-
riskk
СОДЕРЖАНИЕ
КІРІСПЕ 1
Ќазаќстан Республикасындаѓы аудиттіњ ќалыптасуы 4
Ќаржылыќ аудитті жоспарлау жєне ±йымдастыру 9
Кєсіпорынныњ есептік саясатыныњ аудиті 11
Кредиторлыќ берешек аудиті 13
¤ндіріске ж±мсалѓан шыѓындардыњ есебі 16
Дайын µнімніњ есебі 22
Материалдыќ емес активтер жєне олардыњ сипаттамасы 26
2.Материалдыќ емес активтердіњ жіктелуі мен есептелуі 29
Дебиторлыќ берешектіњ аудиті 35
Товарлы материалдыќ ќорлардыњ аудиті 39
Меншік капитал есебі 47
ШАРУАШЫЛЫЌ СУБЪЕКТІЛЕРІНІЊ ТАБЫСТАРЫ МЕН ШЫЃЫСТАРЫНЫЊ ЕСЕБІ 50
Табыс туралы т‰сінік 50
Негізгі ќызметтен алынатын табыстар есебі 52
Ќаржылыќ есеп берудіњ сипаттамасы мен мањызы 54
Есеп саясаты 59
Есеп саясатыныњ мазм±ны 62
Есеп саясатын дайындау 62
ІІІаруашылыќ субъектілердіњ т‰рлері жоне олардыњ ќызметін ±йымдастыру 65
Тауарлыќ-материалдыќ запастар (ќорлар) есебі 66
Материалдыќ емес активтердіњ аудиті 67
Негізгі к±ралдардыњ аудиті 68
Ењбекаќы есебі 71
Негізгі ќ±ралдардыњ жіктелуі 73
Материалдыќ емес активтер есебі 74
КІРІСПЕ
Мен, б±л курстыќ ж±мысымды «Сауда кєсіпорында-
рындаѓы бухгалтерлік есеп ерекшеліктері» таќырыбын ашып ќарастырамын.Осы
Эканомиканыњ барлыќ салаларындаѓы кєсіпорынныњ иелері ењбек ±жымдары шикізат
Р.А.Фаулки «Есеп б±л барлыќ бизнестіњ тілі, яѓни философиясы»-деп
Б‰гінгі тањда ел экономикасыныњ нарыќтыќ жолѓа кµшуіне байланысты
Сауда кєсіпорындарында бухгалтерлік есептіњ ролі µте жоѓары. Сауда
Меніњ жалпы осы куостыќ ж±мысым 8 бµлімшеден т±рады.Єрбір
1-ші бµлімшеде «Тауарлыќ операциялар есебі» ќарастырылѓан.Онда тауарды µткізу
2-ші бµлімшеде «Тауарлыќ операцияларды ќ±жаттау» мєселесі ќарастырылады.Сауда ±йымдары
3-ші бµлімшеде «Ќолма-ќол аќшамен тауарларды µткізу операцияларын ж‰зеге
4-ші бµлімшеде «Сауда кєсіпорындарында тауарды баѓалау» есептік баѓаны
5-ші бµлімшеде «Тауарлыќ операцияларды есептеу тєртібі» толыќ ќарастырылѓан.
6-шы бµлімшеде «Тауарлыќ жоѓалтулардыњ есебі жєне есеп айырысу
7-ші бµлімшеде «Бµлшек сауда кєсіпорындарындаѓы бухгалтерлік есепті ±йымдастыру
8-ші бµлімшеде «Кµтерме саудадаѓы тауарлардыњ операциялыќ есебі» сауда
Меніњ осы 8 бµлімше бойынша жазылѓан «Бµлшек сауда
Курстыќ ж±мысымныњ маќсаты-осы сауда кєсіпорындарындаѓы бухгалтерлік есептіњ
Ќазаќстан Республикасындаѓы аудиттіњ ќалыптасуы
Ќазаќстан Республикасында аудит фирмасы алѓаш рет 1990 жылы
Еліміздегі аудит ж‰мысыныњ тиянаќты дамуына бірден-бір негіз болѓан,
Ќазіргі кезде біздіњ елімізде Еуропалыќ "‰лкен алтылыќ" тобыныњ
Ќазаќстан Республикасында нарыќты ќатынасќа кµшу барысында тиянаќты,
Аудит дегеніміз ол - кєсіпорындардаѓы, мекемелердегі бухгалтерлік есептіњ
Осы келтірілген аныќтамалардыњ мазм±нын талдап ќарастыратын болсаќ єр
Аудитті ±йымдастыру жєне оны орындау тєртібі
Аудит шарты жєне оныњ мазм±ны
Аудит ж‰ргізу ‰шін шаруашылыќ субъектілері аудит фирмаларымен немесе
Аудитордыњ міндеттеме хаты µзініњ тапсырушы алдындаѓы жазбаша т‰ріндегі
Міндеттеме хаттыњ т‰рі жєне мазм±ны тапсырушы талабына сєйкес
- ќаржы есебін тексерудіњ маќсаты;
- тапсырушылардыњ тексеруге мєліметтердіњ
-аудит ж±мысыныњ кµлемі,
- тапсырылатын аудит есебініњ,
‰лгісі;
1 ж‰ргізілетін аудит ж±мысыныњ баѓдарламасы;
2 Аудит келісім-шартыныњ мазм±ны бірнеше бµлімнен т±рады:
Бірінші бµлімінде екі жаќтыњ реквизиті толыќ кµрсетіліп, жауапкершіліктеріне
Екінші болімінде аудитор жауапкершілігі аныќталады. Мысалы, аудит ж±мысын
‡шінші бµлімінде тапсырушыныњ міндеттері аныќталады. Мысалы, аудит ж±мысын
Осы шартта, аудит ж‰мысыныњ ќорытындысын тапсырушыѓа µткізу тєртібі
Шартта ќажет болѓан жайѓдайда ќосымша тµлем жасау м‰мкіндіктері
Аудит барысында шарттыњ орындалуын тоќтату, жою жаѓдайы кездеседі.
Сол сияќты аудитор фирмасы жаѓынан да єр т‰рлі
Аудит ±йымдары мен тапсырушылардыњ ќ±ќысы, міндеті, жауапкершілігі Ќазаќстан
Ќаржылыќ аудитті жоспарлау жєне ±йымдастыру
Аудиторлыќ тексерулерді ±йымдастыру, жоспарлау, ж‰йелі зерделеу, мєні бойынша
Ќаржылыќ аудитті жоспарлау мыналарды ќамтамасыз етуі тиіс:
1) ішкі баќылаудыњ тиімділігі, есептемелер мен бухгалтерлік
есептіњ жаѓдайлары туралы ќажетті аќпараттарды алуды;
2) орындалуы тиіс баќылау
µткізу уаќытын, мазм±нын аныќтауды.
Ќаржылыќ аудитті жоспарлауѓа аудиттіњ жалпы жоспарын жасау (болжалды
Жалпы жоспарда (болжалды ж±мыста) мына негізгі кµрсеткіштер кµрініс
а) орындалатын ж±мыстыњ мµлшері;
є) ж±мыстыњ ±заќтыѓы мен µткізу мерзімдері;
б) аудитор ќолданатын єдістер мен тєсілдер.
