МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1 ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Лизингтік қатынастардың экономикалық мәні 8
1.2 Лизингтік қатынастардың қалыптасуы мен даму ерекшеліктері 18
1.3 Лизингтік операциялардың нысандары мен түрлері 24
2 «БРК-ЛИЗИНГ» КОМПАНИЯСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ НӘТИЖЕЛЕРІН ТАЛДАУ 28
2.1 «БРК-лизинг» еншілес ұйымының қызмет ету негіздері 28
2.2 Лизингтік компанияның қаржылық жағдайын талдау 39
2.3 Компанияның лизингтік қызметінің нәтижелерін талдау 43
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1 Лизингтік төлемдерді есептеу әдістерін талдау және оны жетілдіру
3.2 Лизингтік қатынастарды басқаруды реттеу жолдарын дамыту 61
ҚОРЫТЫНДЫ 72
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 74
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті
Бүгінгі күні бұл көрсеткіш барлық коммерциялық банктерден бөлінген несиелер
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Ғылыми жұмыстың негізгі мақсаты лизингтік
Көрсетілген мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді шешу қарастырылады:
- лизингтік қатынастардың экономикалық мәнін зерттеу және теориялық тұрғыдан
- әлемдік тәжірибедегі лизингтік қатынастардың қалыптасуы мен даму ерекшеліктерін
- лизингтік қатынастарды ұйымдастырудың әртүрлі нысандарының экономикалық артықшылықтары мен
- Қазақстандағы лизингтік қатынастардың дамуының ағымдық жағдайына талдау жасауды
- ҚР-дағы лизингтік қатынастарды әртүрлі деңгейлерде басқару қажеттіліктерін негіздеу
Зерттеу пәні ретінде ҚР-ның экономикасының әртүрлі салаларындағы лизингтік қатынастарды
Зерттеу объектісіне лизингтік операцияларды іске асыру нәтижесінде ҚР-ғы әртүрлі
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық зерттеу кіріспеден, үш тараудан,
1 ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Лизингтік қатынастардың экономикалық мәні
Қазіргі уақытта шетелдік және отандық әдебиеттерде «лизингтік қатынастар» түсінігі
«Лизинг» термині «to lease» делінетін ағылшын етістігінен аударғанда «жалдау»,
Жал қатынастары, олардың экономикалық тиімділіктері туралы теориялық сұрақтарды алғаш
тікелей жал (direct lease);
сату типі бойынша жал (sale and leaseback);
тікелей қаржылық («тұтқалық») жал (leaverage leasing).
Тікелей жал операциясы жалға берушінің меншігі болып табылатын активтерді
Сату типі бойынша жал кезінде компания көп жағдайда өзі
Тікелей қаржылық жал кезінде жал операцияларының басқа екі түрінде
М. Гордонның жал теориясын негізгі ала отырып және жал
Жоғарыда көрсетілген жал операцияларының алғашқысы операциондық жалға, ал қалған
Көптеген елдерде: «қаржылық жал - бұл барлық тәуекелділіктер жалға
- жал туралы келісім мерзімі аяқталғаннан кейін мүлікке деген
- жал туралы келісім мерзімінің соңында құрылғыны оның нарықтық
- жал туралы келісім мерзімі құрылғының тиімді қызмет ету
- жалдық төлемдердің ағымдық құны (сақтандыру, басқару, салықтық төлемдерді
Егер жал туралы келісім осы шарттардың ең аз дегенде
Соңғы он бес жыл ішінде әртүрлі отандық және жақын
Біздің ойымызша «лизингтік қатынастар» түсінігінің мәнін ашатын жоғарыда келтірілген
Жалға беру - бұл дәстүрлі түрде жалға беруші өз
- Екі жағдайда да міндетті түрде, бір жақтың -
- Екі келісім-шарттың кез-келгені тек ақы төлеу шартымен ғана
- Лизинг ретінде де жалға беру ретінде де жылжымалы
Міне, жалға беру мен лизингтік қатынастарды салыстыру кезінде осындай
- Жалға беру туралы келісім-шартта меншік қатынастары мүлдем көрсетілмейді.
- Лизингтік қатынастар кезінде лизингке алушы және лизингке берушімен
- Лизингтік қатынастар кезінде лизингке алушы өте белсенді роль
- Лизингтік қатынастар кезінде лизингке алушы тұлғаның сатып алушыға
- Жалға беру және лизингтік қатынастар кезінде тәуекелділіктерді бөлу
- Лизингтік келісім-шарт мерзімі аралығында лизингке берушінің лизинг объектісінің
- Жалға беру қатынастарына қарағанда лизингтік қатынастардың бір ерекшелігі
Осы жоғарыда айтылғандарды негізге ала отырып лизинг пен жалға
Лизингтік қатынастардың экономикалық мәнін неғұрлым толық ашудың келесі бір
Кез-келген лизингтік келісімнің негізін қаржылық нақтырақ айтқанда несиелік операция
- несие бұл оның көмегімен белгілі-бір объектілерге меншік күқығын
- несиелеу үдерістеріне қатысушылар әрқашанда келісімді жүргізуге қызығушылық-тары бар
Бірақ осындай бір-бірінен айырмашылықтарын көрсететін өзгешеліктеріне қарамастан лизинг пен
Лизингтік катынастарды зерттеумен айналысатын авторлардың бір «лизинг - бұл
Осы үдерістердің барлығында лизингке беруші өз мүлігінің меншік иесі
Сонымен, лизингтік қатынастардың даму негізінде міндетті түрде меншік қатынастары
Лизингтік қатынастардың экономикалық мәнін мүліктерді уақытша пайдалануға берумен байланысты
Лизинг саласында өте көптеген зерттеулер жүргізген В.Д. Газман, В.М.
Лизинг - бұл инвестициялық операциялар деген көзқарасты қолдайтын ғалымдардың
Сонымен, осы жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтын болсақ, онда лизингтік қатынастарды
Сонымен, біздің ойымызша, лизингтік қатынастардың күрделілігіне оған қатысушы субъектілердің
Жоғарыда келтірілген ойларымызды қорытындылай келе, біз лизингтік қатынастардың экономикалық
Сонымен, біз лизингтік қатынастарды, оның экономикалық табиғатын түсіндіру үшін
Енді лизингтік қатынастар кезінде бекітілетін келісім-шарттарға қатысушылардың құқықтары мен
Лизингтік қатынастар үшін лизингке алушы мен лизингке берушінің құқықтары
- лизингке беруші мүлікке деген меншік құқығын алады;
- лизингке беруші мүліктің толық құнын төлейді;
- лизингке алушы мүлікті сатушыға оның сапасына байланысты талаптар
- сатып алу-сату туралы келісім-шарт лизингке алушы мен лизингке
Ал, лизингке беруші мен сатушының құқықтары мен міндеттерін бөліп
- лизингке беруші мүлікке деген меншік құқығын алады;
- лизингке беруші лизингтік төлемдер алып отырады;
- лизингке беруші лизинг туралы келісім-шарт көрсетілген талаптарды лизингке
- сатушы лизингке алушының алдында мүліктің сапасы бойынша толық
Сондықтан да, лизингтік қатынастар кезінде қолданылатын келісім-шарттардың барлығы бір-бірімен
Сонымен, қазіргі кездегі лизингтік қатынастарға жеке алынған кейбір елдердегі
1.2 Лизингтік қатынастардың қалыптасуы мен даму ерекшеліктері
Лизингтік қатынастардың қазіргі мағынасындағы мәнін түсіну үшін ең алдымен
Авторлардың келесі бір тобы лизингтік қатынастардың пайда болуын шаруашылық
Лизингтік қатынастар эволюциясының І-кезеңі үшін «лизинг» түсінігін мүлікті жалдау
Сурет 1.Әлемдік нарықтағы лизингтік қатынастардың даму кезеңдері
Осы уақыттан шамамен 300-400 жыл бұрын АҚШ-та мүлікті жалдау
Екінші дүние жүзілік соғыс кезінде лизинг үкіметтік контактілер шеңберінде
1950 жылдың басында АҚШ-та лизингтік қатынастардың нағыз төңкерісі басталды.
