Төлем карточкаларының есебі


Мазмұны
Кіріспе 3
І тарау. Ақша қаражаттарының сипаттамасы. 6
1.1 Ақша қаражаттарының түсінігі және олардың баламалары. Есеп
1.2. Вексель арқылы есеп айырысу 10
1.3. Төлем карточкаларының есебі 15
1.4. Ақша қаражаттарының ішкі бақылау жүйесі 21
ІІ тарау. Ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру 23
2.1. Кассалық операциялар есебі 23
2.2. Қолма- қол емес ақшалай есеп айырысудың есебі
2.3. Ақша қаржысы, құнды қағаздарын және есеп берудің
2.4. Ақшаның қозғалысы туралы есептіліктегі ашып көрсетулер 42
Қорытынды 46
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 48
Кіріспе
Ақша қаражат арқылы субьектілер бір - бірімен есеп
Олардың арасына:
1. ҚР ҰБ бекіткен кассалық операцияларды жүргізу тәртібі;
2. 24. 12. 1996 № 54-1 «Валюталық реттеу
3. ҚР ҰБ 20.04.2001ж. № 115 «ҚР- да
ережесі»;
4. ҚР-ғы «Вексель айналымы туралы» заң;
5. 02.05.2000ж №266 ҚР-ның «Банктердегі клиенттердің банктік
шоттарын ашу, жүргізу және жабу тәртіптері» туралы заң;
6. ҚР-ның ҚМ-гі бекіткен «Бухгалтерлік есеп стандарты»;
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп тұрған барлық субъектілерге
Субъект өз қызметін дербес жоспарлайды және даму болашағын,
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған
Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі
Оларды жүзеге асыру барысында нақты кәсіпорынның есептік саясаты
- кәсіпорын өз мүлкімен өзімен-өзі болушылығы (кәсіпорын өз
тек заң бойынша танылған мүліктерді ғана көрсетеді, ал
құндылықтар мен міндеттемелер баланстан тыс шоттарда есепке алынады);
- толассыз қызметі (есеп саясатының мәселесі бойынша қандай
қабылданатын шешім, кәсіпорын өз қызметін болашақ кезеңде тоқтатпайтындығы
- есеп саясатын пайдаланудың жүйелілігі (шаруашылық операциясын көрсету
- шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімділік анықтылығы (әр
фактілердің түскен немесе төленген кезіне қарамастан, олар өзінің
Пайдаланатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы
Шаруашылық жүргізуші субъектісі өзінің нақты жағдайына, көлеміне және
Субъектіде бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға, шаруашылық операцияларын орындаған кезде
Субъектінің құрылымдық бөлімшелерінде бухгалтерлік есепті жүзеге асыруға кәсіпорынның
Бас бухгалтерді қызметтің босатқан кезде ол жаңадан тағайындалған
Субъект активтердің, меншік капиталының, міндеттемелердің және олармен жасалатын
Бухгалтерлік қызметтің басты мақсаты субъектіні жедел басқару үшін
Ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебін жүргізген кезде субъект мына
- есеп беру кезеңінің ішінде ақшаларды бағалау мен
- қаржылық міндеттемелерімен мүліктерді түгендеу нәтижесін және есептік
- тиісті есептік кезеңіне ақшалай операцияларды есептік регистрлерге
- әрбір айдың басына синтетикалық есеп шоттары бойынша
аналитикалық есептің айналымымен сәйкестігі сақталуы керек.
Жасалған шаруашылық операцияларын тіркейтін алғашқы құжаттардың мәліметтері бухгалтерлік
Бухгалтерлік құжаттарда жасалған ақшалай операциялары мәліметтердің айғақтылығын немесе
Курстық жұмыстың негізгі бөлімінде қаржылық есептілік және ақша
Курстық жұмыстың мақсаты ақша қаражат операцияларын зерттеу және
- ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру және ақша
кассалық операция есебін ұйымдастыру
есеп айырысу шотындағы операциялар есебі
валюталық операция есебі
ақшаның қозғалысы туралы есептіліктегі ашып көретулер
І тарау. Ақша қаражаттарының сипаттамасы
1.1 Ақша қаражаттарының түсінігі және олардың баламалары. Есеп
Қаржылық нарықтың қиындылығына байланысты ақша қаражаттарды басқару өте
7 Қаржылық Есепкерліктің Халықаралық Стандарты (ҚЕХС) “Ақша қаражатының
Ақша баламалары инвестиция емес қысқа мерзімді ақшалай міндеттемелерді
Ақша қаражатына пошталық марка, аванс, іс-сапар шығындары, кәсіпорынның
Есепкерлік мерзімнің соңында төленбеген ақша аударымдары, чектер ақша
Банктік займдар негізінен қаржылық қызмет болып саналады. Дегенмен
Овердрафт – Банк пайдаланарманының шоты бойынша қаражатты (шоттағы
Овердрафт негізінен қысқа мерзімді міндеттеме болып табылады. Мұнда
Ақша қаражат ағымы ақша қаражат немесе олардың баламалары
Өйткені ол кәсіпорынның операциондық, инвестициондық, қаржылық қызметтің бөлімі
Егер ақша қаражаттарының ағымдағы актив ретінде емес басқа
Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз ақша қаражаттарын банкі
Қазақстан Республикасының ақша бөлінісі теңге болып табылады. Теңге
Валюталық қазыналар деп танылатын мүлік және олар арқылы
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу
Субъект шоттарындағы қаражат олардың иелерінің әмірі бойынша есептен
Субъектінің рұқсатынсыз шоттағы қаражатты есептен шығаруға соттың, мемлекеттік
Субъектілердің шоттарынан төлем жасау, егер зандарда өзгеше көзделмесе,
Қазақстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге
Ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары: төлем тапсырма; чек;
