Ванилин кг 0,1
СОМ кг 63
Тұрақтандырғыш кг 3,2
Шоколад кг 200
Жаңғақ кг 20
Джем кг 150
Орама кг 20
Гофрокартон шт 665
Барлығы кг 1000,5
Дереккөз: «ФудМастер- Айс Крим» компаниясының мәліметтері негізінде есептелді
Жергілікті шикізат:
май – «ФудМастер-НС», Астана қаласы;
сүт – СПКФ ауылшаруашылық кәсіпорны «Алматы» Талғар қаласы, ЖК
қант – Алматы қаласының қант орталығы;
гофрокартон – Семей қаласы Капполиграф.
16-кесте - Шет елден әкелінетін шикізат тізімі
Атауы Жабдықтаушы ТНЭВД коды
Тұрақтандырғыш Danice Services a/s (Denmark) 210690980
Шоколадты әшекей Danice Services a/s (Denmark) 180620950
Жаңғақ Danice Services a/s (Denmark) 200811920
Джем Danice Services a/s (Denmark) 200710990
Вафельді керней Danice Services a/s (Denmark) 190530990
Сусыздандырылған сүтті май Corman (EEC) 040590900
Орама Bakambalaj (Turkiye) 392010280
Дереккөз: «ФудМастер- Айс Крим» компаниясының мәліметтері негізінде есептелді
Шет елдік ингредиенттердің ерекшеліктері:
Тұрақтандырғыш – Қазақстанда жоқ жоғарғы технологияны пайдалануда суперсапалы қоспа
Шоколад – қоспаны араластырудың жоғарғы технологияны пайдалануда ерекше қасиеті
Жаңғақ – таза, ұнтақталған, ұзақ уақыт сақталу қасиетімен ерекшеленеді.Мынадай
Джем - өнімді сусыздандыру үрдісі пайдаланылатын арнайы технология бойынша
Сусыздандырылған сүтті май – дайындау кезінде тек қана жоғарғы
Таяқшалар – тұтынушы пайдаланғанда қауіпсіз тегістелген таза ағаш.
Вафельді керней – ұзақ сақталу мерзімге өнімге «қытыр қасиетін
Орама – жоғарғы технологияны пайдалану материалдың сапасын жақсартады.
Өндірістің технологиялық үрдісі:
Бүкіл конвейер аралығнда біздің өнімге адам қолы тимейді: барлық
Балмұздақ дайындаудың технологиялық үрдісіне келесі негізгі сатылар кіреді:
қоспаны дайындау;
қоспаның толуы (пісуі);
үздіксіз фрезерлеу;
өнімді бөлшектеп өлшеу және қалыптастыру;
ширату;
орау және орама;
ұзақ сақтау.
Қоспаны дайындау
Бұл үрдісте ингредиенттерді араластыру (сүт, қант, кілегей майы және
Қоспаның пісуі
Бұл қоспаны 1-4 сағат аралығында әрдайым араластыру үрдісі.
Үздіксіз фрезерлеу
Пісуден кейін қоспа фрезерлерге жіберіледі. Онда қоспа -5°С –
Өнімді бөлшектеп өлшеу және қалыптастыру
Белгілі бір жабдықтың көмегімен фрезерден кейін әр түрлі кескінді
Ширату
Бұл өнімді -40°С температурада бір сағат қатыру үрдісі.