United States Leasing Corporation - бұл АҚШ-ғы қызметінің негізгі
1950-жылдардың ішінде алғаш рет реактивті ұшақтар, компьютерлер және американдық
Лизингтік қатынастардың дамуының III кезеңі АҚШ көмегімен Батыс Еуропа
Лизингтік қатынастардың дамуының осы ІV-кезеңінің сипаттық белгісі - лизингтік
1980 жылдан бастап әлемдік лизингтік нарықтың дамуының жаңа кезеңі
- лизингтік келісімдерге деген сұраныстардың көбеюі лизингтік фирмалардың қызметтерін
- лизинг тәжірибесінде негүрлым ірі объектілердің көбеюі;
- жергілікті лизингтік компаниялар капиталының шетелдік филиалдарға аударылуы;
- лизингтік компаниялардың халықаралық қызметтерінің ұлғаюы.
Сонымен бірге, лизингтік келісімдерге көптеген салықтық және амортизациялық жеңілдіктер
1995 жылдан бастап лизингтік бизнесті мемлекеттік қолдау, яғни лизингтік
2000 жылдың екінші жартысынан бастап «Қаржылық лизинг туралы» ҚР
Сонымен, еліміздегі барлық лизингтік компаниялар өздерінің дамуының алғашқы кезеңдерінде
- осындай өте күрделі бизнесті жүзеге асыру үшін тәжірибенің
- тәуекелділігі өте жоғары несиелік саясат, осы жағдай көптеген
- заңнамалық тұрақсыздылығы, бұл жағдай болашақ туралы сенімділікпен айтуға
2003 жылдың желтоқсан айында «Қазақстандага лизинг: тәжірибе, мәселелер және
Кесте 1
Қазақстандағы лизингтік қатынастардың қалыптасу және даму кезеңдері
Жылдар аралығы Кезеңдердің
аты Қысқаша сипаттама
І кезең
(1989-1992 жж.) Пайда болу кезеңі Алғашқы лизингтік компаниялар құрылды
(1992-1994 жж.) Баяулау кезеңі Қазақстанның ішкі нарығындағы экономикалык дагдарыстардың
ІІІ кезең
(1995-2000 жж.) Жандану, қайта
даму кезеңі Лизингтік қатынастарды мемлекеттік қолдау және ынталандыру дами
ІV кезең
(2000-2003 жж.) «Банктік лизинг» кезеңі Банктік лизингтік компаниялардың құрылуымен
ЕСКЕРТУ
Біз осы 5-кестені біз лизингтік қатынастарды дамытуға ықпал ететін
Бүгінгі күні ТМД, соның ішінде Қазақстандағы лизингтік қызметтер нарығын
Лизингтік қатынастардың қалыптасып дамуына әсер еткен себептердің бірі ретінде
Сонымен жоғарыда айтылғандырды қорытындылай келе, шетелдерде және отандық нарықта
Қазіргі уақытта лизингтік қызметтер нарығы әлемнің шамамен барлық аймақтарында
Егер дамыған шетелдердегі лизингтік нарықтың қазіргі жағдайы туралы айтатын
Біз енді кез-келген сала бойынша лизингтік бизнестің жетістікке жетуі,
1.3 Лизингтік операциялардың нысандары мен түрлері
Лизингтік қызметтердің қазіргі нарығы лизинг нысандармен, лизингтік келісім шарт
Лизингтің нысандары:
қатысушылар құрамына байланысты:
тура лизинг, келісім шарт екі жақ арасында жасалынады, яғни
жанама лизинг, келісім шарт үш немесе одан да көп
мүлік нысанына байланысты:
жылжитын мүлік лизингі ( жабдықтар, техника, автомобильдер, кемелер,ұшақтар, т.б.),
жылжымайтын мүлік лизингі (жалға беруші ғимараттарды, құрылғыларды жалға алушы
қолданыста болған лизинг мүлігі.
3. мүліктің өтелімділігі бойынша:
толығымен өтелінетін лизинг, келісім шарт мерзімі ішінде жалданатын мүліктің
жартылай өтелінетін лизинг, бір келісім шарт мерзімі ішінде мүліктің
4. амортизация деңгейіне байланысты:
толық амортизация деңгейі;
толық емес амортизация деңгейі.
5. қызмет көрсету мөлшері бойынша:
таза, мүлікке қызмет көрсеткенге кететін шығындарды лизинг алушы өзіне
толық, мүлікке қызмет көрсеткенге кететін шығындарды лизинг алушы өзіне
жартылай, мүлікке қызмет көрсетуге байланысты функциялардың жартысын лизинг берушіге
6. Нарық секторына байланысты:
ішкі, келісім шарттың барлық тұлғалары бір елді ұсынады;
халықаралық, келісім шарттың бір ғана тұлғасы немесе барлық тұлғалар
импорттық – егер лизинг беруші мен лизинг алушы бір
экспорттық – егер жабдықтың өндірушісі және лизинг беруші бір
транзиттік – егер барлық қатысушылар әртүрлі мемлекеттерде орналасса.
7. лизингтік төлемдер сипатына байланысты:
ақшалай төлемді лизинг (барлық төлемдер ақшалай нысанда);
өтемақы төлемді лизинг (жалға алынған жабдықта өндірілген тауарларды
аралас төлемді лизинг.
8. Салық және амортизациялық жеңілдіктерге қатысты:
нақты – жалға беруші инвестициялық жеңілдік және жедел амортизация
жалған – мәміле спекулятивті сипатта болады және ең жоғарғы
9. қаржыландыру әдісіне байланысты:
мерзімдік лизинг, бір жолғы аренда жүзеге асырылатын лизинг;
жаңғыртымалы лизинг, лизинг келісім-шарты бірінші келісім-шарт аяқталған соң қайта
10. жалға алынатын мүлікке қатысты:
таза лизинг, бұл лизингте жалға алынған мүллікке байланысты шығындарды
толық лизинг, бұл лизингте жалға алынған мүллікке байланысты шығындарды
Лизингтің түрлері:
Қаржылық лизинг. Жалға беруші төлейтін төлем есебінен, жалға алынатын
Қаржылық лизинг келесі негізгі белгілермен сипатталады:
Үшінші тұлғаның қатысуымен;
Келісім-шарттың мерзімі аяқталуына дейін келісім-шартты бұзу мүмкіндігінің болмауы;
Лизингтік келісім периодын одан әрі жалғастыру мүмкіндігінің жоқтығымен;
Қаржылық лизингте негізінен объектілер жоғары құнға ие болады.
Осындай келісімдер аренданың уақытына дейін аяқталуын көздемегендіктен, арендалық төлем
Қаржылық лизингтің объектілеріне жылжымайтын мүлік (жер, ғимараттар мен құрылғылар),
Жедел лизинг. Ағымды аренда туралы келісім-шарт болып табылады. Жабдықты
Жедел лизингтің негізгі объектілеріне жабдықтардың жедел тозатын түрлерін жатқызамыз:
Қоғамдағы және кәсіпорындардағы еңбек бөлінісінің деңгейіне және елдегі лизингтік
I. Лизингтік қатынастарды басқарудың өндірістік нысаны;
II. Лизингтік қатынастарды банктік құрылымдар арқылы басқару нысаны;
III. Лизингтік қатынастарды арнайы құрылған дербес лизингтік компаниялар
арқылы басқару нысаны;
ІҮ. Лизингтік қатынастарды холдингтер құру арқылы басқару нысаны
Енді, лизингтік қатынастарды басқаруды ұйымдастырудың осы аталған нысандарына жеке-жеке
Лизингтік катынастарды баскарудың өндірістік нысаны мынандай екі әдіспен ұйымдастырылуы
Өндіріс орындарының маркетингтік бөлімдері арқылы ұйымдастыру;
Өндірушілердің еншілес лизингтік компаниялары арқылы ұйымдастыру.
