Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
_________________________________________университеті
“ _______________” факультеті
“_____________ ” кафедрасы
КУРСТЫҚ
ЖҰМЫС
Тақырыбы: «ЕҢБЕК НАРЫҒЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЕҢБЕК НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ
Орындаған:____________
Қабылдаған: ___________
Астана-2007 ж
МАЗМҰНЫ
Кіріспе………………………………………………………………….3
І. Еңбек нарығы және Қазақстанда еңбек нарығының қалыптасуы
1. Еңбек нарығының түрлері
1.1 Еңбек нарығы туралы түсінік……….…………………………....4
Еңбек нарығындағы жетілген және жетілмеген бәсеке...........8
1.3 Еңбектің жетілмеген бәсекелі нарығы..........................................12
2. Еңбек нарығының көрсеткіштері
2.1Қазақстандағы еңбек нарығын жетілдіру мүмкіндіктері........16
2.2Еңбек нарығында жалданып жұмыспен қамтылу......................25
3. Қазақстанда еңбек нарығының қалыптасу ерекшеліктері...28
Қорытынды.........................................................................................35
Пайдаланылған әдебиеттер..............................................................37
Кіріспе.
Еңбек - ең өткір мәселелердің бірі болып
Қандай мемлекет болмасын халықтың тұрмысына, әл-ауқатынын, деңгейінің жоғары
Қазақстан экономикасының қарыштап дамуы қоғамдағы еңбек нарығының
Біз өз еліміздің тұрғындарының әлеуметтік сипатында ала-құлалық бар
Кедейшіліктің негізгі себептері жұмыссыздық пен халықтың төмен табыстары
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық күші – тауарлар мен
Жалпы осы курыстық жұмыста еңбек нарығына. Еңбек
1.1 Еңбек нарығы туралы түсінік.
Соңғы жылдары дамыған нарыктық экономикасы бар ел-
дер және көптеген дамушы елдер көбейіп келе жатқан
пен жұмысқа қабілетті адамдардың, әсіресе, әйелдердің тез өсіп
жатқан санына қарағанда
азаюы мәселелеріне шалдықты. Адамның
жасы да өсті.
Жұмыссыздықтың зияны жұмыс жасайтын халық арасында
көріне бастады. Тек екі
жұмыссыздықты ойлау қателік болар еді. Еңбек нарығында толық
жұмыс уақытын жұмыстың
жұмыс уақытын төменірек
қамтылу немесе уақытша да
жұмыссыздықпен аяқтар құндылықтар
елдерде өсу теңсіздігі
етудің табиғаты мен ұжымдық келіссөздер жүргізудегі өкілеттіктер
теңсіздігі жиі көрініс табатын сңбек нарығының сегменттілігі мен
екіжақтылығына алып келді. Бұл жағдайда кәсіподақтардың күші
сезілетін, жұмыскерлердің табысы жоғары және жұмыс кепілділігі
шамамен алғанда
қатысушыларының төлем қабілсті
шамамсн алғанда төмен болатын болмашы" сектор пайда болады.
Индивидтер мен этникалық
әйелдср және басқа да коммуникативтік қабілеті төмен адамдардың
экономиканың негізгі
мүшелері болатын адамдарға
төменірек. Кездейсоқ, уақытша немесе жартылай жұмыс жасайтын
адамдары бар болмашы еңбек нарығының кесірінен,
иммиграциялық бақылау жеткіліксіз
миграциялық еңбек рыногы ішкі еңбек нарығының үлкен үлесін
құрайтын, көп
анықтау қиын.
Мемлекет араласуының негізгі үлгілерін, кәсіпкерлер мен кәсіп-одақтар арасында
қауымының таңдаулы жағдайын зандастырады ма деген сұрақ пайда
болады. Бұл сұрақ туралы 1933 жылғы дағдарыс пен
Құқықтары жүйесінің күйреуін
"Еңбек құқығын шынайы түрде қалай түсінуге болады, егер
Әр түрлі үш үлгіні салыстыруға болады: өмір бойы
уақытша жұмыс алушылары бөлінген нарықтық экономикасы бар
дамыған елдердің енбек нарығы (Жапония); кіші
үлкен қорғалмаған секторлары
халықтың толық жұмыспен қамтылуына ұмтылған,
күшін толығымен
экономикасы бар елдер (бұрынғы КСРО елдері).