Төлеуші мен алушылар өзара есеп айырысу нысандарын келісім-шарт
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу. Төлем тапсырмалары онда көрсетілген
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы
Төлем тапсырмасын толтыру кезінде келесі реквизиттері (көрсеткіштері) көрсетіледі:
- төлем тапсырмасының нөмірі;
- төлем тапсырмасының жазылған күні;
- жеке теңестірілген немесе теңдестірілген (идентификацияланған) коды (ЖТК
- жіберуші мен бенефициардың банкі шоттарының нөмірі;
- бенефициардың коды (БК немесе КБе) және жіберушілердің
немесе КОд) - бұл кодтар екі символдан (белгіден)
бенефициар — аудару жасалған ақша кезде қаражатын алушы;
- банк-алушы — банк атауы, аударылған ақшада, оның
- бенефициар банкісі — бенефициардың пайдасына келіп
қаражатын қабылдайтын банк жіберушімен жасалған келісім-шарттың негізінде;
- жіберушілердің теңестірілген немесе теңдестірілген (идентификацияланған) банктік коды
- төлем арналымының коды -
белгіленген және соның негізінде төлемдерді жүзеге асыратын кодтық
- бюджеттік классификациясының (жіктемесінің) коды — салықтарды
қайтаруда қойылатын код;
- валюттелген күні — ақша қаражатын бенефициардың (алушының)
шотына акша қаражатын аударған күні төлем жасаушының ынтасымен
Төлем құжатына кез келген жөндеудің түрін жасауға рұқсат
Жедел мерзімді төлем мынадай нұсқалар бойынша жүзеге асырылады:
Мерзімінен бұрын немесе мерзімі кейінге қалдырылған төлемдер шарттық
Субъектілер: жеке өздеріне тиесілі қаражатты (зейнетақы, алимент, жалақы,
1.2. Вексель арқылы есеп айырысу
Векселъ — біржақты сөзсіз орындалатын ақша міндеттемесін қамтитын
Жай вексель (соло-вексель) - талап етуі бойынша немесе
Аударма вексель (тратта) - вексель берушінің (трассанттың) үшінші
Вексель: құжат мәтініне (текстіне) енгізілген, кұжат қай тілде
Жоғарыда көрсетілген талаптар құжатта тұтастай сақталмаса, тек төмендегі
Ерекше нұсқауы болмаған кезде төлем жасаушымен қатар белгіленген
Аударма вексель вексель берушінің бұйрығы бойынша ақы төлеуге
Вексельде пайыздық мөлшерлеме (проценттік ставкасы) көрсетілуі тиіс, мұндай
Кез келген аударма вексельдің бұйрығы көрсетілмей берілсе де,
Егер вексель беруші аударма вексельде "Бұйрыққа емес" немесе
Индоссамент ұсынушыға бланктік күші бар индоссамент болып табылады.
Егер басқаша кері шарт болмаса, индоссант акцепт пен
Қолында аударма векселі бар тұлғаның құқығы үздіксіз бірқатар
Бұл ретте сызылып тасталған индоссаменттер жазылмаған деп есептелінеді.
Аударма вексельді төлем мерзімі басталғанға дейін вексель ұстаушы
Егер де төлем жасаушы өзінің келісімі туралы вексель
Аваль аударма вексельде немесе қосымша парақта беріледі. Аваль
Авальшы ол үшін аваль берген адаммен бірдей жауап
Аударма вексель ақы төлеу үшін ұсынғанда ұсынғаннан кейін
Мерзімі белгілі бір күнге немесе жасалғаннан кейін немесе
Вексель ұстаушы аударма вексель бойынша төлемді мерзімінен бұрын
Егер аударма вексель төлем жасау орнында жүрмейтін валютада
Вексель ұстаушылар индоссанттарға қарсы тұрған регрестерге өз құқығын
акцептен толық немесе ішінара бас тартқан орын алса;
2) егер де төлем жасаушы вексельді акцептегені немесе
қарамастан банкрот деп танылған болса, онда төлем жасауды
3) вексель беруші акцептке жатпайтын, вексель бойынша банкрот
Вексель бойынша жасалатын төлем мен акцепт үшін жауапты
Акцепт немесе төлемнен бас тарту (акцептемеуге немесе төлем
Вексель беруші аударма векселінің мәтінінде көрсеткен ресми қарсылық
Акцептеуге қарсылық акцептке ұсыну үшін белгіленген мерзімдерде жасалуы
Егер төленуге жататын аударма вексельдің ісі ойдағыдай еместігі
Төлем жасаушы оның вексельді акцептегеніне немесе акцептемегеніне қарамастан
Вексель ұстаушы өзінің индоссантын және вексель берушісін акцептемеу
Акцептемеу немесе төлем жасамау туралы қарсылық білдірілген жағдайда
Вексель беруші индоссант немесе авальшы кұжатқа енгізілген және
Ол төлем жасағаннан кейін аударма вексельге қол қойған
Вексель ұстаушы өзі талап (иск) қойған адамнан мыналарды:
Бұған қоса талап қойған вексель ұстаушы талап қою
Аударма вексельге ақы төлеген тұлға оның алдында жауап
- өзі төлеген барлық сомасьн;
- аталған сомаға Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
- өзі төлеген шығыстарды талап ете алады;
Вексель бойынша ақы төлеген тұлға талап етілетін сомаға
Егер де вексель жалғыз данада берілсе, онда вексель
Қазақстан Республикасының аумағындағы заңды және жеке тұлғалар жай
Сатушы сатып алушыға ұсынатын төлемнің мерзімін кейінге қалдыру
Вексельдердің бланкісін (вексельдік кітапшасын) сатып алған кезде олар
Дт Жалпы және әкімшілік шығыстар
Кт Төленуге тиісті шоттар
Кт Өзге де кредиторлық берешек
Вексельдер қозғалысы бойынша шоттардың корреспонденциясы тиесілі бөлімдерінде көрсетілген.
1.3. Төлем карточкаларының есебі
Инкассациялау шығындарын қысқарту бухгалтерияның жұмысын жеңілдету, Қазақстаннан әлемнің
Төлем карточкалары – ақша қаражатына электрондық терминал немесе
Төлем карточкалары: дебеттік, кредиттік және корпоративтік болып бөлінеді.