Басқару қызметтерінің терең бөлінісі жоқ шағын және орта кәсіпорындарда
лизингтік қатынастарды ұйымдастыру және лизингтік операцияларды нақты
іске асыру жұмыстары өндіруші кәсіпорындардың маркетингтік қызмет
бөлімінде топтастырылады. Бұл жағдай өндірілген жаңа техникаларды сату,
оны жөндеу бойынша қызметтер көрсетуді іске асыруды жақсартуға
мүмкіндіктер береді. Себебі, осы өндіруші фирмаларда техникаларды шығару
және оларға қажет қызмет көрсету бойынша тәжірибелері бар біліктілігі
жоғары кадрлар жүмыс істейді. Лизингтік қатаныстарды басқарудың бұл
сызбасында жеткізушінің (өндірушінің), кредитордың және лизингке берушінің
қызметтері біріктіріледі. Осындай ұйымдастыру құрылымы өндіруші мен
лизингке алушының арасында неғұрлым тығыз байланыстар орнатуға
мүмкіндіктер берумен сипатталады. Яғни, лизингке алушы тұлганың нақты бір
жағдайларда лизинг объектісін неғұрлым тиімді пайдалану үшін оның
конструкциясына аздаған өзгерістер енгізуге мүмкіндіктері болады. Ол
өндіруші кәсіпорын шығарған өнімдерінің жетіспеушіліктері туралы тікелей
ақпараттар ала отырып, олардың конструктивтік ерекшеліктерін түзетуге
мүмкіндік алады және сол арқылы шығарылған тауарларының бәсекелестік қабілеттілігін
2 «БРК-ЛИЗИНГ» КОМПАНИЯСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ НӘТИЖЕЛЕРІН ТАЛДАУ
2.1 «БРК-лизинг» еншілес ұйымының қызмет ету негіздері
«ҚДБ-Лизинг» акционерлік қоғамы «Қазақстанның даму банкі» Акционерлік қоғамның құзырлық
«ҚДБ-Лизинг» АҚ миссиясы - Қазақстан Республикасы кәсіпорындарының негізгі қорларын
Тапсырмалар:
Қаржы салымы жобаларын орта мерзімдік және ұзақмерзімдік лизингтік қаржыландыру;
Қазақстан Республикасы экономикасының өндірістік секторын басқа қаржы институттарымен ортақтаса
Жобаланған үзік жобаларды жүзеге асыру үшін лизингтік қаржыландырудың тетіктерін
.
«ҚДБ-Лизинг» АҚ лизингтің артықшылығы:
Өтінімдерді қарау жеделдігі;
Консалтинг, жабдықтаушыларды іздеу, тасымалдау, кедендік рәсімдеу, лизинг пәнін сақтандыру
Ұзақ мерзімді қаржыландыру;
Сыйақы мөлшерлемесі нарық бағасынан айтарлықтай төмен;
Тәуекелді қамтамасыз ету нұсқаларының болуы (несие ақылық төлем, кепілдік
Ірі кең көлемді жобаларды қаржыландыру;
Жеңілдік кезеңдерін беру мүмкіндігі;
Әр түрлі шағын үлгілерінің болуы;
Қаржы салымы жобаларын жүзеге асыру бойынша «Самрұқ-Қазына» халықтың әл-ауқат
Жоғары технологиялық жабдықтың жабдықтаушылар деректер базасының болуы.
«ҚДБ-Лизинг» АҚ лизингтің қаржыландырудың негізгі шарттары:
Лизингтің минималды соммасы 1 млн АҚШ долл.
Лизинг мерзімі 3 жыл және одан көп жыл
Жоба тәуекелінің деңгейіне байланысты лизингтің пайыздық мөлшерлемелерін бекіту
Қаржы салымы басымдылығымен үйлесімділігі
«ҚДБ-Лизинг» АҚ қаржы салу жобалары лизингтік қаржыландырудың артықшылығы:
өтінімдерді қарау жеделдігі;
консалтинг, жабдықтаушыларды іздеу, тасымалдау, кедендік рәсімдеу, лизинг пәнін сақтандыру
ұзақ мерзімді қаржыландыру (3 жылдан 20 жылға дейін);
сыйақы мөлшерлемесі нарық бағасынан айтарлықтай төмен;
тәуекелді қамтамасыз ету нұсқаларының болуы (несие ақылық төлем, кепілдік
ірі кең көлемді жобаларды қаржыландыру (1 млн.у.е.-нан әрі-қарай);
жеңілдік кезеңдерін беру мүмкіндігі;
әр түрлі шағын үлгілерінің болуы;
жоғары технологиялық жабдықтың жабдықтаушылар деректер базасының болуы
жабдықтың бөлек түрлері импортын ққс* босату
Лизинг —компанияның негізгі қорын қаржыландыруға қатысты қаржылық қызмет
Лизинг алушы үшін лизингті қолданудың артықшылығы жабдықты лизингке
Бұдан басқа лизинг алу кезіндегі келісім-шығындар лизингтік компания
Сонымен қатар лизингтың артықшылығы болып банкілік несиелендірумен салыстырғанда
«ҚДБ-Лизинг» АҚ –ы инструментариясы лизинг алушы кәсіпорынның ұсынылып отырған
Компания ақ «қдб-лизинг» қаржылық лизингтың келесі схемаларын ұсынады:
Blt схемасы бойынша лизинг;
Халықаралық лизинг;
Даму институттарының қатысуымен жасалған лизинг;
Қайтарымды;
Классикалық;
1. Build – lease – transfer (blt)
Blt (build – lease – transfer) схемасы бойынша
Бұл берілген схемада лизингтік келісімді жасауда жоба бастаушысы
2. Халықаралық лизинг.
Халықаралық лизинг бойынша лизингті бекітуде потенциалды лизингалушы жабдықтарды не
3. Қазақстанның даму институттарының қатысуымен жасалған лизинг.
Халықаралық лизинг бойынша лизингті бекітуде потенциалды лизингалушы жабдықтарды не
4. Қайтарымды лизинг.
«ҚДБ-Лизинг» АҚ қайтарымды лизинг схемасы бойынша лизингтік келісімдерді жасауда
Қайтарымды лизинг лизингалушыға зат сату лизингі бойынша сәйкес
5. Классикалық лизинг.
«ҚДБ-Лизинг» АҚ классикалық лизинг схемасы бойынша лизингтік келісімдерді
«ҚДБ-Лизинг» АҚ лизингтік қызметтің бірнеше топтамаларын ұсынады:
Қазақстан республикасының қарқынды дамып келе жатқан экономикасы жағдайында «ҚДБ-Лизинг»
«ҚДБ-Лизинг» АҚ бірлескен инвестициялық жобаларды іске асыру үшін қаржы
Сурет 2. «Кредит+лизинг» сызбанұсқасы
Осы сызбанұсқа бойынша ынтымақтастық туралы «ҚДБ-Лизинг» АҚ мен «Нұрбанк»
Рыноктың маманданған кәсіби қатысушыларымен өзара тиімді ынтымақтастық нысанының бірі
Біздің Компания Лизинг алушының жоба бойынша құжаттар пакетін білікті
Сурет 3. «Консалтинг+лизинг» сызбанұсқасы
Бұл үлгі бойынша «ҚДБ-Лизинг» қол қойылған меморандумдар негізінде «Маркетингтік-аналитикалық
Инновацияны өндіріске енгізу Қазақстан Республикасы экономикасы дамуының басты басымдықтарының
Сурет 4. «Венчурлік лизинг» сызбанұсқұасы
Бұл үлгіні іске асыру кезінде Ұлттық инновациялық қор жаңа
Кейбір кәсіпорындар жаңа өндірістер құрылысын салу мен коммуникациялар орнату
«ҚДБ-Лизинг» бұл мәселені шешу үшін аумақтағы арнайы экономикалық аймақтардың,
«ҚДБ-Лизинг» инвестициялық жобаларды экономикалық аймақтардың, индустриялық аймақтар мен технопарктердің
Сурет 5. «Аумақтық лизинг» сызбанұсқасы
Бұл сызбанұсқа шеңберінде кепілзатпен қамтамасыз ету мәселесінде лизинг процедураларын
Осыған орай, аталған аумақтың шегіне орналастырылатын жабдық пен мүліктің
«ҚДБ-Лизингтің» міндеті өңдеуші өнеркәсіп пен қосылған құны жоғары тауарлар
Лизингтің бұл сызбанұсқасы кәсіпорындардың негізгі қорларын жаңартуға, оларды халықаралық
Айта кететін жәйт, шет мемлекеттердің аумағында өте ірі инвестициясы
Сурет 6. «Трансұлттық корпорацияларды тарту лизингі» сызбанұсқасы
Индустриялық жобаны іске асыру шеңберінде кәсіпорындардың ғимараттары тозған немесе
Сурет 7. «Өнеркәсіп ғимараттарын дайындап беру лизингі» сызбанұсқасы
Өз өндірісін дамытуға арналған ірі жобалар жасайтын жүйе құрушы
Сурет 8. «Корпорация үшін «лизинг пакеті» үлгісі
Бұл сызбанұсқа лизинг үлгілерінің бірнешеуін жинақтаған лизингілік қаржыландыру бойынша
«Технологиялар + жабдықтар» сызбанұсқасы бойынша жоғары технологиялық жабдықтар импортын
Сурет 9. «Технологиялар + жабдықтар» сызбанұсқасы
Тараптар «equity+лизинг» сызбанұсқасы шеңберінде ынтымақтаса отырып, Қордың кәсіпорынның жарғылық
Сурет 10. «equity+лизинг» сызбанұсқасы
2.2 Лизингтік компанияның қаржылық жағдайын талдау
Ұйымның қаржылық жағдайын талдайтын болсақ, баланс активтерінен бастайық. Баланс
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Сурет 11. «ҚДБ-Лизинг» ұйымы активтерінің динамикасы, млн. теңге
Суретте көрініс тауып отырғандай, «ҚДБ-Лизинг» ұйымының активтер көлемі 2008
Активтер өсімінің баланс баптарының құрылымы бойынша талдауын жасау мақсатында
Кесте 2
«ҚДБ-Лизинг» ұйымының активтер құрылымы, млн. теңге
Атауы 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Өзгерісі 2010/2009
%-бен
Сомасы Үлесі,
% Сомасы Үлесі,
% Сомасы Үлесі
%
Ақшалай қаражаттар және олардың эквиваленттері 2 055,3 6,60 6
Банктегі қаражаттар 4 627,3 14,86 20,1 0,06 4 692,7
«Кері РЕПО» мәмілелері бойынша дебиторлық борышкерлік 1 405,0
Қаржылық жалға алу 10 345,2 33,22 19 276,9 54,21
Сатуға арналған қолдағы активтер 152,6 0,49 3 138,3 8,83
Аванстық төлемдер 4 044,8 12,99 484,0 1,36 333,1 0,83
Өтеу мерзіміне дейін ұсталатын инвестициялар 1 819,5 5,84 -
Қаржылық жалдауға беруге арналған активтер 6 273,3 20,14 5
Негізгі құралдар және материалдық емес активтер 53,5 0,17 40,1
Табыс салығы бойынша алдын ала төлем 30,0 0,10 -
Өзге активтер 334,1 1,07 341,8 0,96 188,6 0,47 -44,8
Активтердің жиынтығы 31 140,6 100,00 35 560,8 100,00 39
Е С К Е Р Т У - [19],
2-кесте мәліметтеріне талдау жасайтын болсақ, қарастырылып отырған жылдарда ұйымның
2009 жылы банктегі қаражаттар көлемі өткен жылмен салыстырғанда азайғанымен,
Келесі суретте «ҚДБ-Лизинг» ұйымының міндеттемелерінің жиынтық көлемінің динамикасы бейнеленген
Сурет 12. «ҚДБ-Лизинг» компаниясы міндеттемелерінің жиынтық көлемінің динамикасы, млн.