Орау және орам
Ширатудан кейін орайтын жабдықтың көмегімен балмұздақ қабыршаққа оралады және
Ұзақ сақтау
Ауа температурасы әрдайым -25 градус болып тұратын арнайы камераларда
Алынған өнімнің сапасы ингредиенттерді таңдаумен, шикізаттың белгілі бір пропорциясын
Құрал-жабдықтың сипаттамасы: Қазіргі уақытта Қазақстанда балмұздақ дайындауға арналған жекеменшік
Технологиялық құрал-жыбдықты «Тетра Пак Хойер» фирмасы 2001 жылдың 11
17-кесте - «ФудМастер- Айс Крим» компаниясының құрал-жабдығы
№ Құрал-жабдықтың аты Бірлік саны
1 Араластыруға арналған жабдық:
еріткіш резервуар, JMT конфигурациясы;
резервуарларға арналған ыстық суы бар құрылғы;
мөлшерлеу блогы:
сорғыш;
құбырлар және топтамалар терімі;
Хойер Промикс КПВТ 3000 – бумен жылытылатын қоспа өңдеу
1
1
1
1
1
1
2 Құрал-жабдық өндірісі:
Хойер Фригус 600 – екі поршнді құбыры бар үздіксіз
Хойер Стрейлайн 600 С – поддондарды қысу жүйесі;
Хойер Стрейлайн 600 С үшін R22 булану блогы;
Хойер Стрейлайн 600 С үшін салқындату блогы;
жууға арналған щетка;
Хойер Дино С – орын ауыстыру және батыру жүйесі;
Хойер Дино С үшін әшекейге арналған резервуар;
Таяқшалардағы тақтаға арналған жабдық;
4
2
2
2
2
2
1
1
3 Стакандарға арналған құрал-жабдық; 1
4 Мұздарға арналған құрал-жабдық; 1
5 Сыйлық тақталарға арналған қосымша жабдық; 1
6 Хойер Флоурэп СЛ 80 TS – бір өткелді
7 Хойер Комет RC – кернеулер мен стакандарға балмұздақ
1
8 Кернеу жібергіш; 1
9 Стакан жібергіш – бір өткел – стакандарды толтыру
1
10 Стакандар конфигураторы – бір өткел 1
11 Косалқы белшектер топтамасы; 1
12 Кернеулер конфигураторы – бір өткел; 1
Дереккөз: «ФудМастер- Айс Крим» компаниясының мәліметтері негізінде есептелді
«Тетра Пак Хойер» (Дания) фирмасының құрал-жабдығын технологиялық құрал-жабдықтар нарығын
«Тетра Пак Хойер» компаниясының балмұздақ өндірісі бойынша құрал-жабдық дайындау
Экологиялық аспекті: «ФудМастер-Айс Крим» компаниясындағы балмұздақ өндірісінің технологиялық үрдісі
Атмосфераға шығарылатын жалғыз нәрсе болып табиғи газ жанғанда бөлінінетін
Өндіріс технологиясына сәйкес 1 тонна балмұздақ өңдеу үшін 1,8
Табиғи газ жанғандағы ығындылар үшін экологиялық төлемдер келесідей: юстиция
Осылайша, 3745 тонна балмұздақ өндіргенде экология бойынша жылдық төлемдер
Кәсіпорынның маркетингтік қызметі: Нарық өсімінің әлсіз динамикасы балмұздақты алмастырушы
Әзірге балмұздақты жылжыту жергілікті сатылу орындарында жүргізіледі. Бұл балмұздақтың
Негізгі маркетингтік концепция болып балұздақты пайдалануда мүлдем зиянсыз, керемет
Маркетингтік жоспардың мақсаты мыналар:
Қазақстан нарығында жаңа бірегей өнімді орнықтыру;
мақсатты нарық сұранысын қанағаттандыру;
тұтынушыларға сапалы және уақытылы қызмет көрсету.
ТОО «ФудМастер-Айс Крим» өнімдерін Қазақстан Республикасының мына аймақтарында сатады:
Балмұздақ нарығының негізгі ерекшелігі болып оның айқын көрсетілген территориялық
«ФудМастер-Айс Крим» компаниясы өзінің сүт зауытынан бөлініп шығуының себебі,
«ФудМастер-Айс Крим» компаниясының өнімдері келесідей ассортиментте:
«Фруктовый лед»
«Вафельный стаканчик»
«Пластик»
«Батончик»
«Макси»
«Африка»
Өндірістің технологиялық кешеніне шикізатты өңдеуге және тәулігіне 40,0 тонна
Жабдықты профилактикалық тоқтату – жылына 230 сағат.
