БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР:
АМЛ – Араб Мемлекеттерінің Лигасы
БАӘ – Біріккен Араб Әмірліктері
БҰҰ ҚК – Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі
ЖІӨ – Жалпы ішкі өнім
ЕАР – Египет Араб Республикасы
ҚХР – Қытай Халық Республикасы
ҚҰМК – Қытай Ұлттық мұнай компаниясы
МӨЗ – Мұнай Өңдеу Зауыты
МЭШАЕҰ – Мұнай экспортқа шығаратын араб елдерінің ұйымы
ХЭА – Халықаралық энергетика агенттігі
MOFCOM – ҚХР-ның Сауда Министрлігінің статистикалық агенттігінің материалдары
Кездесетін терминдер сөздігі:
Баррель – мұнай өнімдерімен мұнай өндірудің өлшем бірлігі. Бір
Дәлелденген кен орны – қордың бағасы мен оның орналасу
Қор мүмкіндігі – инженерлердің пікірінше барланбаған құрылымдардан өндіру бойынша
Мұнай мен газ кені – мұнай мен газдың тау
Мұнай – ең маңызды қазып алынатын кен. Жердің тұндырма
Тапсыру бағасы – бұл баға түрі, өзара экономикалық
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ……………………………………………………………………... 4-11
1 ТАРАУ. ҚХР МЕН АРАБ ЕЛДЕРІ АРАСЫНДАҒЫ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ
1.1. Қытай Халық Республикасы мен Сауд Арабиясы арасындағы байланыстар
1.2. Қытай Халық Республикасы мен Египет Араб Республикасы арасындағы
1.3. Қытай Халық Республикасы мен Біріккен Араб Әмірлігі арасындағы
2 ТАРАУ. ҚХР МЕН АРАБ ЕЛДЕРІ АРАСЫНДАҒЫ САУДА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ҚХР-Сауд Арабиясы: екі жақты экономика саласындағы энергетикалық ынтымақтастық …………………………………………………………...
Египет пен ҚХР арасындағы сауда-экономикалық қатынастарындағы инвестиция саясаты ...................................................................................
2.3. БАӘ – ҚХР-ның сауда-экономикалық серіктесі ……………………. 62-75
ҚОРТЫНДЫ ………………………………………………………………. 76-79
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ……………………….... 80-86
ҚОСЫМШАЛАР ………………………………………………………….. 87-91
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда ҚХР мен Араб мемлекеттері
Бүгінгі таңда зор жетістіктерге жеткен Қытайдың экономикалық дамуы және
Бітіру жұмысының өзектілігі, ең алдымен, ҚХР мен жетекші Араб
Қарастырылып отырған тақырыпқа ғылыми тұрғыда баға берудің бір қажеттілігі
Жалпы бітіру жұмысының тақырыбы болып табылатын “XXI ғасыр басындағы
Бітіру жұмысының нысаны ретінде ХХІ ғасырдағы Қытай Халық Республикасы
Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері. Бітіру жұмысының хронологиясы ХХІ ғасырдың
Бітіру жұмысының мақсаттары мен міндеттері.
Бітіру жұмысының негізгі мақсаты: ҚХР мен Араб елдері арасындағы
Алға қойылған мақсатқа жету үшін бітіру жұмысының алдына келесідей
Қытай Халық Республикасы мен Сауд Арабиясы байланыстарының қалыптасу мерзімін
Қытай Халық Республикасы мен Египет Араб Республикасы арасындағы қатынастарына
Қытай Халық Республикасы мен Біріккен Араб Әмірлігі арасындағы қатынастарды
ҚХР-Сауд Арабиясы: екі жақты экономика саласындағы энергетикалық ынтымақтастықтарын сараптау;
Египет пен ҚХР арасындағы сауда-экономикалық қатынастарындағы инвестиция саясатын талдау;
БАӘ – ҚХР-ның сауда-экономикалық серіктесі.
Бітіру жұмысының ғылыми зерттелу деңгейі.
ҚХР мен Араб мемлекеттерінің дипломатиялық қатынастарына байланысты XX ғасырдың
Бітіру жұмысында пайдаланылған еңбектер қатарында алдымен Қытайдың сыртқы саясатының
Сондай-ақ, “Қытай Халық Республикасының Сыртқы саясатындағы мұнай факторы атты”
Бүгінгі таңда зор жетістіктерге жеткен Қытайдың экономикалық дамуы туралы,
Жетекші Араб елдерінің сыртқы саясатының мақсаттарын, міндеттері мен принциптерін
Қытайдың Араб елдерімен қатынасын дамытуда және Араб елдеріне көмек
Араб елдерінің жетекші мемлекеті болып табылатын Сауд Арабиясы және
Сонымен қатар, Қытай мен Сауд Арабиясы арасындағы стратегиялық ынтымақтастық
Бітіру жұмысын жетілдіруге John Sfakianakis-тің “ХХІ ғасырдағы Сауд Арабиясы
Египет Араб Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы тығыз
Екі жақты сауда қатынасы мен инвестиция байланыстарын ашық баяндаған
ҚХР мен БАӘ арасындағы жалпы саяси байланыстары, екі елдің
әль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің халықаралық қатынастар факультетінің халықаралық
Зерттеудің деректік негізі. Ғылыми жұмысты жазу барысында алға қойылған
Зерттеу жұмысының бірінші тобын ҚХР-ның, Египет Араб Республикасының, Сауд
Зерттеу көздерінің екінші тобын дипломатиялық құжаттар құрайды. Олар ҚХР
Ал, Қытай мен жетекші Араб елдерінің сауда-экономикалық ынтымақтастықтағында энергетика,
Келесі үшінші деректер көзіне екі жақтың жетекші саяси қайраткерлерінің
Әсіресе, ҚХР басшысы Ху Цзиньтаоның 2006 жылы Сауд Арабиясына
Зерттеу жұмысында қолданылған деректердің төртінші тобын ҚХР-ның Сауда Министрлігінің
Ал деректердің бесінші тобын Қытайдың, Араб елдерінің және басқа
Ал деректердің алтыншы тобын мерзімді баспасөз беттерінде жарияланған тақырыпқа
Зерттеу жұмысында пайдаланылған деректердің соңғы жетінші тобын Ресей мен
Сонымен, жұмыста қарастырылған деректердің барлық топтары бітіру жұмысын жан-жақты
Бітіру жұмысының теориялық-әдістемелік негізі. Қытай Халық Республикасы мен Араб
Зерттеу жұмысын ғылыми негізде жүйелеп және оның нәтижесін шығару
Бітіру жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан және қортындыдан тұрады.
1.1. Қытай Халық Республикасы мен Сауд Арабиясы арасындағы байланыстар
Сауд Арабиясы – қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде елеулі рөл
Сауд Арабиясы абсолюттік монархия, мемлекет және үкімет басшысы, қарулы
Сауд Арабиясының сыртқы саясатының негізгі қағидасы - ислам ынтымақтастығы
Сауд Арабиясы Араб елдерінің ішінде ерекше орын алса, Қытай
ҚХР Үкіметі Сауд Арабиясының ел қауіпсіздігі мен тұрақтылығын және
Қытайдың сыртқы саясатының мақсаты - бүкіл әлемде бейбітшілікті қорғау
Қытай барлық халықаралық мәселелер бойынша өз позициясы мен саяси
Қытай барлық елдермен бейбіт өмір сүрудің бес принципі негізінде
Дамушы "үшінші әлем" елдерімен достық ынтымақтастықты дамытуға, іргелес елдермен
Бейбіт өмір сүрудің бес принципіне негізделе отырып Қытай
Қытай үкіметі "екі Қытай" немесе "бір Қытай және бір
Қытай және Сауд Арабиясы қатынастары әр түрлі салада ұзақ
Дипломатиялық қатынас орнамай тұрып, 1990 жылы 13 маусымда Джидда
1990 жылы 21 шілдеде Қытай мен Сауд Арабиясы
Қытай бейбіт өмір сүрудің келесідей бес принципін ұстанады:
егемендік пен территориялық тұтастыққа өзара құрмет-сыйластық;
бір-біріне шабуыл жасамау;
бір-бірінің ішкі ісіне араласпау;
теңдік пен өзара тиімділік;
бейбіт қатар өмір сүру [5].
