МАЗМҰНЫ
Кіріспе 1
I БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨРНЕКТІЛІК ЖЕРЛЕРІ ЖӘНЕ ТУРИЗМНІҢ ИНДУСТРИЯСЫ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Көрнектілік жерлер, инфрақұрылымы олардың тартымдылық шкаласы және өткізу
1.2 Туристік объект ретіндегі Қазақстанның көрікті жерлері 8
II БӨЛІМ. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТУРИСТІК- ЭКСКУРСИЯЛЫҚ МАҚСАТТАРДЫҢ КӨРНЕКТІЛІК
2.1 Шығыс Қазақстан облысының туристік аймақ ретіндегі табиғаты
2.2. Облыстың туристік-экскурсиялық ресурстары, оның инфрақұрылымы 24
2.3 Игерілген туристік-экускурсиялық нысандар және оның құндылығы 41
III БӨЛІМ. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТУРИСТІК МАҚСАТЫНДА КӨРНЕКІЛІК ЖЕРЛЕРІН ДАМЫТУ
3.1. Табиғи және жасанды көрнектілікті жерлердегі туризмді дамыту 58
3.2 Шығыс Қазақстан облысының туризм қызметін белсендіру жолдары
Қорытынды 62
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 63
Кіріспе
Туризм дүние жүзі бойынша кез-келген қоғамда ерекше орында, ол
Туризмнің танымдық, тәрбиелік мәдени т.б. мәндерін маңыздылығын былай қойғанда,
Бүгiнгi таңда Қазақстанның және шет ел туристерiнің, демалуына жағдай
Жұмыстың көкейкестілігі еліміздің бүгінгі туристік ахуалды жан-жақты зерттей отырып
1) Шығыс Қазақстан аймақтың шаруашылық дамуын сипаттайды.
2) Шығыс Қазақстан облысының туристік-экскурсиялық мақсаттың көрнекілік жерлердің сипаттамасы
3) Қазақстанның туристік мақсатқа көрнекілік жерлерін қамту. Осыған сәйкес
Селеулi ақ даласы, жасыл шалғынды өлкесi, қатпар-қатпар құз тастары,
Дипломдық жұмысты жазу барысында жергілікті жер газеттері материалдары, («Рудный
Дипломдық жұмысты жазу барысында көптеген iзденулерге тура келдi. Жаңа
I БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨРНЕКТІЛІК ЖЕРЛЕРІ ЖӘНЕ ТУРИЗМНІҢ ИНДУСТРИЯСЫ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Көрнектілік жерлер, инфрақұрылымы олардың тартымдылық шкаласы және өткізу
Көрікті жерлер- жалпы барлық туристерге ұсынылатын табиғи, тарихи, мәдени
Туристық тартымдылық-территория немесе объект сипаттамасын есепке ала отырып, олардың
Туристік тартымдылық кешенді ұғым ретінде сәйкесінше құрылған туристік инфрақұрлымды
Потенцалдық қорымен және Қазақстан Республикасы үкіметі көмегімен Қазақстан экотуризімінің
Қазақстанда 9 мемлекеттік табиғи қорық, 6 мемлекеттік ұлттық саябақтар,
Отандық тур операторлармен бүгінгі күні Республикамыздың 16 облысына 898
Сол себепті болашақта 2030 жылға дейін, Қазақстандағы ұйым, тағы
Қазақстан әртүрлі және қызықты ландшафтқа бай. Дәл ландшафтыда табиғат
Туристік-рекреациялық мақсатқа бағытталған мемлекеттік ұлттық табиғи парк, республикалық маңызы
Ақсу –Жабағылы мемлекеттік қорығы Батыс Тянь-Шаньда орналасқан. Жалпы қорық
Ақсу-Жабағылы қорығы танымдық және кейбір аймақтарында белсенді туризм
Барсакелмес қорығы-Арал теңізінің солтүстік бөлігінде, Барсакелмес шөлді аралында шоғырланған.
Қорғалжын қорығы-237,1 мың га территорияны алып жатыр және Ақмола
Теңіз көлі әлемдегі сирек кездесетін солтүстік құстар ұялайтын орын.
Теңіз-Қорғалжын көлдері-көктем құстар маусымдық алмасуында үлкен аумақтағы су құстары
Марқакөл қорығы территориясында 5 биіктік белдеулері анық байқалады. Флорасы
Жалпы бұл өңірді «екінші Швейцария» деп атағандықтан, бұндағы көрікті
Наурызым -87,7 мың га алып жатыр, оның 39,6 мың
Қорық су құстары ұя салатын, ұшып-қонатын жолда орналсқан далалы
Бұл аталған қорықтар табиғи қалыпты сақталған көрікті жерлер саны
Үлкен рекреациялық маңыздылыққа ие-ұлттық табиғи парктер. Қазақстанда ең бірінші
«Алтынемел» -Қапшағай суқоймасының солтүстік жағлауында орналасқан. Парк құрамына Үлкен
Іле –Алатау ұлттық паркі-Іле Алатауы солтүстік баурайын қамтиды. Ұлттық
«Шарын» табиғи паркі Шарын өзені аңғарында орналасқан. Ол-өзінің фантастикалық
Қазақстандағы табиғат ескерткіштері өте көп. Олардың көпшілігі мемлекеттік маңыздылығы
«Гусиный перелет»- аумағы 2 га алып жатқан Павлодардың солтүстік-батысында
Шарын «Ясеновая роща» ескерткіші Алматы облысының шығысында 4855 га
Шынтүрген шыршалары –Іле Алатауы тауында бозгүл шатқалында орналасқан. Бұл
Маңғыстау үңгірлері мен Үстірт жотасы. Үстірттің Қазақстан бөлігінде әктасты-гипс
«Төрткүл» стол тәріздес қыраттар Евразиядағы материктік мұздану кезеңінде қалған.
