Банк қызметіндегі қаржылық менеджменттің ролі

Мазмұны
Кіріспе
1 – тарау. Банктік менеджменттің теориялық – әдістемелік негіздері
1.1. Банктік менеджмент – банк өтімділігін қамтамасыз етуші фактор
ретінде
1.2. Банк қызметіндегі қаржылық менеджменттің ролі
1.3. Басқару аппаратын құрудың ұйымдық негіздері және оның негізгі
2 – тарау. «ТұранӘлем Банкі» АҚ-ның менеджмент жүйесін талдау
«ТұранӘлем Банкі» АҚ-ына жалпы мінездеме және ұйымдастыру ерекшеліктері
«ТұранӘлем Банкі» АҚ-ның қаржылық қызметін талдау
«ТұранӘлем Банкі» АҚ – ының кірістілік пен өтімділікті басқару
Банктің активті және пассивті саясатын басқару
3 – тарау. Қазақстан Республикасында банк менеджментінің даму перспективасы
3.1.Қазақстан Республикасы банк менеджментін дамыту және жетілдіру жолдары
3.1.1.Қазақстан Республикасында банк тұрақтылығын басқаруды
қамтамасыз
3.2. «ТұранӘлем Банкі» АҚ-ның менеджментін жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе.
Банктік реттеудің әлемдік тәжірибесін зерттеу және жалпылау, классикалық құралдарды
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеті Қазақстан Республикасындағы банк
Жұмыстың негізгі міндеттері болып келесілер табылады:
банктік менеджменттің дамуының негізгі теориялық аспектілері анықтау;
банктік менеджментті құқықтық реттеудің негізгі бағытын анықтау;
банк қызметінде қаржылық менеджмент ролін қарастыру;
банк аппаратын құрудың ұйымдық негіздерін зерттеу;
банк қаржылық тұрақтылығын басқарудың ерекшелігін банк активтері мен пассивтерін
ҚР-дағы банктік менеджментті оптимизациялау жолына талдау жасау;
банктік қызметті реттеудің әлемдік зерттеу және жалпылау және класстық
Зерттеу пәні болып республиканың екінші деңгейлі банктері қызметін реттеу
Зерттеу объектісі болып тұтастай банктік жүйе және республиканың жеке
Зерттеудің теориялық – әдістемелік базасы болып банктік қызметті реттеу
Жұмыс: кіріспе, үш тарау, он екі параграфтан , қорытынды,
Менеджмент, яғни жалпы банктің қызметін және өтімділігін басқару жүйесі
Бірінші тарауда, банктік менеджменттің теориялық – методологиялық негіздері, яғни
Екінші тарауда, «ТұранӘлем Банкі» АҚ – ының ұйымдық құрылымы,
Үшінші тарауда, жалпы Қазақстан Республикасы банктік менеджментін дамыту және
Дипломдық жұмыстың ақпараттық базасы болып банк мәліметтерінің жинақ базасында
1 – тарау. Банктік менеджменттің теориялық – методологиялық негіздері
1.1. Банктік менеджмент – банк өтімділігін қамтамасыз етуші фактор
Өтімділік – банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы
Банк өтімділігі – бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында
Банктің міндеттемелерін нақты және потенциялды деп екіге бөледі. Банктің
Егер коммерциялық банктің борыштық және қаржылық міндеттемелерді уақытысында орындау
Банк өтімділігі аталған барлық міндеттемелерді, сонымен қатар болашақта пайда
Осы аталған қаражат көздерін пайдалану банк үшін шығыстармн байланысты
Банк өтімділігі мынадай қызметтерді атқарады:
депозиттерді алу мен несиелерге байланысты сұранысты қанағаттандыру;
тиімділік тәуекелін азайту және банктің сенімділігін қамтамасыз ету;
активтерді зиянсыз сату;
тартылған қаражаттар бойынша төлей алмау тәуекелі үшінсыйақы мөлшерін шектеу.
Банк өтімділігінің екі формасы, яғни міндеттемелерді өз уақытында және
Ішкі фактролар қатарына мыналар жатады:
банк капиталының базасы;
банк активтерінің сапасы;
депозиттердің сапасы;
сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуелдігі;
мерзімі бойынша активтер мен пассивтердің өзара сәйкестігі;
сауатты менеджмент;
банктің жоғары дәрежелі беделі.