1993 жылы 25 сәуірде Джидда қаласында Қытайдың Бас Елшілігі
Екі ел арасындағы ынтымақтастықтың басым бағыттары: өзара инвестициялау, энергетика,
Екі ел арасында қол қойылған екі жақты маңызды келісімдер
Қытай мен Сауд Арабиясының арасында дипломатиялық қатынастың орнағандығы жөніндегі
Қытай мен Сауд Арабиясы арасындағы экономикалық, сауда, инвестициялық және
Қытай мен Сауд Арабиясы арасында біршама өзара қолайлы қатынастарды
Қытай мен Сауд Арабиясы арасында инвестицияны қорғау және өзара
Қытай мен Сауд Арабиясы арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі Меморандум
Білім саласындағы ынтымақтастық туралы Келісім, Қытай мен Сауд Арабиясы
Қытай Халық Республикасы мен Сауд Арабиясы үкіметінің арасында су
Пекин қаласында қол қойылған Сауд Арабиясы мен Қытай арасында
Дипломатиялық қатынас орнаған кезеңнен бастап, екі ел арасында төмендегідей
1990 жылы қыркүйек айында Фахд Ибн Абдул Азиз королінің
Сауд Арабиясына Қытай Халық Республикасының келесідей қызметкерлерінің сапарлары орын
1990 жылы қарашада Сыртқы Істер Министрі және Бас Кеңестің
Бастапқы кезеңде екі ел арасындағы байланыс баяу дамығанымен, қазіргі
1998 жылы 14-21 қазан аралығында Абдулла ибн Абдель Азиз
Жалпы, Қытай мен Сауд Арабиясының қатынасы энергетикаға негізделгенімен, сонымен
Мәдениет және ақпарат саласында да екі ел арасында алмасулар
Мәдениет, білім беру және дін шеңберіндегі екі жақты достық
Негізінен, Қытай Халық Республикасы араб және африка елдерімен қатынасын
африка және араб елдерін имперализмге қарсы, ескі және жаңа
африка және араб елдерінің әлемде жүргізетін саясатын, бейтараптылығын және
африка және араб елдерінің өздері таңдаған бірлікке жету жолындағы
африка және араб елдерінің даулы қақтығыстарды бейбіт келіссөздер арқылы
африка және араб елдерінің егемендігін барлық мемлекеттер сыйлау керек
2004 жылы Қытайдың Сыртқы істер министрі Ли Жаоксинг пен
2006 жылы 22 сәуірде қытай-саудтық стратегиялық достық ынтымақтастығы жаңа
2006 жылы 22-24 қаңтар аралығында Сауд Арабиясының королі
2006 жылы ҚХР-ның Президенті Ху Цзиньтао мен Сауд Арабиясының
ҚХР басшысы Ху Цзиньтао Қытай мен Сауд Арабиясы мемлекеттерінің
Біріншіден, екі ел арасында жоғары деңгейдегі сапарлармен алмасуды қолдау
Екіншіден, нарық және ресурс салаларында өздерінің артықшылықтарын көрсету, энергетика
Үшіншіден, сауда-экономикалық ынтымақтастық шеңберін кеңейту және оның деңгейін көтеру;
Төртіншіден, білім, спорт және туризм саласында алмасуларды үдету, арнайы
Бесіншіден, маңызды халықаралық және аймақтық мәселелер бойынша қатынасты және
Алтыншыдан, «Парсы шығанағындағы қытай-араб ынтымақтастығы» атты ұжымдық ынтымақтастық шеңберінде
2008 жылы 21 маусымдағы Сауд Арабиясының Президенті Султан бен
2010 жылы 21 шілдеде Қытай мен Сауд Арабиясының дипломатиялық
1.2. Қытай Халық Республикасы мен Египет Араб Республикасы арасындағы
Египет Араб Республикасы араб шығысы елдерінің ішінде халқының саны
Египеттің сыртқы саясаты - Таяу Шығыстағы тұрақтылықты және әлемде
Хосни Мубарактың пікірінше, ішкі саясат әлбетте сыртқы саясатты кеңейту
Египет Араб Республикасының Конституциясы - Египеттің жоғарғы заңы. Египет
ХХІ ғасырда Египеттің сыртқы саясаты көп векторлы және өте
Египет Араб елдерінің ішінде Қытай Халық Республикасымен дипломатиялық қатынас
Дипломатиялық қатынас орнаған кезеңнен бастап екі ел арасындағы қатынас
Египет - Қытай үшін аса маңызды серіктес болып табылады.
Қытай-Египет қатынасы – ұзақ тарихи және достық байланыстарымен, өзара
Бүкілқытайлық халық төрағаларының жиналысы және Қытай халқының саяси консультативтік
Негізінен, маңызды халықаралық мәселелер бойынша Египет пен Қытайдың көзқарастары
60-шы жылдары Қытайдың премьер-министрі Чжоу Энлай Египетке 3 мәрте
Екі жақты маңызды келісімдер мен құжаттар:
Қытай Халық Республикасы Үкіметі мен Египет Араб Республикасы Үкіметі
Қытай Халық Республикасы мен Египет Араб Республикасы арасындағы стратегиялық
Қытай мен Египет арасындағы экономикалық және техникалық ынтымақтастық жөніндегі
ҚХР мен Египеттің сыртқы істер министрлері арасында стратегиялық байланыс
ҚХР мен Египет үкіметтерінің арасында ауылдық мектептер ашу туралы
Сонымен қатар, екі жақты ынтымақтастықта қол жеткізген келесідей құжаттарды
1999 жылы сәуірде Египет Президенті Мубарак Қытайға сапары барысында,
Екі жақты стратегиялық қатынастарының негізі: екі ел арасында дипломатиялық
Екі елдің стратегиялық ынтымақтастық қатынастарының нәтижелері: біріншіден, стратегиялық ынтымақтастық
Екі елдің СІМ арасында жаңалықтар мен ақпараттар шеңберінде, мәдениет
Қытай мен Египеттің тығыз достық байланыстарының бір көрінісі –
Соңғы жылдары екі ел арасындағы ынтымақтастық нығаю үстінде. Екі
Египет және Қытай дипломатиялық қатынастарында келесідей бағыттарды алға қояды:
екі ел арасындағы үкіметаралық, парламентаралық және партияаралық байланыстарды сақтау,
екі жақты сауданы дамыту мақсатында сауда-экономикалық ынтымақтастықтың жаңа жолын
өзара түсіністікті күшейту үшін мәдени, білім, ғылыми-техникалық және туристтік
халықаралық және аймақтық мәселелерде келісімділік пен кеңес беруді жандандыру,
Египет пен Қытайдың 50 жылдық дипломатиялық қатынасы 3 кезеңге
Бірінші кезең (1954 – 1970): 1965 жылы 15 тамызда
Екінші кезең (1970 – 1981): Бұл кезең аралығында, бастапқы
Үшінші кезең (1981 – қазіргі таңға дейін): Билік басына
XXІ ғасыр басында Қытай-Египет қатынасы нығая түсті. Екі жақты
2002 жылғы екі жақты алмасулар: 19-23 сәуір аралығында Қытай
2004 жылы 28 қыркүйекте Ху Цзиньтао мен Хосни Мубарактың
Негізінен, 2004 жылы қытай-араб елдерінің ынтымақтастық форумы ашылған болатын.
2004 жылы 14 қыркүйекте Араб елдері Лигасының штаб-пәтері орналасқан
Форум барысында Қытайдың Сыртқы Істер Министрі Ли Чжаосин келесідей
біріншіден, Қытай мен Араб елдері арасындағы ұжымдық диалогты жандандыру
екіншіден, тараптар арасында сауда-экономикалық ынтымақтастық деңгейін жоғарлату, яғни инвестиция,
үшіншіден, мәдени алмасу және адамзат ресурстарын игеру саласындағы ынтымақтастықты
2004 жылы 14 қыркүйекте Қытай-Араб елдері ынтымақтастық форумының Декларациясы
2006 жылы Пекин қаласында екінші министаралық жиналыс болып өтті.