Көкшетау қыраттары-керемет әдемі тұщы көлдер мен жоталар тобынан тұрады.
Қарақия –ТМД территориясындағы ең терең құрғақ сипат, теңіз деңгейінен
Баянауылдың экзотикалық жартастары Павлодар облысының оңтүстігінде граниттік массив түрінде
1.2 Туристік объект ретіндегі Қазақстанның көрікті жерлері
Қазақстанның қай аймағын алсаң да өзіндік артықшылығымен ерекшеленеді. Дүниенің
Алматыдан Балхаш көліне дейінгі аудан Жетісу немесе «жеті өзен
Алғашқы зерттеушілер бұл жерді Іле өзенінің бойында болғандықтан Іле
Іле –Алатауы Тянь-Шань тауының ең солтүстік қыраты. Бұл күшті
Іле –Алатауы көптеген шатқалдар мен урочищелерден тұрады, соның ішінде
Кіші Алматы мен Батарейка өзендерінің қосылған жерінде әлемдегі ірі
Туристердің көңілін келесі бір объект-Кіші Алматы аңғарында қаланы селден
Тұйықсудан солтүстікке қарай Шымбұлақ тау-шаңғы курорты орналасқан. Қаладан 25
Үлкен Алматы көлі. Үлкен Алматы өзені биік шатқалда орналасқан.
Үлкен Алматы көлі-сол көлдердің ірілерінің бірі. Жыл мерзіміне байланысты
Басқа бір Есік шатқалында Есік көлі (1760 м). 1963
Іле өзені – Жетісудағы ең ірі өзен. Оның ұзындығы
Қапшағайды теңіз деп атайды: оның ені – 22 км,
Үш объект – Ақтау таулы қыраттары - өткен жер
Кварциттан тұратын Үлкен және Кіші қалқан құмды таулары
Бүгінгі күні Алматы қаласы сыртына демалу сәнге айналды. Әсіресе
Шарын жарқабағы – экзотикалық көрікті жерлердің бірі. Рельефтің желден
Шарын-Шарын өзені бойымен солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа 154 км созылып жатыр.
Солтүстік Тянь-Шань тауындағы інжу-маржаны деп аталынатын –Көлсай көлдері. Жоғары
Бірінші көл 1818 м биіктікте 1 км созылған. Жолдар
Көп саяхатшыларға әлі таныс емес –Қайыңды көлі теңіз деңгейінен
Жетісуда 50 жуық жартас бетінде түсірілген көріністер ескерткіштері бар.
1950 ж аяғында Тамғалы қонысында көне сурет галереясын көрсететін
Көшпелі және отырықшы өркениеттің қосылған жерінде Сырдария даласында әлемнің
Түркістан (Ясы) қаласы Дешті-Қыпшақ аймағының түркі халықтары діни-саяси орталығы
Қожа Ахмет Яссауи мавзолейі – орта ғасырлық қайталанбас қолөнер
Бүгінгі күні Түркістанға -1500 жыл. Жай күндері 100-250 адамдарға
Халық нанымы бойынша, Түркістан жолында ең бірінші Қожа Ахмет
Көне Отырар қаласы (б.з.д 4 ,) – ірі сауда
Күшті Сауран бекінісі (10-18 ғ.ғ) ерекше су жабдықталуымен әйгілі.
Түркістаннан қашықта биіктеу далада көріпкел Домалақ-ана құрметіне Домалақ ана
Тараз қаласы – «Көпестер қаласына» 2000 жылдан астам. Қаланың
Көне жолдар қиылысында Шашадан (ташкент) Шымкентке қарай ірі, халық
Талас Алатауы бөктерінде тағы бір керемет бар. Көне нанымдарға
Жоғарыда аталған қалалар бастауы Қытайдан басталған Еуропаға дейінгі
Солтүстікте Батыс-сібір ойпатынан оңтүстікте Балхаш-Алакөл ойпатына дейін, шығыста Алтай,
Сарыарқа даласында әлемдегі ең үлкен көлдердің бірі- Балхаш (18
Орталық Қазақстанда кейбір археологиялық, этнографиялық орындар сақталған. Соның бірі-
Көптеген курорт, емдеу орындары, емдік батпақтар, минералды сулармен Көкшетау
Батыс Қазақстанда Каспий теңізі бассейнде Еуропа мен Азия қиылысады.
Қарақия ойпаты (-132 метр) Синаедағы Өлі теңізден кейінгі әлемдегі
Бұл өлке тариғи- архитектуралық ескерткіштер: Бекет- ата, Шақпақ-
II БӨЛІМ. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТУРИСТІК- ЭКСКУРСИЯЛЫҚ МАҚСАТТАРДЫҢ КӨРНЕКТІЛІК
2.1 Шығыс Қазақстан облысының туристік аймақ ретіндегі табиғаты
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстанның шығыс бөлігін түгел қамтиды. Бұл
Шығыс Қазақстан солтүстігінде Ресей Федерациясының Алтай өлкесімен, солтүстік-батысында Қазақстанның
Шығыс Қазақстан облысы батыстан (Сарыарқаның қиыр шығыс шетінен) шығысқа
Ертіс өзені облыстың территориясын оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай кесіп өтеді
Шығыс Қазақстан территориясы жер беті ағын суына бай, әсіресе
Ертіс өзені бойында республикамыздағы ең ірі –Бұқтырма бөгені, Өскемен
Климаты. Шығыс Қазақстано блысының материктің ортасында орналасқандығы, дүниежүзүлік мұхиттардан
Қысы суық әрі ұзақ, жазық өңірінде қар жамылғысы өте
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстандағы эконмикасы жан-жақты дамыған өңірлердің бірі.