Дебеттік карточкалар қаржы-шотындағы ақша сомасының шегінде оның ұстаушысына
Кредиттік карточкалар бойынша банк берген қарыз сомасының шегінде
Одан басқа кәсіпорын іс-сапарының шығыстарын төлеуге, офистік, үстеме
Корпоративтік карточкалар — бұл да төлем карточкалары, ол
Бүгінде әлемнің көптеген елдерінде ол қазіргі шақтың қаржылық
Қазақстан Республикасының аймағында Ұлттық Банкінің лицензиялауымен шығарылған төлем
Төлем карточкалары келесі көрсеткіштерден тұрады:
- төлем карточкаларын берудің жағдайы;
- төлем карточкаларымен жасалатын төлем түрлері және оның
- төлем карточкаларын алған тұлғалардың тізімі;
- төлем карточкаларын қайтарып алудың және тоқтатудың (блокирования)
жағдайы;
-төлем карточкаларының әрекет ету мерзімі;
- тараптардың құқы мен міндеттері;
- тараптардың жауапкершілігі.
Қазақстан Республикасының аймағында төлем карточкалары тек теңгемен төленеді
1. Банктік қызмет көрсету шарты бойынша бір тарап
2. Банктік қызмет көрсету шарты:
банктік шот шарты;
ақша аудару шарты;
банк салымы шарты;
заңдарда немесе тараптардың келісімінде көзделген өзге де шарт
3. Банк клиенттің өз ақшасына кедергісіз иелік жасау
4. Заңды тұлғалар мен азаматтардың банктердегі ақшаларына
5. Заңды тұлғалар мен азаматтардың банктердегі ақшаларына тыйым
6. Тергеу орындары мен анықтау органдарының клиенттің ақшасына
Төлем карточкаларымен төлем жүйесін жүзеге асырмастан бұрын оларға
Төлем құжаттары эквайерге көрсетілген қызметке немесе сатып алынған
Төлем карточкаларымен операцияларды жүзеге асыру кезінде міндетті түрде
Қазақстан Республикасында тауар мен қызметін төлеу үшін төлем
Төлем құжаттары келесі реквизиттерден (көрсеткіштерден) тұрады:
- төлем құжатының нөмірі және жазылған күні, айы,
- операцияны жасаған ұйымның толық атауы (коды) және
- карточка төлемінің реквизиті;
- төлем сомасы;
- төлем валютасы.
Төлем құжаттары (слип) төлем карточкаларын ұстаушылардың қолынсыз-ақ жасалуы
Сауда чегі - төлем карточкасын жүзеге асыру кезінде
- құжат нөмірі және оның жазылған күні, айы
- операцияны жүзеге асырушы ұйымның атауы (коды, идентификаторы);
- төлем сомасы;
- төлем валютасы;
- төлем карточкаларының реквизиттері.
Енді біз төлем карточкасын әртүрлі жағдайда пайдаланған кезде
Мысал. Кәсіпорын Visa халықаралық корпоратвитік карточкасын шығару мен
Дт Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар
Кт Есеп айырысу шотындағы ақшалар
Кт Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақшалар
Ай соңында барлық карточка ұстаушылары бойынша банк төлемдерінің
Шот-картасының көшірмесінде екі дата көрсетіледі:
- "Шот бойынша күні" - шоттағы операцияның жасалған
- "Күні" - операцияның өзінің жасалған нақты күнін
Төлем карточкасының көмегімен төленген іс- сапарының шығыстары алғашқы
Төлем карточкадан қолма-кол ақшаны алған кезде есеп беретін
Мысал. Қолма-қол ақшаны және оны есептеумен байланысты уақытын
Еңбеккерлерге төлем карточкасын әзірлеу бойынша жасалған шығыстар сомасы
Дт Қызметкерлердің және басқа да тұлғалардың борышы
Кт Есеп айырысу шотындағы ақшалар
2. Еңбеккерлерге ағымдағы ай үшін жалақысы есептелінді
Дт Жалпы және әкімшілік шығыстар
Дт Дайын өнімді сату бойынша шығыстар
Дт Жұмысшылардың еңбекақысы
Кт Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есептесу
3. Жалақыдан ұсталынатындары жасалды
а) 10 % міндетті зейнетақы жарнасы ұсталды
Дт Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есептесу
Кт Жинақтаушы Зейнетақы қорымен есептесу
б) Жеке табыс салығы ұсталды
Дт Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есептесу
Кт Жеке табыс салығы
в) Төлем карточкаларын әзірлеуге кеткен шығындары ұсталды
Дт Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есептесу
Кт Жалпы және әкімшлік шығыстар
Есептелген жалақы еңбеккерлердің төлем карточкасына аударылды
Дт Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есептесу
Кт Есеп айырысу шотындағы ақшалар
Сауда ұйымдары үшін төлем карточканың негізінде сатып алушылармен
«Аударылған жолдағы ақшалар» шотының дебеті бойынша сауда ұйымдарының,
Түскен қаржыны «Аударылған жолдағы ақшалар» шот бойынша есепке
Мысал. шілденің 29-да инкассатор кәсіпорынның кассасынан 142900 теңге
Дт Аударылған жолдағы ақшалар
Кт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшалар
Тамыз айында мына корреспонденция көрініс табады:
Дт Есеп айырысу шотындағы ақшалар
Кт Аударылған жолдағы ақшалар
Төлем талап тапсырмалары арқылы есеп айырысу. Төлем талап
Бенефициар төлем талап тапсырманы банкке ұсынады және төлем
Төлем талап тапсырмасы реестрмен бірге бенефициар-банкісіне ұсынылады, ал
Егер де бенефициарға қызмет көрсететін де, ақшаны жіберуші
Егер де төлем талап-тапсырманы орындау үшін қажетті ақша
Осы туралы төлем талап-тапсырманың бет жағына белгі соғады.