Қытай-Африка ынтымақтастық форумы және Қытай-Араб ынтымақтастық форумы – екі
2006 жылы 17 маусымда Қытай Халық Республикасының Мемлекеттік кеңесінің
2006 жылы Египет пен Қытай арасындағы дипломатиялық қатынастың орнағанына
2006 жылы 18 маусымда Вэнь Цзябао Каирде пресс-конференция өткізді,
2008 жылы 28 қарашада Қытай Коммунистік Партиясының Орталық Комитетінің
Дипломатиялық қатынас орнаған жылдан бастап, екі ел арасында барлық
2002 жылғы қытай-египет мәдени алмасуларын ерекше атап өтуге болады.
Қытай мен Египет арасында білім саласы сонау ХІХ ғасырдан
Ғылым мен техника саласындағы ынтымақтастық 1960 жылдардың ортасынан басталып,
Бірінші кезең, 1965-1975 жылдар аралығын қамтиды. 1965 жылы 23
Екінші кезең, 1976-1982 жылдар аралығын қамтиды. Персоналмен алмасу, тәжірибемен
Үшінші кезең, 1983 жылдан бастап қазіргі таңға дейінгі кезең.
Сонымен, Қытай мен Египет арасындағы ғылыми-техникалық байланыс 30 жылдан
Негізінен, Қытай араб және африка елдеріне көмек көрсетуде «сегіз
Қытай үкіметі теңдік және өзара пайда принциптеріне негізделе отырып,
көмек көрсете отырып, қытай үкіметі көмек алушы мемлекетпен қандай
көмек алушы мемлекеттің ауыртпалығын төмендету үшін, қытай үкіметі процентсіз
көмек беруінің негізгі мақсаты – көмек алушы мемлекетті Қытайға
қытай көмегімен жобаларды жүзеге асыру барысында Қытай үкіметі аз
қытай үкіметі халықаралық нарықтық бағамен қытай өндірісінің жоғары сапалы
техникалық көмек көрсете отырып, қытай үкіметі дәл сол техниканы
қытай үкіметінен көмек алушы мемлекетке жіберілген эксперт Қытайдың жергілікті
Айтып өткеніміздей, 2006 жылы Қытай-Египет қатынастарының орнағанына 50 жыл
Қазіргі таңда ірі дамушы мемлекет болып табылатын Қытай мен
1.3. Қытай Халық Республикасы мен Біріккен Араб Әмірлігі арасындағы
БАӘ-нің сыртқы саясаты жан-жақты. БАӘ елінің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуына
Қытай Халық Республикасы мен Біріккен Араб Әмірліктері өзара достық
Қытай мен БАӘ арасындағы байланыс көптеген негізгі кезеңдермен ерекшеленеді.
БАӘ жағынан Қытайға сапар жасаған лауазымды тұлғалар: Сыртқы Істер
Үкіметаралық ресми сапарлардан бөлек үкіметтік емес алмасулар, жергілікті органдар
Екі ел арасындағы маңызды Келісімдер:
ҚХР мен БАӘ арасындағы дипломатиялық қатынастың орнағандығы туралы Бірлескен
ҚХР Үкіметі мен БАӘ Үкіметі арасындағы Азаматтық Әуе қатынасы
ҚХР Үкіметі мен БАӘ Үкіметі арасындағы Экономикалық, Сауда және
1993 жылы ҚХР-ның премьер-министрінің орынбасары Ли Ланчинг (Li
Сонымен қатар, соңғы жылдары БАӘ мен Қытай арасында сот
Дипломатиялық байланыс орнаған сәттен бастап, екі ел Мәдениет, Денсаулық
Қытай Халық Республикасы мен Біріккен Араб Әмірліктері әр түрлі
Саяси салада, саяси салада өзара сенімділікті нығайтуда;
Экономика саласында, БАӘ Қытайдың маңызды сауда серіктесі;
Қауіпсіздік саласында екі жақты ынтымақтастық дамуда;
Халықаралық бейбітшілікті сақтау және әлемде тұрақтылықты орнатуға байланысты ынтымақтастықтарын
Қазіргі таңда Қытай мен БАӘ байланыстарын дамытып, ынтымақтастығын кеңейтіп,
Мәдени байланыстарына келер болсақ, Біріккен Араб Әмірлігінің Президенті Шейх
2009 жылы Қытай Халық Республикасы мен Біріккен Араб Әмірліктерінің
2009 жылы ҚХР мен БАӘ арасында стратегиялық достық қатынас
байланыстарын әр түрлі бағытта дамыту;
халықаралық және аймақтық мәселелерде байланыстарын күшейту;
халықаралық дағдарысқа қарсы ынтымақтасу [35].
2009 жылы 12 тамызда Абу-Даби принці Шейх Мухаммед Аль-Нахьян
2009 жылы 15 тамызда Пекинде Абу-Дабидің мұрагері және БАӘ-нің
Тараптар өзара түсіністік жөніндегі келесідей құжаттарға қол жеткізді:
Шейх Абдулла бин Зайед Аль Нахьян мен Қытайдың СІМ-нің
Абу-Дабидің Мәдени төрағасы Султан шейха бин Тахнун Аль Нахьян
Аднос Президенті Еусеф бин Омайр Аль Муаири (Yousef bin
БАӘ-нің Қарулы Күштерінің Бас-майоры Эса Сэйф Аль Мазруи (Esa
«Қытай Солтүстік Өнеркәсіп корпорациясы» (China North Industries Corporation) мен
2010 жылы 22 қазанда Қытайда БАӘ-нің СІМ Шейх Абдулла
2011 жылы 11 ақпанда Шейх Мухаммед Қытайға сапар жасады.
II-Тарау. ҚХР мен Араб елдері арасындағы сауда-экономикалық байланыстар
2.1. ҚХР-Сауд Арабиясы: энергетика саласындағы екі жақты ынтымақтастық
Қытай Халық Республикасы әлемде 220 мемлекетпен сыртқы экономикалық қатынасын
Қытай Халық Республикасы құрылғаннан бері, экономикалық өсуінің жоғары қарқыны
Бүгінгі таңда Қытайдың энергетикалық балансындағы мұнайдың үлесі 23,6%-ды құрайды.
Мамандардың айтуынша, соңғы жылдары Қытайдың мұнай импорты өсіп, 2010
Герман сыртқы саясат қоғамының Берлин Ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері
алдағы он жылдықта энергия тұтынудың қарқынды өсуі;
күштік саясатындағы бәсекелестік пен энергиямен қамтамасыз ететін қайнар көздері
нәтижесі қытайдың ұлттық қауіпсіздік саясаты үшін өзінен кейін салдар
қоршаған ортаны қорғау бойынша қысқартылуы қажет көмірге деген үлкен
әлемдік экономикадағы тенденциялар(жаһандану, шығындардың төмендеуі және т.б.) есебінен, сонымен
әлі күнге дейінгі оларға тән өзара тәуелділікпен бейбіт шаруашылық
ҚХР-дың жаңа энергетикалық саясаты әлі толық өңделмеді, дегенмен Қытайдың
ҚХР-да ортақ энергетикалық стратегия жоқ, көптеген сарапшылар негізгі жағдайларды
энергетикалық ықпалды күшейту;
елдегі мұнай ресурстарының дамуы мен барлауы бойынша шаралар күшейту;
мұнай импорты;
мұнай резерві;
энергияның альтернативті түрлерінің дамуы [40, 32-33 б. ].