Менеджмент, яғни жалпы банктің қызметін және өтімділігін басқару жүйесі
банк саясатының болуы және оның мазмұны;
стратегиялық және ағымдағы міндеттерді жоғары деңгейде шешуге мүмкіндік беретін
банктің активтері мен пассивтерін басқару механизмі;
әр түрлі процедуралардың нақты мазмұнын анықтау;
білікті мамандардың болуы;
қажетті ақпарат базасының болуы;
банк қызметін басқару жүйесінің ғылымилығы [1, 225-227].
Қазақстанда 1996 жылдың аяғында банктік жүйенің дағдарысы орын алды.
Дамыған елдерде менеджмент өндіріс тиімділігін жоғарлатудың маңызды факторларына жатады.
Банктік менеджмент өз алдына банктік сферада жұмыс істейтін банктік
Банктік қызмет өз алдына ойлаудың ерекшелігін және банк менеджментінің
Банктік менеджменттің құрамы перспективті және ағымдық жоспарлаудан, талдау, реттеу
Жоспарлаудлың көмегімен банктер пенрспективаға қызметтің мақсатын, сферасын, масштабтарын және
Банктің барлық бөлімшелерін қамтитын және банктің жергілікті және жалпы
Талдау банк қызметін жалпы және жекелеген бағыттар бойынша бағалау
Банктік менеджмент жүйесіндегі реттеу коммерциялық банктердің қызметін мемлекеттік қадағалаудың
Бұл қатынаста өзін - өзі реттеу жүйесі, яғни ішкібанкттік
банктің ұйымдық құрылымын жетілдіру, яғни жаңа бөлімшелерді қалыптастыру және
банк қызметі басқару сапасын жоғарлатушы инструкциялық және әдістемелік материалдар,
қалыптасқан жағдайларды есепке ала отырып, банктік саясат артықшылықтары
банк қызметінің жекелеген бағыттары бойынша тәуекелдер көлемін шектеуге нақты
кадрлық саясатты, персоналды оқыту жүйесін, ішкібанктік бақылау ұйымын жетілдіру;
Сыртқы бақылау Қазақсатан Республикасының Ұлттық банктімен және ішкі аудиторлармен
Ішкі және сыртқы бақылаудың өзара байланысы Қазақстан Респбликасының Ұлттық
Банктік менеджмент құрамы нақты анықтамасын басқару сферасындағы жұмыста болып
Сурет 1
1.2. Банк қызметіндегі қаржылық менеджменттің ролі.
«Менеджмент» ұғымын үш жағынан қарастыруға болады: экономикалық басқару жүйесі
Менеджмент ( ағыл. Management – басқару) жалпы түрде принциптер,
Менеджмент өзінің барлық шешімдерінде экономикалық ойлармен басқарады. Сондықтан менеджменттің
Қаржылық менеджмент, ең алдымен, ақша ағымдары мен айналыс құралдарын
Қаржылық менеджмент бұл ақша ағымдарын, қаржы ресурстары қозғалысын және
Қаржылық менеджментті әр түрлі көрсету нысаны бар интегралды құбылыс
Сонымен, функционалды көзқарасқа сүйенсек, қаржылық менеджмент өз алдына экономикалық
Инститиуционалдық көзқарасқа сүйенсек, қаржылық менеджмент – басқару органы.
Ұйымдық – құқықтық көзқарасқа сүйенсек, қаржылық менеджмент- бұл кәсіпкерлік
Қаржылық менеджмент қаржылық ресурс қозғалысы процесінде шаруашылық субъектісі арасында
Сонымен, қаржылық менеджмент басқару стратегиясы мен тактикасынан құралажды. Бұл
Бұл әдіске шешім қабылдау үшін анықталған ережелер мен шектеулер
Тактика – бұл нақты жағдайларда қойылған мақсатқа жетудің нақты
Қаржылық менеджмент бақылау жүйесі ретінде екі подсистемадан тұрады: басқарылатын
Қаржылық менеджментте басқару объектісі шаруашылық жүргізу субъектілері арасында шаруашылық
Кез келген басқару объектісі, кез келген процес өз алдына
Қоғамдық, ұжымдық және жеке мүдделер жиынтығы жүйенің жағдайына және
Сәйкесінше, элемент кез – келген жүйенің құрылымдық бөлігі болып
Қаржылық менеджментті біз басқару органы ретінде де қарастырав аламыз.