Төлем талап тапсырмаларына толық немесе ішінара ақы төлеуден
Төлеушілердің келісімінсіз олардың шоттарынан қаражатты аудару немесе есептен
Клиенттің келісімінсіз ақшаны алып қоюды Азаматтық Кодекс бойынша
"Заңды тұлғалар мен азаматтардың банктердегі ақшаларын олардың келісімінсіз
Клиенттің ақшасын алу кезектілігін заңды түрде келесідей ұйымдастырады:
1. Клиенттің банктен ақшасын клиентке қойылған барлық талапты
2. Клиенттің банктегі ақшасы клиентке қойылған кезекті талапты
банк клиенттің ақшасын мынадай кезектілік бойынша алуды жүргізеді.
1) бірінші кезекте адам өмірі мен денсаулығына келтірілген
2) екінші кезекте еңбек шарты бойынша, оның ішінде
3) үшінші кезекте клиенттің бюджет алдындағы міндеттемелері бойынша
4) төртінші кезекте басқа да ақшалай талаптарын қанағаттандыру
5) бесінші кезекте клиентке қойылған басқа да талаптарды
Бір кезекке жататын талаптар бойынша банктен ақша алу
Клиент болып табылатын заңды тұлға тараған кезде кредит
Баптар бойынша төлеушілердің келісімінсіз олардың, шоттарынан қаражатты есептен
төлем кепілхаттарының берген күнінен бастап, банктер кезек күттірмей-ақ
Төлеушінің келісімінсіз каражаттарды өндіріп алу үшін тиісті құжаттарды
Инкассалық өкімде төлемнің мақсаты көрсетіледі және де осы
Борышкер мойындаған соманы есептен шығаруға берілген инкассалық өкімде
Кәсіпорын таратылған немесе қайта ұйымдастырылған (қосылған, бөлініп шыққан,
1.4. Ақша қаражаттарының ішкі бақылау жүйесі
Ақша қаражаттарының ішкі бақылау жүйесі – бұл өңделген
- активтерді қорғау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайымен сәйкестіруді қамтамасыз ету;
- бухгалтерлік есептегі көрсетілген құжаттардың нақтылығын, дәлдігін көрсету
Ақша қаражаттар мен активтердің өтімділігіне орнатылған қатан ішкі
Ақша қаражаттарын қорғау көптеген кәсіпорынның маңызды мәселесі
Ақша қаражаттың ішкі бақылау жүйесі келесі функцияларды орындау
( Ақша қаражаттарын бөлек сақтау, бөлек есеп;
( Барлық операцияларды тіркеу және қолда бар активтерді
( Кассада тек керек қалдықты сақтау;
( Кассадағы қалдықты мерзім сайын есептеу;
( Ақша қаражаттарын физикалық бақылау.
Түсімдерді бақылау.
Түсімдерді түсу көздері көп, кәсіпорында көптеген бақылау операциялары
1. Ақша қаражаттардан төлеуде міндеттемелерді бөліп беру, операцияларды
2. Әр қызметкерге бекітілген міндеттемелерге жататындар ақша қаражаттар
а) көпке созылмаған есеп;
ә) көпке созылмаған жазулар;
б)барлық алынған ақша қаражаттардың өз уақытында депоненттелген;
3. Ақша қаражаттарды бақылау және жазуларды жүргізудің үздіксіз
Ақшалай шығындарды бақылау.
Көптеген кәсіпорындар әртүрлі ремитенттерге (алушыға) үлкен мөлшерде ақша
1. Ақша шығындары құжаттарын жүргізу міндеттемелерін бөлу; Чектерді
2. Ақша шығындарын алдын-ала нөмірленген чектермен (шығын ордер)
3. Егер касса шоты қолданылса, онда оны қолданудағы
4. Шығыс ордер тек шығысты дәлелдейтін тепе-тең құжат
5. Ақшалай шығындарын және олардың құжатталуын қадағалау;
ІІ тарау. Ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру
2.1. Кассалық операциялар есебі
Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір
Кассир — материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын
Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банк пен бөлек банктік
Қолма-қол ақша мен құндылықтарды қабылдау немесе беру бойынша
Құжаттарды беру белгілі банктің ішкі құжат айналымының тәртібі
Артықшылық немесе кемшілік акт бойынша кассирден талап етіледі.
Кассалық құжаттар баланстық шоттар бойынша (өспелі тәртібі бойынша)
ал онда сәйкесінше реквизиттер көрсетілген болу керек.
Кассалық құжаттарды есеп кітабымен тексергеннен кейін оның бірінші
Ал, шетел валютасымен жүргізілген кассалық операциялар әр валютаны
Кіріс және шығыс оперциялары бойынша қорытынды сомаларды бас
Кіріс және шығыс кассада жұмыс уақытына тек керек
Қоймада ақша мен құндылықтар сақталады және олар бухгалтерлік
Уақытша қойманы басқа қызметкерге өткізу кезінде банктің бірінші
Кассирлер қолда бар ақшаны бекітілетін сейфте, тележкада, шкафта
Қолда бар ақша мен құндылықтар қоймада сақталады және
Банк қоймасында сақталады:
1. Нақты қолда бар ақша;
2. Нақты қолда бар шетел валютасы;
3. Төлем құжаттар (чек, вексель, пластикалық және өзге
4. Қатаң есеп беру бланкілері
5. Құнды қағаздар, залог түріндегі банк клиентінен сақтауға
6. Алтын, күміс, платина, өзге де бағалы тастар;
7. Бақылау-кассалық аппараттардың кілттері;
8. Банктің (филиал) қоймасының кілттер жинағының дубликттары;
9. Қолданылмайтын пломбирлер мен штамптар;
10. Ұлттық және шетел валюталарының қозғалуы туралы есептілік
11. Сақтауға арналған құндылықтар;
Жоғарыда көрсетілмеген заттарды қоймада сақтау тыйым салынады.