Қытай Халық Республикасының 1997 жылы 1 қарашада қабылдаған
Қытай дүниежүзіндегі экономикасы дамыған екінші мемлекет болса, Сауд
Жалпы, бүгінгі таңда мұнай қазіргі қоғамның тіршілік әрекетінің негізі
Мұнайдың дәлелденген қоры
Жалпы әлемдік %
Сауд Арабиясы
25
Ирак
11
Иран
9
Кувейт
9
Біріккен Араб
Әмірліктері 9
Таяу Шығыс
65
Дереккөздері:Background Information on Oil and U. S. Iraq Policy
Сонымен қатар, шетел коммерциялық ақпарат бюллетенінің мәліметі бойынша, барланған
Сауд Арабиясы мен Қытайдың қарым-қатынасы қазіргі таңда дүниежүзінде екі
Негізінен, Қытайдың жаңа экономикалық саясатының басым бағыты энергетика саясаты
өз аймағында жаңа мұнай орнын табу, мұнай өндіру көлемін
мұнай импортын диверцификациялау;
стратегиялық мұнай қорын арттыру (Қазіргі таңда Қытайдағы стратегиялық мұнай
энергоресурстардың альтернативті көздерін табу;
энергия сақтаушы технологияларды кеңінен қолдану және оларды жетілдіру; [38,
2001 жылы наурызда Экономика мен Сауда істері жөніндегі мемлекеттік
2002 жылы қазанда Қытай 50 млн баррельді құрайтын, 25
Қытайдың энергетикалық саясатын қабылдаудағы және мемлекеттің мұнай өндірісін дамытудағы
ХХІ ғасырдағы Қытайдың экономикалық өсуінің жоғары көрсеткішін қамтамасыз ететін
электр тоғына төлемді төмендету нәтижесінде ауылда нарықтық сұраныстың өсуі;
білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау шеңберінде халықтың қызмет
жеке авто көлікті иемдену;
инфраструктурадағы капиталды құрылысты дамыту үшін мемлекеттік займның облигациясын шығару;
қала тұрғындарының үй сатып алуда тұтынуларын арттыру;
кәсіпорындардың инвестициялық сұранысын өсіру;
Дүниежүзілік Сауда Ұйымына ҚХР-ның кіруіне байланысты сыртқы нарықты кеңейту.
Қазіргі таңдағы Қытайдың экономикалық өсуі табиғи газ, мұнай, су
2003 жылы энергоресурстарды тұтыну құрылымында мұнай мен табиғи газдың
ХХІ ғасырда екі ел арасындағы байланыс энергетика саласына негізделген.
Қытай мен Сауд Арабиясының екі жақты тығыз қатынастары энергетика
1988 жылы 11 қарашада Қытай мен Сауд Арабиясы
Араб зерттеулеріне сәйкес, Сауд Арабиясының королі мен Ху Цзиньтаоның
1998 жылы 14-21 қазан аралығында Сауд Арабиясының премьер-министрінің бірінші
1999 жылы 31-қазаннан бастап 3-қараша аралығында ҚХР төрағасы Цзян
Сауд Арабиясының экспорт тауарлары – мұнай, мұнай өнімдері
Сауд Арабиясы Қытайдан келесідей өнімдерді тасымалдайды: өнеркәсіп құрал-жабдықтары, көлік
2000 жылы Сауд Арабиясының жоспарлау және экономика Министрлігінің статистикасы
2004 жылғы статистикаға сәйкес, Сауд Арабиясының экспорттағы серіктестері: АҚШ
2004 жылы Сауд Арабиясының импорттағы серіктестері – АҚШ (15,3%),
Қытай мен Сауд Арабиясының энергетика саласындағы байланыстары 1980 жылдардан
Энергетика ынтымақтастығында Қытайдың Сауд Арабиясының энергоресурстарына деген қажеттілігі жыл
Таяу Шығыстан мұнай импорты
Мемлекеттер Пайыздық есеппен Таяу Шығыстағы
Мұнай импортының үлесі Пайыздық есеппен Таяу Шығыстағы пайдаланатын елдердің
Жапония 22,0 77,6
АҚШ 14,5 14,1
Еуропа 18,6 22,0
Африка 4,4 33,4
Қытай 3,6 13,7
Оңтүстік және Орталық Америка 1,4 5,5
Канада 0,8 7,5
АТА-ның басқа мемлекеттері 34,5 63,1
Қайнар көздері: Background Information on Oil and U. S.
Ұсынылған кестеде әлем мұнайының ішкі пайдалануында Таяу Шығыс
2000-2005 жылдар аралығында Қытайдың Сауд Арабиясының мұнайын тұтынуы 4,7
1999 жылдан санағанда қытай-саудтық мұнай саудасы 40%-ға өсіп 15
2008 жылы Сауд Арабиясының Қытайға экспорты 116 млрд. долларды
2020 жылға дейін Қытай мұнайға деген сұранысын 35% төмендетуді
Қытай үшін Сауд Арабиясынан тұрақты мұнай ресурстарын тасымалдау қолайлы,
1999 жылы екі ел арасында "стратегиялық мұнай серіктестігі" туралы
2005 жылдан бастап, екі ел басшылары энергетика саласындағы диалогты
Сауд Арабиясы Агенттігінің мәліметіне көз жүгіртсек, 2009 жылы 10
Бірнеше жылдан бері Сауд Арабиясының экономикасының дамуына Қытай компаниялары
Қытай Сауд Арабиясының мұнай секторына инвестиция құюда, яғни Қытай
2005 жылы Қытай «Мұнай экспортқа шығаратын араб елдерінің ұйымымен»
2004 жылы Қытайдың мұнай компаниясы «Sinopec» Сауд Арабиясында газ
2006 жылы 22-24 қаңтар аралығында Сауд Арабиясының королі
2006 жылы Ху Цзиньтао мен Абдалла ибн Абдель Азиздің
Шаньдун шығыс провинциясында Циндао зауытын құру үшін және Фуцзянь
Sinopec-тің мұнай тазартқыш зауыты күніне 80 000 баррельден 240
2006 жылы қаңтар айында Қытайдың Шығыс провинциясы Джубейльде өнеркәсіптік
2006 жылы Сауд Арабиясында 60-қа жуық қытай компаниялары тіркелсе,
Екі жақты инвестиция көбінесе энергетика саласына тартылғанымен, сондай-ақ телекоммуникация,
2008 жылы 6 мамырда Қытайда «Қытай және Таяу Шығыс
Статистикалық мәліметтерге сай, 2008 жылы Қытайдың 40 кәсіпорны жалпы
Екі жақты сауда айналымы
1990-2000 жылдар аралығында Қытай мен Сауд Арабиясының екі жақты
Қытай елінің сыртқы саудасы 2000-2004 жылдар аралығында өте
Дипломатиялық қатынас орнаған жылы екі ел арасындағы сауда айналымының
Сауд Арабиясының мәліметтеріне сүйенетін болсақ, 2004 күн сайын
2007 жылы Қытай мен Сауд Арабиясы арасындағы сауда айналымы
2003-2008 жылдар аралығында екі жақты сауда 30%-дан 50%-ға көтерілді.
2009 жылы 11 ақпанда Қытай мен Сауд Арабиясы "Эр-Риядта"
2010 жылы 31 желтоқсандағы статистика бойынша, Сауд Арабиясы мен
Қорыта келгенде, екі елдің сауда-экономикалық байланысындағы энергетика ынтымақтастығы Қытай
2.2. Египет пен ҚХР арасындағы сауда-экономикалық қатынастарындағы инвестиция саясаты
Қытай мен Египет арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық екі жақты стратегиялық
Келісуші бір инвестор мемлекеттің екінші келісуші мемлекетпен инвестицияға байланысты
Келісуші тараптар келесідей мақсатта кездесулер өткізіп тұрулары тиіс: келісімнің
1986 жылы 12 сәуірде Қытай Ұлттық Халық Конгресінің
1997 жылы сәуірде, Египеттің премьер-министрі Гамаль Абдель Насер Қытайға
Көлемі Басты инвестиция салушылар Негізгі өнеркәсіп орталықтары
Суэц экономикалық аймағы Бастапқы кезеңде: 1,07 шаршы шақырым
Қазіргі таңдағы: 5,08 шаршы шақырым Тяньжинь TEDA, CADF және
1998 жылы Египетке Қытай инвестициясын тарту үшін, Қытай кәсіпорындарын
2000 жылы Қытайдың Египетке құйған инвестициясының көлемі 40%-ға көтерілді.
2002 жылдың маусымынан бастап жалпы құны 257 млн. долларды
2003 жылы Абул Нага мен Лю Сяомин, Мубарактың Қытайға
2004 жылы Хосни Мубарак пен Ху Цзиньтаоның ресми кездесуі
2005 жылы Қытай Египеттең 35 жобасына инвестиция құйды. Олардың
ҚХР-ның Сауда Министрлігінің статистикасы бойынша, Египеттегі Қытай компанияларының техникалық
Қытай компаниялары темір жол және трактор өндірісінде жұмыс атқарарып
ҚХР-ның Сауда Министрлігінің сараптамасы бойынша, 2006 жылы Египетке құйылған
2009 жылға дейін Египетке капитал құйып жатқан Қытайдың 600
1970-2010 жылдар аралығында Египетте жұмыс атқарған жатқан шамамен Қытайдың
Египеттегі Қытай инвестициясы (млн. доллар)
2003 2004 2005 2006 2007 Жалпы қоры
Египет 2,1 5,7 13,3 8,9 25 131,6
Source: The Cina Commerce Yearbook, 2008, p.216.