Аудитор жалпы жоспарды тексерілетін кєсіпорынныњ басшылыѓымен жєне ќызметкермен
Аудитор жалпы жоспарды сапалы жасауына жєне болжалды ж±мыс
1) аудиторлыќ тексерулерді µткізу бойынша келісімшарттаѓы шарттарды зерделеу;
2) тексерілетін кєсіпорынныњ ќызметіне ќатысы бар жања
зањдардыњ, ережелердіњ, н±сќаулардыњ жєне басќа да нормативті
актілердіњ аудитке тигізетін ыќпалын ескеру;
3) µткізілетін аудиттіњ элдеќайда мањызды мєселелерін бµліп алу
4) шаруашылыќ ж‰ргізуші субъектініњ
5) ішкі аудиторлардыњ ж±мысы
ќатыстырудыњ м‰мкіндіктерін талдау (ХАС 610);
6) филиалдарда аудитті µткізудіњ маќсатќа лайыќтылыѓын зерделеу;
7) сарапшыларды ќатыстыру ќажет пе, ќажет емес пе,
аныќтау (ХАС 620);
8) тєуекелділік дењгейіне (яѓни, ќаншалыќты ќатерлі екендігіне) баѓа
Тексеру барысында жалпы жоспар мен аудит баѓдарламалары т‰зетілуі
Батыстыќ аудиттіњ іс-тєжірибесінде ірі компаниялардыњ, кєсіпорындардыњ жєне т.б.
Ж‰йелі зерделеу ж‰к аз т‰сетін (к‰ш аз ж±мсалатын)
Кєсіпорынныњ есептік саясатыныњ аудиті
Аудиторлыќ тексеруге кіріскенде ењ алдымен шаруашылыќ ж‰ргізуші субъектілердіњ
Есептік саясатты ќалыптастырудыњ негізіне шаруашылыќ операцияларды, активтерді, меншік
1) материалдыќ емес активтер мен негізгі ќ±ралдар ќ±ндарыныњ
2) µндірістік ќорларды аяќталмаѓан
жєне дайын µнімдерді баѓалау;
3) µнімдерді (тауарлар, ж±мыс,
Ќысќа мерзімді ќарыздарды алу мен µтеуге байланысты есептеу
Алынѓан ќарыздар сомасы 42 «Банктердегі аккредитив чектердегі, карт-шоттардаѓы
¤телген кредиттер сомасына 60 «Ќарыздар» бµлімшесініњ (акшалай ќаражаттыњ
Ќысќа мерзімді ќарыздардыњ аналитикалык есебініњ несиесін берген банк
а) ќарыз проценттерін тµлеу мен оларды кезењ шыѓыс-тарына
э) 60 бµлімшеніњ «Ќарыздар» («Ќысќа мерзімді ќарыздар» аралыќ
б) баланста «Аѓымдаѓы міндеттемелер» бµлімшесінде «¦заќ мерзімді ќарыздардыњ
в) ќарыздарды µтеу мерзімі
г) овердрафт, сенімді клиентке оныњ шотындаѓы ќалдыќтан тыс
602 «Банктік операциялардыњ жекелеген т‰рлерін ж‰зеге асыратын ±йымдардыњ
Банктен тыс мекемелерден алынѓан ќысќа мерзімдік ќарыз-дар кµбінесе
Кредиторлыќ берешек аудиті
Кредиторлыќ берешек - кєсіпорыннын басќа занды немесе жеке
Пайда болу сипатына ќарай кредиторлык берешек ќалыпты жєне
Ќалыпты кредиторлыќ берешек пен кєсіпорынныњ бизнес-жоспарын орындау барысына,
Б±ларѓа тµлеу мерзімі келмеген акцептелген есеп-ќисап ќ±жаттары бойынша
Аќталмаѓан кредиторлыќ берешек болып бюджетпен есеп айырысу бойынша-ќаржы
Аудит пєні ќоѓамныњ м‰ддесін білдіретін экономикалыќ
Аудит мазм±ны алѓа
Б±л туралы ХАС (МСА) 200-де єлдеќайда рет-ретімен айтылѓан.
Б±л негізгі маќсат экономикалыќ єлеуетті, ќаржылыќ ресурстарды,
Егер аудиттіњ объектісіне кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есептіњ жаѓдайы кіретін
Егер аудиттіњ объектісіне барлыќ шаруашылыќ ќызметтері кіретін болса,
Аудит маќсатыныњ консалтингтік ќызмет ж‰зеге асыру барысында клиенттіњ
1)Кєсіпорынныњ каржылыќ есептемесініњ шындыќќа жанасымдылыѓын ќамтамасыз ету жєне
2) Шешім кабылдаудыњ логикалыќ
3) Кєсіпорын экономикасын немесе оныњ белгілі бір ќызмет
4) Кєсіпорын ќызметі жєне оныњ жарѓысыныњ бір-біріне сєйкестігін,
5) Зањныњ саќталуын, бухгалтерлік есепті ж‰ргізудіњ жєне есеп
¤ндіріске ж±мсалѓан шыѓындардыњ есебі
Кєсіпорын - т‰рлі µндірістерден жєне шаруашылыќтардан (негізгі, кµмекші,
Кєсіпорынныњ жекелегсн µндірістік буындары бойынша жоспарлау жєне шыѓындарды
Негізгі µндіріске кєсіпорын шыѓаратын µнімдер, сондай-ак µнімді сатуѓа
Кµмекші µндіріс негізгі µндірістіњ µнімін єзірлеуге ќатыспайды, біраќ
Ќосымша цехтар (маќта ќалдыќтарынан тазартылѓан маќта µндіру женіндегі
Ќосалќы цехтар (ыдыстар меи буып-т‰ю материалдарын дайындаумен айналысатын
Эксперименттік (тєжірибелік) цехтар тєжірибелік ‰лгілерді дайындайды жєне т‰рлі
Б±дан басќа кєсіпорында ќызмет кµрсететін µндірістер мен кєсіпорын
¤ндірістік есепті д±рыс ±йымдастырудыњ кез-келген кєсіпорын ‰шін мањызы
¤ндірістіњ бухгалтерлік есебін ±йымдастыру кµбіне µндірістіњ т±рпатына (типіне)
Жеке-дара (жекелеген) µндіріс- µнім жекелеген даналарымен немесе ќайталанып
Сериялыќ µндіріс біркслкі б±ымдарды дайындап шыѓарудыњ оќтьш-оќтын ќайталаньш
Сериялыќ µндірісте шыѓынды есепке алудыњ жєне µнімніњ µзіндік
Жаппай µндіріс— ±заќ уакыт бойы бірдей µнімді ‰здіксіз
¤ндірісті ±йымдастыру типі (т±рпаты) тек шыѓындарды есепке алуѓа
Кез келген µнімді µндіру, ж±мыстарды атќару жєне ќызметті
Шешімді ќабылдау ‰шін аќпараттарды жинаѓан кезде белгілі бір
- шыѓындардыњ туындайтын (пайда болатын) орындары (µндірістер, цехтар,
учаскелер) бойынша; µндіріс тізбесі (соныњ ішінде µњдеуі) бойынша,
шыѓындарды есепке алу мен жоспарлау кезінде субъектініњ есеп
аныќталѓандай етіп бµлінеді;
- ќызметтер, ж±мыстар жєне µнім т‰рлері бойынша: µндіріс
- шыѓындар µнімніњ µзіндік ќ±нына ену тєсілі бойынша;
µзіндік ќ±нына тікелей жатќызылатын, яѓии жекелеген µнім т‰рлерін
байланысты болып; жанама -µнімніњ µзіндік ќ±нын; таратылып бµлінетін,
- µндіріс шыѓындары µнімніњ кµлеміне ќатысты екіге бµлінеді:
(негізгі материалдар мен шикі заттыњ шыѓысы, технологиялыќ энергия
- шыѓыстар т‰рі бойынша (баптары жєне элементтері бойынша);
Шыѓындар басќару ќызметі (функциясы) бойынша:
- µндірістік (µндіріс принциптіњ барысында пайда болады);
- коммерциялыќ (сатумен байланысты);
- єкімшілік (басќару процесімен байланысты).