Еңбек нарығының сегменттенген табиғаты экономикалық құрылыс пен жұмыс
Басқа сөзбен айтқанда,
жалдаған кезде таңдауға ерікті. АҚШ-тың бірікпеген секторларында
көрінетіндей жұмыстан шығару мен қабылдау икемділігін сақтауға
мүдделілср мен тұрақты қызмет ететін жұмыс күші, кейде
нарық адамдары —
арқылы да жұмыс орындарының сақталуына мүдделі кәсіподақтар
арасында қақтығыс бар.
Басқарушылар экономикалық төмендеу, сондай-ақ, инновациялар сияқты
Еуропадағы басты мәселелерге төменгі өнімділік псн еңбектің төмен
төленуі жатады (Ұлыбритания,
елдердегі басқарушылар тобьның
тұлғалардьң қысқаруына байланысты, мысалы, жартылай төлемдер
жасау, аударып төлеу және бос орын пайда болған
етіп қайта жалдау
өндірістік деңгейдегі
Еңбек нарығындағы жетілген және жетілмеген бәсеке.
Еңбек нарығында да сұраныс пен ұсыныс заңдары әрекет
Жұмыс күшіне сұраныс жалақы көлеміне, керісінше, тәуелділікте, жалақы
Абциса-сызығына –еңбекті талап ету мөлшері «L», ал
Еңбекті ұсыну қызметі басқаша. Бүл да өндірістік қызмет
артырады. Сондықтан еңбекті ұсыну қисық сызығы
Қоғамдағы жиынтық еңбек П. Самуэльсонның (Эконо-мика. М., 1964,
Халықтың жалпы саны;
Жалпы түрғындардың ішіндегі еңбекке жарамдылардың орташа саны;
3. Жыл немесе апта
4. Жүмысшының жұмсаған еңбегінің саны мен мамандығының саласы.
Екі графикті еңбекке сүраныс пен ұсынысты біріктірместен бұрын
Бұл экономикалық психологиялық тиімділікті талдау үшін П. Самуэльсон
39-суретте жұмыс уақытының жалпы санын көрсететін қисық сызық
С нүктесіне дейін бізді
Табыс эффектісі тиімділігі LC қисық сызығындағы С нүктесінен
Берілген жалақы денгейінде қайсысы тиімді (орын басу мен
1.3 Еңбектің жетілмеген бәсекелі нарығы:
Сатушылар немесе сатып алушылар нарықтағы ресурстардың бағасына
Тауарлар мен қызметтерді өндіріп сататын фирмалар тауар нарығы
Еңбекақы мен жұмысбастылықтың деңгейіне кәсіподақтар тарапынан бақылау
Нарық механизмдері дербес қабылданған шешімдерді бір-бірімен келістіре отырып
Нарық тиімді қызмет істеу үшін тауарлар мен қызметтердің
Көп жағдайларда тауарлар мен қызметтерді өндіру немесе тұтыну
Нарықтағы бағада есептелінбеген шығындар мен пайдалылықтарды сыртқы әсерлер
Жағымсыз сыртқы әсерлер бұл өнімнің бағасында есептелінбеген
Өндіріс қалдықтарын қоршаған ортаға тастау фирмаларға арзанға түседі
Кейбір экономистер қоршаған ортаны ластаудың оптимальды мөлшерін анықтау
Қалдықты тастаудың
Қалдықтар
(теңге)
әлеуметтік шығыны
Ластаудың оптимальды
Е
Қалдықтар (тонна)
Е нүктесінде қалдықты қоршаған ортаға шашудың шекті
Енді жетілген бәсекелі нарықтағы жағымсыз және жағымды сыртқы
TSC=ТРС+ТЕС.