Өндірістік персонал жұмысы бес күндік жұмыс аптасы, әр сменада
Кәсіпорынның экономикалық тиімділігін анықтау үшін кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық және қаржы-өндірістік
18-кесте - Кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2004 жыл 2005 жыл Ауытқу
+ ; - %
1 Өткізілген өнімнен түскен түсім млн.тг 515,58 705,97 190,39
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны млн.тг 368,26 460,28 92,02
3 Жалпы табыс млн.тг 147,33 245,69 98,36 166,77
4 Кезең шығындары млн.тг 217,31 179,61 -37,70 82,65
18-кестенің жалғасы
5 Негізгі қызметтен түскен түсім млн.тг -69,98 66,08 136,06
6 Негізгі емес қызметтен түскен түсім млн.тг 46,31 -9,41
7 Салыққа дейінгі жиынтық табыс млн.тг -23,67 56,67 80,34
8 Таза табыс млн.тг -23,67 39,67 63,34 -
9 Өткізілген өнімнің 1 теңгесіне келетін шығын тг 1,14
10 Өнімнің рентабельділігі % - 6,20 9,03 -
11 Сату рентабельділігі % - 5,62 8,83 -
12 Өндіріс рентабельділігі % - 6,10 8,84 -
13 Жұмыскерлер саны адам 189,00 238,00 49,00 125,93
14 С.і. жұмысшылар саны адам 77,00 177,00 100,00 229,87
15 1 жұмыскердің еңбек өнімділігі млн.тг 2,73 2,96 0,23
16 1 жұмысшының еңбек өнімділігі млн.тг 6,7 3,98 -2,71
17 Жұмыскерлердің еңбек ақы қоры млн.тг 71,78 94,18 22,40
18 С.і. жұмысшылар еңбек ақы қоры млн.тг 22,28 58,12
19 1 жұмыскердің орта айлық еңбек ақысы мың.тг 31,65
20 1 жұмысшының орта айлық еңбек ақысы мың.тг 24,12
21 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны млн.тг 547,82 591,86
22 Айналым құралдарының орташа жылдық құны млн.тг 57,17 58,80
23 Қор қайтарымдылығы
0,94 1,19 0,25 126,74
24 Қор сиымдылығы
1,06 0,84 -0,22 78,90
25 Қормен қарулану млн.тг 7,11 3,34 -3,77 47,00
26 Амортизация сомасы млн.тг 105,83 91,43 -14,40 86,39
Дереккөз: «ФудМастер- Айс Крим» компаниясының мәліметтері негізінде есептелді
18-кестеде көрсетілген бірінші көрсеткіш өткізген өнімнен түскен түсім 2004
Өткізілген өнімнің өзіндік құны 2004 жылы 368,25 млн. теңге,
Жалпы табыс 2004 жылы 147,33 млн. теңге, ал 2005
Кезең шығындары зерттеліп отырған кезеңде базисті жылмен салыстырғанда 37,70
Негізгі қызметтен түскен түсім жалпы табыстың өзгеруіне байланысты. Біздің
Таза табыс кәсіпорын табыстылығының абсолютті көрсеткіштерінің маңыздысы болып табылады.
Өткізілген өнімнің бір теңгесіне келетін шығын есепті жылы базисті
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 2004 жылы 547,82 млн.
Кәсіпорын жұмысының жақсарғанын өнім рентабельділігі, сату және өндіріс рентабельділігінің
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық қызметін талдау үшін рентабельділік, қаржы тұрақтылық, іскерлік
19-кесте - «ФудМастер» ЖШС-нің қаржы-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2004 ж 2005 ж ауытқуы
1 Рентабельділік көсерткіштері
1.1 Өткізілген өнімнің рентабельділік коэффициенті - 0,08 0,13
1.2 Сату көлемінің табыстылығы коэффициенті 1,18 0,99 -0,19
1.3 Қордың рентабельділік коэффициенті 1,52 2,6 1,08
1.4 Негізгі қызметтің рентабельділік коэффициенті 0,98 1,58 0,6
1.5 Өндірістің рентабельділігі - 0,12 0,18
2 Қаржы тұрақтылық коэффициенттері
2.1 Тәуелсіздік коэффициенті -0,04 0,12 0,16
2.2 Қарызға алынған және меншікті қаражаттардың арақатынасының коэффициенті -14,05
2.3 Тәуелділік коэффициенті 0,56 0,26 -0,3
2.4 Меншікті айналым қаражаттары мен салынған капитал арақатынасының коэффициенті
3 Іскерлік белсенділік көрсеткіштері
3.1 Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті 1,09 2,16 1,07
3.2 Негізгі құралдардың айналымдылығы 1,1 2,62 1,52