Коммерциялыќ жєне єкімшілік шыѓыстар кезењ шыѓыстарына жатады, ал
¤ндіріске ж±мсалѓан шыѓындарды олардыњ ќ±жаттары бойынша ќандай калькуляциялау
Орташа жєне ірі кєсіпорындарда µндіріс шыѓындарын есепке алу
Ќаржылыќ бухгалтерия шоттардыњ бас жоспарыныњ 10-80-бµлімшелеріне енетін шоттарын
Басќару бухгалтериясы шоттардыњ Басжоспарыныњ 90-бµлімшелеріне енетін шоттарды пайдаланады.
Кєсіпорынныњ ќаржылык бухгалтериясында аяќталмаѓан µндірісті есептеу ‰шін 211
Сонымен, 211-214 шотгар "бір к‰ндік шоттар" болып табылады
Тікелей шыѓыстарга кеткен материалдар соњѓы µнімніњ ќ±рамына(яѓни, оныњ
Ж±мыс к‰шіне ж‰мсалѓан тікелей шыѓындар — б±л µнімді
Ќызмет кµрсететін цех ж±мысшыларыныњ ењбек акысы тікелей ењбек
‡стеме шыѓыстар µндіріске кеткен барлыќ шыѓындардан тікелей шыѓындарды
Жалпы алѓанда, µндіріс есебін тµрт негізгі кезењге бµлуге
- µндіріс т‰рлері бойынша "транзитгік" шоттарда субъектініњ есепті
"‡стеме шыѓыстардыњ" шоттары бойынша субъекттініњ ‰стсме шыѓыстары жинаќталып,
· ‰стеме шыѓыстарын белгіленген тєсіл (шаруашылыќ ж‰ргізуші субъектініњ
"Транзиттік" шоттардаѓы жинаќталѓан шыѓыстарды дайын µнім шотына есептен
Дайын µнімніњ есебі
Дайын µнім - негізгі жєне ќосалќы цехтарыныњ сатуѓа
Дайын µнімді есептеу ‰шін 221 "Дайын µнім" деп
Дайын µнімніњ наќты µзіндік ќ±ны есептік кезењ (ай)
Есептік кезењніњ соњында ауытќудыњ пайызы мен сомасын есептеу
Ауытќудыњ пайызы мен сомасы ай ішінде т‰скен жєне
Ауытќудыњ пайызын келесі формула бойынша есептейді:
Ауытќудыњ пайызы =
Ќалдыќ + Есептік ќ±ны бойынша
т‰скен т‰сімдер
Бухгалтерлік шоттар есебінде наќты шыѓынныњ есептік ќ±ннан ауытќуын
Ќатар Шаруашылыќ операцияларыныњ мазм±ны Сомасы
тењге Шоттар
дебет Корреспонденциясы
Кредит
1
1. Ќоймаѓа дайын µнім кірістері:
-1 А б±йымы
-2 Б б±йымы
250000
800000
221
221
900
900
2. Дайын µнім сатылады:
-А б±йымы
-Б б±йымы
170000
630000
801
801
221
221
Есептік кезенніњ соњында жєне калькуляциялыќ процесс аяќталысымен дайын
µнімніњ µзіндік ќ±ны аныќталады , ол мынаны ќ±рады:
3 А б±йымы – 230000 тењге
4 Б б±йымы – 870000 тењге
Ауытќудыњ пайызы мынаны ќ±рады:
-А б±йымы бойынша = ( 250000 – 230000)
Х 100 % = 8%
(250000)
-Б б±йымы бойынша = ( 870000- 800000)
Х 100% = 8,05 %
(870000)
Сатылѓан µнімніњ ауытќу сомасы мынаны ќ±рады:
- А б±йымы бойынша = 170000
-Б б±йымы бойынша = 630000 Х 8,05 %
Ауытќу пайызын есептеу жєне ауытќу сомасына бухгалтерлік есепте
жазбалар жазылады:
- ќызыл жазу єдісімен : 221
( 20000 ) тењгеге ;
Содан соњ осы операциямен бір мезгілде 801 шоты
- µнімніњ наќты µзіндік к±нына жеткізу ‰шін єдеттегі
Дайын µнімді ќабылдау-тапсыру накладной бойынша немесе µнімді шыѓару
Ќабылдау-тапсыру ќ±жаты (накладнойы) цехта екі дана етіп жазылады.
Ќабылдау-тапсыру ќ±жаты аспаптыќ, радиотехникалыќ кєсіпорындарында, жаппай жєне сериялыќ
¤ндірістік тапсырмалардыњ орындалу барысын жедел байќап отыру ‰шін
Осы жиынтыќ бойынша бір айдаѓы µнімді кірістеуге болады.
Ќоймаларда дайын µнім есебін, материалдар есебі сияќты ќойма
Дайын µнімніњ кірісі мен шыѓысы жµніндегі ќ±жаттарды тапсыру
Материалдыќ емес активтер жєне олардыњ сипаттамасы
Материалдыќ емес активтер — б±л µндірісте ±заќ мерзім
Материалдыќ емес активтерді аныќтауѓа болады: егер де оларды
Келешек экономикалыќ олжа, осы материалдыќ емес активпен тікелей
Материалдыќ емес (±стап кµруге болмайтын) активтер - наќты
Мысалѓа, кєсіпорын технологиялыќ ќ±рал-жабдыќты басќару ‰шін, оны компьютерлік
Кейбір материалдыќ емес активтер физикалыќ заттыњ (алып ж‰рушілердіњ)
Б±ѓан ќарамастан, материалдыќта, материалдыќ емес активтердіњ де есебінде
Компанияныњ келешектегі экономикалыќ пайдасы (олжасы) жоѓарыда аталѓан лицензиондыќ
- сол жерде т±ратын халыќтыњ шыѓарылатын препаратќа деген
- препарат µндіру ‰шін компания басшылыѓы келісімді пайдалануѓа
- кредиторлардыњ, жасалѓан келісім-шартќа сєйкес, ќаржылыќ жєне басќа
Субъекті кей жаѓдайларда тиесілі занды ќ±жаттардыњ ќ±ќын рєсімдемей-аќ
Материалдыќ емес активтерге: лицензиондыќ келісімдер, компьютерлік баѓдарламамен ќамтамасыз
2.Материалдыќ емес активтердіњ жіктелуі мен есептелуі
Материалдыќ емес активтер (МЕА) шартты т‰рде 4-топќа бµлінеді.