Қоршаған ортаны ластайтын өнім көлемі өскен сайын жиынтық
Әрбір қосымша өндірілген өнімнің шекті сыртқы шығынын (МЕС)
2.1. Қазақстандағы еңбек нарығын жетілдіру мүмкіндіктері
Қазіргі ұлттық нарықты экономикалық байланыс пен қатынастар ретінде
Еңбек нарығының басты тұлғасы жұмысшы күші. Біздің жүргізілген
Оның қатарына экономикалық қызметтің барлық түрлерінде жұмыспен қамтылғандар
Бұған байланысты жыл сайын халықтың жұмыссыздық деңгейі біртіндеп
Шағын бизнесті өндірістік, қаржылық-несиелік, ақпараттык және құқықтық қолдауға
Қазақстанның әлемнің бәсекеге неғүрлым қабілетті 50 елінің қатарына
Еңбек ресурстарын тиімді пайдалану шараларын жүзеге асыру нәтижесінде
Кестеде көрсетілгендей негізінен көптеген көрсеткіштерде оң өзгерістер орын
Нарықтық экономикаға тән нәрсенің бірі - жұмыссыздықтың болуы.
Жастар жұмыс сызығының деңгейі 14,7% қалыптасты.
Жас құрылымы бойынша жұмыссыздар арасында ең көп үлес
2006 жылғы сәуірде 15 және одан жоғары жастағы
Жұмыспен қамтылғандар құрылымында жалдамалы қызметкерлер саны 4,7 млн.
2006 жылы сәуірдің соңына жұмыссыздар ретінде тіркелген адамдар
Нарықтық экономика жағдайында еңбек нарығындағы басты мәселелердің бірі
2006 жылдың бірінші тоқсанында ірі және орта кәсіпорындарда
Әңгіме етіп отырған жылдың бірінші тоқсанында ірі және
2006 жылғы наурыздың сонында ірі және орта кәсіпорындарда
Аталған жылдың қаңтар-наурызында ірі және орта кәсіпорындарға 201,4
мың адам (79,2%) жұмыстан шықты. Тұрақтамаушылық коэффи-
циенті 5,6% қүрады.
Осы жылдың бірінші тоқсанында өнеркәсіп кәсіпорындарына 51.4 мың
және 0,5 мың адам (3%).
Жұмыстан шыққан қызметкерлердің үлесі өнеркәсіпте олардың жалпы санынан
2006 жылдың бірінші тоқсанында Қазақстан Еңбек нарығында экономикалық
Еңбек нарығының Қазақстан өңірлері бөлінісінде халықтың экономикалық белсенділігінің
Ал, халық белсенділігінің ең төмен деңгейі - Павлодар
Жұмыссыздардың қомақты үлесі Қызылорда және Маңғыстау облыстарында болып
Сонымен нақты талдау нәтижесіне қорытынды айтсақ, мынандай негізгі
Қазақстанда еңбек нарығы қазіргі кезеңде қалыптасу үстінде. Республика
Қазақстанда еңбек нарығын жетілдіру мүмкіндіктері, нақты жолдары көп.
құқықтық жағынан қолдау бағдарлама кешенін белгіленген
ұйымдастыру тәсілдерін меңгеру жақсы нәтиже бермек. Өйткені,
Қазақстан капиталдар мен аса ірі әлемдік компаниялар филиалдарын,
ҚР-ның Президенті Н. Назарбаев Қазақстан халқына «Жаңа әлемдегі
«Қазақстан мен өңірдің нақты жағдайын ескеріп, әрі әлемнің
Қазақстан экономикасының нақты секторының жандануы еңбек нарығы жағдайының
Еңбек нарығының аймақтық бөлінісінде ерекше көзге түсетін мәселе
6. Қазақстан экономикасының нақты секторының жандануы еңбек нарығы
7. Еңбек нарығының аймақтық бөлінісінде ерекше көзге түсетін
2.2.Жалданып жұмыспен қамтылу.
Орта әлеуметтік сипаттағы жалдамалы жұмыс орындары негізінен
Еңбек нарығындағы жалдамалы жұмыс күшінің көп бөлігін еліміздің
Жоғарыдағы мысалдардан ұғатынымыз: экономикалық өсімнің анағұрлым ұлғайғандығы еңбек
Ағымдағы жылдың мамырында ірі және орта кәсіпорныдарда 2,7
2006 жылдың мамырында жұмыс күшінің келуі өткен
2006 жылғы мамырдың соңында ірі және орта
3. Қазақстандағы еңбек нарығының қалыптасу ерекшеліктері.