Қоймаға құндылықтардың сақталуына жауап беретін лауазымды адам ғана
Банктік қойма есіктері оқ өтпейтін 3 құлыпқа жабылатын
Электрондық, механикалық құлыптар өзгерілетін, өзгермейтін код кілтті құлыптарға
Банк кассаларында банкнот, монета және басқа да құндылықтарды
1. Әр тоқсан сайын жыл сайын 1-қаңтарға қарай;
2. Құндылықтарды сақтау лауазымды адамдарды ауыстырған кезде;
3. Банк басқарушысының байқауы бойынша жүргізіледі (уақытша лауазымды
Көрсетілген тексерулер белгілі құжат бойынша рәсімделеді және тексеру
Тексеру комиссия құрамына алдын-ала дайындалған адамды кіргізеді және
Тексеру кезінде лауазымды адам құндылықтардың сақталуына жауап беретін
Тексеру аяқ астынан жүргізіледі. Өйткені ондай жағдайда ұрлау
Тексеру кезінде клиенттерге қызмет көрсету тәртібі бұзылмау керек.
Тексеру туралы Актіде келесі мәліметтер болуы тиіс: (Қосымша
1. Құндылықты тіркеу кітапшасында ақша сомасы мен құндылықтар
2.Нақты құндылықтар сомасы;
3. Тексеру кезінде анықталған артықшылықтар мен жетіспеушіліктер, Ережелерді
4. Кассалық құжаттардың дұрыс рәсімделуі;
5. Кілттер мен таңбалар (штамп);
6. Комиссия мүшелерінің ескертпелері, егер ондай ескертпелер болса,
Тексеру құжаттар банк басқармасында сақталады.
2.1. а) Кәдімгі кассаның есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық
Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге
жеке немесе занды тұлғаларға бас бухгалтер мен кассир
Төлемдерге ақшаны қабылдаған кезде кассир "Төлем таңбаларын анықтау
Кассадан ақша беру кассаның шығыс ордерлерімен немесе басшы
Сенімхат бойынша берілген ақша жағдайында касса шығыс ордерінде
Кіріс және шығыс касса ордерлері мен оның орнына
Жалақы, уақытша еңбекке қабілетсіздігі жөніндегі жәрдемақылар мен сыйлықтар
Банктен ақша алғаннан кейін үш күн өткен соң,
Егер төлемді кассир емес, уәкілдік алған адам жасайтын
Касса ордерлері бойынша ақшаны қабылдау мен беру тек
Касса операцияларының есебін кассир Касса кітабында жүргізеді, ол
Касса кітабының әрбір парағы тең екі бөліктен тұрады.
Есеп бланкісі операциялар аяқталғанға дейін бір күн бойы
Касса операциялары шағын болса, онда касса есебі 3-5
Кассирдің есебінде корреспонденцияланатын шоттарға белгі жасалады, содан соң
Касса бойынша операциялардың, яғни "Кассадағы ұлттық валюта түрінде
Кассаға ақша кірістелген кезде келесі корреспонденция беріледі:
Дт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша
Кт Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша
Кт Қызметкерлердің және басқа да адамдардың қарыздары
Кт Дайын өнімдерді (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен
Кт Сатып алынған тауарларды сатудан түскен табыс
Кт Басқа табыстар
Кассадан ақша берілген кезде мына корреспонденция беріледі:
Дт Қызметкерлермен еңбек ақысы бойынша есеп айырысу
Дт Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары
Дт Есеп айырысу шотындағы ақша
Кт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша
2.1. б) Шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақшаның есебі.
Валюта кассасы үшін жеке касса кітабы ашылады. Валюта
Валюта түскен кезде:
Дт Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша
Кт Ел ішіндегі валюталық шоттағы қолма-кол ақша
Кт Алынуға тиісті қарыздар
Кт Бағам айырмашылығынан түскен табыс
Кт Қызметкерлер мен басқа да адамдардың карыздары
Валюта кассасынан валюта берген кезде:
Дт Қызметкерлер мен баска да адамдардың карыздары
Дт Ел ішіндегі валюталық шоттағы қолма-қол ақша
Дт Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақша
Дт Бағам айырмашылығы бойынша шығыстар
Кт Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша
2.1. в) Оперативтік кассанның есебі. Қоғамдық тамақтандыру мен
ТЖБКМ көмегімен есептеуді жүзеге асыратын шаруашылық жүргізуші субъектілер
Кассалық аппараттарды міндетті түрде салық органдарында тіркеуден өткізеді.
Ақша операциялық кассаға түскен кезде келесі корреспонденция көрініс
Дт Операциялық кассадағы қолма-қол ақша
Кт Дайын өнімдер (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен кіріс
Кт Көлік ұйымдарының жүктер мен жолаушылар тасымалы
Кт Алынуға тиісті қарыздар
2.1. г) Кіші кассаның ұйымдастырылуы. Кіші касса– аванстық
Дт Кіші касса
Кт Кассадағы қолда бар ақша
Кассир қолма қол ақшаны алу үшін рұқсат қағаз
Мысалы: 1-ші айдың аяғында кіші кассада 560 тг.
Пошталық шығын 9000
Канцелярлық товарға шығын 700
Транспорттық шығын 800
Ақша қаражатының жетіспеушілігі 40
Кассадағы қолма қол 2440
Кассалық қалдық пен шығындардың дұрыс жазуын мерзім сайын
Жауапты адамның қателігі – Ақша қаражатының жетіспеушілігі айқындалса,
Касса толтырылғанда, шығындалғанда немесе табылғанда кіші кассаға кассадағы
Дт Кіші касса 2000
Кт Кассадағы қолма - қол ақшалар 2000
2.2. Қолма- қол емес ақшалай есеп айырысудың есебі
2.2. а) Есеп айырысу шотындағы операциялар есебі
Банкі шоттары теңгемен де, шетелдік валютасымен де ашылуы
1. Банктік шот шарты бойынша бір тарап
Банктік шот шарты бойынша клиентке немесе ол көрсеткен
2. Заңды тұлғалар мен азаматтар қызмет көрсету банктерін
3. Егер заң актілерінде немесе тараптар келісімінде өзгеше
4. Банктік шот шарты жазбаша түрде жасалуға тиіс.