¤ндіріспен байланысты материалдыќ емес активтер. Б±л топќа "ноу-хау",
Кењ маѓынасында "ноу-хау "техникалыќ ќ±жаттама т‰рінде рєсімделген, біраќ
"Ноу-хау" µзініњ баѓасы мен басты кµрсеткіштерімен ќ±нды. ¤зініњ
¤ндірістік аќпаратты пайдалану ќ±ќыќтарын есепке алу. Оѓан материалдыќ
¦йымдастыру шыѓындары. Бірлескен немесе акционерлік кєсіпорындарды ќ±ру кезењінде
ЭЕМ баѓдарламасымен жабдыќтау – кєсіпорын иенденген, ±заќ уаќыт
Коммерциялыќ ќызметпен байланысты материалдыќ емес активтер. Б±л топќа
Тауар тањбалары мен ќызмет кµрсету тањбалары деп тауарларды
Тањбалар сµз т‰рінде, кµркем сурет т‰ріњде, кµлемді немесе
Айыру белгісі жоќ, тек бір ѓана белгіден т±ратын,
Зањды немесе жеке т±лѓа тіркелген барлыќ тауарѓа немесе
Тауардыњ шыќќан жерініњ атауы — тауарды тањбалау ‰шін
Тауардыњ шыќкан жерініњ атауы географиялыќ объектініњ тарихи атауы
Тауар тањбасы мен тауардыњ шыќќан жерініњ атауы бєсекелестіктіњ
Сондыќтан нарыќтыќ экономика жаѓдайында тауар тањбасы кєсіпорынныњ µте
Тауарлыќ тањбалар, ќызмет кµрсету тањбалары, тауардыњ шыѓу орындарыныњ
Ќолдану (пайдалану) ќ‰ќыќтарымен байланысты материалдыќ емес активтер. Б±л
Патенттер. Патент оныњ ±стаушысыныњ патент ќамтыѓан нєрсесін, процесін
¤неркєсіптік ‰лгілер. ¤неркєсіптік ‰лгілерді пайдалануѓа айрыќша ќ±ќыќты растайтын
Лицензиялыќ келісім бойынша патент иесі (лицензиар) µнеркєсіптік ‰лгіні
Лицензия (еркіндік, ќ±ќыќ деген латын сµздерінен алынѓан) —ќандай
- Ќазаќстан Республикасыныњ зањды жєне жеке т±лѓаларына берілетіндер;
- шетелдік зањды жєне жеке т±лѓаларѓа, азаматтыѓы жоќ
халыќаралыќ ±йымдарѓа берілетіндер.
Ќызмет ету кµлемі бойынша:
- негізгі (бас) - мерзімі
ш±ѓылданатындарѓа, егер де олардыњ ќызметі бір т±тас технологиялыќ
- бір жолѓы (біраќ рет пайдалануѓа берілетіндер) —
- операциондыќ — валюта зањдылыѓымен аныќталѓан, валюталыќ
ќ±ндылыќтарды пайдаланумен байланысты белгілі бір банк ќызметініњ операцияларын
Мерзімдік єрекеті бойынша:
- т±раќты — берілген мерзімі шектелмеген;
- уаќытша — белгілі бір мерзімге берілген.
Аймаќтыќ єрекет ету сферасы (территориялыќ єрекет ету аясы)
- т±тастай Ќазаќстан Республикасыныњ аймаѓында єрекет етеді;
- Ќазаќстан Республикасыныњ белгілі бір аймаѓында ѓана єрекет
· Ќазаќстан Республикасынан тыс жерлерде де таратылады.
Материалдыќ емес активтердіњ басќа да т‰рлері.
Материалдыќ емес активтердіњ б±л тобына "Фирма баѓасы" ("гудвилл"),
Гудвилл. Гудвиллды бухгалтерлік есеп т±рѓысынан ќараѓанда, ол компанияларды
Гудвилл материалдыќ емес активтердіњ б±л т‰рі б‰тіндей ж±мыс
Дебиторлыќ берешектіњ аудиті
Есеп айырысуды бакылаудыњ ыќпалды тєсілі дебиторлыќ жєне кредиторлыќ
Дебиторлыќ берешектіњ функционалды аудитініњ негізгі процедураларыныњ ‰лгі баѓдарламасы
Дебиторлыќ берешектіњ функционалдыќ аудитініњ баѓдарламасы
Аудит процедуралары Аќпарат кµздері, баѓалау тєсілдері мен
1 2
1. Келісім-шарттыњ міндеттеме-лерін орындау мен дебиторлыќ берешектіњ шынайылыѓын
2. Дебиторлык берешек есебі, жабдыќтауды жэне оларга тµлеу-ді
дауды талдау Есеп, аудит жэне ішкі бакылау-стандарттары,
3. Мэліметтерді жинау мен деби-торлыќ берешек т‰рлері, кµлем
4. Дебиторлыќ берешектіњ жаѓда-йын дебиторлармен есеп айы-рысуды т‰гендеу,
5. Дебиторлык берешектіњ жара-тылысы мен кµлемін талдау жєне
6. К‰мєнді талаптар бойынша ре-зервті жасаудыњ негізділігі мен
д±рыстыѓын тексеру
7. Дебиторлыќ берешекті уаќ-тылы µтеудін зањдылыѓы мен шынайылыѓын
8. Сатып алушылармен, тапсы-рыс берушілермен, есеп айыры-суды аткарудыњ,
9. Дебиторларѓа тілек-талапты ре-сімдеу мен ‰сынудыњ уактылыѓы мен
1 2
10. Баланс кµрсеткіштерініњ дебиторлыќ берешек есебі шоттар бойьшша
Баланс, 301-303, 311, 321-323, 331-334, 341-343, 351-353 Бас
11 Дебиторлыќ берешектіњ синтетикалыќ есебін ж‰ргізудіњ д±рыстыѓын тексеру
Жоѓарыда кµрсетілгсн шоттар жµніндегі Бас кітап, II,7, 8
12. Еншілес жєне басќадай та-уєялі ссріктестіктермен есептесу жµніндегі
8, 1 1 журнал-ордерлср, Бас кітаптыњ 321-323жоспары бойыпша
13. Басќадай дебиторлыќ берешекті тексеру
8 журнал-ордер, Бас кітаптыњ 331-334 шоттары бойынша мєліметтер,
14. Ішкі шаруашылыќ бакылаудыњ тиімділігі мен дебиторлыќ берешектіњ
Дебиторлыќ жєне кредиторлыќ берешекте, єсіресе, кµбіне теріс пайдаланулар
Кєсіпорындар арасындаѓы есептесулер єдетге ќолма-ќол аќшасыз аударым тєртібімен
Тексеру мен соттыќ-бухгалтерлік сараптау материалдары бойынша м±ндай теріс
1. Банктен алынѓан ќолма-ќол аќшаны иемдену (сіњіріп кету).
2. Т‰скен акшаны жасыру мен иемдену ‰шін аѓымдаѓы
бойынша операцияларды есепте толыќ кµрсетпеу.
3. Есеп регистрлерінде жиынтыќты д±рыс есептемеу.
4. Аныќ емес мєтіндегі шотгар негізінде жабдыктаушыларѓа
аќша аудару.
5. Жасанды затты мен жеке т±лѓаларѓа аќша аудару
Т.С.С.