«ҚДБ-Лизинг» компаниясының міндеттемелерінің жиынтық көлемі өскенін көруге болады. Яғни,
Компания міндеттемелерінің құрылымын талдау келесі кестеде бейнеленген (3-кесте).
Кесте 3
«ҚДБ-Лизинг» компаниясы міндеттемелерінің құрылымы, млн. теңге
Атауы 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Өзгерісі 2010/2009
%-бен
Сомасы Үлесі,
% Сомасы Үлесі,
% Сомасы Үлесі
%
Аналық банкіден алған заемдар 19 154,8 84,68 25 712,1
Қаржылық жалдаудан алған аванстар 2 375,1 10,50 893,0 3,31
Несиегерлік борышкерліктер 926,3 4,09 301,9 1,12 103,7 0,33 -2,9
Болашақтағы кірістер 84,2 0,37 7,6 0,03 10,8 0,03 42,1
Өзге міндеттемелер 79,3 0,35 37,5 0,14 58,1 0,19 54,9
Міндеттемелердің барлығы 22 619,7 100,00 26 952,1 100,00 31
Е С К Е Р Т У - [19],
3-кесте мәліметтеріне сүйенетін болсақ, талданып отырған жалдарда компанияның міндеттемелері
Компанияның аналық банкіден алған заемдары қарастырылып отырған жылдары тұрақты
Келесі суретте «ҚДБ-Лизинг» компаниясының капитал жиынтығының динамикасы бейнеленіп отыр
Сурет 13. «ҚДБ-Лизинг» компаниясы капиталының жиынтық көлемінің динамикасы, млн.
Суретте көрініс тауып отырғандай, 2010 жылы компания капиталының жиынтық
Келесі кестеде «ҚДБ-Лизинг» компаниясы капиталының құрылымдық өзгерістеріне талдау жасалынған
Кесте 4
«ҚДБ-Лизинг» компаниясының капитал құрылымы, млн. теңге
Атауы 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Өзгерісі 2010/2009
%-бен
Сомасы Үлесі,
% Сомасы Үлесі,
% Сомасы Үлесі
%
Акционерлік капитал 8 000,0 93,89 8 000,0 92,93 8
Сатуға арналған қолдағы активтерді қайта бағалау бойынша резерв 1,4
-0,43 - 65,1
Бөлінбеген пайда 519,5 6,09 672,0 7,81 898,5 10,14 33,7
Капитал жиынтығы 8 520,9 100,00 8 608,6 100,00 8
Е С К Е Р Т У - [19],
Кестеде көрініс тауып отырғандай, «ҚДБ-Лизинг» компаниясының капитал құрылымында акционерлік
Жалпы, «ҚДБ-Лизинг» компаниясының қаржылық қызметіне талдау жасау барысында талданып
2.3 Компанияның лизингтік қызметінің нәтижелерін талдау
2009 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша «ҚДБ-Лизинг» АҚ құны
Компания жоба бойынша сомасы 112,4 млн.АҚШ долларын құрайтын
2009 жылы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша лизингтік портфельдің көлемі
2009 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша лизингтік қаржыландырудың орташа
Келесі суретте 2009 жылғы 1 қаңтардағы мақұлданған инвестициялық жобалардың
:
Сурет 14. 2009 жылғы 1 қаңтардағы мақұлданған инвестициялық жобалардың
2010 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша «ҚДБ-Лизинг» АҚ құны
Компания жалпы сомасы 173,10 млн. АҚШ долларын құрайтын толығымен
2010 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша лизингтік портфельдің көлемі
2010 жылғы 01 қаңтардағы жай-күйі бойынша лизингтік қаржыландырудың орташа
Келесі суретте 2010 жылғы 1 қаңтардағы мақұлданған инвестициялық жобалардың
Сурет 15. 2010 жылғы 1 қаңтардағы мақұлданған инвестициялық жобалардың
Келесі суретте 2009 жылғы 1 қаңтардағы мақұлданған инвестициялық жобалардың
Сурет 16. 2009 жылғы 1 қаңтардағы мақұлданған инвестициялық жобалардың
2009 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша қаржыландыруға қабылданған жобалардың
«ҚДБ-Лизинг» АҚ-ның басты бағыты болып халықаралық маңыздағы жобаларды; жоғары
«ҚДБ-Лизинг» АҚ-ның қызметтері ірі және орта бизнеске арналған, лизингтің
Келесі суретте 2010 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша мақұлданған
Сурет 17. 2010 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша мақұлданған
2010 жылғы 1 қаңтардағы жай-күйі бойынша қаржыландыруға қабылданған жобалардың
«ҚДБ-Лизинг» АҚ-ның басты бағыты болып халықаралық маңыздағы жобаларды; жоғары
«ҚДБ-Лизинг» АҚ-ның қызметтері ірі және орта бизнеске арналған, лизинг
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1 Лизингтік төлемдерді есептеу әдістерін талдау және оны жетілдіру
Лизингтік келісімді ұйымдастыру кезіндегі неғұрлым маңызды элементтерінің бірі лизингтік
Лизинг үшін төлем - бұл лизинг объектісін пайдалану кезінде
Лизингтік төлемдердің объективтілігі мүліктің құны және жағдайымен, амортизация мерзімі
Лизингтік төлемдерді анықтау кезіндегі негізі қағидалардың бірі қарызға берілген
Лизингтік төлемдердің мөлшерін анықтаудың әдістемелік негізін орташа пайда нормасы
Сонымен бірге, лизингке беруші де мүліктерді лизингке беру есебінен
- лизингтік төлемдер негізі;
- лизингтік төлемдер құрамы.