Шығыс Қазақстан-еліміздегі және дүние жүзіндегі түсті металл өндірудің басты
Қазіргі Шығыс Қазақстан облысының экономикасында жақсы дамыған ауыр өнеркәсіп
Облыстағы орасан зор электр энергиясының басты тұтынушысы полиметалл өнеркәсібі.
Соғыстан кейінгі жылдары Өскемен өнеркәсіп торабының қалыптасуы Кенді Алтайда
Риддер және Зырян өнеркәсіп торабтары Кенді Алтайдың кішігірім өнеркәсіп
Машина жасау және жөндеу өнеркәсібі негізінен облыстың өз мұқтажын
Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібінің үлес салмағы Республиканың өзге
Шығыс Қазақстанның аграрлық, өнеркәсіптік кешенінде мал шаруашылығы жетекші роль
Облыстағы мал шаруашылығының негізгі саласы-етті-жүнді қой шаруашылығы. Ол Ертістің
Шығыс Қазақстанның егіншілігінде астық шаруашылығы басым. Негізгі егіншілік аудандар
Техникалық дақылдардың ішінде күнбағыс басты орын алады. Бұл дақылдың
Ауыл шаруашылық шикізатарын ұқсату негізінде ірі Семей өнеркәсіп торабы
Облыс халық шаруашылығы кешенінде жеңіл және тамақ өнеркәсіптерінің маңызы
Шығыс Қазақстан облысы Республикадағы электрэнергиясын өндірудегі аса маңызды облыстардың
Көлігі. Шығыс Қазақстан облысында темір жол, авто, су және
Территориясындағы темір жолдың ұзындығы 1200 км. Жүк айналымы жөнінен
Шығыс Қазақстан облысының шаруашылығы еліміздің басқа облыстармен тығыз байланысты.
Облыстағы аса маңызды өнеркәсіп орталықтарының бәрі дерлік орналасқан Кенді
Алтайдың биік таулы бөліктері мен Сарыарқаның Түркістан-Сібір темір жолынан
Революциядан кейінгі жылдары Шығыс Қазақстанда қала халқының үлес салмағы
Облыста 861 күндізгі жалпы білім беру мектептері (онда 297,2
2.2. Облыстың туристік-экскурсиялық ресурстары, оның инфрақұрылымы
Бүгiнгi таңда Шығыс Қазақстан облысында 38 фирма туристік қызмет
Бұл фирмалардың негiзгi бағыты туристердi шет елдерге жiберу. Азия
Шетел туристерiн қабылдаумен тек Өскемендегi Шығыс Қазақстан аңшылар және
Кесте-1. Шығыс Қазақстан облысы бойынша қызмет атқаратын туристік фирмалар
Фирма Мекен-жайы Бағыты
1. Агат-1 0021 (6), Ш.Д Сагнаева, Семей, Шәкәрім к-сі,
2. Азамат ЛТД 0364 (Б), Б.Н. Абдуллаев, Өскемен, Набережная
3.Альянс-тур 0027 (Б), К.Л. Симонов, Семей, Абай пр., 3
4. Алтай-Торпедо 0028 (Б), В.И. Трегубов, Өскемен, Ленин к-сі
5. Шығыс Қазақстан аңшылар және балықшылар бірлестігі 0312 (А),
6. Гармония 0187 (а), Т.А. Лукина, Семей, Ленин алаңы,
7. Гауhap 0322 (А), Г.К.Тамбетова, Семей,
Западная к-ci т. 450644 КХР.
8. Гион 0117(5), ЖХ.Жуманова, Семей,
К,абанбай батыр K-ci 26-офис
Т.622862 КХР, Туркия, Иран
емен,
9. Гиотур
0308 (Б) Л.Л.Андропова, Өскемен ҚХР, БАЭ
Новаторов K-ci 8, Т.646688
10. Гиоцинт В 0029(Б) Б.Ю. Жогина, Өскемен,
Набережная Иртыша 16. т.256053 БАЭ, Франция,
Туркия
11. Достық Трэвел 0071 (Б), К.К.Момбаева, Өскемен КХР
12. Жанар и Ко Пермитина к-ci 29, Т.666404
0022(А), Н.Ж.Сейтбаталов, Семей,
Ленин K-ci 16/46 КХР, Туркия, БАЭ
13. Интурист 0017(А), Г.А.Володина, Өскемен,
Горький K-ci 29, Т.264447 ҚХР, Германия,
14. Люфтсервис 0101(Б), А.Н.Ковапенко, Өскемен
Пролетарская 97, т. 645525 Германия,
15. Паспортист 0311 (Б), Р .Ж.Ниязова, Семей,
Қабанбай батыр 26, офис 232, Т.623066 ҚХР, Германия
16. Пилот ОООЗ(В) с.В.Коляко, Риддер, Гагарин
16 б, офис 36, т. 25397 Iшкi туризм
17. Русанова и Ко 0016(А), В.Н.Ясак, Өскемен,
Горький 68, Т.265700 ҚХР, Германия, Ресей
Семей,
18. Рустем и К 0361 (В) М.Ж.Бепаев, Семей,
Аймауытов 50, Т.665920 ҚХР, Түркия
19. Сапар 0031 (А), Д.Б.Копбаев, Семей, Абай к-ci,
20. Саяхат 0061 (Б), А.М.Хангельдина, ШЫFЫС
К,азак:стан облысы Манаши с., Бөгенбай батыр 4, т 22502
ҚХР
21. Семейтуриет 002 1(А), А.Е.Дадамбеков, Семей. Жамбыл 9,
22. Спутник 0051 (А), К,.К,.Мирашев, Семей, Ленин 26,
23. Старые друзья 0314(5), С.А.Дерновой, Семей
Байсейiтова 82а, т.446755 ҚХР, БАЭ Семей,
24. Танур 0077(Б), ,Н.Оспанова,СемеЙ,
К,абанбай батыр K-ci 26, Т.622339 Санкт-Петербург, ҚХР
25.Өскемен саяхат
және экскурсиялар
бюросы 0323(А), В.НЯеак, Горький 68, т .265700 Германия,
к:онак:
26.Шахмаметьева 036(Б), С.А.Шахмаметьева
Өскемен, Өскемен қонақ үйі, Германия, БАЭ, Франция, Корея, Түркия
уйi,
т.261773
27.Жекеменшiк
Кәсіпкер 0012(В), т.г .Нетунаева,
Мир 29,т.641830 Ішкі туризм 8скемен
28. Зкосистем 0018(А), А.М.Юрченко,
Әуезов 22, Т.250285 Германия, Автрия, Франция 8скемен,
Шығыс Қазақстан облысында туристік шаруашылықтың үш объектісі жұмыс істейді:
Туристік база
Туристік қонақ үй
Атты туристерге арналған приют.