Товарлы материалдыќ ќорлардыњ аудиті
Ж‰ргізу толыќтыѓына ќарай аудит кешенді, функционалды жэне локальді
Функционалды аудит µндірістік ресурстарды колдану мен процестерді,
Тауарлы-материалдыќ ќорларѓа (ТМЌ) сатып алу циклінін функционалды аудитін
Шаруашылыќ ж‰ргізуші субъектілерді сатып алу, µндіріс жєне дайын
1.Материалдыќ ресурстармен жабдыќтауды ±йымдастыру жаѓдайын тексеру.
2.Ќалыптасќан тауарлыќ-материалдыќ ќорларды басќару ж‰йесін талдау.
3.Ќорлардыњ жаѓдайын жєне олардыњ ќолданылу дењгейін баѓалау.
4.Ќойма шаруашылыѓын ±йымдастырудыњ жаѓдайын тексеру.
5.Тауарлыќ-материалдыќ ќорлармен жасалатын операцияларды есепте кµрсетудіњ д±рыстыѓын тексеру.
6.Ќорларды т‰гендеудіњ ж‰йелілігі мен д±рыстыѓын зертгеу.
7.Тауарлыќ-материалдыќ ќ‰ндылыќтарды ќолдануды ішкі баќылау жаѓдайын баѓалау.
8.Жабдыќтау-дайындау іс-кызметі есебін, басќаруды жэне талдауды жаќсарту бойынша
Тауарлыќ-материалдыќ ќорларды ќ±ру мен саќтау белгілі бір шыѓындарѓа
Арнайы єдебиеттерді оќып білу жєне озыќ тєжірибені
Ќорларды сатып алу мен басќарудыњ функциональдыќ аудит баѓдарламасы
Аудит процедурасы Аќпарат кµздері мен баѓалау критерийлері
1
1. Материалдыќ техникалыќ ќамтамасыз ету мен бухгалтерлік
2. Бастапќы есепті, бухгалтерлік регистрді жєне ќорлардыњ ќозѓалысы
3. ТМК синтетикалыќ жєне аналитикалыќ есебініњ д±рыстыѓын тексеру
‰лгі жоспары
4. Баланстаѓы ТМК баѓалаудыњ д±рыстыѓын тексеру 4-7, 30
5. ТМЌ бар болуы мен саќталуын оларды т‰гендеуді
6. Ќойма шаруашылыѓын ±йымдастырудыњ д±рыстыѓын зерттеу Техникалыќ ќ±жаттама,
7.Ќойма есебін, ТМЌ ќозѓалысы бойынша бастапќы ќ±жаттарды ресімдеуліњ
8. Кєсіпорынныњ µндірістік ќорлармен соњѓы есеп беру к‰ндерініњ
9.Т‰скен материалдарды кіріске алудыњ толыќтыѓы мен ±заќтыѓын тексеру
10. ¤німмен жабдыќтау, ж±мыс пен ќызметті орындау жµніндегі
11ТМЌ-ны µндірістік босату жµніндегі операциялардыњ негізділігі мен оларды
12.ТМЌ баѓалау тєсілдерін тањдаудыњ д±рыстыѓын аныќтау Есеп
13. Ќорлардыњ ќозѓалысын ішкі баѓалау жаѓдайын тексеру Ішкі
14. Басќа жаќтаѓы тысќары ±йымдарѓа ТМЌ µткізу жєне
15 ТМЌ табиѓи кему, б‰ліну жєне оларды арзандатудаѓы
Шаруашылыќ ж‰ргізуші субъектілердіњ тауарлыќ-материалдыќ ќорларыныњ ќ±рамдас бµліктерініњ бірі
Ќ±жаттыќ мєліметтері ескерілмеген µнімді шыѓару мен µткізуді аныќтау
Тексеру материалдарында ескерілмеген дайын µнімніњ шыѓарылуы мен µткізілуін
Шыѓындар туралы мєліметтердіњ функционалды аудиті ‰шін, мысалы т‰тас
Аудитор дайын µнімді тиеу мен µткізу жаѓдайын тексеріп,
1.Дайын µніммен жабдыќтауѓа арналѓан шарттар жасалѓан ба жэне
2.¤німді тиеуге арналѓан ќ±жаттарды ресімдеудіњ д±рыстыѓы.
3.Тиелген µнімніњ баѓасын ресімдеудіњ д±рыстыѓы.
4.Банкке тиелген µнім ‰шін тµлем талап-тапсырмасын ±сынудыњ мерзімділігі.
5.Егер µнім тікелей жабдыќтаушыныњ ќоймасынан босатылатын
6.Дайын µнімді тиеу мен µткізу есебін ж‰ргізудіњ д±рыстыѓы.
7.¤німді тиеу мен µткізу жµніндегі
8.Синтетикалыќ жэне аналитикалыќ есеп жазбаларыныњ
¤німді шетелдік валютамен тµлеу ‰шін экспорттыќ операцияларды µткізудіњ
¦тымды баѓамдыќ айырмада мынадай жазу жазылады:
Д-т 301 «Алынатын шоттар» шоты К-т 725 «Баѓам
Теріс баѓамдыќ айырмада:
Д-т 844 «Баѓам айырмасы бойынша шыѓыстар» шотына К-т
Аќпарат функционалды аудит µткенге дейін касаќана б‰р-малануы жэне
ТМЌ т‰гендеу мен оныњ ќорытындысын талдау заттарды сатып
Ќоймадаѓы материалдыќ ќ±ндылыќтардыњ наќты бар болуын оларды міндетті
Артыќ шыѓу сомаларына 20 «Материалдар» бµлімшесініњ (201-208) жєне
Кєсіпорын ќорларыныњ саќталуын ќамтамасыз ету мєселелерін ќараѓанда, µндіріс
Меншік капитал есебі
Ќазаќстан Республикасыныњ зањына сєйкес кєсіпорындар µзініњ ќ±рылуы барысында,
кем болмауы тиіс жєне де ол сол ±йымныњ
ќызметі барысында тапќан таза табысы жєне басќа да
Кєсіпорын м‰лкініњ ќ±рамы
¦йымныњ барлыќ м‰лкі (ќызмет атќарушы капиталы) айналыстан тыс
Негізгі (айналымнан тыс) активтер негізгі ќ±ралдардан, материалдыќ емес
Ал айналымдаѓы активтер кєсіпорынныњ ќызмет атќаруы барысында пайда
Кєсіпорын м‰ліктерініќ (капиталыныњ) ќ±ралу кµздері
Кєсіпорын м‰лкі оныњ негізгі ќ±ралдары мен айналымдаѓы ќаржыларыныњ
· жарѓылыќ капитал;
· резервтік капитал;
· бµлінбеген пайда.
Кєсіпорындар µздерініњ ќызмет атќаруы барысында меншікті ќаржыларынан
Жарѓылыќ ќор меншік иесініњ (кєсіпорынныњ) жарѓысында ќаралѓан ќызметтерін
Меншік иесініњ тиісті ќ±ќыѓымен жауапкершілігіне ќарай ‰йымныњ жарѓылыќ
Кєсіпорындардыњ (толыќ серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік,
¤ндірістік кооператив м‰шелерініњ м‰лік жарналары (‰лестері).