Лизингтік төлемдер:
Лизингтік төлемдер негізі: Лизингтік төлемдер құрамы:
- лизинг объектісінің құны мен жағдайы - мүліктің құнын
- мүлікті пайдаланудың нормативті мерзімі - амортизациялық аударымдар
- амортизация нормасы - несие үшін төлем
- қарыздық өсімақы мөлшері - сервистік қызмет көрсету шығындары
салықтық жеңілдіктер лизингке берушінің объектіні сақтандыруы
- лизинг шарты және түрі - мүлік салығы
лизингтік қызметтерге деген сұраныс пен ұсыныс лизингтік компанияның маржасы
Ескертпе - Суретті зерттелген әдебиеттер негізінде автор құрастырган
Сурет 23 - Лизингтік төлемдер мазмұны
Сонымен бірге, теориялық тұрғыдан лизингтік төлемдерді екі деңгейге бөліп
1. Жоғаргы деңгей, яғни бұл деңгей мүмкін болатын ең
2. Төменгі деңгей - бұл лизингке берілген мүліктер есебінен
Сондықтанда лизингтік төлемдердің нақты мөлшері ең жоғарғы (max) және
«Қаржылық лизинг туралы» ҚР заңының 2-тарау 21-бабы лизингтік төлемдерге
1. лизинг объектісін сатып алуға кеткен лизингке берушінің барлық
2. лизинг бойынша сыйақы сомасы да кіреді» - деп
Сонымен бірге, лизингтік төлемдер құрамында лизингке берілетін мүлік лизинг
ҚР-да лизингтік төлемдерді есептеу бойынша арнайы әдістемелік нұсқаудың жоқтығына
Қазіргі кездегі лизинг бойынша жазылған экономикалық әдебиеттерде лизингтік төлемдердің
Ал, отандық әдебиеттерде лизингтік төлемдердің құрамына мыналарды жатқызады:
- амортизация;
- лизингтік келісімді жүргізу үшін лизингке берушінің сырттан тартылған
ресурстарының сомасы;
- көрсетілген қызметтер үшін лизингке берушінің табысының құрамына кіретін
- лизингке берушінің әртүрлі тәуекелділіктерінің деңгейлеріне байланысты белгіленетін тәуекелділік
Сондықтан да, лизингтік төлемдерді негіздеу пікірталас тудыратын сұрақтардың бірі
Біздің ойымызша, лизингтік төлемдердің құрылымына «инвестициялық шығындар» және «ағымдық
- лизинг объектісінің құны;
- мүлік салығы;
- лизингке берілетін мүлікті жеткізу және орнату бойынша шығындар;
- лизингке алушының персоналдарын лизинг объектісін пайдалану үшін оқыту
- лизинг объектісімен байланысты кедендік рәсімдеу және кедендік жиналымдарды
- тәуекелділіктің барлық түрлерін сақтандыру;
- лизинг объектісіне қызмет көрсету бойынша шығындар;
- лизинг нысанасымен байланысты пайда болатын, яғни, инвестициялық шығындарды
Сонымен бірге, лизингтік операцияларды жүргізу ерекшеліктеріне байланысты, біздің көзқарасымыз
Лизингке берілетін мүліктерді сатып алу үшін пайдаланылған несиелерді қамтамасыз
- қарыздың негізгі сомасын өтеу;
- несие бойынша есептелінген өсімақыны төлеу.
Ал, ағымдық шығындарға лизингтік келісім-шартты орындаумен байланысты лизингтік келісім-шарт
- ғимараттарды жалға алу төлемдері;
- жалақы төлеу және әртүрлі аударымдар бойынша шығындар;
- салықтар және т.б. шығындар.
Лизинг бойынша әдебиеттерде және «Қаржылық лизинг туралы» ҚР-ң заңында
Лизинг бойынша алынатын сыйақының құрамына мыналар кіреді:
- лизингтік келісімді ұйымдастырғаны үшін төленетін төлемдер;
- лизинг объектісін сатып алуға жүмсалынған лизингке берушінің өзіндік
- кешенді лизинг кезінде қосымша қызметтерді орындағаны үшін төленетін
Сонымен, лизингтік төлемдерді лизингке алушы тұлға жеке жарналар түрінде
- лизингтік төлемдер мөлшері;
- лизингтік төлемдерді жүргізу нысаны;
- жоғарыда көрсетілген лизингтік төлемдерді төлеудің бір әдісі.
Осы жерде тоқтала кететін шарттардың бірі - лизингке беруші
Сурет 24 - Лизингтік төлемдерді төлеу сызбасы
Мұндағы, ОМ - лизингтік келісім-шарт мерзімі;
ОТ - лизингтік төлемдер көлемі;
П - прогрессивті шкала;
Р - регрессивті шкала;
Д - дегрессивті шкала.
Осы жоғарыда көрсетілген лизингтік төлем сызбасынан басқа лизингтік компания
- маусымдық графиктер, яғни кейбір шаруашылық субъектілерінің қызметтеріне маусымдық
- лизингтік төлемдерді төлеуді кейінге шегіндіру, яғни лизингке алынған
Сонымен лизингтік төлем лизингке алушы үшін лизинг тиімділігін құн
Лизингтік келісімдегі лизингтік төлем маңыздылығын ескере отырып, оның көлемін
Лизингтік бизнестің АҚШ және Батыс Европа экономикасында пайда болғанына
I. Лизингтік төлемдерді жүргізу кезеңділігі мен олардың жалпы сомасын
II. Жалпы кезең бойынша лизингтік төлемдер сомасын анықтау және
І-әдіс, лизингтік төлем - бұл амортизациялық аударымдар сомасынан (А),
Сонымен, 1-әдіс бойынша лизингтік төлемдердің жиынтық сомасы былай анықталады:
, (17)
Әдістемелік тұрғыдан алып қарағанда, лизингтік төлемдердің әрбір элементтері елімізде
1. Амортизациялық аударымдар сомасы (А).
Лизингтік төлемдер сомасын есептеу кезіндегі негізгі мәселелердің бірі лизингке
ҚР-ғы бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес негізгі қорлар бойынша амортизация
Осыған байланысты лизингтік компаниялар лизинг ретінде пайдаланылатын объектілерге амортизациялық
- қарапайым әдіс;
- жеделдетілген әдіс.
Қарапайым әдіс лизинг объектісінің құнына (Қ) және оның тиімді
, (18)
Ал, жеделдетілген амортизация әдісі пайдаланылған кезде амортизациялық аударымдар нормасы
, (19)
Мұндағы, Н - % есебінде көрсетілген жылдык амортизация нормасы;
М - лизингтік келісім-шарт мерзімі.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай лизингтік қатынастар кезінде амортизациялық жеңілдіктерді
Бекітілген лизингтік келісім-шарттың белгілі-бір кезеңіндегі амортизациялық аударымдар сомасы келесідей
(20)
Мүндағы, Аi - і-кезеңіндегі амортизациялық аударымдар сомасы;
Қк - і-кезеңіндегі мүлік құны;
А - амортизация нормасы;
m - бір жылдағы лизингтік төлемдер саны.
2. Лизингке берушіге төленетін комиссиондық сыйақы (С) мөлшерінің құрамында
(21)
Мүндағы, Сi - і кезеңіндегі комиссиондық сыйақы;
m – бір жылдағы лизингтік төлемдер саны;
Р - мерзімдегі төлемдердің жалпы сомасы;
Аi - і кезеңіндегі лизингтік мүліктің кұнын қайтару көлемі,
; (22)
Н - жылдық лизингтік өсімақы (үлес есебімен).
Сонымен, і-кезеңіндегі лизингтік төлем мынадай формула бойынша анықталады:
, (23)
Ал, лизингтік келісім-шарт бекітілген мерзім аралығындағы лизингтік төлемнің жалпы
, (24)
Сонымен, осы жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерді негізге ала отырып лизингтік
Лизингтік төлемдердің анықталған жалпы сомасы барлық жағдайларда тұрақты шама
1.1-нұсқа. Мүлікті қалдық құны бойынша сатып алу шартымен 4
Лизингтік төлемдердің жалпы сомасын анықтау үшін жүргізілетін барлық есептеулерді
Кесте 20 - 1.1-нұсқа бойынша лизингтік төлемдер сомасын есептеу
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің
құны Амортизация
сомасы Кезең
соңындағы
мүлік құны
(2гр-3гр) Комиссиондық
сыйақы сомасы
(2гр*10%) Лизингтік
төлем сомасы
(3гр+5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 100 900 100 200
2 900 100 800 90 190
3 800 100 700 80 180
4 700 100 600 70 170
5 600 100 500 60 160
6 500 100 400 50 150
7 400 100 300 40 140
8 300 100 200 30 130
Барлығы - 800 - 520 1320
Есептеу нәтижесінде лизингтік төлемдер сомасы 1320 мың теңге құрады.