Қаржылық дирекция құрамы шаруашылық жүргізу субъектісі басқарудың жоғары органымен
Қаржылық менеджмент кәсіпкерлік қызметі нысаны ретінде қаржылық қызметті басқару
Кәсіпкерлік нысаны ретінде қаржылық менеджмент қызметтің жеке түрінде белгіленуі
Қаржылық менеджменттің мәні кәсіпкерлдік нысаны ретінде келесідей айырбаста айқындалады:
Ақша
Қаржылық менеджменттің қосымша сферасы болып қаржылық нарық табылады. Қаржылоық
Қаржылық менеджментті қолдану тиімділігі қызмет етумен, қаржылық механизм әдістері
1.3. Басқару аппаратын құрудың ұйымдық негіздері және оның негізгі
Банк, кез – келген өзге кәсіпорын сияқты анықталған басқару
Сонымен қатар, банк ерекше кәсіпорын болып табылады, ол ақша
Банктер, негізінен, функционалды көрсеткіштері бойынша ұйымдастырылған.
Бұл, яғни несиелік ұйым құрылымы өзі атқарып отырған оның
Жалпы, банк атқарып отырған функциялар мен операциялар оны басқару
Банкті ұйымдасьтыру принциптеріне тек функционалды принцип жатпайды. Олардың құрамына
Өзіміз білетіндей, банктің мақсаты пайда алу. Яғни бұл, банкте
Банктің ұйымдастыру принциптері арасынан оның жеке бөлімшелері бар билік
Операциялардан тәуелсіз ұйымдық – құқықтық нысаны мен қызметіне қарамастан
Банк Кеңесі;
Басқарма;
Басқарудың жалпы сұрақтары;
Коммерциялық қызмет;
Қаржы;
Автоматизация;
Администрация.
Бірінші блок – банк Кеңесі, оған оның құрылтайшылары кіреді.
Банк Кеңесі банктің жылдық есебін бекітеді, құрылтайшылардың жылдық жиналысын
Екінші блок – банк Басқармасы (директорлар Кеңесі) банктің жалпы
Басқарманың (банк кеңесінің) негізгі қызметтері:
банктің стратегиялық мақсатын анықтау және оның саясатын жасау. Ірі
банк ресурстары бірінші кезекте қызмет көрсететін клиенттер категорияларына бағытталады;
алдағы кезеңде дамуға мүмкіндік беретін оепрацияларды;
банктің филиалдары мен өкілеттігін ашу туралы сұрақтар;
маркетинг әдістері және жаңа банктік несие мен қызметті тұтынушыларға
өтімділікті қамтамасыз етудің озық әдістері;
нарықта банктің бәсекелестік ұсынымын нығайту шаралары;
пайыз мөлшерлемелерін және банк қызметкерлерінің мөлшері мен құрамы, олардың
Ұсақ банктерде саясаттың мақсаты туралы жазбаша меморнадум жасалмайды. Филиалсыз
Жетекші орынға адам таңдау. Осы заманғы банк –
Комитет құру. Ірі банктерде шешім қабылдау үшін мынадай комитеттер
Қарыздық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау. Басқарма (кеңес) заңды
Банк қызметін мерзімді тексеру. Басқарма (кеңес) мүшелері банктің операцияларына
Басқарма (кеңес) мүшелері өздерінің шешімдері, зияндары, қателіктері, банктер туралы
Сонымен, кеңес (басқарма) коммерциялық банктегі акционерлер жиналысының нұсқауына сәйкес
Үшінші блок – бамсқарудың жалпы сұрақтарының блогына жоспарлауды, банк
Жиірек мұндай сұрақтар жоспарлы – экономикалық бақылау шегінде шешіледі.