Жарѓылыќ ќор мµлшері ±йымныњ жарѓысында жєне басќа да
Ќосымша тµленген капитал - ќоѓамныњ µзініњ акцияларын олардыњ
Ќосымша тµленбеген капитал - кєсіпорынныњ µзініњ меншігіндегі негізгі
Резервтік (саќтыќ, саќтаулы) капитал – келешекте (алдаѓы уаќыттарда)
Бµлінбеген пайда (табыс) - кєсіпорынныњ жалпы кірісінен (пайдасынан)
ШАРУАШЫЛЫЌ СУБЪЕКТІЛЕРІНІЊ ТАБЫСТАРЫ МЕН ШЫЃЫСТАРЫНЫЊ ЕСЕБІ
Табыс туралы т‰сінік
Шаруашылыќ субъектісініњ табыстары - дсп Ќазаќстал бухгалтерлік есебініњ
М±ндай табыстарга:
· дайьн б±йымдар мен тауарларды сатудан алынатын табыстар;
· ќызмст кµрсстуден алынатын табыстар;
· девиденттер, ролятилер жєне
- алдын ала аванс ретінде алынѓан табыстар;
- алынѓан несиелердіњ жєнс ќарыздардыњ ќайтарылуы.
Сондай-а, ќызметтер кµрсету жµніњдегі мєміленіњ (келісімніњ) нєтижесін барынша
Алынѓан табыстар шаруашылыќ субъектісі ќызметініњ т‰ріне жєне баѓытына
- негізгі ќызметген алынѓан табыстар;
- нсгідгі емес ќызметтен (жанама ќызметтен) алынѓан та-
быстар. .
Субъектініњ негізгі ќызметтен алынѓан табыстары
негізгі емес ќызметтен (жанама ќызметтен) альнѓан табыстарыныњ ќосындысы
Шаруашылыќ субъектісініњ табыстары мынандай шарттармен ќанаѓаттандырылѓан кезде танылады:
- табыс сомасы д±рыс баѓаланѓан жаѓдайда
. - субъектініњ экономикалыќ пайдаларды алу
· субъекгі сатып алушыѓа меншік ќ±ќыг берген жаѓдайда;
· мєміле бойынша наќтылы
отырѓан шыѓындар д±рыс баѓаланѓан жаѓдайда.
¦ќсас тауарлар мен ќызметтерді мєміле бойынша табыс танылмайды.
Ќаржы есеп беру кезінде шаруашылыќ субьектісі т‰сініктеме жазба
а) табысты тану ‰шін ќабылданѓан есеп ж‰ргізу саясатын,
є) есепті кезењ ‰шін танылѓан табыстардыњ єрбір мањызды
- тауарлар µткізу;
- ќызметтер кµрсету;
- пайыздар (процензтер);
- роляти;
- дивидендтер нєтижесінде туындайтын табыстарды, олардыњ ішінде тауарлар
Кєсіпорындар мен ±йымдарда табыстардыњ есебі субьектілердіњ бухгалтерлік есебі
Негізгі ќызметтен алынатын табыстар есебі
Шаруашылыќ субъектісініњ негізгі ќызметтен алынатын табыстары- деп кєсіпорындар
701 шот- "Дайын µнімді (ж±мысты, кызметтен) сатудан
702 шот - "Сатылып алынѓан тауарларды сатудан т‰скен
703 шот — "Ќ±рылыс-монтаж,
барлау, ѓылыми-іздестіру жєне таѓы да басќа ж±мыстан т‰скен
704 шот- "Кµлік ±йымдарыныњ ж‰ктер мен жолаушы
705-шот - ''Жалѓа байланысты алынѓан табыс;
706 шот - "Байланыс ±йьмдарыныњ ќызметінен т‰скен табыс”
707-шот- "Саќгандыру компанияларыныњ ќызметінен
708-шот- "Инвестициялыќ ќызметтен
709-шот- "Басќалары"-деп аталады.
Жалпы б±л аталхан шоттар субъектініњ негізгі ќызметінен алѓан
701 - шотта µнім µндіруші µндірістік шаруашылыќ субьектісініњ
702-шотта шаруашылыќ субъектісініњ сатып алѓан тауарларын
сатудан алѓан табыстары ссептелінеді
703-шотта субъектініњ ќ±рылыс-монтаж, жобалау іздестіру,
геологиялыќ барлау, ѓылыми-іздестіру жєне таѓы да басќа
ж±мыстарды орындау барысында тапќан табыстары есептелінеді.
704-шотга субъектініњ ж‰ктер мен жолаушыларды
тасымалдаудан алѓан табыстарынын есебі ж‰ргізіледі.
705 - шотта жалгерлік ќызметпен айналысатын
µз мешшгіндегі активтерін жалѓа беруден алѓан табыстары
есептелінеді.
706 шотта субъектініњ басќа жеке жєне зањды
кµрсеткеи байланыс ќызмвтгері барысында тапќан табыстары
есептелінеді.
707-шотта шаруашылыќ субъектініњ жеке т±лѓаларды саќтандыруы
барысында тапќан табыстары есептелінеді.,
708-шотта шаруашылыќ субъектініњ басќакєсіпорындар мен ±йымдарѓа
салѓан инвестицияларынан тапќая табыстары есептелінеді.
709-шотга субъектініњ жоѓарыда аталѓан басќа
тапќан табыстары есептелінеді.
Б±л пассивті шотгар, сондыќтан шаруашылыќ субьектісісініњ жоѓарыда
аталѓан ќызметтері барысында алатын табыстарына 30-"Сатып алушылар
мен тапсырыс берушілердіњ дебиторлыќ ќарыз", ЗЗ -Еншілес (тєуелді)
серіктестіктердіњ дебиторлыќ ќарызы", 33- “Басќа да дебиторлыќ
ќарыздар”43 – “Валюталыќ шоттардаѓы аќша
айырысу шотындаѓы аќша
деп аталатын бас шоттардыњ тиісті бµлімше
709 аралыѓында шоттардыњ тиістісі кредитгелінеді. Субъектініњ µткен
Ќаржылыќ есеп берудіњ сипаттамасы мен мањызы
Есеп беру деп кєсіпорынныњ µткен кезењдегі ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметін
Ќаржылыќ есеп берудіњ маќсаты µз пайдаланушыларына зањды т±лѓаныњ
Ќаржылыќ есеп беру басќарушы органдардыњ ж±мысын жєне субъектіњ
Есеп беру мєліметтерін кєсіпорынныњ тиімділігін баѓалау ‰шін, сондай-аќ
Осымен ќоса, есеп беру кєсіпорынныњ шаруашылыќ ќызметін жедел
Есеп беруге ќойылатын негізгі талаптар: кєсіпорын ќызметініњ нєтижесін
Б±рмаланѓан есеп бергені ‰шін кєсіпорынныњ басшысы мен бас
Ќаржылыќ есеп берудін негізгі ќаѓидадары болып:
Есептеу. Ќаржылыќ есеп беру есептеу ќаѓидасыныњ негізінде жасалады,
Толассыздыќ. Субъекті µз ќызметін жаќын арада тоќтатпауды топшылайды
Т‰сініктілік. Ќаржылыќ есеп беруде берілген аќпарат пайдаланушыларѓа т‰сінікті
Мањыздылыќ. Ќаржылыќ есеп беруді пайдаланушылар ондаѓы мєліметгерге ќанаѓаттануы
Мєнділік.