Сауда-экономикалық байланыстардағы екіжақты сауда айналымы
Негізінен, 1953 жылы екі ел арасында дипломатиялық қатынас орнамай
1993 жылы маусымда, Египеттің парламент делегациясы Қытайдың ашық есік
Қытайдың экономикалық жүйесі жоспарлы шаруашылықтан нарықтық жүйеге көшуімен сипатталады.
нарыққа кезеңдеп жылжу;
ішкі қорларды мобилизациялау, шетел капиталдарын белсенді түде тарту, қолайлы
Қытайдың мемлекеттік бизнесінің мүдделері мен шетелдік инвесторларының мүдделері үйлескен
ашық есік саясатын жүргізу, арнайы экономикалық аймақ құру [87].
1995 жылы наурызда, Қытайдың сауда және экономика министрінің бастауымен
1997 жылы сауда айырбасы 520,7 млн. долларды көрсетті. Қытайдың
Гамаль Абдель Насер Египет экономикасы үшін бар күшін салды,
XXI ғасырдағы Египет пен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық негізінен
Ху Цзиньтао екі ел арасындағы сауда-экономикалық байланысты - стратегиялық
Қытай Египетпен сауда-экономикалық қатынасын дамытуда 3 приоритетті негізге алды:
Қытайдың Египетке шығаратын экспорт тауарлары: механикалық және электронды бұйымдар,
Египеттің Қытайға тасымалдайтын экспорты: мұнай, болат, мәрмәр және гранит,
Стратегиялық ынтымақтастық негізінде Қытай-Египеттің өзара тиімді ынтымақтастығы нығайды. Екі
2000 жылы екі ел арасындағы сауда айналымы 907 млн.
2002 жылы екі ел арасындағы сауда айналымы 945 млн.
2004 жылы екі ел арасындағы тиімді инвестиция мен өзара
2004 жылы қаңтар айында Ху Цзиньтаоның Египетке сапары барысында,
Екі жақты сауданы ұлғайту барысында келесідей әдістер пайдаланылды:
Египет кәсіпорындары үшін Қытай нарығы ашық болды, Қытай-Араб елдерінің
Cоңғы бес жылда Египет пен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық
2005 жылы сауда айналымы екі ел тарихында бұрын соңды
Қытайдың Египеттегі Елшісінің мәліметіне сай, 2006 жылы екі ел
2007 жылы екі ел арасында инвестиция мен сауда көлемінің
2008 жылы ғаламдық дағдарысқа қарамастан, екі ел дағдарысқа қарсы
Әлемдік дағдарыспен күресу үшін екі жақты ынтымақтастықта тараптар келесідей
екі Үкімет ірі масштабты инвестициялық жоспарларды жүзеге асыруға келісті;
энергетика, коммуникация, транспорт және туризм саласындағы екі жақты ынтымақтастықтарын
инфраструктура салуда, технологиямен алмасуда, сервистік сауда және қаржы ынтымақтастығын
стратегиялық маңызы бар маңызды жобаларды жүзеге асыруға;
екі жақты қатынаста кездесетін барлық қиындықтардың шешімін табуға;
киім-кешек және мата салаларына, мұнай, телекоммуникация, азық-түлік өнеркәсібі мен
Қытайдың Египетпен сауда балансы (млрд. доллар)
2006
Жалпы саны 2006
Экспорт
2006
Импорт 2007
Жалпы саны 2007
Экспорт 2007
Импорт 2008.1-10.
Жалпы саны 2008
Экспорт 2008
Импорт
Египет 3,2 3,0 0,2 4,7 4,4 0,2 5,3
Source: China Statistic Yearbook, 2008, p.717. The figure of
Соңғы жылдары Қытай мен Египет арасындағы сауда және экономикалық
2009 жылы Египет пен Қытай арасындағы стратегиялық ынтымақтастықтың орнағанына
2009 жылы 10 ақпанда Қытай мен Египет мұнай, табиғи
2009 жылы 24 ақпанда, Пекинде Қытай мен Египет өзара
2009 жылы Египет Қытайға: мұнай шикізаты және мұнай өнімдері,
2010 жылы Египет пен Қытай арасындағы сауда көлемі 3,474
Соңғы он жылда екі ел стратегиялық ынтымақтастығы арқасында көптеген
2.3. БАӘ – ҚХР-ның сауда-экономикалық серіктесі
БАӘ экономикасының жетекші секторы болып мұнай-газ өнеркәсібі саналады, мұнай-газ
әлеуметтік және экономикалық даму;
мемлекеттік сектор жұмысын жетілдіру;
қауіпсіздікпен және құқықтық тәртіппен қамтамасыз ету;
инфраструктураны жақсарту және кеңейту;
елдің перифериялық аудандарын дамыту.
БАӘ-нің мұнай-газ секторын "Abu Dhabi National Oil Company "
Abu Dhabi Company for Onshore Oil Operations (ADCO);
Abu Dhabi Marine Operating Company (ADMA–OPCO);
Zakum Development Company (ZADCO),
Сонымен қатар, 5 сервистік компания, газ өңдеу шеңберінде 3
2007 жылғы МЭШАЕҰ-нің мәліметі бойынша, БАӘ-нің мұнай қоры 13,0
2006 жылға дейін БАӘ мұнай шығару қарқынын сақтауда жолы
БАӘ-нің мұнай шығаруы, МЭШАЕҰ мәліметі бойынша:
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
108,3 105,4 94,7 112,0 116,8 118,4 127,9 126.0
Мұнай өнімдерінің өндірісі (млн. т):
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
15,71 15,42 21,16 21,43 21,91 22,00 21,11 19,58
БАӘ-нің негізгі мұнай экспорты Парсы шығанағында өңделетін Murban (Абу–Даби)
БАӘ табиғи газ қоры 6,0 трлн. куб. м құрайды
“BP” компаниясының мәліметі бойынша (млрд. куб. м):
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Газ шығару 39,4 43,4 44,8 46,3 47,0 47,4 49,2
Тұтынуы 32,3 36,4 37,9 40,2 41,3 41,7 43,2
БАӘ-нің негізгі экономикалық мәселесі – инфляцияның жоғары деңгейі (шамамен
Біріккен Араб Әмірлігі – Парсы шығанағындағы Қытайдың маңызды экономикалық
Дипломатиялық қатынас орнаған сәттен бастап, екі ел арасындағы саяси,
Екі ел арасындағы қатынас - жоғары деңгейлі саудаға негізделген.
Қытайдың БАӘ-не тасымалдайтын негізгі өнімдері: тоқыма өнімдері, киім-кешек, жеңіл
БАӘ-нің Қытайға тасымалдайтын өнімдері: қалайы кесектері, химиялық тыңайтқыштар, мұнай,
1985 жылы 14 қарашада Абу-Дабида Қытай Халық Республикасы Үкіметі
Жалпы, Біріккен Араб Әмірлігі сыртқы нарыққа елде өндірілетін мұнайдың
БАӘ-нің мұнай экспорты, МЭШАЕҰ-нің мәліметі бойынша (млн. т):
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
90,4 89,0 80,4 102,0 108,2 109,4 120,6 116,7
2000-2005 жылдары аралығында БАӘ-нің Қытайға мұнай экспорты 3,5 млрд.