«Алтай қойнауы» туристік базасы (1973 жылы құрылған). өскеменнен
9-14 күндік жаяу, сонымен қатар екінші категориялы жорықтар ұйымдастырады.
«Турист» қонақ үйі (1876 ж салынған) Өскеменде орналасқан. 259
Мынандай қызмет көрсетеді: киім жөндеу және үтіктеу, аяқ-киім жөндеу
«Өскемен-мәдени орталық»
«Тасты таулар тұсында»
«Кун мен су өлкесiнде»
«Алтай қысы»
«Алтай тайгасы»
«Марқакөл»
«Белуханың етегінде» «Бұқтырма су қоймасы» .
Семей қаласының қонақтарын «Турист» атты қонақ үй қабылдайды.
Бағдарламасында: Семей қаласының өткені мен бүгінімен танысу, көрме залдары
Шығыс Қазақстанның сарқылмас табиғат ендік байлығы химиялық құрамы әр
Рахман бұлағы
Теңiз деңгейiнен 1760 м. биiктiкте Алтай тауларының құрсауында, табиғаты
Рахман бұлақтарының суы химиялық тұрғыдан аз минералданған азоттыкремний емдiк
Радонды су Орталық жүйке жүйесiнiц, жүрек тамыр жүйесiнiц ic-әрекетiн
Рахман бұлағының өз тарихы бар. 200 жылдан астам уақыт
1834 ж. Ф.Геблер «рахман бұлағы» минералды су көздеріне толық
Жоғарғы комфортабельді 5 бір қабатты котедждер бар. Мұнда демалушылар
Курортта демалыстың активті түрлерін құмартушыларға арнайы катамаран, қайықпен жүзу,
Табиғатпен тілдесу және шипалы су шаршап шалдыққаныңызды ұмыттырып, денсаулығыңызды
Риддер санаторийі. Ленинагор қаласынан 25 км жерде, Үлбі өзенінің
Санаторий негізінен тыныс жолдары ауруларын, қан айналысы жүйесі ауруларын,
Қолайлы климаттық жағдай, қызмет көрсету сапасының жоғарлылығы, мәдени шаралардың
«Риддер» санаторийi 4 жастан 15-ке дейiнгi жастағы балалар мен
Өскемен. Өскемен – Шығыс Қазақстан облысының орталығы, Кендi Алтайдың
Республикадағы халқының саны, жер аумағы жөнінен үшінші орын алатын
Мәдениет сарайы, мәдениет үйі, Жамбыл атындағы драма театры, кинотеатрлар,
Риддер 68,9 мың тұрғыны бар. Шығыс Қазақстандағы кен өндіретін
Семейден солтүстікте орналасқан Ауыл стансасының маңындағы қарағай және демалыс
Абай мұражайы. Абай Құнанбаевтың әдеби-мемориалдық мұражайы Семей қаласында, кезінде
Семей мұражайы. Қазақстанның тарихи-өлкетану мұражайларының бірі. 1883 жылы саяси
Мұражай экспонаттары негiзiнен үш бөлiмнен тұpaды: табиғат, совет дәуiрiне
Шығыс Қазақстан табиғат жағдайлары бойынша алуан турлi, өйткенi оның
Рельефi негiзiнен таулы әрі өте тiлiмдеген. Ертістің оң жағы
Алтайдағы Қалба тауының сiлемiндегi облыс орталығы Өскемен маңында табиғаты
Шығыс Қазақстан гидрографиялық торы жиi. Көлемi 1 га-дан асатын
Ертic бойында ерте кезде өмір сүрген халықтардың iзi қалған.
Тарбағатайдағы Охей шатқалы өзгеше жаңалық енгiздi. Мұнан букiл Ертic
Ертіс өзенiнің оң жағасын түгел дерлiк Кендi және Оңтүстiк
Таулық өлкелердiң ең төмен белдеуiн таулық дала, одан жоғарырақ
Қатон-Қарағай орман шаруашылығы Алтай тауының терең қойнауына орналасқан. Ертіс
Шатқалдар мен өзен жағалаулары аққайың, қарағай, долана, шетен, некен-саяқ
Ал мәңгi мұз жатқан шыңның басында жартастар мен мұздар
Регион флора мен фаунаға ете бай. Жануарлар дуниесiнен әcipece
Шығыс Қазақстан облысында тeміp жол, авто, су және әye,
Автотуризмдi дамытудағы ыңғайлы тас жол облыстың Өскемен, сияқты ipi
Облыспен Қазақстан қалалары, ТМД қалаларымен әye жолы арқылы байланысқан.