3.3 Меншікті капиталдың айналымдылық коэффициенті -27,72 17,36 45,08
3.4 Өткізілген өнімді өндіруге кеткен шығындардың қайтарымдылық коэффициенті 1,16
4 Өтімділік көрсеткіштері
4.1 Абсолютті өтімділік коэффициенті 0,37 0,83 0,46
4.2 Жедел өтімділік коэффициенті 0,26 0,3 0,04
4.3 Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,36 0,48 0,12
4.4 Меншікті өтімділік коэффициенті 0,02 0,41 0,39
Дереккөз: «ФудМастер- Айс Крим» компаниясының мәліметтері негізінде есептелді
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық тұрақтылығы ақша қаражаттарын еркін орын алмастыра отырып
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы – бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде
Тәуелсіздік коэффициенті меншікті капиталдың кәсіпорын активтерін қалыптастыру көзінің жалпы
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін, активтер мен міндеттемелер арасындағы жалпы сомасы
Абсолютті өтімділік коэффициенті баланс жасалған мерзімінде немесе жақын мезгілде
Табыстылық коэффициенттері салыстырмалы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаудың
Өткізілген өнімнің рентабельділік коэффициенті 0,19-ға өскен. Бұл көрсеткіштің өсуі
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі мен қызметінің тиімділігін бағалау және талдау
Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті жылына қанша рет айналу мен
Жалпы кәсіпорынның жағдайын зерттеліп отырған кезең, яғни 2004 жыл
3. Қазақстан экономикасының жаңару жағдайында өңдеуші кәсіпорындардың экономикалық тиімділігін
3.1. Қазақстанда өңдеуші кәсіпорындардың тиімділігін арттыру тетіктері
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы бойынша ішкі және
Бұл – біздің әлемнің бәсекеге барынша қабілетті елу елінің
Елбасының Қазақстан халқына Жолдауында көрсетілгендей, үкімет экономиканың басымдыққа ие
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2007 – 2009 жылдарға арналған бағдарламасы әзірленді. Оның басым
Экономиканы жаңғырту және әртараптандыру жөніндегі міндеттерді шешу шеңберінде
Инвестициялық белсенділікті ынталандыру минералдық-шикізат кешенінің, мұнай-химия саласының, машина жасаудың
Осы міндеттерді іске асыру шеңберінде Қазақстанның батыс өңірінде «Ұлттық
Әртараптандыру үдерістерін жеделдету үлкен мультипликативтік әсері бар жаңа технологиялық
«Қазына» орнықты даму қоры шетелден өндірісінің бір бөлігі республика
Ақпараттық технологияларды, биотехнологияларды, нанотехнологияларды, жаңа материалдарды, ғарыш индустриясын және
Шетелдік және отандық инвестицияларды тартудан басқа, шет елдердің нарығын
Экономиканы әртараптандыру және жаңғырту проблемаларын шешуге Үкімет ауқымды инвестициялық
Үкімет энергия үнемдеуші технологияларға өтуді ынталандыратын болады. Нысаналы энергия
Үкімет Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын салалар бөлінісінде іске асырудың тиімділігі
Сондай-ақ Қазақстанның қор нарығының белсенділігін арттыру жөніндегі тетік әзірленеді,
Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер:
Таяу арадағы үш жылда Үкімет өз алдына Бағдарламаны орындаудың
2007 – 2009 жылдары Қазақстанның жалпы ішкі өнімінің нақты
2009 жылдың соңына қарай Қазақстан халқының жалпы саны
2006 жылмен салыстырғанда, бағалау бойынша, 2,9%-ға өседі және 15,8
Өнеркәсіп өнімі өндірісінің жыл сайынғы өсу қарқыны
2007 – 2009 жылдары орта есеппен 7,2 – 8,8%
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің өсімі жоспарланып отырған кезеңде орташа