1.2-нұсқа. 1.1-нұсқада көрсетілген барлық шарттар сақталады және лизингтік төлемдер
Кесте 21 - 1.2-нұсқа бойынша лизингтік төлемдер сомасын есептеу
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің құны Амортизация
сомасы Кезең соңындағы
мүлік құны
(2гр-3гр) Комиссиондық
сыйақы сомасы
(2гр*10%) Лизингтік
төлем сомасы
(3гр+5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 200 800 200 400
2 800 200 600 160 360
3 600 200 400 120 320
4 400 200 200 80 280
5 - 800 - 560 1360
Мүліктің қалдық құны бойынша сатылып алынатынын ескере отырып, лизинг
1.3-нұсқа. Лизингтік келісім-шарт мерзімі мүліктің тиімді қызмет ету мерзіміне,
Кесте 22 - 1.3-нұсқа бойынша лизингтік төлемдерді есептеу
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің құны Амортизация
сомасы Кезең соңындағы
мүлік құны
(2гр-3гр) Комиссиондық
сыйақы сомасы
(2гр*10%) Лизингтік
төлем сомасы
(3гр+5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 200 800 100 300
2 800 200 600 80 280
3 600 75 525 60 135
4 525 75 450 52,5 127,5
5 450 75 375 45 120
6 375 75 300 37,5 112,5
7 300 75 225 30 105
8 225 75 150 22,5 97,5
9 150 75 75 15 90
10 75 75 0 7,5 82,5
Барлығы - 1000 - 450 1450
Есеп жүргізудің нәтижесінде лизингтік төлемдердің жалпы сомасы 1450 мың
Лизингтік төлемдерді есептеу кезінде тағы бір ескере кететін жағдай,
Кесте 23 - Аванстық төлемдерді мүліктің алғашқы сомасы негізінде
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің құны Амортизация
сомасы Кезең соңындағы
мүлік құны
(2гр-3гр) Комиссиондық
сыйақы сомасы
(2гр*10%) Лизингтік
төлем сомасы
(3гр+5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 100 900 100 200
2 900 100 800 90 190
3 800 100 700 80 180
4 700 100 600 70 170
5 600 100 500 60 160
6 500 100 400 50 150
7 400 100 300 40 140
8 300 100 200 30 130
9 200 100 100 20 120
10 100 100 0 10 110
Барлығы - 1000 - 550 1550
Осы кестеден көріп отырғанымыздай, лизинг объектісінің құны 1550 мың
Кесте 24 - Аванстық төлемдерді мүліктің алғашқы құнынан бірден
Төлем
№ Кезең басындағы
мүліктің құны Амортизация
сомасы Кезең соңындағы
мүлік құны
(2гр-3гр) Комиссиондық
сыйақы сомасы
(2гр*10%) Лизингтік
төлем сомасы
(3гр+5гр)
1 2 3 4 5 6
0 1000 200 800 - 200
1 800 80 720 80 160
2 720 80 640 72 152
3 640 80 560 64 144
4 560 80 480 56 136
5 480 80 400 48 128
6 400 80 320 40 120
7 320 80 240 32 112
8 240 80 160 24 104
9 160 80 80 16 96
10 80 80 0 8 88
Барлығы - 1000 - 440 1440
Бұл жағдайда төленген аванспен бірге лизинг объектісінің құны 1440
Сонымен осы көрсетілген кестелер мәліметтерінен, 37-кесте бойынша лизингтік төлемдерді
Міне, І-әдістің мәні осындай, яғни жылдық амортизация нормасын, комиссиондық
Осы лизингтік төлемдерді есептеу кезінде біз міндетті түрде инфляция
Лизингке алушыны елдегі инфляция деңгейі көп қызықтырмайтыны белгілі, керісінше
Осы жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, лизингтік төлемдерді есептеудің базалық
, (25)
мұндагы, ЛТТ - бағаның өзгеру индексіне түзетілген лизингтік төлемдердің
і - құрылғылар бағасының өзгеру индексі.
Лизингтік төлемдер сомасын есептудің ІІ-әдісінде уақыт бойынша ақша құнының
Егер жоғарыда аталған авторлардың ұсыныстарын біріктірсек, онда ІІ-әдісті -
(26)
мұндағы, ЛТ - лизингтік төлем сомасы;
А - амортизация сомасы немесе лизингтік мүліктің құны;
n - лизингтік келісім-шарт мерзімі;
И - жылдык лизингтік өсімакы;
Т - лизингтік төлемдердің кезеңділігі.
Осы формула лизингтік келісім-шарт бекітілген мерзім аралығындағы әрбір лизингтік
Жоғарыда көрсетілген формула бойынша лизингтік төлем анықталғаннан кейін сол
Осы әдіс бойынша лизингтер төлемдер сомасын есептеу үшін І-әдіс
Кесте 25 - 2.1-нұсқа бойынша лизингтік төлемдерді есептеу
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің құны Лизингтік
төлемдер
сомасы Оңын ішінде пайыз сомасы
(2гр*10%) Амортизациялық аударымдар сомасы (3гр-4гр) Кезең
соңындағы мүлік құны (2гр-5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 187 100 87 913
2 913 187 91,3 95,7 817,3
3 817,3 187 81,73 105,27 712,03
4 712,03 187 71,20 115,8 596,23
5 596,23 187 59,62 127,38 468,85
6 468,85 187 46,88 140,12 328,73
7 328,73 187 32,87 154,13 174,6
8 174,6 187 17,46 169,54 5,06
Барлығы 5,06 1496 501,06 994,94 -
Осы кесте мәліметтерінен лизингтік төлемдер сомасы 1496 мың теңге
Кесте 26 - 2.2-нұсқа. Амортизация сомасы толық өтелетін қаржылық
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің құны Лизингтік
төлемдер
сомасы Оңын ішінде пайыз сомасы
(2гр*10%) Амортизациялық аударымдар сомасы (3гр-4гр) Кезең
соңындағы мүлік құны (2гр-5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 162, 8 100 62, 8 937, 2
2 937, 2 162, 8 93, 7 69, 1
3 868, 1 162, 8 86, 8 76, 0
4 792, 1 162, 8 79, 2 83, 6
5 708, 5 162, 8 70, 9 91, 9
6 616, 6 162, 8 61, 7 101, 1
7 515, 5 162, 8 51, 6 111, 2
8 404, 3 162, 8 40, 4 122, 4
9 281, 9 162, 8 28, 2 134, 6
10 147,3 162,8 15,5 147,3 -
Барлығы - 162,8 628 1000 0
39-кесте мәліметтерін есептеу нәтижесінде лизингтік төлемдердің жалпы сомасы, сонымен
Кесте 27 - 2.3-нұсқа. Амортизация сомасы толық өтелетін және
Төлем
№ Кезең
басындағы
мүліктің құны Лизингтік
төлемдер
сомасы Оңын ішінде пайыз сомасы
(2гр*10%) Амортизациялық аударымдар сомасы (3гр-4гр) Кезең
соңындағы мүлік құны (2гр-5гр)
1 2 3 4 5 6
1 1000 200 - 200 800
2 800 138,9 80,0 58,9 741,1
3 741,1 138,9 74,1 64,8 676,3
4 676,3 138,9 67,6 71,3 605
5 605 138,9 60,5 78,4 526,6
6 526,6 138,9 52,7 86,2 440,4
7 440,4 138,9 44,0 94,9 345,5
8 345,5 138,9 34,6 104,3 241,2
9 241,2 138,9 24,1 114,8 126,4
10 126,4 138,9 12,5 126,4 -
Барлығы - 1589 - 1000 0
40-кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, авансты қоса есептегендегі лизинг объектісінің
Сонымен, осы келтірілген мысалдардағы лизингтік төлемдер сомасы деген көрсеткіштерді
Кесте 28 - Екі әдіс бойынша есептелінген лизингтік төлемдер
Көрсеткіш Кесте33 Кесте34 Кесте35 Кесте36 Кесте37 Кесте38 Кесте39 Кесте40
Лизингтік төлемдер сомасы 1320 1360 1450 1350 1240 1496
Мерзім соңындағы лизинг объектісінің кұны 1520 1560 1450 1550
41-кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, лизингке алушылар үшін лизингтік төлемдерді
Ал, лизингтік төлемдерді есептеудің ІІ-әдісі аннуитет қағидасына негізделетін болғандықтан,
3.2 Лизингтік қатынастарды басқаруды реттеу жолдарын дамыту
Лизингтік қатынастарды басқару тетіктерін реттеу жолдарын қарастырмас бұрын ең
Лизингтік қатынастардың субъектілері бұл лизингтік келісім объектісіне тікелей қатысы
Қоғамдағы әртүрлі экономикалық шарттарға байланысты лизингтік келісімге қатысушылардың саны
- лизингтік келісімге тікелей қатысушылар;
- лизингтік келісімге жанама қатысушылар.