2004 жылы 14 мамырда БАӘ-нің қаржы және сауда министрі
Соңғы он жыл ішінде Қытай-БАӘ саудасының жыл сайынғы өсу
БАӘ-нің Сыртқы Сауда Министрінің мәліметі бойынша, 2005-2008 жылдар аралығында
2005 жылы екі жақты сауда 10,7 млрд. долларды құрады
БАӘ-нің мәліметіне көз жүгіртсек, Дубайдың Қытайдан тасымалдаған орташа жылдық
2009 жылы 14 наурызда “Дубай экспорт дамыту корпорациясы” (EDC)
2007 жылы Біріккен Араб Әмірлігі мен Қытай екі ел
2007 БАӘ-нің экспорттағы ірі серіктестері: Жапония (23,6%), Оңтүстік Корея
2008 жылы 2 сәуірде Шанхайда БАӘ-нің бір топ делегациясы
біріншіден, екі жақты байланыстардың беріктігін айқындады;
екіншіден, Біріккен Араб Әмірлігі мен Қытай арасындағы іскерлік және
Дубайдың Халықаралық Қаржы Орталығының Бас директоры Нассер Алшали БАӘ-нің
Дубайдағы Қытай консульдығының Сауда Кеңесінің статистикасына сүйенсек, 2009 жылдың
БАӘ экономикасы дамып келе жатқан Қытаймен байланысын жан-жақты дамыта
Соңғы жылдары БАӘ мен Қытай экономикалық дамуды алға қойып,
2015 жылы Қытай мен БАӘ арасындағы екі жақты сауда
Қазіргі таңда Біріккен Араб Әмірліктері Қытайға көмірсутегін экспорттаушы Парсы
“Tejari” Қытай мен Таяу Шығыс арасындағы сауда байланыстарын жетілдіруге
Форум аясында, Эмират пен Қытайдың жоғары дәрежелі төрелері “Tejarі”
“Tejari”-дің бас директоры Омар Хиджази (Omar Hijazi), Қытаймен сауданы
Хиджазидің сөзіне сүйенетін болсақ, “Tejari”-дің айқын жоспарлары осы аймақтың
Қытай бизнесі өнімнің ғаламдық әсерінен пайда алу мүмкіндігіне ие
Tejari-дің локалды операциялары Қытайдың Циндао қаласындағы
“YinShengTai” тобының басшысы Рен Джун (Ren Jun) өзінің сөзінде:
Tejari-дің алғашқы сауда серіктесі болған “Shanghaimart” Қытайдан ең
“Shanghaimart” сатып алушалылары енді http://www.ishanghaimart.com арқылы тікелей БАӘ-не
“Shanghaimart”-тың бас директоры Хенсен Тянның (Hensen Tien) айтуынша, “Shanghaimart”-тың
Қытай саудагерлеріне Таяу Шығыстың нарығына өтетін тікелей жол ашып,
Екі ел БАӘ-Қытай саммиті бағдарламасының аясындағы серіктестікті атап өту
Дубай Үкіметінен негізі салынған Tejari - Дубайдың ерекше экономикалық
Өзара инвестиция қатынастары
Біріккен Араб Әмірлігінің Қытайға инвестиция құюы және сәйкесінше Қытайдың
Жалпы, БАӘ белсенді сыртқы инвестициялауды жүзеге асырады. БАӘ-нің сыртқа
БАӘ-нің территориясында теңіз көлік инфраструктурасына шетел инвестициясын тарту үшін
Кейінгі жылдары БАӘ шетел инвестициясын газ секторына тартуды алға
ADNOS БАӘ-нің өндірісіне шетел компанияларын және шетел инвестициясын тартады.
БАӘ-дегі табысты инвестициялық мүмкіндіктерге қатысуға Қытайдың мүмкіндігі өсіп келеді.
Қытай инвестициялары БАӘ-нің ақпарат технологиясына, су өңдеу, азық-түлік өнеркәсібіне,
БАӘ-гі заң жөнінен консультанттар бірлестігінің қызметкері болып табылатын Камилла
1993 жылы 1 шілдеде Абу-Дабида Біріккен Араб Әмірлігі Үкіметі
Қытай үшін «Инвестор» Қытай ұлтының заңды тұлғасы, Қытай заңымен
Келісуші бір тараптың екінші тараптың территориясында сол мемлекеттің заңы
Келісуші бір инвестор мемлекеттің екінші келісуші мемлекетпен инвестицияға байланысты
Келісімге сәйкес, келісуші тараптардың төрағалары келесідей мақсатта кездесулер өткізіп
Қытай инвестициясы БАӘ-нің Абу-Даби, Дубай қалаларындағы құрылыс, өнеркәсіп секторларына
2003 жылы Қытайдың БАӘ-не құйған инвестициясының көлемі 50,1 млн.
2007 жылы Дубайдың Халықаралық капиталы (DIC) мен Қытай фирмасы
2007 жылы Біріккен Араб Әмірлігінде жұмыс атқарып жатқан 2000-ға
2008 жылдан бастап, Қытай инвесторлары Дубайдан бағасы төмен жылжымайтын
2010 жылы БАӘ-нің Сыртқы Сауда Министрінің Шейх Любна Аль
БАӘ Қытай компанияларымен ұзақ мерзімді іскерлік қатынастар орнатуға және
Экономикалық форум Абу-Дабидің Экономикалық Дамыту Департаметі мен Институционалдық Инвесторының
2010 жылы 1 маусымда Қытай-БАӘ арасында Сауда және Инвестиция
2010 жылы Қытай мен Араб елдері арасында Қытай-Араб елдерінің
Қытай мен Араб елдері арасындағы сауда 1996-2008 жылдар аралығында
Соңғы жылдардағы БАӘ-нің жоғары лауазымды тұлғаларының Қытайға жиі сапары
ҚОРТЫНДЫ
XXI ғасырдағы Қытайдың Араб елдерімен сауда-экономикалық байланыстарын қортындылай түссек,
Жалпы, өзінің ұлттық мүддесін қорғауды басты мақсат тұтқан сан
Өз кезегінде, Араб елдері жаңа халықаралық саяси және экономикалық
Араб әлемі өздерінің сыртқы экономикалық саясатында мұнай факторын ел
Мұнайға деген сұранысы жыл санап өсіп келе жатқан Қытай
Қытай Халық Республикасы мен Араб мемлекеттері сауда-экономикалық ынтымақтастықтарын қарқынды
Соңғы жылдары Қытай мен Араб әлемі арасындағы сауда көлемі
Араб елдері Қытайды мұнай шикізатымен қамтамасыз ететін маңызды аймақ.
ҚХР-дың Араб елдері ішіндегі ең ірі сауда серіктесі болып
Өзара инвестиция құю – Қытай мен Араб елдерінің сауда-экономикалық
XXI ғасыр басынан Қытай мен Араб мемлекеттерінің арасындағы сауда-экономикалық
Сауда-экономикалық ынтымақтастықтағы өзара сенімділік;
Қауіпсіздік мүдделерінің ортақтығы;
Сан-салалы сауда-экономикалық ынтымақтастықтың тұрақты дамуы.
Қытай мен Араб әлемі арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастығының дамуының болашағы
Бір-бірін жақсы серіктес және сенімді достар дап санайтын Қытай
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Саудовская Аравия
//http://ru.wikipedia.org/wiki/Саудовская_Аравия
Әліпбаев А.Р. Араб елдерінің саяси жүйесіне исламның әсері //ҚазҰУ
хабаршысы. ҚХ және ХҚ сериясы.-2004.-№2 (14). –C.22-25
Сәуірбаев А.Ж. Қытайдың сыртқы саясатының негізгі бағыттары (1980-
1990) //ҚазҰУ хабаршысы. ҚХ және ХҚ сериясы.-2007.-№ 3-4(29-30). –C.21-24
People's Republic of China – Saudi Arabia relations
//http://en.wikipedia.org/wiki/People's_Republic_of_China_%E2%80%93_Saudi_Arabia_relations
Венпин Х.Е. Китай-Африка: полвека сотрудничества при “любой
погоде” и его новые ориентиры как отклик на вызовы
Африка.- 2002.-№12(545). -C.34
China and India’s Growing Influence in the MENA. Region:
and Future Footprint
//www.almasahcapital.com
Political Relations between China and Saudi Arabia
//http://www.chinadaily.com.cn/china/2009-02/06/content_7451722.htm
Отношения дружбы и сотрудничества между Китаем и Саудовской
Аравией всесторонне развиваются. //http://big5.xinhuanet.com/gate/big5/www.russian.xinhuanet.com/russian/2008-06/21/content_655737.htm
John Calabrese . Saudi Arabia and China Extend Ties
//http://www.jamestown.org/programs/chinabrief/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=3895&tx_ttnews%5BbackPid%5D=195&no_cache=1
Справка: взаимные визиты руководителей Китая и Саудовской Аравии
//http://www.fmprc.gov.cn/rus/wjdt/default.htm
Constitution of Saudi Arabia
//http://worldconstitutions.ru/archives/86/2
Мұқаметханұлы Н. Дипломатиялық қатынастар және қытайтану
мәселесі. – Алматы, 2010.