Коммерциялық қызмет (төртінші блок) түрлі банктік қызметтерді (несиелеу, инвестициялау,
Қазақстандық коммерциялық банктердің құрылымының ерекшелігі болып коммерциялық банктің құрамына
Бесінші блок банкішілік шығындар есебін коммерциялық кәсіпорын сияқты банктің
Алтыншы блок – автоматизация блогы, яғни бұл да коммерциялық
Жетінші блок – административті блок атауын алды. Оның құрамына,
Бұл блокқа банктің секретариат, канцелярия, сонымен қатар шаруашылық бөлімдер,
Қазіргі заманғы коммерциялық банк құрылымында басқару және бөлімдерден бөлек,
Ревизиялық комиссия банк жұмысына бақылау жүргізуді қамтамасыз етеді( тұтастай
Несиелік комитет банктің өзіндік бөлімі болып таблиайды, оның құрамына
АҚШ – тың коммерциялық банкінің басқару құрылымы жоғары қызығушылық
Директорлар кеңесі іс – тәжірибелік операцияларды жүзеге асыру және
жоғары менеджерлер;
администраторлар;
қадағалау және ревизиялық функциялар берілген тұлғалар.
Жоғары менеджерлер – бөлімдер мен службалардың қызметтерін шоғырландырады, олардың
Администраторлар – бөлімше жетекшілері. Олардың басты мақсаты - өздерінің
Үшінші деңгейдегі қызметкерлерге – қадағалаушылар жатады. Бұл қатардағы жұмысшыларға
Банктің күнделікті қызметіне басшылық ететін, банкінің жоғары лауазымды тұлғасының
Директорлар кеңесінің төрағасы – жедел іспен айналыспайды, бірақ директорлар
Президент – бұл банктің барлық іскерлік өмірінің бас қараушысы.
Американ банктерінде қазынашы қызметі өте маңызды болып табылады. Ол
Бақылаушы – бухгалтерлік және статистикалық бөлімінің жұмысын басқарады, жұмыстың
Ревизор банктің жұмысын, оның кейбір бөлімшелерінің қызметтерін тексереді.
2 – тарау. «ТұранӘлем Банкі» АҚ-ның менеджмент жүйесін талдау
2.1. «ТұранӘлем Банкі» АҚ-ына жалпы мінездеме және ұйымдастыру
«ТұранӘлем Банкі» АҚ-ы туралы аз ғана мәліметтер келтірейік.
АҚ – ның тіркелу мерзімі: 1997 жыл, 20 қаңтар.
Негізгі қызмет түрі: банктік
Меншік түрі: жеке
Әрекет етуші лицензиялары:
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен №248 1999 жылдың 20 сәуірінен
Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясынан бағалы қағаздар бойынша мемлекеттік бағалы
Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясының бағалы қағаздар нарығында кастодиалды қызметтерді
«ТұранӘлем Банкі» АҚ – Қазақстанның жүйе түзетін банктерінің бірі.
1925 жылы Қазақстан тұңғыш өнеркәсіп банкі – КСРО өнеркәсіп
ТӘБ – активтері, несиелік қоржыны мен депозиттері бойынша Қазақстанның
ТӘБ кең ауқымды қаржы қызметтерін көрсетеді, соның ішінде корпоративтік
ТӘБ – бұл 35 000 – нан астам клиент,
ТМД елдеріндегі қызметін кеңейтудің нәтижесінде ТӘБ Тобынан 7 коммерциялық
Банктің активтері 5,7 млрд. АҚШ долларынана асады (жалпы ішкі
Moody”s (Ba1), еурооблигациялар (Baa2); болжам – «оң мәнді»
S&P (BB-), еурооблигациялар (ВВ-); болжам – «оң мәнді»
Fitch (BB), болжам – «тұрақты».
Халықаралық банк – акционерлердің құрамында 17,09% акциялар пакетін иеленетін
Халықаралық еуробондтар мен бірлестірілген қарыздар нарығының танымал қатысушысы.