5. Банктік шот шартының жазбаша түрін сақтау осы
6. Банк клиентінің банктегі ақшасын ашып қоюды егер
Егер заңдарда немесе банктік шот шартында өзгеше көзделмесе,
7. Егер ақшаны азамат салған болса, банктегі ақшаға
Егер ақшаны заңды тұлға салған болса, банктегі ақшаға
8. Банктегі ақшаға клиент атынан билік етуді жүзеге
9. Банктік шот шартында банктегі ақшаға билік
Келісімде жақтар тарапынан келісілген басқа да жағдайлар қарастырылуы
Банк пен Казақстан Республикасыньң резиденті - заңды тұлға
9 (4) 199 б. (747 бап)
10 (4) 199 б. (748 бап)
11 (4) 199 б. (749 бап)
салық қызметі органдары берген, белгіленген үлгідегі кұжаты
субъектінің Қазақстан Республикасының Зейнеткерлік қорына жарналар төлеуші
Банкте жинақ шоттарын ашқан кезде, банктер салымдарды салушылардан
Егер де банкте шот иесінің пайдасына жаңылыс аударылып
Банктегі шоттардың көшірмесін беру келісім-шартқа сәйкес банктер арқылы
Жаңадан ашылатын занды тұлғалар Қазақстан Республикасының заңына сәйкес
үшін банк келісім-шарттың негізінде оларға уақытша жинақ шоттарын
Есеп айырысу және басқа да шоттарды рәсімдеу үшін
Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі "Есеп айырысу
Көшірме атқарушының қойған қолымен және банктің "көшірме
Көшірмелердегі әрбір түзету атқарушы мен бас бухгалтердің немесе
Клиент өкілінің көшірмені алғаны жөнінде бет есепте немесе
Банк көшірмелері оған қоса тіркелген құжаттармен тексеріледі. Банкінің
Занды тұлға - шот иесін тарату немесе қайта
Банкідегі есепшот жабылғаннан кейін субъект осы жөнінде он
Есепшоты жабылған кезде сондай-ақ иесінің аты немесе есепшоттың
Есеп айырысу шоты бойынша мынадай шаруашылық операциялары көрініс
Дт Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша
Кт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша
Кт Алынуға тиісті қарыздар
Есеп айырысу шотынан ақша алынған кезде:
Дт Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу
Дт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша
Дт Еншілес серіктестіктерге салынған инвестициялар
Дт Акциялар
Дт Облигациялар
Дт Басқа да қаржылық инвестициялар
Дт Банктер несиелері
Дт Еншілес серіктестіктерге қарыздар
Дт Қосылған құн салығы
Дт Жеке және мүліктерін сақтандыру бойынша есебі
Дт Төленетін ағымдағы табыс салық
Кт Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша
Есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттарды бақылау.
Банктік шоттарды және басқа да қаржылық мекемелердің ақша
( Ақша қаражаттың банктік мекемеде физикалық қорғалған;
( Ақша қаражаттың бөлек есебі банкпен жүргізіледі;
( Ақша қаражатты басқару нәтижесінде ұрлану қауіп-қатері минимумға
( Қолма-қолсыз ақшаны клиент банк арқылы төлемдерді алушыға
Қаржылық мекемелер ақша қаражаттармен байланысты келесі қызметтерді көрсетеді;
Электрондық төлем жүйесі – бұл телефон, телеграф,
Кассалық қалдықты салыстыру.
Кассалық қалдықты әр есеп беру мерзімінде немесе айдың
1. Кассадағы нақты қалдықты есептеуді кассир емес, нақты
2. Нақты қаражат пен бухгалтерлік есептегі қалдықты тексеру
2.2. б) Валюталық операциялар есебі
Резиденттер арасындағы жасалатын төлем операцияларының барлығы, нормативтік актілерде
Валюталық операцияларды жүргізу үшін 24 желтоқсан 1996 жылғы
Қазақстан Республикасында валютаны реттеудің негізгі органы болып Ұлттық
Занды тұлғалар — резиденттері өкілетті банктердегі шетелдік валютада
Занды тұлғалардың өкілетті банктердегі есеп шоттарына қолма-қол ақшасыз
Занды тұлға-резиденттердің экспортталған тауары (қызметі, жұмысы) үшін төлем
Заңды тұлғалар-резиденттер, резидент еместердің пайдасына төлемдер жүргізген кезде,
Өкілетті банктер валюталық заңдарды сақтауға байланысты қосымша ақпараттар
Резиденттер мен резидент еместер арасындағы операциялар бойынша төлемдер
24 желтоқсан 1996 жылғы "Валютаны реттеу туралы" Зандарына
Капитал қозғалысымен байланысты Қазақстан Республикасына келіп түсетін 100
- резидент еместерден 120 күннен астам мерзімге алынған
- резидент еместердің экспорттық-импорттық мәмілелеріне сәйкес алған
несиелері;
- резидент еместердің төлем ретінде интеллектуалды меншік объектісін
-резидент еместердің төлем ретінде қозғалмайтын мүлікке қатысты мүліктік
Бұл операцияларды тіркеу дегеніміз, ондағы тиесілі келісім-шарттарды тіркеу
Капитал қозғалысына байланысты қаражаттардың резидент еместерден резиденттердің пайдасына
Заңды тұлғалар — резидент еместермен шетел валютасында есеп
Заңды тұлға резиденттерінің банк шоттарында шетелдік валютасында қолма-қол
Заңды тұлғалар - резиденттердің, үшінші жақтар үшін контракт
Өкілетті банктер мен айырбас пунктері арқылы шетел валюталарын
Резидент - занды тұлғалар ішкі валюталық нарығында шетелдік
Валюта шоты бойынша жасалатын операциялар мына төмендегі құжаттармен
Банк мөрімен (штампымен) және кассирдің, орындаушы мен бақылаушының
Қолма-қол валютаны беру Тапсырмамен (валюталық шығыс ордерімен) рәсімделеді.