Китайский, Саудовская лидеров отмечать 20 лет дипломатических
отношений //http://translate.google.com/translate?hl=ru&langpair=en%7Cru&u=http://sa.china-embassy.org/eng/zsgx/t718820.htm&rurl=translate.google.kz
Ху Цзиньтао выступил с важной речью на Консультативном совете
Саудовской Аравии
//http://russian.people.com.cn/31520/6589776.html
Основные направления внешней политики Египта
//http://www.planetadisser.com/see/dis_65979.html
Шыңғысбаев А. Внешняя политика Египта в 90-х гг. ХХ
ПРИНЦИПЫ, ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ //Вестник КазНУ.Серия МО и МП.-
2005.-№ 1(17). -C.22-25
Constitution of Egypt
//http://www.worldlingo.com/ma/enwiki/ru/Constitution_of_Egypt
Первин М.З. Современная внешняя политика Египта: приоритеты и
особенности
//http://www.mgimo.ru/fileserver/books/rami4konvent/t6-pervin.pdf
Сотрудничество Египта и Китая
//http://translate.googleusercontent.com/translate
Переговоры Вэнь Цзябао с премьер-министром Египта
//http://ru.china-embassy.org/rus/xwdt/t258595.htm
Встреча премьера Госсовета Китая Вэнь Цзябао с президентом
Египта Х. Мубараком
//http://ru.china-embassy.org/rus/xwdt/t258819.htm
“Жэньминь жибао” газеті, China-Egypt 10-Year Strategic Cooperation
–Mutual Benefit and Win-Win Cooperation
//http://www.focac.org/eng/jlydh/sjzs/t619121.htm
Political relations between China and Egypt
//http://www.sis.gov.eg/VR/china/html/ereal03.htm
Sino-Arab Cooperation Forum
//http://en.wikipedia.org/wiki/Sino-Arab_relations
United Arab Emirates (ОАЭ)
//http://www.world-asia.info/oae.htm
Политика ОАЭ
//http://st.free-lance.ru/users/AlexDee/upload/fileJ9iHU4.doc
People's Republic of China – United Arab Emirates relations
//http://en.wikipedia.org/wiki/People's_Republic_of_China_%E2%80%93_United_Arab_Emirates_relations
Joint Communique on the Establishment of Diplomatic Relations Between
the People's Republics of China and the United Arab
//http://ae.china-embassy.org/eng/sbgx/t150777.htm
Agreement between the government of the People's Republic of
the government of the United Arab Emirates for the
China and the United Arab Emirates
//http://www.mfa.gov.cn/eng/wjb/zzjg/xybfs/gjlb/
China, UAE vow to strengthen relations
//http://www.gov.cn/misc/2011-02/11/content_1801395.htm
Hamayoun Khan: The following item is by the United
agency
//http://www.ipsnotizie.it/wam_en/news.php?idnews=1427
China in the Middle East. Perspectives from the Arab
//http:www.arabinsight.org
China, UAE agree to boost ties for mutual benefit
//http://news.xinhuanet.com/english/2008-04/03/content_7913974.htm
Bilateral Relations between China and UAE
//http://www.mfa.gov.cn/eng/wjb/zzjg/xybfs/gjlb/2878/
By Wam. UAE and China sign five agreements
//http://www.emirates247.com/2.273/uae-economy/uae-and-china-sign-five-agreements-2009-08-16-1.30249
Chinese VP meets UAE FM, hailing friendship,cooperation
//http://www.gov.cn/english/2010-10/23/content_1728725.htm
Елемесов Р.Е, Мырзахметова А.М, Джулаева А.М, Алиева С.Д.
Экономика зарубежных стран. –Алматы, 2009. -C.113-170.
Хуан Вэй. Развитие энергетической стратегии Китая //Вестник КазНУ.
Серия МО и МП.-2009.-№6(44). –С.79-82
Сапанов С. Ж., Жүніс Қ.Ә. Қытай Халық Республикасының
саясатындағы мұнай факторы. –Алматы, 2008.
Law of the People's Republic of China on Conserving
//http://www.china.org.cn/english/environment/34454.htm
John Sfakianakis. Chinese Economic & Commersial Counselor delivered a
written speech: China-saudi bilateral trade going toward the aim
//http://www.cshafigur.yahoo.com
Жүніс Қ.Ә. Мұнайды экспортқа шығаратын елдер ұйымы (МЭШЕҰ)
және араб елдерінің мұнай саясаты. -Алматы, 2006.
Daniel Wagner is a Non Resident Scholar at the
Gulf Military analysis. Thedore Karasik is R&D Director at
China-Saudi Arabia oil cooperation is in both countries' interests:
Spokeswoman
//http://www.saudiinfocus.com/en/forum/showthread.php?t=1752
Chen Mo.Securing China’s oil supply From Saudi Arabia to
//http://www.iias.nl/files/IIAS_NL51_20.pdf
John Keefer Douglas, Matthew B. Nelson, and Kevin L.
the Gulf: How China's Energy Demands Are Transforming
Крупнейшим азиатским партнером Китая стала Саудовская Аравия
//http://prizma-ural.com/capital/segodnya-krupnejshim-aziatskim-partnerom-kitaya-stala-saudo.html
Председатель КНР Ху Цзиньтао отбыл из Пекина с визитами
четыре стран Азии и Африки //http://kz.china.embassy.org/rus/ztbd/hujintaofangmei/hujintaofangshate/t249285.htm
Г.Г. Косач. Иностранные инвестиции в Саудовской Аравии: Китай и
Япония лидируют
//http://www.iimes.ru/rus/stat/2007/05-05-07c.htm
Закон КНР «О внешней торговле»
//http://chinalawinfo.ru/economic_law/law_foreign_trade
Stephen P. Matthews, Partner, Baker Botts L.L.P. China’s New
Focus: Strategic Partnership with Saudi Arabia,
//http://www.bakerbotts.com/files/Publication/8dd9a398-bd08-4c27-9309-44436ff39c81/Presentation/PublicationAttachment/86d1ad0a-fe3c-46c4-a2e6-4499134a953b/ChinasNewEnergy.pdf
Chen Mo.Securing China’s oil supply From Saudi Arabia to
//http://www.iias.nl/files/IIAS_NL51_20.pdf
Лебедева Т.П., Мраморова И.М. Энергетическая безопасность Китая
как геополитическая проблема
//http://e-journal.spa.msu.ru/images/File/2010/24/Lebedeva_Mramorova.pdf
Телекомпания НТВ. Китай покупает нефть у Саудовской Аравии
//http://www.ntv.ru/novosti/186812/
Christopher Davidson. Persian Gulf – Pacific Asia linkages in
century: A marriage of convenience? //http://www.lse.ac.uk/collections/LSEKP/documents/Davidson%20paper.pdf
China-Saudi Arabia oil cooperation is in both countries' interests:
Spokeswoman
//http://www.saudiinfocus.com/en/forum/showthread.php?t=1752
Чжан Г. Стратегические факторы экономического роста Китая
//“Проблемы Дальнего Востока”.-2007.-№5. –С.95-99
Luft G. Fueling the dragon: China's race into the
//http://www.iags.org/china.htm
Danna Farhang. China’s Energy Scramble and Potential for Conflict
the United States //http://centreforforeignpolicystudies.dal.ca/pdf/gradsymp09/Farhang.pdf
Robert Tuttle and Dune Lawrence. China, Saudi Sign Oil,
Agreement //http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=ajvTCU_0S5v8
Investment-climate/Interational-Operations-/China
//http://translate.google.ru/translate?hl=ru&langpair=en%7Cru&u=http://www.sagia.gov.sa/en/
Saudi Arabia woos china and india
//http://translate.google.kz/translate?hl=ru&langpair=en%7Cru&u=http://www.meforum.org/1019/
China, Saudi Arabia extend energy ties
//http://www.atimes.com/atimes/China_Business/HA25Cb04.html
Председатель КНР Ху Цзиньтао отбыл из Пекина с визитами
четыре стран Азии и Африки //http://kz.china.embassy.org/rus/ztbd/hujintaofangmei/hujintaofangshate/t249285.htm
Ji Hye Shin and John J. Tkacik, Jr. China
Patron of Regional Instability.