Елдегі қалыптастырып жатқан экономикалық қатынастарды түрлендірудің маңызды көрінісі
Селодағы еңбек ресурстарын дамытудағы негізгі фактор демографиялық процесс
Табиғи өсім көрсеткішіне қарағанда біздің республика ТМД елдерінің
Нарықтық қатынастар экономика саласын аса қабілетті, ынталы және
Мысалға, Атырау мен Маңғыстау облысындағы мұнайшы мен Шығыс
Экономикалық өсімнің еңбек нарығына қатынасын анықтайтын фактор-орташа айлық
Соңғы бес жылда (2002-2006жж.) республиканың ауыл-селоларында жалпы
Республика ауыл тұрғындарының экономикалық белсенді бөлігінің жұмыспен қамтылуы
Ауыл тұрғындарының жұмыспен қамту сипатына және салық құрылымына
Шаруашылық жүргізудің жаңа формаларын қалыптастыруға байланысты халықтың жұмыспен
Экономканың әр түрлі салаларындағы жалдамалы еңбекпен айналысатындар құрылымында
Елді мекендерде өзін-өзі жұмыспен қамтудың негізгі саласы жеке
Республикада, оның барлық өңірлерінде халықтың ЖҚШ-ын әр түрлі
Сонымен, нарыққа көшуге байланысты біздегі жұмыспен қамту саласындағы
Жұмыспен қамту халықтың өмір сүру деңгейін жоғарылатуға негіз
Оның себептері экономиканың шешуші салаларындағы дағдарыс ауыртпалықтарын жою
Сондықтан ауыл тұрғындарын жұмыспен қамту бағытындағы кезек күттірмейтін
жұмыспен қамтамасыз ететін кәсіпкерлік қызметтің, шағын бизнестің, өзін-өзі
ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуді тереңдету және оның
көтерме сауда рыноктарын және ақпараттық-маркетингтік қызметтер ұйымдастыру;
өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымдарды тұрмыстық қызмет көрсету объектілерін
ресми жұмыссыз жүргендерді де, жабық жұмыссыздық саласындағыларды да
халықаралық қорлар мен қаржылық ұйымдар арқылы жұмыссыз жүрген
Қорытынды.
Қорыта келгенде, Қазақстан халқының тұрмыс деңгейіне экономикалық өсудің
Жаңа жұмыс орындарын ашу және бұрынғыларын жаңғырту ел
Қазақстанда еңбек рыногының дамуындағы оң үрдістер байқалды, ол
Еңбек ресурстарын тиімді пайдалану шараларын жүзеге асыру нәтижесінде
Қазақстанда еңбек нарығын жетілдіру мүмкіндіктері, нақты жолдары көп.
құқықтық жағынан қолдау бағдарлама кешенін белгіленген
Қазақстан экономикасының нақты секторының жандануы еңбек нарығы жағдайының
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Бердалиев,К.Б. Қазақстан экономикасын басқару негіздері: оқу құралы /ҚР
Қазіргі экономикалық орысша-қазақша түсіндірме сөздік-анықтамалық /құрастырған: М.Р. Насырова.
Қаржылық есеп: оқу құралы/ Қ.К. Кеулімжаев, З.Н.
Құлпыбаев С. т.б. Қаржы теориясы. Оқу құралы. –Алматы:
Макарова, Надежда Андревна. Бюджет и бюджетная система
Мамыров, Нұрғали, Тілеужанова, Манатжан. Макроэкономика: Оқулық /ҚР білім
Найманбаев,С. Бюджеттік құқық – жаңа қаржылық құқықтық құрылым
Ілиясов, Қ.Қ., Құлпыбаев,С. Қаржы: жоғары оқу орындарына арналған
11.Экономикалық саясат : лекциялар / Д. Қ.Қабдиев, Т.
12.Іскер адамның орысша -қазақша экономикалық түсіндірме сөздігі
13.Финансы. Денежные обращение. Кредит. Учебник для
14.Финансы.Ученое пособие (Под ред. Проф. А.М. Ковалевой).
3