Негізгі капиталға салынатын инвестициялар көлемінің өсу қарқыны жыл сайын
Тұрақты макроэкономикалық шарттарды қамтамасыз ету мақсатында инфляцияның орташа жылдық
2009 жылға қарай халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің болжамды
2007 – 2009 жылдары нақты жалақы өсімінің орташа жылдық
Осы бағыттарды жүзеге асыруда «Қазына» мемхолдингінің қызметі маңызды. «Қазына»
Біріншіден, «Қазына» қоры келешегі зор кәсіпкерлер мен өндірістердің бәсекеге
Екіншіден, «Қазына» экономиканың басым секторлары мен тиісті компаниялардың бәсекеге
Үшіншіден, «Қазына» қорының өзіміздің озық кәсіпорындарымызға, бастысы, өнім өндірмейтін
Төртіншіден, халықаралық рынокта өз «тауашасын» тауып, ондағы берік тұғырларын
Бесіншіден, Қор қызметінің маңызды бағыттарының бірі тиісті халықаралық компанияларды
Алтыншыдан, Қор барынша экспорттық бағытта құрылған арнайы экономикалық және
Жетіншіден, биылғы жылы Қорлар қорын соның ішінде шетелдік қаржы
Қазына тұрақты даму Қорының Төрағасы Қайрат Келімбетовтың айтуы бойынша,
«Қазына» құрамына кіретін даму институттарының инвестициялық стратегиясы шикізаттық емес
«Қазынаның» міндеті экономикаға өз үстемдігін жүргізу деген пікірлер туындап
«Қазына» орнықты даму қорының құрылғанына бір жыл болды. Қазір
Отандық бизнес қауымдастық пен шетелдік инвесторлармен арадағы қарым-қатынас реттеліп
Салалық мастер-жоспарлар қатарына мына жобаларды жатқызуға болады. Мәселен: «Сарыарқа»
Қазір даму институттары өңдеу саласы мен қызмет көрсету саласындағы
Даму институттарын мемлекеттік бюджет қаржыландырады. Шетелдік инвесторлар мен серіктестері
Қазір даму институттарының жарғылық капиталы 1,7 млрд. долларды құрайды.
Даму институты әр жобаны қарастырғанда, ол жобаның соңғы өнімінің
Айта кететін жайт, «Қазына» қоры аймақтағы жобаларды жандандыру үшін
Ал германиялық әріптестермен арадағы келісімшарттарға келсек, Елбасымыздың Германияға жасаған
«Қазына» қорымен бірге ынтымақтасып жұмыс істейтін инвесторлардың Қазақстанның шикізаттық
Өңірлердің бәсекеге қабілеттілігінің өсуін қамтамасыз ету үшін 2007 жылы
Өңірлік орталықтарда экономикалық қызметті жандандыруға бағытталған аумақтық дамудың жаңа
Отандық кәсіпорындардың экономикалық тиімділігін арттыруда салық саясатының маңызы зор.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қабылдап отырған бағдарламалары мен іс-шаралар кешені
3.2. «FoodMaster» ЖШС-нің экономикалық тиімділігін арттыру жолдары
Әрбір кәсіпорынның экономикалық тиімділігінің артуына олардың өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігі
Бәсекеге қабілеттілікті анықтайтын барлық факторларды мына топтарға бөліп көрсетуге
Өнім және қызмет сапасы;
Өнім және қызмет бағасы;
Персоналдың квалификациялық деңгейі;
Өндірістің технологиялық деңгейі;
Қаржыландыру көздерінің қол жетерлігі;
Нарықтың қаныққандығы, сұраныс және ұсыныс.
Енді бұл факторларды ашып талдайық.
Өнім сапасы. Сапа - өнімнің ең маңызды сипаттамасы. Өнім
Өнімнің бағасы. Баға ─ өнімнің құндық ақшалай сипаттамасы болып
өндіріс жалпы шығыны;
қоғамдық еңбек шығыны;
өнім саны;
өнім қызметі мен қасиеті;
персоналдың квалификациясы;
өндірістің технологиялық деңгейі;
Мемлекеттің салық туралы заңы;
Өнімді тасымалдау жәнесақтаумен байланысты шығындар;
Өнімді өткізу үшін ғимараттар арендасымен байланысты шығындар;
Өнімнің орамы;
Фирманың танымалдылығы;
Сервистік және кепілдік қызмет көрсетуінің деңгейі;
Фирманың маркетингтік қызметі;
Өнімге сұраныс пен ұсыныс;
Фирманың садалық баға стратегиясы.