Шетелдердегі бенефициарға (алушыға) валюта қаражаттарын аудару
Валюта шоттары бойынша операциялардың есебі "Ел ішіндегі валюталық
Аталған және басқа да құжаттардың негізінде банк валюталық
Валюталық шот оның иесінің өтініші бойынша жабылады, содан
Есеп айырысу (валюталық) шотты салыстыру.
Кассалық операцияларды сияқты басқа да шоттарды есеп айырысу
1. Есепте көрсетілмеген, бірақ есеп айырысу шотынан ақша
2. Есепте көрсету;
3. Есеп айырысу (валюта) шотындағы қалдықты бухгалтерлік есепте
4. Кейбір аударымдар жетпеген кезде уақыт белбеуін есепке
5. Ақша қаражаттың қозғалуымен қалдығын салыстыру Актісінде тексерген
2.2. в) Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттарының есебі
Кәсіпорындар банкілердің арнаулы шоттарында жасалатын операцияларының есебі
"Аккредитивтегі ақша қаражаттары" шоты. Бұл шотта аккредитивтегі ақша
Аккредитивтің келесі түрлері ашылады: жабылатын (депоненттелген); қайтарып алынатын
Жабылатын (депоненттелген) аккредитивті ашқан кезде банк эмитент орындаушы
Қайтарып алынатын аккредиттивті банк-эмитент бенефициармен алдын-ала келіспей-ақ (мысалға,
Қайтпайтын (немесе қайтарып алынбайтын) аккредитивте банк-эмитенттін, барлық жағдайын
Бенефициар аккредитивтің пайдалануын өз мерзімінен бұрын тоқтата алады,
Дәлелденген аккредитив — бұл банк-эмитент болып саналмайтын басқа
Трансферабельдік (аударма) аккредитив — бұл бенефициардың өзінен басқа
Аккредитив тек бір ғана бенефициармен есеп айырысуға арналуы
Аккредитивтің қандай түрге жататындығы анық болуы керек, яғни
Аккредитив бойынша қаржы алу үшін бенефициар тауарларды тиеген
Бенефициар банкісі аккредитив бойынша қаржының дұрыс пайдаланылуын бақылайды,
Бенефициар банкісі (атқарушы банк) аккредитивті төлеу кезінде жабдықтаушының
Егер аккредитивтің шарттарында уәкілетті сатып алушының келісімі көзделген
Сатып алушының уәкілі жабдықтаушыдан тауарды қабылдап алар кезде
Жабдықтаушы арқылы банкіге реестрдің (шот-тізбесінің) үш данасы үсынылады,
Аккредитивті қолма-қол ақша түрінде төлеуге рұқсат етілмейді.
Егер аккредитивтің шарттарымен уәкілетті сатып алушының акцепті көзделген
Аккредитивтің мерзімінің өтуіне байланысты жабдықтаушыға қызмет көрсететін банктегі
Банктің кінәсінен жіберілген кемшіліктерден басқа барлық бенефициарға түскен
Егер аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге
Дт Аккредитивтердегі ақша каражаттары
Кт Есеп айырысу шотындағы ақшалар
Жабдықтаушылар шотын:
Дт Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу
Кт Аккредитивтегі ақшалар
Банктерге комиссиондық төлемдері төленген кезде:
Дт Жалпы және әкімшілік шығыстар
Кт Есеп айырысу шотындағы ақшалар
"Чек кітапшаларындағы ақша қаражаттары" шоты бойынша есеп айырысу
Чек кітапшасы бойынша депоненттелген сомасы берілген кезде:
Дт Чек кітапшаларындағы ақшалар
Кт Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақшалар
Кт Шет елдердегі валюталық шоттардағы ақшалар
Кт есеп айырысу шотындағы ақшалар
Кт Банк мекемелерінің қарыздары
Кітапшалардағы чектерге төлем жасалуы үшін чектер чек ұстаушылар
Дт Өзге кредиторлық берешектер
Кт Чек кітапшаларындағы ақшалар
деген корреспонденция беріледі.
"Банктердегі арнайы шоттардагы қолма-қол қаражат" шотында айрықша сақтауды
Бұлар үкіметтің жәрдемі ретінде алынған қаражат, жергілікті бюджеттен
"Басқа да" шотында субъектінің құрамына кіретін филиалдардың,
құрылымдық бірліктердің ақша қаражаттары көрініс табады, онда ағымдағы
шығыстарын (еңбек ақы, кейбір шаруашылық шығыстары, іс сапар
2.3. Ақша қаржысы, құнды қағаздарын және есеп берудің
Кассаны түгелдеу кезінде кассада тұрған ақша белгілері мен
Түгелдеу актісінде ақша қаржысының бар болуы түгелдеу күні
Кәсіпорын кассасында сақталатын құнды қағаздар мен ақша кұжаттарын
Жол үстіндегі ақша каражаттарын түгелдеу осы шотта тұрған
Банктерде есеп айырысу (ағымдағы), валюталық және арнайы шоттарда
Ақша қаражаттарын, құнды қағаздарды және қатаң есеп беру
Ақша қаражаттарының және құнды қағаздардың артық шыққан сомалары
Дт Аударылған жолдағы ақшалар
Дт Чек кітапшаларындағы ақшалар
Дт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшалар
Дт Кассадағы шет елдік валюта түріндегі қолма-қол ақшалар
Кт Негізгі емес қызметтен алынатын өзге де табыстар
Кем шыққан ақша каражаттары мен құнды кағаздар өтеуі
Дт Өзге де дебиторлық борыш
Кт Аударылған жолдағы ақшалар
Кт Чек кітапшаларындағы ақшалар
Кт Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшалар
Кт Кассадағы шет елдік валюта түріндегі қолма-қол ақшалар
Егер де кінәлі тұлғалар табылса, онда:
Дт Қызметкерлердің және басқа да тұлғалардың борышы
Кт Өзге де дебиторлық борыш
Егер де кінәлі,тұлғалар табылмаса, онда кем шыкқан сомасы
2.4. Ақшаның қозғалысы туралы есептіліктегі ашып көрсетулер
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік – есепкерліктің бір
▪ Кәсіпорынның ақша қаражаттың және оның эквиваленттерін табу
▪ Кәсіпорынның таза активтерінің өзгеруін бағалау, қаржылық құрылымын
▪ Әртүрлі кәсіпорынның операциондық іс-әрекеттерінің есепкетілігін салыстыру;
Есепті ашу кезінде іс-әрекеттердің түрлері.