ТӘБ тобы – нарықтың барлық сегменттерінен орын алған жетекші
Банк «Қазақстан қор биржасы» АҚ «Бағалы қағаздардың Орталық депозитарийі»,
Қазіргі уақытта «ТұранӘлем» банкінде 2300 астам қызметкерлер (есеп
Банк үлесіне Қазақсткан Республикасының депозиттер нарығының 9% - ы
1-кесте
«ТұранӘлем Банкі» АҚ-ының несиелік портфель құрылымы
№ Экономика салалары 2004 жыл,
1 қаңтар
% 2000 жыл,
1 қаңтар
1 Өнеркәсіп және өндіріс 16,8% 28,4%
2 Сауда 13,1% 16,5%
3 Агроөнеркәсіп кешені 5,2% 3,3%
4 Құрылыс 2,11% 3,5%
5 Қоғамдық, мәдени, әлеуметтік, білім және ғылыми ұйымдар 0,6%
6 Банктік және қаржылық мекемелер 0,3% 2,4%
7 Транспорт және байланыс 0,8% 0,1%
8 Қонақүй және ресторандық бизнес 0,4% 0,1%
9 Геологиялық қазбалар және өңдеу 0,1% 0%
10 Басылымдар мен шығарылымдар 0,2% 0%
11 Қаржылық лизинг 8,4% 0%
12 Жеке тұлғаларға тұрғын үй шаруаларына несиелер 15,7% 0,2%
13 Жеке тұлғаларға тұтыну несиелері 5,4% 3,0%
14 Өзгелер 30,9% 42,2%
Республика аймақтары бойынша несиелер келесідей түрде бөлінеді: Алматы
Енді банк жұмысының негізгі жетістіктері мен көрсеткіштері туралы айталық.
Ең алдымен банк қызметінің ең басты әрекеті қауіпсіз операциялар
Депозиттерді және олардың пайыздарын төлеуде де қиындық жоқ. Банк
1997 жылдың аяғында екінші нарықта мемлекеттік құнды қағаздар операциялары
«ТұранӘлем Банкі» АҚ – ы Қаржы Министрлігінің қаржылық агенті
Бұл банктің жақсы дамуының көрсеткіші және Қаржы Министрлігімен агенттік
Банктің жоспарында экспорт – импорт сауда саласында жұмыс көлемін
Барлық уақытта «ТұранӘлем» банкі барлық есеп өлшемдерінің тұрақты өсімін
Меншікті капитал, таза кіріс, депозит көлемі және несиелер соңғы
2004 жылы банктің депозит көлемі өсті. Бұл сервистің жақсару
«ТұранӘлем» банкі сыртқы займдарды белсенді тартуда, банктің халықаралық беделінің
2005 жылы «ТұранӘлем» банкі шетел инвестицияларын халықаралық нарыққа депозитарлық
Банк стратегиясы банк қызметінде Қазақстанның ірі және орта мекемелеріне
Жалпы қарастырып отырған банк корпоративті клиенттермен жұмыс жасайды,
«ТұранӘлемБанкі» АҚ Ақтөбе филиалының ұйымдық құрылымын қарастырар болсақ (
Оның себебі өте анық: егер бас бөлім ( бас
Сонымен айта кету керек, филиал шегінде ең басты жағдай
1-схема
Әрі қарай «ТұранӘлем Банкі» АҚ – ның еңбек ресурстарын
Банк басқармасы персоналдардың еңбек мотивациясына жоғары көңіл бөледі, яғни
Сурет 2
Пайданың өсу темпі мен еңбекақы қорын салыстыру
2001-2003 жж.
2001 ж.
522 864 мың тг.
966 447 мың тг.
2003 ж. 307 782 мың тг.
715 111 мың тг.
Көрсетілген диаграммалардан (1,2 суреттер)еңбекақы қорының өсу темпі пайданың өсу
Орташа жалақының өсу темпін инфляция темпімен салыстыру жалақы өсімі
Сурет 3
2001 жыл 18,155 мың тг.
2003 жыл 29,82861111 мың тг.