Кәсіпорынның баға саясатын жетілдіру бағыты нақты өндіріс орындарының тиімділігі
Практикада қолданылатын баға стратегиялары:
Жоғары баға стратегиясы. Алғашқы өндіріс шығындары жоғары болады,
Төменгі баға стратегиясы немесе нарыққа өту стратегиясы. Бұл
Сараланған баға стратегиясы сатып алушылармен жұмыс істеу, яғни кәсіпорынға
Икемді баға стратегиясы. Бағалар сатып алушылардың мүмкіндіктеріне
Тұрақты, стандартты, өзгермейтін баға стратегиясы.
Дөңгелексіз баға стратегиясы, яғни сатып алушы 100 теңгенің тауарын
Жаппай көтере сатып алу стратегиясы, яғни көтерме баға.
Персоналдың квалификациялық деңгейі. Квалификациялық жұмысшылардың бар болуы минималды шығындармен
Өндірістің технологиялық деңгейі. Квалификациялық персоналдың деңгейімен бірге өндірістің технологиялық
Қаржыландыру көздерінің қол жетерлігі. Негізінде қаржыландырудың 2 түрі бар:
Несиелік;
Құнды қағаздарды орналастыру (биржада акцияларды шығару және котировкалау).
Кәсіпорынның акционерлік капиталы арқылы қаржыландыруды қамтамасыз ету ең дұрысы
Акцияларды орналастыру жолымен капиталды тарту талай жігер, уақыт пен
Нарықтың қаныққындығы, сұраныс пен ұсыныс. Нарықтағы өнімнің бәсекеге қабілеттілігі
Сүт малшаруашылығының төмен сапалы өнім өндірісінің негізгі факторлары келесі:
Қалыптасқан жағдайда ішкі нарықта сүт өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату
Отандық және шетелдік тәжірибесі мен анализі инновациялық қызметтің
сүт өнімдердің өндіріс процестерін автоматтау, алдыңғы қатарлы технологиялық жабдықтауды
жаңа фильтрация жүйесін еңгізу, сыртқы орта мен орамада микроорганизмдерді
өнімнің сақталу мерзімін ұзартатын ораманың жаңа материалдарын қолдану;
сүт өнімдердің кейбір түрлерінің өндіріс технологиясын өзгерту ─ дайындау
сүт майлары өсімдік майларына бөлшектеп ауыстырылған аралас
жаңа технологияларды патент, лизинг формаларында сатып алу, ноу-хау, сауда
Инновациялық қызметтің бағыттарының тиімділігін бағалау «ФудМастер» ЖШС үшін маңызды
Қорытындылай келсек, «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың келесі
Дамыған елдер, сонымен қатар
«ФудМастер» ЖШС-де инновациялық қызметті дамыту өте маңызды болып келеді,
Сүт өнімдердің өндіріс процестерін автоматтау, алдыңғы қатарлы технологиялық жабдықтауды
Сүт фермаларының ветеринарлы-санитарлық жағдай әрдайым тексеріп отыру;
Өнімнің сақталу мерзімін ұзартатын ораманың жаңа материалдарын қолдану;
Сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және
Өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік жаңа, озат
Тұтынушылардың әртүрлі деңгейлеріне сай өнімнің жаңа түрлерін шығару
Сатылатын тауарлардың сервистік қызмет жүйесі және жалпы өткізуді ынталандыру
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы бойынша экономикалық
Жүргізілген зерттеулер негізінде келесі қорытындылар мен ұсыныстарды жасауға болады:
Қазақстан экономикасының бір ерекшелігі, ол – жергілікті шикізатпен және
Қазақстан экономикасының қалыптасып отырған негізгі мәселелері: бiр жақты шикiзат
Экономиканы әртараптандыру мақсатында Қазақстан Республикасының Индустриялық - инновациялық
2006 жылы ЖІӨ-нің жылдық өсімі болжамды мәннен 2,1 пайыздық
Кәсіпорын тиімділігі – белгілі бір уақытта өндіріс ресурстарының барлығын
Экономиканы әртараптандыру және жаңғырту проблемаларын шешуде «Қазына» мемхолдингінің қызметі
Біріншіден, кластерлер-қосымша құнды жасау барысында өзара байланысқан жеткізушілердің, өндірушілердің,
Оңтүстік Қазақстандағы тоқыма өндірісі, Мойнақ СЭС-нің құрылысы, солтүстік-оңтүстік электр
Өнеркәсіп өнімі өндірісінің жыл сайынғы өсу қарқыны 2007 –
Пайдаланылған әдебиеттер көздері
«Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың 2007 жылдың
«Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» Елбасы Нұрсұлтан
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық
дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасын дамытудың 2006 – 2008
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 – 2009 жылдарға арналған бағдарламасы
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің экономиканың басым секторларында пилоттық кластерлерді жасау
ҚР-ның статистикалық жинағы - 2005ж.