Ќаржылыќ есеп беру негізінде ќабылданѓан экономикалыќ шешімдер олардыњ
Д±рыстыќ. Есеп беру негізінен аныќ мєлімсттердіњ кµрсеткіштерден ќ±рылады,
Шындыќ жєне алалыќсыз ±сыну. Ќаржылыќ есеп беру
Бейтараптылыќ. Ќаржылыќ есеп беруде берілген аќпараттар к‰ні б±рын
Саќтыќ. Кез келген шешімді ќабылдаѓан кезде саќтыќ дењгейін
Аяќтау жєне салыстыру. Ќаржылыќ есеп берудегі акпараттардыњ аныќтылыѓын
Ж‰йелілік. Пайдаланушы субъектініњ ќаржылыќ есеп беруін, онын єрт‰рлі
Есеп беруге ќойылатын ењ басты талап оныњ тазалыѓы
Балансты жєне басќа да берілетін есептерді уаќытында, єрі
Бухгалтерлік есептіњ аќпараттары балансќа дейін ќажет µндеулерден µтеді.
Бірінші кезењ. Єр т‰рлі шаруашылыќ фактілері к±жатталады (іскерлік
Екінші кезењ. Есеп мєліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі,
‡шінші кезењ- Есеп жиынтыѓы есеп беру нысандарына кµшіріледі
Тµртінші кезењ. ШС-ніњ ќаржылыќ- шаруашылыќ ќызметі талданады.
Есеп беру жµніндегі ж±мыстарцы м‰лтіксіз ±йымдастыру ісінде есепші
Жасалѓан баланстыќ жєне басќа берілетін есептердіњ кµрсеткіштерініњ дєлдігін
№ 2 "Бухгалтерлік баланс жєне ќаржылык есептіњ негізгі
Жылдыќ есептіњ меншік иелерінде (ќатысушыларында, ќ±рылтайшыларында) немесе ќ±рылтай
Тараптары бар кєсіпорындар µздерініњ бухгалтерлік есептерін берумен ќатар,
Кєсіпорындар (б±ѓан шетелдіктердіњ ќатысы бар кєсіпорындар да енгізіледі),
Бухгалтерлік есеп беру к‰ні болып бір ќаладаѓы кєсіпорындар
Берілген бухгалтерлік есепке кєсіпорын басшысы мен бас бухгалтер
Кєсіпорындардыњ шаруашылыќ ќызметініњ нєтижелерін, м‰лік пен ќаржы жаѓдайы
Бухгалтерлік есепте жазбаларѓа µзгеріс енгізу жаѓдайы туындаса, осы
Есеп саясаты
Есеп саясаты туралы т‰сінік жєне оѓан ќойылатын талаптар
.
Бухгалтерлік есепті ж‰ргізу єдістеріне шаруашылыќ ќызмет фактілерін топтау
¦йымныњ µзініњ есеп саясатын µњдеу м‰мкіндігі мен ќажеттілігі
-бухгалтерлік есептіњ уаќтылы жєне есеп берудіњ толыќ тиісті
- бухгалтерлік есеп ж±мысын ж‰ргізуде ќолданылатын синтетикалыќ жєне
- алѓашќы есеп ќ±жаттарыныњ типтік нысандары;
- ±йымныњ ішкі бухгалтерлік ќорытынды есеп
- актив пен міндеттемелер т‰гендеуін (инвентаризациясын) µткізу
- актив пен міндеттемелерді баѓалау єдістері;
- ќ±жат айналымы ережелері мен есеп аќпараттарын µњдеу
- шаруашылыќ операцияларды баќьлау тєртібі;
- бухгалтерлік есепті ±йымдастыруѓа ќажетті басќа шешімдер.
Кєсіпорынныњ ќабылдаѓан есеп саясаты сол ±йымдаѓы бухгалтерлік есептіњ
¦йымныњ есеп саясатын тандауы мен негіздеуіне келесі негізгі
- меншік нысаны мен ќ±ќыќтыќ-±йымдастырушылыќ нысаны (жауапкершілігі шектеулі
- салалыќ ќызметініњ т‰рі (µнеркєсіп, ќ±рылыс, сауда, кµлік,
- ќызметініњ кµлемі, ж±мысшылары мен ќызметкерлерініњ орташа тізімдік
- салыќ салу ж‰йесімен араќатынасы (єр т‰рлі салыќ
- ќаржы-шаруашылыќ ќызметін дамыту стратегиясы (±йымныњ экономикалыќ дамуыныњ
-±йымныњ аќпаратгыќ ќамсыздандыру ж‰йесі (оныњ тиімді єрекетіне ќажетті
- материалдыќ базасыныњ болуы (компьютерлік техника мен басќа
баѓдарламалыќ-єдістемелік ќамсыздандыру жєне
- кєсіпорындаѓы бухгалтер мамандарыныњ
Кез келген ±йымныњ µзініњ ќызметін іске асыру ‰шін
Толыќтылыќ. Кєсіпорынныњ тањдап алѓан есеп саясаты оныњ объектілерді
Уаќыттыќ. Кєсіпорынныњ шаруашылыќ єрекетініњ фактілері бухгалтерлік есеп пен
Саќтыќ. Ќолданылатын есеп єдістері бухгалтерлік есепке алынуѓа тиісті
Ќарама-ќайшылыќсыздыѓы. Есептіњ тањдалынѓан єдістері - єр айдыњ соњѓы
Орындылыќ. Кєсіпорынныњ есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды жєне
Есеп саясатыныњ мазм±ны
Кєсіпорынныњ есеп саясаты сол кєсіпорында ќолданылатын бухгалтерлік есеп
Есеп саясатьныњ єдістемелік жаѓына мына элементтер кіреді: м‰лік
Осьлайша белгіленген зањѓа сєйкес кез келген зањды т±лѓа
- Негізгі ќ±ралдарына амортизациялыќ аударым
- Материалдыќ емес активтеріне амортизациялыќ аударым сомасын есептеу
- Шыѓындарды топтау мен µндіріс шыѓындарына жатќызу
- ¤ндіріс шыѓындарын жєне µнімніњ µзіндік ќ±нын
- Жанама шыѓындарды аныќтау жєне оларды объектілер
- Дайын µнімдерді кіріске алудыњ есебі.
- Аяќталмаѓан µндірісті аныќтау жєне баѓалау жолдары.
- Материалдыќ ќорларды баѓалау єдістері.
- Негізгі ќ±ралдарды жµндеу бойынша шыѓындар
- Курстыќ айырманы есептеу.
- Таѓы да басќалар.
Есеп саясатын дайындау
Кєсіпорынныњ есеп саясаты осы ±йымныњ ќ±рылѓан уаќытында дайындалады.
Б±йрыќтыњ ќ±рамында есеп саясатыныњ есеп беру жылына
Кєсіпорынныњ есеп саясатына енгізілген µзгертулер осы ±йымныњ басќару
-Ќазаќстан Республикасыныњ бухгалтерлік
- бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердіњ µзгеруі салдарынан;
- жања бухгалтерлік есеп стандартына кµшуге байланысты жєне
Кєсіпорынныњ бухгалтерлік есепті ж‰ргізу жолдары ±йымныњ есеп саясатыныњ
Бас кєсіпорын ќаржылыќ ќызметініњ бµлімшелерін есеп саясатындаѓы болѓан
¦йымдардыњ т‰сініктеме жазуларында (жыл бойы орындалѓан ж±мыстар бойынша
- есеп саясатын пайдаланудыњ ж‰йелілігі (шаруашылыќ операциясын кµрсету
- шаруашылыќ ќызметіндегі фактілердіњ мерзімділік аныќтылыѓы (єр фактілердіњ
Пайдаланатын есеп саясатыныњ басты міндеті мен негізгі арналымы
Ол есеп процесініњ барлыќ тараптарын ќамтуы керек: єдістемелік,
Єдістемелік аспектісі деп кєсіпорында µнімніњ µзіндік ќ±нын есептеу,
Есеп саясатыныњ єдістемелік бµлігі наќты шаруашылыќ ахуалынан, олардыњ
ІІІаруашылыќ субъектілердіњ т‰рлері жоне олардыњ ќызметін ±йымдастыру
Ќазаќстан Республикасыныњ аймаѓында єрекет етіп т±рѓан барлыќ субъектілерге
Сот алдында жауап беретін жєне сотќа шаѓымдана алатын,
Филиалдар б±л занды т±лѓалардыњ т±рѓан жерінен тыс жерде
Филиал да, µкілдік те зањды т±лѓа болып табылмайды.