Жоғарыда айтылғандай «ТұранӘлем» банкінің клиенттік базасының 2000-2002 кезеңіне айтарлықтай
Сурет 4
2001 ж. 33,20 адам
2003 ж. 37,41 адам
Төменде келтірілетін диаграммалар ссудалық портфель өсімі және банктегі бір
Сурет5
2001 ж. 4856,39 мың тг./адам
2003 ж. 12613,08 мың тг./адам
Сурет 6
2001 ж. 5434,2736 мың тг./адам
2003 ж. 12871,31333 мың тг./адам
Банктік тәжірибеде пайда мен персоналды басқару келісімін бағалау үшін
Сурет 7
2002 ж. 123,11 мың тг./адам
2004 ж. 264,86 мың тг./ адам
Сонымен, «ТұранӘлемБанкі» АҚ-ының бұл көрсеткіштеріндегі ауытқуларды зерттей отырып, банктің
2.2. «ТұранӘлем Банкі» АҚ – ның қаржылық қызметін талдау
«ТұранӘлем Банкі» АҚ-ның қаржылық есеп беруін қарастырайық. Мұнда біз
Бұл кезең ішінде Банктің негізгі артықшылықтары болды:
нарықтық үлесінің ұлғаюы;
пайда көлемінің өсімі;
халықаралық қаржылық институттармен және шетел банктері – серіктестерімен байланысын
басқару жүйесін жетілдіру.
«ТұранӘлем Банкі» АҚ –ның нарықтық үлесі жыл ішінде 4,5
2004 жылы банктің таза пайдасы өткен жылмен салыстырғанда екі
Банк шетел банктерінен – серіктестерінен алған 15 млн АҚШ
2004 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша төленген жарғылық
Меншікті бағалы қағаздарды орналастыру Банктің капиталын ұлғайтуға мүмкіндік берді.
Меншікті капитал өсімі банктің сенімділігін арттырады, қаржылық нарықта активті
Сурет 8
Коммерциялық банктің меншікті құралдар құрылымы банк капиталының негізгі үлесін:
Сурет 9
Атап өткенедей, Қазақстан Республиекасының Ұлттық банкі екінші деңгейлі банктер
Қайта құрылушы банктер үшін – 2 млрд. тг. көлемінде;
әрекет етуші банктер үшін – 1 млрд. тг. көлемінде;
аудандық банктер үшін – 500 млн тг көлемінде.
Көріп отырғандай, берілген мәліметтерге сай «ТұранӘлем Банкі» АҚ –ының
Өткен жылды аналогиялық кезеңдермен салыстырғанда орналастырылуы бойынша банкаралық займдар
1 айға дейінгі мерзімді қарыздарды орналастыру құрылымы құрады:
резидент банктерде тенгемен – 300 000 мың тг;
резидент банктерде валютамен – 1 377 610 мың тг;
резидент емес банктерде валютамен – 861 848 мың тг.
Резидент – банктерден тарту бойынша:
тенгемен – 1 490 000 мың тг;
валютамен – 269 120 мың тг;
резидент емес банктерден валютамен – 1 076 480 мың
Негізгі құралдарға инвестициялар ағымдық жылдың үшінші тоқсанында 368 121
Соның ішінде:
Ғимараттар мен құрылғылар 10 500 мың тг;
Жер 80 000 мың тг;
Компьютерлік технология мен жабдықтар 322 413 мың тг (компьютерлер,
Автомашиналар – 18 166 мың тг;
Материалды емес активтер – 16 962 мың тг.
2005 жылдың 1 қаңтарында Банктің несиелік портфель көлемі 73
Банк экономиканың түрлі секторларын несиелендіру кезіндегі негізгі мақсаты банк
Сурет 10
Несиелік портфельде ең көп үлес салмақ сауда, тау қазбалары
Қарастырып отырған банктің 2005 жыл басындағы жағдай бойынша несиелік
Сурет 11
Несиелер өсімі несиелік портфельді мерзіміне қарай диверсификациямен шығарылады, яғни
Жалпы «ТұранӘлем Банкі» АҚ соңғы жылдарда Қазақстанның ең ірі
Банк қызметіндегі жетекші бағыттары заңды тұлғаларды несиелендіруде және үкіметтік
Банк өте жақсы дамыған филиалдық жүйеге ие болғанымен, филиалдар
Жалпы «ТұранӘлем Банкі» АҚ өз клиенттеріне банктік қызметтердің толық
2.3. «ТұранӘлем Банкі» АҚ – ының кірістілік пен өтімділікті
Қазақстан Республикасының банктік жүйесінің құрылымының звеносы ретінде коммерциялық банктердің
1. өз шығындарын жабу үшін кірістілік пен пайдалылыққа қол
2. банктің төлемқабілеттігін қамтамасыз ету;
3. өтімділікті қамтамасыз ету.