ҚР-ның статистикалық жинағы - 2006ж.
Алшанов Р. «Жаңа экономикаға барар жолда». Егемен Қазақстан -2004ж.
Алшанов Р. «Қазақстан және даму өрісі». Егемен Қазақстан -
Алшанов Р. «Қазақстан экономикасы дамудың жаңа кезеңінде». Егемен Қазақстан
Арыстанбеков Қ. «Қазақстанның дамуы қай деңгейде?: Әлем және Қазақстан».
Ашанұлы Қ. «Экономикамыздың дамуына инвесторлардың да үлесі бар: Елбасы
Әбдірахман Н. «Біз бәсекеге қабілетті ұлт бола аламыз: Қазақстан
Әліпбай С. «Экономикамыздың даму қарқыны күткендегімізден де жоғары». Егемен
Әшімбаев М. «Жаһандану дүниесі және Қазақстан». Егемен Қазақстан –
БайзақовС., Райхан Н. «Қазақстан экономикасын кластерлер көтереді». Ақиқат –
Байсақалова Н. «Көрер көз болса жетістіктер жеткілікті». Алматы ақшамы
Бораш Қуат «Өңдеуші өнеркәсіпсіз өсу болмайды». Егемен Қазақстан 2006
Еспаев Сәкен «Қазақстан экономикасы: нәтижелер, басымдықтар, міндеттер». Егемен Қазақстан
Есполов Т. «Бәсекелестік бағытымен – орнықты экономикаға». Егемен Қазақстан
Мауқараұлы А. «Экономиканың мақсаты – дүниежүзілік стандартқа жету: Т.Рысқұлов
Райхан Н. «Қазақстан экономикасы жедел жаңармақ». Абай – 2005ж.
Сағадиев К. «Жедел жаңару жолында: Жаңа экономика және әлеуметтік
Сағадиев К. «Он бес жылда ел жаңа». Егемен Қазақстан
Барнгольц О.Б. «Экономический анализ хозяйственной деятельности предприятий и объединений».
Годин А.М. «Маркетинг». Учебное пособие - М.: Прогресс, 2001г.
Голубков Е.П. «Маркетинговые исследования». М: Филипресс, 1998г.
Дәуренбекова А.Н. «Қазақстан өнеркәсібінің деңгейін көтерудің экономикалық механизмі». Монография
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Жолдасбаева Г.Ө. «Кәсіпорын экономикасы». Алматы: Экономика, 2002ж.
Ихданов Ж.О. «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері». Алматы: Экономика,
Ковалев А.И. «Маркетинговый анализ». Учебное пособие - М.: Контакт,
Ковалев В.Р. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия». Москва, 2000ж.
Козлов Е.Н. «Товар и товарная политика». Экономика строительства, 2001г.
Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы». Алматы: Экономика, 2003ж.
Нұрғалиев Қ.Р. «Қазақстан экономикасы». Оқу құралы - Алматы: Қазақ
Под ред. Сафронова, Зайцева Н.Л. «Экономика предприятия». Москва, 2004г.
Савицкая В.Г. «Анализ финансово - хозяйственной деятельности». Москва, 2000г.
Яркина В. «Основы экономики предприятия ». Москва, 2005г.
INTERNET: www.google.kz
2