Табиғат әуесқойларын Ертic жолға, сапарға шақырады. Ертic өңірінің жері
Демалысты «Алтай шығанағы» атты туристiк лагерьде жақсы өткiзуге болады.
Осы қысқаша шолудың өзінен-ақ нағыз табиғат әуесқойлы алдынан Алтайдың
Зайсан көлiнiң маңында ежелгi аңдардың мұнан 50 млн. жыл
Зайсан ойпатының бiр тамаша жерi - Зайсанның жағасындағы Чекельместің
Ертіс Қазақстандағы ең ipi өзен. Өзен бойының бай табиғаты
Бұқтырма - Ертістің оң жақ саласы. Оңтүстiк Алтайдың мұздықтары
Ертіске келіп құятын тау өзендері туристерді шыдамдылықтың, қайсарлықтың, тапқырлықтың
Epтicкe келiп құятын басқа езендердiң суы тапшы болады. Кектемде
Epтicтeгi алғашқы су электр станциясы бұл өңірдің бүкiл eмipiн
Сонымен, Ертic еңiрi - алуан түрлi ғажап өлке, табиғат
Шығыс Қазақстан облысында аңшылар мен балықшыларды қызықтыратын жерлер көп.
Шыңғыстаудың батысында Шаған езенiнiң жағасындағы Қоңыр Әулие үңгірі-қазақ даласында
Сонымен, Шығыс Қазақстанда тау, су, үңгір туризм түрлерiн дамытуға
Қазақтың асқан ағартушы ақыны Абай Құнанбаев өткен ғасырдың ортасында
Ұлы ақын Семейде оқыды, соңынан мезгiл-мезгiл осында тұpды. Жалпы,
Рахман бұлағы. Рахманов бұлақтары-Шығыс Қазақстан облысының Қатон-Қарағай ауданындағы шипалы,
Булақтың негiзгi емдеу факторы – көмip қышқылды, радонды су.
Бұл судың көзiн аңшы Рахманов 1763 ж. ашқан және
Барлықарасан - Семей облысының Мақаншы ауданындағы минералды су булақтары
Марқакөл- Шығыс қазақстанның Алтай таулы аймағының алабындағы ірі ағымды
Марқакөл Азия континентiнiң түкпiрiнде, бiрнеше климаттьық белдеулердiң: Батыс Сiбiрдiң
Ертіс- Қазақстан картасында солтүстiк-шығыстағы Шығыс Қазақстан, Семей, Павлодар еңiрлерiмен
Бастауын сонау Моңғол Алтайының батыс сілемдерінен алатын, Қара Ертіс
Өзеннiң бойын алып жатқан мол алқапты ерте заманнан берi
Ертіс өңiрi – Қазақстанның осы аймағының табиғи мол байлығы
Eртic өзенi облыстың негiзгi туристiк-рекреациялық ресурстарының бiрi. Өзен суының
Рахманов су көзiнен 10-15 км. жерде. Ақберелi өзенiнiң бойында
Алтайдағы Қалба тауының сiлемiндегi облыс орталығы Өскемен маңында табиғаты
Арасан көлi - Таулы Алтайдағы туристiк маңызы бар әceм
Облыстың Қатон-Қарағай ауданындағы Берелдi ауылынан солтустiкте 20 км. жерде,
2.3 Игерілген туристік-экускурсиялық нысандар және оның құндылығы
Алтай таvлары. Алтай биiк шыңдарын мәңгі қар басқан биік
Алтай туризм рекреациялық әрекеттері үшін өте көрікті тау. Биік
Қарағайлы белдеулер жапырақты балқарағай мен майқарағай алқабы басталды. Жоғары
Алтайдың ең басты байлығы жер қойнауының кені. Алтайда түсті
Шынында да Алтай топырағы басқа кен байлықтармен бірге алтынға
Маркакөл қорығы. Шығыс Қазақстанның алтын алқасының бірі - Марқакөл
Марқакөл - Алтайдың Күршiм мен Азу жоталарының аралығындағы терең
1947 жылы жасыл желек жамылған орман алқабын қорғайтын орман
Бұл қорықтың негiзгi мақсаты - маңайда сирек кездесетiн бағалы
Көл жағасынан тaуғa көтерiлген сайын дала, орманды-дала, субальпi және
Қорықтың көлемi 71359 га. жердi алып жатыр. Оның 3756
Сұлулығына көз тоймайтын Марқакөл жағасында қорықтың орталығы бой керсетш,
Алтай ботаникалық бағы. Алтай ботаникалық бағы Риддердiң
Бүкiл Алтай өңiрiнде қар төмен жақын жататын осы ботаника
Шығыс Қазақстанда ерекше қорғауды қажет ететін құрып бара жатқан
Құлжа зоологиялық заказнигі (46 мың га.). кенді Алтай тауларының
Атлет ботаникалық заказнигi (Үржар ауд., 112 га.). Тарбағатай тауының
Аягөз зоологиялық заказнигi (Аягөз ауданы, 26 мьщ га.). Тарбағатай
Қаратал құмдары (Күршiм ауданы, 1,3 мың га.). Бұқтырма су
Төменгі Тұрғысын ботаникалық заказнигi (Зырян ауданы, 2,2 мьщ га.).