Экономиаклық әдебиеттерде өтімділік түсінігі банк активтеріне қатысты өздерінің қарыздық
Нарықтық жағдайда банктің қаржалық тұрақтылығын басқару белгілі бір коэффиценттер
Банк балансы бойынша қаржылық тұрақтылық коэффиценттері
№ Коэффиценттер Коэффиценттерді есептеу формуласы
1 Жалпы коэффицент
Кобщ Өтімді активтер/тартылған құралдар
2 Қысқа мерзімді коэф.
Ккр Касса+ностра шоттары+қысқа мерзімді бағалы қағаздар/талап еткенге дейінгі депозиттер+қысқа
3 Орта мерзімді коэф.
Кср Бағалы қағаздар менөтеу мерзімі 1-5 жж. ссудалар/өтеу мерзімі
4 Өтімділікті қамтамасыз ететін коэф.
Ка Касса+кор. шоттар+ностра шоттары+қысқа мерзімді бағалы қағаздар/қысқа мерзімді тартылған
5 Коэффицент
Кб=1,5-2,0 өтімді активтер+орта мерзімді бағалы қағаздар/қысқа мерзімді тартылған құралдар
6 Коэффицент
Кв>2,0 өтімді активтер+ұзақ, орта мерзімді бағалы қағаздар/қысқамерзімді тартылған құралдар
Өтімділік коэжффиценттері Кобщ, К кр,К ср ресурстарды орналастыру және
Активтердің жеткіліктігі коэффиценті кіріс бойынша активтер сапасын сиапттайды, ол
К = Капитал/ Активтер
2002 ж.
11 569 735/100 157 983 = 0,1
2003 ж. 19 137 811/224 958 095 = 0,08
2004 ж.
2005ж. 51
Банктің құрылымдық көрсеткіштері де коммерциялық банк балансының мәнін анықтауға
П = Капитал/Міндеттемелер
2002 ж.
2003 ж.
19 137 811/204 810 454=0,9
2004 ж. 29 670 510/340 308 170=0,8
2005 ж. 51 488 749/561 735 666=0,9
«ТұранӘлем Банкі» АҚ – ының өтімділіктің нақты деңгейін бағалай
Ағымды өтімділік өтімді активтердің банктің талап еткенге дейінгі
Н2 = ЛАт/ОВт *100%
Мұндағы:
Н2 – ағымды өтімділік;
Лат – өтімді активтер;
ОВт – мерзімі 30 күнге дейінгі талап еткенге дейінгі
Банктің жоғарыда көрсетілген активтері мен пассивтерінің негізгі көрсеткіштерін қарай
Айта кету керек, «ТұранӘлем Банкі» АҚ өз ресурстарын дұрыс
Жалпылай талдау кірістілік пен өтімділікті теңдестірген түрде басқаруды тек
Жалпы «ТұранӘлем Банкі» өз өтімділігін активтерді басқару арқылы басқарады,
Банк капиталын басқару да бұл да банк менеджментіне жатады.
Тәуекелді активтер
коэффиценті =
2002 ж. 11 569 735/78 100 629= 0,15
2003 ж.
19 137 811/69 540 580= 0,27
2004 ж. 29 670 510 /100 621 816 =
2005 ж. 51 488 749/ 140 003 333 =
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен меншікті құралдар жеткіліктілігі нормативтері бекітілген:
Бірінші деңгейлі банктің меншікті капиталының оның активтер соммасына
k1= К1 / А - П , мұндағы
Банктің меншікті капиталының оның тәуекел деңгейі бойынша есептелген
k2= К / Ар – Пр, мұндағы К –
Меншікті құралдар (банктің меншікті капиталы, К ) екі деңгейден
Меншікті капитал (К) акциядағы банк инветициясын және өзге
Бірінші деңгейлі капиталға (К1) келесі компаненттер кіреді:
а) төленген жарғылық қор тіркелеген шегінде;
б) қосымша капитал;
в) өткен жылдар пайдасы есебінен қалыптасқан қорлар, резервтер, өткен
алу
г) материалды емес активтер;
д) өткен жылғы шығындар;
е) ағымды жыл шығындарының ағымды жыл табыстарынан асуы.