Сонымен, лизингтік келісімге тікелей қатысушы субъектілердің бірі - лизинг
Лизинг объектісін сатушы тұлғаның құқықтары, міндеттері және жауапкершіліктері мүліктерді
Лизингтік келісімге тікелей қатысушы субъектілердің тағы бірі - лизингке
Лизингтік нарықтағы сұранысты, ең алдымен лизингке алушылар, яғни, халық
- пайданың жоғарғы мөлшерін қамтамасыз етуі керек;
- жеткілікті деңгейде кәсіпкерлік және экономикалық дайындығы болуы қажет;
- төлем қабілеттілігінің сенімді кепілін көрсету керек.
Сурет 25- Лизингтік қатынастарды басқару жүйесінің элементтері
Қазіргі Қазақстандық жағдайда лизингке алушылардың көптеген себептерге байланысты өздеріне
Лизингке алушылардың әртүрлі шаруашылық жағдайларындағы іс-әрекеттерін талдау, оларды екі
- лизингке алушылардың бірінші типі - бұл лизингтің көмегімен
- лизингке алушылардың екінші типі - бұл белгілі-бір кәсіпкерлік
Ірі көлемдегі объектілерді қаржыландыру кезінде лизингтік қатынастарға әртүрлі жанама
Лизингтік келісімдерге жанама қатысушылардың бірі - брокерлік лизингтік компаниялар
Лизингтік қатынастарға маманданған консалтингтік фирмалар да қатыса алады. Олар
Лизингтік қатынастарға жанама қатысушылардың ішінде сақтандыру компаниялары өте маңызды
Қаржылық компаниялар да лизингтік келісімге қатысуы мүмкін жанама қатысушылардың
Лизингтік келісімге қатысатын т.б. жанама қатысушы тұлғалардың атқаратын қызметтері
Сонымен, лизингтік қатынастарға қатысушы тікелей және жанама субъектілердің өзара
Сурет 26 - Лизингтік қатынастарға қатысушы субъектілердің өзара қарым-қатынастары
Лизингтік қатынасқа қатысушы тікелей субъектілер келісімге қатысушы жанама қатысушыларды
Сурет 27 - Лизингтік қатынастарды баскару деңгейлері
Әртүрлі халықаралық ұйымдар үкіметтік емес ұйымдардың, университеттердің, халықаралық агенттіктердің
Лизингтік қатынастарды басқарудың нарық талаптарына сәйкес келетін тиімді технологиясын
1. Елдегі лизингтік қызметтер нарығының дамуы үшін белгілі-бір қағидаларды,
2. Қаржылық нарық құрамындағы лизингтік қызметтер секторының нарықта қалыптасқан
Еліміздегі лизингтік қызметтер нарығы қалыптасқаннан бергі уақыт аралығында лизингтік
1. Лизингтік қатынастарды әртүрлі келісім-шарттық қатынастардың элементтерінен тұратын инвестициялау
ұсыныстар, хаттар түріндегі заң жобаларын жасау және оларды қолданысқа
енгізу керек.
2. ҚР-да лизингтік қатынастарды құру қағидаларын толық қалыптастыруға жауап
актілер қабылдау қажет.
3. Соңғы кездері еліміздегі лизингтік нарықтағы өзекті мәселелердің бірі
4. Лизингке беруші субъектілердің қызметтеріне бақылау жасауды күшейту мақсатында,
5. Елдегі ішкі лизингтік қатынастарды басқаруды реттеу үшін, ең
Сонымен, біздің ойымызша мемлекет тарапынан лизингтік қатынастарды басқару жүйесін
Лизингке беруші субъектілердің қызметтерінің ерекшеліктерін қарастыра отырып, олардың ұлғаймалы
28-суреттен көріп отырғанымыздай, лизингке беруші субъектілер өз қызметтеріне әсер
Сурет 28 - Лизингтік қызметтерді ұсынушы субъектілердің нарығын қалыптастыру
1. Лизинг объектілерін таңдау лизингтік қатынастарды іске асыру кезіндегі
2. Лизингтік қатынастар сызбасы лизинг объектілерінің бағасын және лизингтік
Лизингтік қатынастарды іске асыру нәтижесін ең соңғы тұтынушы лизингке
Сонымен, лизингтік қатынастарды басқаруда лизингке алушылардың іс-әрекеттері келесілерге бағытталуы
Өз иелігіне пайдалануға алынатын мүлік құнының оптимальды мөлшерін қамтамасыз
Лизингке алушылар өз өндірістерінің мүмкіндіктеріне сәйкес, өздерінің есептік саясаттарын
Қазіргі таңда лизингтік қатынастарды басқаруды реттеу кезіндегі негізгі мәселелердің
- дайындық кезеңі;
- ұйымдастыру кезеңі;
- іске асырылу кезеңі.
Лизингтік қатынастарды басқарудың бірінші кезеңінде лизингке алушылар мен лизингке
Осы дайындық кезеңінде лизингке алушы кәсіпкерлік жобаны дайындау бойынша
- лизингтік келісімді бекіту бойынша ойларын қалыптастыру;
- жобаны экономикалық негіздеу және ұйымдастыру шараларын іске асыру;
- қажетті құжаттар пакетін дайындау.
Кәсіпкерлік қызметті алгаш бастайтын және қажетті ақша қаражаттары жеткіліксіз
Сурет 29 - Кәсіпкерлік қызмет аясын таңдау [100, 20б.]
Лизингтік қатынастарды бекітудің екінші кезеңінде келісімдер заңды түрде рәсімделеді,
Үшінші кезең - лизинг объектісін өндірісте пайдалану, лизингтік төлемдер
Сонымен, лизингтік қатынастарды басқаруды ұйымдастыру келесідей кезектілікпен жүзеге асырылады:
1. Лизингке алушы өз мақсаттары мен мүмкіндіктеріне сәйкес өзіне
- лизинг объектісінің сапасы мен сипаттамасы;
- жеткізу мерзімі;
- төлемдердің мөлшері мен шарттары және т.б.
Клиент лизингтік компанияға өзі таңдаған құрылғыны сатып алуып оны
Лизингтік компания мен лизингке алушының арасында лизингтік келісім-шарт бекітіледі.
Лизингке беруші құрылғыны өндірушімен сатып-алу-сату туралы келісім-шарт бекітеді және
5. Лизингтік келісім-шартқа сәйкес лизингке беруші немесе құрылғыны өндіруші
Сонымен, лизингтік қатынастарды басқарудың әртүрлі тетіктерін деңгейлерін кешенді түрде
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстандағы лизингтік қатынастарды жетілдіру бойынша жүргізілген зерттеу нәтижелері, бірқатар
1. Отандық және шетелдік авторлардың зерттеулерін жалпылау нәтижесінде «лизингтік
арасында ерекше бөліп көрсету арқылы, лизингтік қатынастар - бұл
серіктестік қатынастар деген тұжырымдама жасалынды.
2. Әлемдік тәжірибедегі лизингтік қызметтер нарығының сандық және сапалық
3. Шетелдік және отандық оқымыстылардың лизингтік қатынастар туралы кейбір
4. Қазақстандағы лизингтік қызметтер нарығының ағымдық жағдайын зерттеу нәтижесінде,
5. Көптеген экономистердің еңбектерін оқып-үйрене отырып, біз лизингтің нақты
6. Лизингтік төлемдерді есептеудің лизингтік төлемдерді жүргізу кезеңділігі мен
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Сайденов А. Операция «Лизинг». // Казахстанская правда, Алматы, 28.09.2002.
Баймуратов О.Б. Национальная экономическая система, Алматы, 2000, 536б.
Киселев И.В. Лизинг практика становления // Деньги и кредит,
Эдвин Дж. Долан Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика
Бутенина Н. История лизинговых отношений в США // Лизинг
Смирнов А.А. Лизинговые операций, Москва, 1995, 136 б.
Карп М.В., Махмутов Р.А., Шабалин Е.М. Финансовый лизинг на
Андреев П.А. Лизинг: общая характеристика, история, применение в аграрном
Большой энциклопедический словарь // А.Н. Азрилиянның жетекшілігімен, Москва, 1995,
Францева Е.Ф. Лизинг: справочное пособие, Москва, 1998, 208 б.