Операциондық іс-әрекет – инвестициялық, қаржылық қызметке жатпайтын заңды
Кәсіпорынның қаржыландырудың басқа көздерін тартпай, тек өзінің ссудалық
Инвестициялық іс-әрекет – инвестицияларды, ұзақ мерзімді активтерді
Қаржылық іс-әрекет – кәсіпорынның займы мен меншікті
Инвестициялық, қаржылық іс-әрекеттермен байланысты ақшалай емес операцияларға негізгі
Тікелей әдіс – Ақша қаражаттарының негізгі түрлері ашылады.
Тікелей әдіс - Ақша қаражат болашақ қозғалуы туралы
1. Есептік регистрлерден
2. Өткізуден түскен түсімді түзету жолымен және өткізуден
а) Есептік мерзімде болған ТМҚ-ның, дебиторлық, кредиторлық берешектердің
б) Ақшаға байланысты емес баптар;
в) Инвестициялық, қаржылық қызметіне байланысты ақша қаражаттарына ықпал
Жанама әдіс – «Пайда мен Зиянның» әр баптарының
1) Операциондық қызметтегі: ТМҚ, дебиторлық берешектің, кредиторлық берешектің
2) Ақшалай емес баптар: резерв, тозу, кейінге қалдырылған
3) Инвестициялық, қаржылық қызметтің нәтижесінде ақша қаражатқа ықпал
Бухгалтерлік Eсептің Xалықаралық Cтандарттарының комитеті жанама және тікелей
Тікелей және Жанама әдістің арасындағы айырмашылық тек операциондық
Ақша қозғалуының есепкерлікте ашып көрсету.
Инвестициялық, қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаттың қозғалуының есептілігі.
Ақша қаражат қозғалуының Нетто - әдісінде есептілігі.
Нетто - әдісінде ақша қаражат қозғалуының есептілігі:
а) Клиент атынан ақшаның түсуі мен төлемдері, бұл
б) Баптар бойынша ақшалардың түсуі мен төлемдері. Мұнда
Нетто-әсінді келесі қаржылық мекемелердің ақша қаражат қозғалу есептілігі
а) Бекітілген мерзімі бойынша қабылданған және жабылған депозиттер
б) Басқа қаржылық мекемелерден депозиттерден алумен орналастыру;
в) Клиенттерге арналған ақшалай аванстар мен ссудалар және
Шетел валютасында ақша қаражаттың
Шетел валютасандағы жүргізілген операциялар міндетті түрде Қазақстан Республикасындағы
Валюталық айырмашылықтан пайда болған «Пайда мен Зиян» ақша
Төтенше баптармен байланысты ақша қаражат қозғалыстар.
Операциондық, инвестициялық, қаржылық қызмет негізінде төтенше баптармен байланысты
Операциондық, инвестициялық, қаржылық негізінде бір периодтан екінші периодқа
Қаржылық мекемелерге төленген пайыздар мен алынған пайыздар, дивидендтер
Төленген дивиденттер қаржылық қызмет негізінде ақша қаражат қозғалысы
Салықты төлеу кезіндегі ақша қаражат қозғалысы табыс салығы
Еншілес пен басқа кәсіпорынды сату, сатып алу еншілес
Қорытынды
Қазақстан Республикасы өз егемендігін алғаннан бастап, экономиканы нарыққа
Шаруашылық субъект банктегі есеп айырысу шоты арқылы да
Банкі шоттары теңгемен де, шетелдік валютасымен де ашылуы
Банкте жинақ шоттарын ашқан кезде, банктер салымдарды салушылардан
Қазақстан Республикасында валютаны реттеудің негізгі органы болып Ұлттық
Кассаны түгелдеу кезінде кассада тұрған ақша белгілері мен
Түгелдеу актісінде ақша қаржысының бар болуы түгелдеу күні
Кәсіпорын кассасында сақталатын құнды қағаздар мен ақша кұжаттарын
Шаруашылық субъект ақша қаражаттарын түгелдегеннен кейін ақша қаражаттарның
№4 Бухгалтерлік Есеп Стандартына және Қаржылық Есепкерліктің Халықаралық
Ақша қаражаттарының қозғалысы операциондық, инвестициялық және қаржылық
Сөйтіп біз, шаруашылық субъект өз қызметін жүргізу туралы
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне
Курстық жұмыстың мақсаты орындалды, яғни кәсіпорынның ақша қаражатымен
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» 2002
«Бухгалтерлік есеп стандарттары». Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы. –
«Қазақстан Республикасының Салық Кодексі». Алматы, 2005ж.
«Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі». Алматы, 2001ж.
5. Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банк пен бөлек
6. Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары. Қазақстан Республикасы
Әбдіманапов Ә.Ә. «Бухгалтірлік есеп теориясы және принциптері». Алматы,
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А. «Бухгалтерлік есеп
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А
Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп». Алматы,
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.Н. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік
ТасмағанбетовТ.А., Омаров А.Ш., Әлібекова Б.А., Рабатов О., Байбол
Укашев Б.Е., Әжібаева З.Н. «Бухгалтерлік есеп теориясы». Алматы,
(4) 47,48 б. (127,128 бап)
(4) 197 б. (739 бап)
(4) 197 б. (740 бап)
(4) 197 б. (741 бап)
(4) 198 б. (742 бап)
(5) 12 б. (2 Тарау)
(5) 13 б. (2 Тарау)
(5) 39 б. (9 Тарау)
2