Екінші деңгейлі капиталға (К2) келесі компоненттер кіреді:
а) ағымды жыл табыстарының ағымды жыл шығындарынан
б) тәуекел есебінен өлшенген соммадағы 1,25% - дан аспайтын
г) бірінші деңгей капитал соммасының 50% - дан аспайтын
Осы жоғарыды айтып көрсетілгендей «ТұранӘлем Банкі» АҚ – ының
I деңгейлі капитал (k1) Шығарылуы:
2002 ж. 12 870 230 -1 328 649=11 541
k1 = 11541581/100 157 983 = 0,11
2003 ж. 17 033 802+3 468 981 =
k1 = 20 502 783/224 958 095 = 0,09
2004 ж. 23 410 674 + 3 718 652
k1 = 27 129 326 / 369 978 680
2005 ж. 35 296 118 + 15 015 540
k1 = 50 311 618 / 613 224 415
Ал енді осы көрсеткіштер бойынша тұжырым жасап көрелік.
Екінші деңгейлі капиталға (К2) Шығарылуы:
2002 ж. k2 =11 569 735/78 100 629=0,1
2003 ж. k2 =19 137 811/69 540 580
2004 ж. k2 =29 670 510 /
2005 ж. k2 = 51 488 749 /
Банктің меншікті капиталдың тәуекелдік деңгейі Ұлттық банк бекіткен
Банктің өтімділігінің жеделдігін талдау үшін жедел өтімділік коэффицентін талдауға
2002 ж. = Кжө = Өтімді активтер /
2003 ж. = Кжө = Өтімді активтер /
2004 ж. = Кжө = Өтімді активтер /
2005 ж. = Кжө = Өтімді активтер / талап
Ағымды өтімділік көрсекіші өтімділік қаржының жалпы сомасын және талап
Банктің активті және пассивті саясатын басқару
Банктің экономикалық қызметі өте кең және оны бір тарауда
Активтер мен пассивтердің банктік портфелі – бұл жоғары табысқа
Активтерді басқару – бұл меншікті және тартылған құралдарды орналастыру
Құралдарды орналастыру проблемаларының шешімі болып тиімді тәуекел деңгейінде ең
Банкпен тартылған құралдардың айтарлықтай бөлігі талап бойынша немесе өте
Құралдарды орналастыру кезінде банк алдында әрқашан өтімділік пен кірістілік
Құралдардың жалпы әдісі негізінде барлық ресурстарды қосу принципі жатыр.
Схема 2
Құралдар көздері
Бұл әдіс менеджерлерге өтімділік пен кірістілік принциптерін тең сақтауды
Банкирлер алынған салымдарды төлеу және несиелерге өтініштерді қанағаттандыру үшін
Екіншілікті резервтерге минмалды кідірісті және аз ғана тәуекел мен
Біріншілікті және екіншілікті резервтер мөлшерін анықтағаннан кейін банк клиенттерге
Активтерді бөлу әдісі банкке қажетті өтімді құрайтын қорларды тарту
Осы әдістің көмегімен міндетті резервтер нормаларымен және олардың айналу
Қарастырылған екі әдістің екеуі де актив пен пассивтің түрлі
Ғылыми басқару әдісі банктің экономикалық қызметінің проблемаларын проблемаларды шешудің
«ТұранӘлем Банкі» АҚ-ның 2002 жылғы жағдайы бойынша активін
Көрсеткішті анықтау Коэффиценттің орташа көлемі Шығарылуы Көрсеткіштің экономикалық мәні
K1=Кірісті активтер/ Активтер 0,75-0,85 82 910 860/100 157 983
K2=Кірісті активтер/Ақылы Пассивтер K2>= 1,0 82 910 860/61 522
K3= Несиелер/ міндеттемелер >0,7-агрессивті саясат,