Оңтустiк Алтайдың Күршiм жотасының таулы орман беткейлерiн алады. Жалпақ
Солдатская щель (Үржар ауданы, 156 га.). Тарбағатай жотасының тауалды
Үржар (Үржар ауданы 120 г.). Заказник Тарбағатай тауының оңтустiк
Тарбағатай заказнигi (24 мың га.). 1968 жылы ұйымдастырылған. Заказниктi
Асубұлақ геологиялық-минералды заказнигi Ұлан ауданында 400 га. жерді алып
Осындай ғажайып табиғи заказник геологтарды, геоморфологтарды, табиғат әуесқойларын т.б.
Перспективалы заказниктер:
Дұбығалы
Қойынды
Песчанка
Зайсан
Теректі (ботаникалық)
Қалжыр
Күршім (зоологиялық) заказниктері
Табиғат ескерткіштері. «Гусиный перелет» - Павлодардың солтүстік-батысындағы ауданы 2
«Киии-Кириш» - табиғаттың уникальды палеонтологиялық ескерткіші. Солтүстік-шығыс Зайсан өңiрiнде,
Киин-Кириш палеоген қалдьщтарының әртүрлiлiгi жағынан Европа мен Азияда оған
Ашутас разрезi- Марқакөл ауданында Қара Ертістің: сол жағасында Боран
Қозы-Көрпеш-Баян сұлу кешені. Қозы-Көрпеш-Баян cұлy күмбезi Аягөздiң оң жақ
Аягөздегi бұл кешен мен оның iшiнде тұpғaн мүcін тастар
Fасырлар бойы жарқын түрде жырланып келе жатқан Қозы-Көрпеш-Баян cұлy
Енлiк-Кебек мазары. Еңлiк-Кебек ескерткiшi - махаббат мұнapacы. Феодал-билердiң Keciмi
Ескерткiш төрткiл алаңның ортасынан 4 қабырғалы күмбез-тұғыр соғылып, оның
Алтай тауалды зонасы. Бұған қиыр Ресеймен шекаралас қиыр солтүстік-шығыстан
Eртic еңiрi зонасы. Көкпектi, Ұлан, Бородулиха, Семей қаласына қарасты
Зонаның басты ерекшелiгi территориядағы Батыс Сiбiр мен Қазақстан жерiндегi
Саvыр-Тарбағатай зонасы. Зайсан, Тарбағатай, Үржар аудандарын қамтиды. Оңтустiгiнде Алакөл.
Жазық дала зонасы. Облыстың шығысындағы Жарма, Абай, Аягөз аудандарын
Кесте-2.Шығыс Қазақстан облысының туристік маршруттары
Жорықтың аты түрі ұзақтығы мерзімі
«Алтай тайгасы»
(«Алтай к;ойнауы» турбазасы) жаяу 15 23.06-09.09
«Марқакөл»
(«Алтай к;ойнауы» турбазасы) жаяу 20 04.07-23.07
«Күн мен су өлкесiнде»
(«Алтай к;ойнауы» турбазасы) Жаяу, 2 адам 10 01.07-12.09
«Бұқтырма су қоймасы»
(«Алтай қойнауы» турбазасы) су 15 01.07-16.08
«Алтайдың тайгалық жолдарымен»
(«Турист» қонақ үйі, Өскемен) ат 15
«Туған өлке»
(«Турист» қонақ үйі, Өскемен) Мектеп оқушыларына арналған 5 01.01-10.11
«Ертістің өткені мен қазіргісі»
(«Турист» қонақ үйі, Өскемен) Жаяу, 2 адам 5 01.06-29.08
«Өскемен-Шығыс Қазақстан облысының мәдени орталығы» («Турист» қонақ үйі, Өскемен)
2 01.01.-30.12
«Алтай»
(«Алтай қойнауы» турбазасы) Жаяу 2 адам 10 05.07-15.08
«Туған Ертіс өңірі» («Турист» қонақ үйі, Семей) Жаяу,
«Күшуақ көлі» («Турист» қонақ үйі, Өскемен) Авто (меншік)
«Ертіс жағасындағы қала» («Турист» қонақ үйі, Өскемен) Мектеп оқушыларына
«Семей»
(«Турист» қонақ үйі, Өскемен)
3 11.01-29.12
«Семей-мәдени орталық»
(«Турист» қонақ үйі, Өскемен)
2 11.01-30.12
«Жасыл орман»
(«Турист» қонақ үйі, Өскемен)
5 01.08-20.08
«Семей-Алакөл»
(«Турист» қонақ үйі, «Алакөл» турбазасы)
7 15.06-16.08
«Белуханың етегінде»
(«Алтай қойнауы» турбазасы) жаяу 20
Шығыс Қазақстан регионы бойынша туристік маршруттар.
1. Маршрут «Белуханың етегінде». 20 күндік, мерзімі: шілде-тамыз айлары.
Маршрут бағдарламасы: оқу-әдістемелік жаттығулар, 10 күндік 2-ші категориялы жорық.
Белуха - ТМД елдерi арасында биiктiгi жөнiнен 5-шi орында.
Алдымен турбазада З күндiк жаттығулар өткiзгеннен кейiн, туристер 14
Берелi селосынан туристер жалғыз аяқ жолмен таудағы Язово көлiне
Қара Берелi өзенiнен жалғыз аяқ жолмен туристер «Алтайлық Мацеста»
санаторий құрылған.