№17 «Жал есебі» Бухгалтерлік есеп стандарты (ҚР Қаржы Министрінің
Чекмарева Е.Н. Экономическая сущность лизинга в условиях рыночной экономики
Горемыкин В.А. Лизинг: Практическое учебно-справочное пособие, Москва, 1997, 384
Чекмарева К.А. Лизинговый бизнес, Москва, 1994, 127 б.
Смагулов А. Лизинг: Учебное пособие, Алматы, 1996, 176 б.
Прилуцкий Л.Н. Лизинг. Правовое основы лизинговой деятельности РФ, Москва,
Газман В.Д. Рынок лизинговых услуг, Москва, 1999, 376 б.
Джуха В.М. Лизинг, Ростов-на-Дону, 1999, 320 б.
Чекмарева Е.Н. Лизинговый бизнес, Москва, 1993, 125 б.
Решетник И. Права и обязанности участников лизинговой операций //
Прилуцкий Л.Н. Финансовый лизинг, Москва, 1997, 272 б.
Васильев Н.М., Катырин С.Н., Лепе Л.Н. Лизинг: организация, нормативно-правовая
Кабатова Е.В. Лизинг: понятие, правовое регулирование, международная унификация, Москва,
Макеева В.Г. Лизинг: Учебное пособие, Москва, 2000, 56 б.
Ивасенко А.Г. Лизинг: экономическая сущность и перспективы развития, Москва,
ЕСКЕРТУ: [28, 28б.] әдебиеттен алынған
ЕСКЕРТУ -
ЕСКЕРТУ -
ЕСКЕРТУ -
ЕСКЕРТУ -
ЕСКЕРТУ -
ЕСКЕРТУ -
ЕСКЕРТУ –
ЕСКЕРТУ -
32
Лизингтік қатынастардың
қалыптасуының алғашқы кезеңі
Американдық кезең
Лизингтік қатынастардың
әлемге таралу кезеңі
Лизингтік «шу» кезеңі
Әлемдік лизингтік интеграция кезеңі
I. XIX ғ. соңы – ХХ ғ. басы
IІ. 1950-1960 жж.
IІІ. 1960-1970 жж.
IV. 1970-1980 жж.
V. 1980 ж. – қазіргі уақытқа дейін
К
Е
З
Е
Ң
Д
Е
Р
Р
М
Д
Т
0
П
ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ СУБЪЕКТІЛЕРІ
ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ОБЪЕКТІЛЕРІ
ТІКЕЛЕЙ ҚАТЫСУШЫЛАР
Лизинг объектілерін сатушылар
Лизингке берушілер
Лизингке алушылар
ЖАНАМА ҚАТЫСУШЫЛАР
өндірістің негізгі қорларын құрайтын мүлік түрлері мен мүліктік кешендер
өндірушілер
саудалық
фирмалар
меншік
иелері
жеке, дербес құрылған лизингтік компаниялар
банктер неме-се олардың ен-шілес лизингтік компаниялары
тауар өндіру-шілердің лизингтік компаниялары
лизингтік холдингтік компаниялар
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар
заңды тұлға ретінде құ-рылған халық шаруашылы-ғының әртүрлі салалары
- делдалдар (брокер, дилерлер, маклерлер);
- сақтандыру компаниялары;
- қаржылық компаниялар;
- консалтингтік фирмалар;
- дистрибьюторлар;
- сенімді өкілдер;
- кеңесшідер;
- өндірушілердің агенттері;
- т.б. қатысушылар.
Жеткізуші
Лизингке алушы
Лизингке беруші
Жанама қатысушылар
мұндағы:
- қаржылық ағымдар қозғалысы;
- материалдық ағымдар қозғалысы;
- өзара қатынастарды көрсететін келісім-шарттар.
ЛИЗИНГТІК ҚАТЫНАСТАРДЫ БАСҚАРУ
МЕГАДЕҢГЕЙ
МИКРОДЕҢГЕЙ
МЕДИАДЕҢГЕЙ
МАКРОДЕҢГЕЙ
Халықаралық ұйымдар деңгейінде басқару
Мемлекеттік
деңгейінде басқару
Лизингке беруші субъектілері
деңгейінде басқару
Лизингке алушы субъектілері
деңгейінде басқару
Лизингтік қатынастарды реттеу бойынша ұсы-ныстар беру арқылы лизингтік қатынастар-дың
Тұрақты құқықтық базаны жасау арқылы лизингтік қатынастар-дың дамуын ынталандыру
Лизингтік қатынастардың тиімді моделін қалыптастыру
Лизинг объектісін пайдалану арқылы қажетті тиімділікке
қол жеткізу
ҚАРЖЫ НАРЫҒЫ
ҚЫЗМЕТТЕР КӨРСЕТУ НАРЫҒЫ
Банктік қызметтер нарығы
Сақтандыру нарығы
Валюта нарығы
Нақты құрылғылар нарығы
ЛИЗИНГТІК ҚЫЗМЕТТЕР НАРЫҒЫ
(ҰСЫНЫС ЖАСАУШЫ СУБЪЕКТІЛЕР)
Бизнестің
мақсаты
Нарықтық жағдайды талдау
Бизнестің ішкі және сыртқы ортасы
Кәсіпкердің
тәжірибесі және қабілеттілігі
Қызмет аясын таңдауға
әсер ететін факторлар
Бірлесе жұмыс
істеудің
мақсаттылығы
Экономикалық және құқықтық шектеулер
Саладағы және аймақтағы экономикалық конъюктура
тағы басқа да
ерекше шарттар
Целлюлоза-қағаз
өнеркәсібі
4.5%
Тамақ өнімдерінің
өндірісі 1.0%
Тау-кен
өнеркәсібі 4.3%
Ауыл шаруашылығы, аң аулау және
орман шаруашылығы 1.9%
Фармацевтикалық
өнеркәсіп 1.0%
Металлургиялық
өнеркәсіп және
дайын металл
бұйымдардың өндірісі
6.3%
Көлік және байланыс 25.3%
Өзге де металл емес минералдық
өнімдерді
өндіру
8.5%
Электр және
оптикалық құралдардың
электр құралдары
өндірісі 6.7%
Құрылыс ( соның ішінде,
45.23 класы, жол құрылысы)
8.3%
Машина және құрал
өндірісі 4.9%
Тоқым және тігін
өнеркәсібі 27.4%
Оңтүстік Қазақстан
облысы, 34.3%
Ақмола облысы,
14.3%
Ақтөбеоблысы, 1.5%
Алматы облысы, 8.0%
Алматы қ., 6.1%
Астана қ., 1.2%
Атырау облысы, 8.5%
Украина, Керчь қ., 4.3%
Солтүстік Қазақстан
облысы, 3.8%
Қырғызстан Республикасы,
1.7%
Өңіраралық, 3.6%
Маңғыстау облысы,
3.8%
Қарағанды облысы,
2.3%
Батыс Қзаақстан
облысы, 1.0%
Шығыс Қазақстан
облысы, 5.4%
Целлюлоза-қағаз
өнеркәсібі,
4.9%
Тамақ өнімдерін өндіру
0.9%
Тау-кен өндіру өнеркәсібі
3.9%
Металлургиялық
өнеркәсіп және
дайын металл бұйымдарын
өндіру,
6,0%
Фармацевтикалық
өнеркәсіп,
1.1%
Ауыл шаруашылығы, аң аулау
және орман
шаруашылығы,
1,6%
Байланыс және көлік,
25,4%
Өзге де металл емес
минералдық өнімдердің
өндірісі,
8.2%
Электр және оптикалық
құралдардың электр
құралдары
өндірісі
6,7 %
Құрылыс
(соның ішінде, 45.23 класы
жол құрылысы),
8.1%
Машиналар мен құралдар
өндірісі,
4.8%
Тоқыма және тігін
өнеркәсібі,
28,4%
Оңтүстік Қазақстан
облысы; 35,0%
Ақмола облысы;
12,9%
Ақтөбе облысы; 1,3%
Алматы облысы; 8,0%
Алматы қ.; 10,5%
Астана қ.; 1,1%
Атырау облысы; 7,6%
Украина, Керчь қ.; 4,8%
Солтүстік Қазақстан
облысы; 3,5%
Қырғызстан Республикасы;
2,0%
Өңіраралық; 3,9%
Маңғыстау облысы;
0,5%
Қарағанды
облысы; 2,4%
Батыс Қазақстан
облысы; 1,1%
Шығыс Қазақстан
облысы; 5,5%