//http://www.policyarchive.org/handle/10207/bitstreams/8470.pdf
Bloomberg News
//http://en.wikipedia.org/wiki/Bloomberg_L.P.
Предприниматели Китая и Ближнего Востока хотят возродить Великий
Шёлковый путь
//http://xronika.az/worldnews/978-kitaj-i-saudovskaya-araviya
Бюжеева Б.З. ХХІ ғасырдың басындағы Қытай экономикасы: дамуы
мен болашағы //ҚазҰУ хабаршысы. ҚХ және ХҚ сериясы.-2008.-№ 1(33).
Сегодня крупнейшим Азиатским партнером Китая стала Саудовская
Аравия
//http://prizma-ural.com/capital/
China and India’s Growing Influence in the MENA. Region:
and Future Footprint
//www.almasahcapital.com
Посол КНР в Саудовской Аравий назвал предостоящий визит Ху
Цзиньтао новым шансом для углубления отношений двух стран
//http://russian.people.com.cn/31520/6588902.html
Островский А. Экономическая ситуация в КНР: итоги 2005 года
Планы на 2006 год //“Проблемы Дальнего Востока”.-2006.-№3. –С.33-39.
Trade exchange between Egypt & China:
//http://eg.china-embassy.org/eng/zaigx/jmwl/js/t76255.htm
Agreement between the Government of the People's Republic of
the Government of the Arab Republic of Egypt Concerning
//http://www.unctad.org/sections/dite/iia/docs/bits/egypt_china.pdf
Law of the People's Republic of China on Foreign
http://www.china.org.cn/english/features/investment/36754.htm
Economic & trade ties between China and Egypt
//http://www.sis.gov.eg/VR/china/html/ereal03.htm
Egyptian-Chinese Relations
http://www2.sis.gov.eg/En/Politics/Foreign/EAsia/chinaral/040314100000000001.htm
Egypt, China See Broad Prospects for Cooperation
//http://www.china.org.cn/english/FR/13675.htm
Basic Facts about China and Egypt
//http://eg.china-embassy.org/eng/zaigx/jmwl/js/t76255.htm
Egypt, China See Broad Prospects for Cooperation
//http://www.china.org.cn/english/FR/13675.htm
Bid to Enhance Economic Cooperation with China
//http://eg.china-embassy.org/eng/zaigx/jmwl/2002/t76261.htm
Китай-Египет: стратегического сотрудничества преимущества мира во
всем мире
//http://www.chinaview.cn
China Guangdong-Egypt Economic and Trade Cooperation Fair Held in
Cairo
//http://eg.china-embassy.org/eng/zaigx/jmwl/t164436.htm
Egypt, Bilateral trade and Investment
//http://gpj.mofcom.gov.cn/accessory/200704/1177553464574.pdf
China in the MENA Region
//http://www.almasahcapital.com/uploads/media/MENA_India_China_Report__19-Dec-10_.pdf
China, Egypt vow to enhance strategic cooperation
//http://www.chinadaily.com.cn/china/2009-02/20/content_7497453.htm
Bilateral Trade Volume Up Steadily
//http://eg.china-embassy.org/eng/zaigx/jmwl/t164436.htm
Премьер Госсовета КНР Вэнь Цзябао прибыл в Египет с
визитом
//http://ru.china-embassy.org/rus/xwdt/t258458.htm
Egypt's Capital Hosts China-Africa Business Conference
//http://et2.mofcom.gov.cn/aarticle/chinanews/200705/20070504702949.html
Конституция КНР 1982 г. (с изм. 1988, 1993, 1999,
//http://chinalawinfo.ru/constitutional_law/constitution_ch4
Egypt-China trade seminar held in Cairo
//http://www.chinadaily.com.cn/china/2010-07/06/content_10067601.htm
China and Egypt
//http://www.fmprc.gov.cn/eng/wjb/zzjg/xybfs/gjlb/2813/t16304.htm
Ли Хуасинь. Эксклюзив: Китайско-арабский форум по сотрудничеству
играет активную роль в развитии китайско-арабских отношений
//http://ru-and-cn.ru/politic_news.html?id=3435
Международное радио Китая. Китай и арабские страны решили
формировать китайско-арабские отношения стратегического сотрудничества.
//http://www.chinaradio.china-arab
EGYPT/CHINA: Suez zone reflects China's growing role
//http://www.relooney.info/SI_Oil-Politics/Africa-China_29.pdf
$ 3.5 billion trade exchange - Egypt, China promoting
//http://www.english.globalarabnetwork.com/201009277417/Industry/35-billion-trade-exchange-egypt-china-promoting- - several industries.html
The total volume of trade between China and the
billion in the first nine months of 2009 //http://www.eyeofdubai.com/v1/news/newsdetail-37607.htm
Lee Hudson Teslik. China-Gulf Economic Relations .
//http://www.cfr.org/china/china-gulf-economic-relations/p16398
Agreement on Economic, Trade and Technological Cooperation
Between the Government of the People's Republic of China
//http://ae.china-embassy.org/eng/sbgx/t150777.htm
By Dai Yan (China Daily). UAE supports China's Gulf
http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2004-05/19/content_331844.htm
China-UAE trade likely to touch $100b by 2015
//http://gulfnews.com/business/economy/china-uae-trade-likely-to-touch-100b
EDC welcomes Chinese delegation to examine export opportunities in
Dubai and the region
//http://www.dedc.gov.ae/en/news/edc-welcomes-chinese-delegation-to-examine-export-opportunities-in-dubai-and-the-region/
Michael Flaherty. Dubai, China launch $1bn fund.
//http://www.arabianbusiness.com/dubai-china-launch-1bn-fund-50815.html
Tejari Joins Official UAE Business Mission to Advance Trade
between China and the Middle East
//http://213.42.18.62/v1/news/newsdetail-20349.htm
Agreement between the Government of the United Arab Emirates
the Government of the People's Republic of China for
By Yu Ran. Chinese investors turn to Dubai
//http://www.chinadaily.com.cn/regional/2010-02/09/content_9447040.htm
Liu Wanyun. UAE-China trade exceeds $19 bn.
//http://www.thaindian.com/newsportal/business/uae-china-trade-exceeds-19-
bn_10033731.html
Kevin Brass . Chinese investment in Dubai properties rises
//http://www.thenational.ae/business/property/chinese-investment-in-dubai-properties-rises-700
China-Arab trade forum opens in NW China
http://www.chinadaily.com.cn/china/2010-09/26/content_11350326.htm
ҚОСЫМША A
1-сурет. 1994-2011 жылдар аралығындағы Қытайдың мұнайға деген сұранысының өсуі:
Дерек көзі: China in the MENA Region
//http://www.almasahcapital.com/uploads/media/MENA_India_China_Report__19-Dec-10_.pdf
2-сурет. Сауд Арабиясының мұнай мен табиғи газды тұтынуы:
Дерек көзі: China, Saudi Arabia extend energy ties
//http://www.atimes.com/atimes/China_Business/HA25Cb04.html
ҚОСЫМША Ә
3-сурет. 1997-2005 жылдардағы Қытайдың Таяу Шығыстан тасымалдаған мұнай шикізатының
Дерек көзі: Almanac of China Foreign Economic Relations and
4-сурет. 2008 жылғы ақпандағы статистикасы бойынша Қытайдың мұнай импорты:
Дерек көзі: China in the MENA Region
//http://www.almasahcapital.com/uploads/media/MENA_India_China_Report__19-Dec-10_.pdf
ҚОСЫМША Б
5-сурет. Қытайдың Араб елдеріне экспорты мен импорты:
Дерек көзі: China in the MENA Region
//http://www.almasahcapital.com/uploads/media/MENA_India_China_Report__19-Dec-10_.pdf
ҚОСЫМША В
6-сурет. Қытайдың Араб елдеріне экспорты мен импорты 2007-2010 жылдар:
Дерек көзі: China in the MENA Region
//http://www.almasahcapital.com/uploads/media/MENA_India_China_Report__19-Dec-10_.pdf
ҚОСЫМША Г
7-сурет. Қытайдың БАӘ-не экспорты мен импорты, пайызбен есептегенде (1999-2009):
Дерек көзі: China in the MENA Region
//http://www.almasahcapital.com/uploads/media/MENA_India_China_Report__19-Dec-10_.pdf
2