Таудың таза ауасы, күн, орман, ыстық бұлақтар - жақсы
«Рахман бұлағы» курортында болып туристер Берелi селосына қайтып автобуспен
2. Маршрут «Марқакөл көлі». 20 күндік, мерзімі: шілде айы.
«Алтай қойнауы» турбазасында акклиматизацияланып, оқу-әдістемелік жаттығулар жүргізгеннен кейін туристер
Турбазада 3 күн жаттығып, демалушылар автобуспен Шыңғыстай селосына дейін
Марқакөл - Алтай тауларының терең қойнауында орналасқан. Көлдiң көк
Көл жағасында өткiзген 2 күн iшiнде туристер қоршаған ортамеи
Қайтар жолда туристер Күршiм және Сарымсақты жотасын кесiп өтiп,
4. Маршрут «Алтайдың тайгалық жолдарымен». Туризм Tүpi - атты,
Ертiстiң оң жақ жағасын сыңсыған тайга алып жатады. Қазақстандағы
Шоқ-шоқ шетен, мойыл, бүрген, шие, қapaқaт, жидек, арша т.б.
Маржандай төгiлген, моншақтай тiзiлген алуан турлi гүлдер осында өседi.
5. Маршрут «Бұқтырма су қоймасы». Су туризмі, ұзындығы 100
Трасса: «Алтай қойнауы» турбазасы - Прибрежный поселкесi - Дородица
Epтicкe құятын бiрнеше өзендердiң ең үлкенi - Бұқтырма. Бұқтырма
2. «Ертіс бойындағы қала» (мектеп оқушыларына арналған), 10 күндiк.
3. «Семей - Шар - Георгиевка – Аягөз -
Ұзындығы 1542 км, ұзақтығы 10 күн, мерзімі: шілде.
Автотуристерге Алакөл көлiнiң жағалауында арнайы демалыс ұйымдастыру көзделген.
Алакөл - ipi тұзды көл, таза ауасымен, ыстық күндерiнiң
«Күншуақ көлі» автокемпингi Алакөлдiң шығыс жағалауында, Жарбұлақ селосынан 3
4. «Семей - Озерки селосы - Талица селосы -Семей».
Ұзындығы 45 км., ұзақтығы 10 кун, жаяу жорық. Маршрут
5. Маршрут «Абай елiнде».
Семей қ. - Жаламанка п. - Балтатарақ с, -
М.Әуезовтың «Абай жолы» романын оқи отырып, Абайдың туып өскен
Абай елiне саяхат жасап туристер осынау дара тұлғаның өмірімен
Абайдың атымен аталған жерлер көп - қазақ драма театры,
Әрі қарай маршрут Семейден оңтүстікке қарай Шыңғыстау етегіндегі Балтатарақ
Келесі аялдама 22 км жердегі Ералы қыстауы. Бұл жерден
Келесі нүкте ауданына қарасты Қарауыл селосы (90 км). Бұл
Абайдың бұдан былайғы өмірі түгелдей дерлік осында өтеді. Үй
Маршруттың аяқ кезіңін 2 түрлі бағытта жалғастыруға болады:
Батыс бағытта –Қайнар (130 км) арқылы атақты «Қоянды» жәрмеңкесі
Шығыс бағытта –Жарма темір жол станциясы (130 км) арқылы
III БӨЛІМ. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТУРИСТІК МАҚСАТЫНДА КӨРНЕКІЛІК ЖЕРЛЕРІН ДАМЫТУ
3.1. Табиғи және жасанды көрнектілікті жерлердегі туризмді дамыту
Берілген Агенттіктер Қазақстан Республикасының туристік статистикас бойынша 2003 жылы
2003 жылы туризм ісімен айналысатын жергілікті атқару ұйымының және
Кесте-3. Қазақстан Республикасындағы шығу туризм бойынша туристер ағымы
№ Елдер Соны соны көрсеткіші %
1
2
3
4 Турция
Китай
Германия
БАЭ 16952
16778
9360
2991 25.6
58.2
70
4.9
Туризм-экономикалық қызметінің басым түріне келіп қосылады. Мұның мәнісі
Туризым саласын өркендету-бүгінгі күн талабы. Елімізге келуші туристер оларға
Алматы қаласы быйылғы жылы туризімді кластер жүйемен дамыту
бойынша жоба жасалып, ұсыныстар әзірлеуде және бұл жоба еліміздің
Алматы маңында да көптеген көрікті жерлер ешқандай жасансыз табиғи
Бүгінгі күні туристік ұйымдарда 29 жоба жасалған, соның 7
Олардың ішінде жасанды көрікті жерлерді дамыту мақсатында Белуха тау
5 мерзімге қаржы бөлінген. Ал қалғандарына әлі инвестиция тартылған
Биылғы жылғы ішкі туризмды дамыту үшін көп жұмыстар жасалады
Қостанай облыстары. Қостанай облысында көп көлдер бар. Бұл спорттық,
Болашақта «Байқоныр» да туристер үшін таңсыз болмайды. «Туран Азия»
2004 жылы туристік ұйымдар, қонақ үй объектілері, ұлттық табиғи
2005 жылы Қазақстан туризмі дамуына 39 миллион теңгеге
Ұзақ мерзімді жоспарда Қазақстан жыл сайын жылына 5-6 миллион
долларда астам түсіреді екен. Енді іс - отандақ туристік
Өткен жылы Қазақстан мен Ресей президенті «Байқоңыр- туризм үшін
Байқоңыр- ерекше халықаралық ғарыш аймағы. Осы жерде туризм
3.2 Шығыс Қазақстан облысының туризм қызметін белсендіру жолдары
Күнтізбе жоспарына сәйкес 2005 жылдағы ШҚ өнеркәсібі және кәсіпкерлік