Коммерциялыќ±йымдар тек келесідей нысанда ќ±рылуы м‰мкін:
· шаруашылыќ серіктестіктер;
· акционерлік ќоѓамдар;
· µндірістік кооперативтер;
· мемлекеттік кєсіпорындар.
Коммерциялыќ емес ±йымдар зањ актілерімен ќаралѓан діни бірлестіктерден,
Тауарлыќ-материалдыќ запастар (ќорлар) есебі
¤ндіріс процесіне ењбек ќ±ралдарымен ќатар µндірістік босалќы ќорлары
Тауарлы-материалдыќ босалќылар келесідей активтер т‰рінде болады: µндірісте пайдалануѓа
Материалдыќ ќ±ндылыќтарды есепке-алудыњ алдында мынадай негізгі міндеттер т±рады:
¤ндіріс барысындаѓы функционалдыќ (ќызметтік) рµлі мен маќсаты бойынша
Негізгілер - дайындалатын µнімніњ заттай материалдыќ негізін (нан
Біраќ материалдарды негізгі жєне кµмекші етіп бµлу шартты
- Материалдыќ босалќы ќорлардыњ барлыќ т‰рін есепке алу
Материалдыќ емес активтердіњ аудиті
Материалдыќ емес активтердіњ аудиті ретінде ќалыптасуды, іс-ж‰зіндегі наќты
Аудитор б±л объектілерді тексергенде 38 ЌЕХС (Ќаржылыќ есеп
Ењ алдымен, аудит баѓдарламасына сай Бас кітаптыњ мєліеттеріне
Объектілерді кєсіпорынныњ пайдалануына жарамды жаѓдайѓа келтіруге ќажетті шыѓындар
а) жарѓы капиталына санаткерлік (интеллектуалдыќ) меншік салынѓан
є) б±л объектілерді иелікке алу мен дайын жаѓдайѓа
б) басќа кєсіпорындардан жєне
Негізгі к±ралдардыњ аудиті
Негізгі ќ±ралдардыњ ќолда барыныњ, саќталуы жєне пайдалану аудиті
1) негізгі ќ±ралдардыњ бар
2) негізгі ќ±ралдардыњ ќолда бары мен саќталуы;
3) м‰лікті негізгі ќ±ралдарѓа жатќызудыњ, оларды жіктеу
4) негізгі ќ±ралдардыњ т‰суі мен
5) негізгі ќ±ралдардыњ тозуы мен
6) бухгалтерлік есеп пен есептілік регистрлерінде негізгі
7) негізгі ќ±ралдарды
Негізгі ќ±ралдар аудитініњ жоѓарыда кµрсетілген процедураларыныњ мазм±нын ескере
а) негізгі ќ±ралдардыњ саќталуын ќамтамасыз ету бойынша накты
є) негізгі к±ралдардыњ саќталуын ќамтамасыз ету ‰шін, МЖА-ѓа
Кассалыќ операцияларды тексеру
Кассада саќталатын аќша 451 «¦лттыќ валюта т‰рінде кассадаѓы
· кассадаѓы аќшаны толыќтай параќтап ќайта санау мен
· кєсіпорында тексерудіњ мерзімділігін белгілейтін басшы б±йрыѓыныњ жоќтыѓы;
· кассаѓа ревизияны немќ±райды
· кєсіпорын басшысы µкімінде кµрсетілмеген бас бухгалтер мен
· кассир ауысќанда (ж±мыстан шыќќанда) кассаѓа ревизияны
· штатта кассирдіњ болмауы, б±л функциялар кєсіпорын басшысыныњ
· кассирмен толыќ материалдыќ
· м±ндай процедура ол ‰шін єдеттегідей екендігін дєлелдейтіндей
Касса мен кассалыќ операциялардыњ аудиті негізінде ‰ш баѓыт
Жалпы алѓанда касса мен кассалыќ операцияларды тексергенде келесі
1. Кассаны т‰гендеу аудитордыњ тексеру орнына келгенінде бірден
Ењбекаќы есебі
Ж±мысшылар мен ќызметкерлердіњ µндірген µнімдері мен істеген ж±мыстарына
Жалпы ж±мысшылар мен ќызметкерлерге есептелетін ењбекаќы негізгі жєне
Негізгі ењбекаќы - ж±мысшылар мен ќызметкерлердіњ наќтылы ж±мыста
Есеп беру деп кєсіпорынныњ µткен кезењдегі ќаржылыќ-шаруашылыќ ќызметін
Ќаржылыќ есеп берудіњ маќсаты µз пайдаланушыларына занды т±лѓаныњ
Ќаржылыќ есеп беру басќарушы органдардыњ ж±мысын жєне субъектіњ
Есеп беру мєліметтерін кєсіпорынныњ тиімділігін баѓалау ‰шін, сондай-аќ
Осымен ќоса, есеп беру кєсіпорынныњ шаруашылыќ ќызметін жедел
Есеп беруге ќойылатын негізгі талаптар: кєсіпорын ќызметініњ нєтижесін
Б±рмаланѓан есеп бергені ‰шін кєсіпорынныњ басшысы мен бас
Ќаржылыќ есеп берудіњ негізгі ќаѓидалары болып:
Есептеу. Ќаржылыќ есеп беру есептеу ќаѓидасыныњ негізінде жасалады,
Толассыздыќ. Субъект µз ќызметін жаќын арада тоќтатпауды топшылайды
Тусініктілік. Ќаржылыќ есеп беруде берілген акпарат пайдаланушыларѓа т‰сінікті
Мањыздылыќ. Ќаржылык есеп беруді пайдаланушылар ондаѓы мєліметтерге ќанаѓаттануы
Негізгі ќ±ралдардыњ жіктелуі
Бухгалтерлік есепте негізгі куралдар деп µндіріс ‰дерісінде ‰зањ
Кµлеміне немесе баѓасына (арзанды-ќымбаттылыѓына) ќарамастан пайдалану мерзімі бір
Материалдыќ емес активтср есебі
Материалдыќ емес активтердіц жіктелінуі мен баѓалануы жєне есептелінуі
Материалдыќ есем активтер деп - белгілі бір наќтылы
Кєсіпорындарда материалдыќ емес активтердіњ ќатарына Лицензияльщ кедісімдерді, Программалъщ
Кєсіпорында материалдыќ емес активтер басќа зањды немесе жеке
Объектілерді материалдыќ емес активтердіњ ќатарына кіргізу (жатќызу) тэртібі