5 халықаралық жәрмеңкелер: Берлин «IIB - 2005», Новосибирскте «Түрксіб-2005»,
Астана қаласында «Индустриалды-инновациялық Қазақстан» жәрмеңкесінде;
2 фестивальда : Шығыс Қазақстан облысы Қатон-Қарағай ауданында-4-ші халықаралық
Осы фестивальда 3 конкурс бойынша: «Қазақстандағы туризм тур ең
Өскемен қаласы «Экосистем» ЖШС туристік фирмасы (директор Юрченков Е.М),
Семей қаласы, «Тогос-Интурсервис» ЖШС тур-фирмасына да ынталандыру сыйлығымен «Ұлы
«Ең жақсы жарнамалық проспект» конкурсында «Евразия орталығы-Семейге қош келдіңіз»
Екінші облыстық «Туристік Шығыс» тур көрмесі Өскемен қаласында;
Екінші республикалық семинар-жиылысқа қатысу Астана қаласында;
Қатон-Қарағай ауданында экологиялық-туристік слет жүргізді;
Бұқтырма су қоймасы демалыс базасында жарнамалық тур жасау;
Туризм дамуы кластерлік жүйесін дайындау бойынша туроператорлар, конференциясын өткізу;
Туризмді дамыту бөлімі жыл бойына:
Жәрмеңке шеңберінде аймақтың туристік мүмкіндіктері презентация өтті. Барлық көрмелерде
Туристік даму бойынша республикалық семинар-жиылыстарда статистка, лицензиялау, спорттық туризм
2005 ж 15 желтоқсанда облыстарда 48 турфирмалар тіркелген, оның
2005 ж облыстың турфирмалармен 22731 турист қызмет алған, оның
ШҚО келетін туристер көбінен: Ресей, Германия, Қытай, Франция елдері.
Кіру туризмі жоғарлауда ШҚО туристік саласын дамыту 2006-2008 жылдар
2005 жылға ШҚО-ның кәсіпкерлік және өнеркәсіп департаментімен 18 генералды
Қорытынды
Қорыта келе, Шығыс Қазақстан облысында туризмнің барлық түрлері мен
Облыс табиғатының сұлулығымен, әсемдігімен, алуан-түрлілігімен, қайталанбас көріністерімен туристерді мол
Бірінші және екінші бөлімдерде қамтылған физика-географиялық және туристік рекреациялық
Демалыс ауданын таңдауда табиғат жағдайлары үлкен роль атқарады: ландшафт,
Кез-келген облыстың орналасуы маңызды роль атқарады, яғни климаты, таулы
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Н.Назарбаев. Қазқақтан -2030. Ел президентінің Қазақстан
халқына жолдауы. Алматы «Білім» , 1997 ж.
Абдраимов А. История Казахстана. Астана 1999 ж.
Аблайханова Г., Хабрахманов Р. Экотуризм в РК Экология и
устойчивое развитие.
А.К. Резников, В.А. Кораблев. По Казахстану-маршрутами подвигов.
Алма- Ата, «Казахстан», 1988 г.
Ә. Жумадилова , А .Бекенов, Х. Қыдырбаев. Қазақстан Қорықтары.
Алматы «Қайнар», 1980 ж.
Б.Кузьменко. Ертіс өңірі. Алматы «Қайнарә», 1984 ж.
В.А. Филипов. Заповедные сокровища природы Алтая. Алматы
«Наука»
В.Ф. Михайлов. Марқакөл. Алматы «Қайнар», 1984 ж
Гущик В Семипалатинск , прошлое и настоящее. Заман- Казахстан
1998- 16 октября.
«Дидар». Шығыс Қазақстан облысық гүазеті, 1999 ж. №3,17
Ердаулетов. С.Р., Мусин К., Шабильников С. Финансы Казахстана,
1997 ж
Ердаулетов С.Р. Казахстан туристский. Алма –Ата, «Қайнар» 1989
Ердаулетов. С.Р. Достопримечательности места Казахстана. Алматы,
1988г
Ердаулетов. С. Р. Основа туризма Казахстана.
Казахстан –стратегия переходя к рынку. Учебное пособие. Алматы,
1991 ж.
Козбаев. Алтай казахстана, 1986 г.
Қазақстанның көрікті жерлері. Қазақ мемлекет баспасы. Алматы,
1959 ж.
М. Өтмемағанбетов. Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы,
1996 ж.
По Средней Азии и Казахстану (путеводитель). Москва « Мысль»,
1973 г.
РК энциклопедический словарь. Алматы. «Главная энциклопедия»,
«Қазақ энциклопедиясы», 2004 ж.
Рекомендуемые маршруты по ВКО отрядами высокогорной
экспедиции.1959 ж.
22. «Рудный Алтай». Восточно-Казахстанская областная газета, 1999
г. № 4142.
Саипов А.А. Практика и теория туризма Казахстана. Монаграфия- Рик,
1999 ж.
Семейдің «Алтын жобасы». Алматы «Қайнар», «Саржайлау» ШҚ,
1995 ж.
Хайруллин Г. Т., Бесенбаева А.А. Саипова А.А., Республиканский
кабинет Каз. Академии им. Алтынсарина. Алматы, 2001 ж.
Шығыс Қазақстан. Деловой мир Казахстана, 2003 ж.
1998 жыл басындағы Қазақстан республикасының облыстары, қалалары,
аудандары, аудан орталықтары мен поселкелерінің халық саны.
Қазақстан Республикасыныңұлттық статистика агенттігі. Алматы,
1998 ж.
Интернет материалдары.
61