Суғару құбыры


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ МАҚТААРАЛ АУДАНЫНЫҢ ТАБИҒИ-КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Ауа-райының жағдайы
1.2 Топырақ және геоморфологиялық жағдайы
1.3 Гидрогелогиялық және геологиялық жағдайлары
1.4 Мақтаарал ауданының ландшафттық жүйесінің экологиялық өнімділігін бағалау
1.5 Мақтаарал ауданының сушаруашылық жүйесі
2 АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ДАҚЫЛДАРЫН ТАМШЫЛАТЫП СУҒАРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1 Егістік танаптың орналасу жағдайы
2.2 Тамшылатып суғару жүйесіндегі ауыспалы егістіктің құрамы
3.3 Тамшылатып суғарудағы суды тұтыну мөлшерін есептеу әдістемесі
3.4 Берілген ауданға қажеті су шамасын және суғару құбырының
3.5 Суғармалы егістік жерлерді суғару танаптарына немесе аймаққа бөлу
3.6 Суды тұтыну мөлшерін нақтылау және суғару желісін құру
4 ТАМШЫЛАТЫП СУҒАРУ ЖҮЙЕСІН ЖОБАЛАУ
4.1 Жүйенің негізгі құрамы
4.2 Тамшылатып суғару жүйесін жобалау
4.3 Бас құбырларды есептеу
4.4 Тамшылатып суғару жүйесін жинақтау
ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қазақстан жағдайында, оның орнықты дамуына және халқын азық-түлікпен қамтамасыз
Бірақ-та соңғы жылдары облыстың суғармалы жерлерінде су тапшы-лығымен топырақ
Оңтүстік Қазақстан облысы жағдайында суғармалы жерлердің өнімділігінің төме-деуі, су
Себебі Оңтүстік Қазақстан облысының суғармалы жерлері әр түрлі табиғи-климат-тық
Оңтүстік Қазақстан облысының суғармалы жерлерінде орын алған агроэкологиялық жағдайларды
1 ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ МАҚТААРАЛ АУДАНЫНЫҢ ТАБИҒИ-КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Ауа-райының жағдайы
Суғармалы егістік жер Қазақстанның оңтүстік құрғақ ыстық агро-климаттық ауданында
Орташа тәуліктік ауа жылуының 10оС жоғарғы шамасының жиынтығы 3600-3900
Кесте 1- Жетысай метеобекетінің мәліметі бойынша ауа-райының негізгі
Айлар Ауаның жылу-лығы, оС Желдің жылдам-дығы,
м/с Жауын-шашын мөлшері,мм Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы,
% Буланғыштық,
мм
I -3.3 2.8 26.3 77 25
II -1.8 2.2 25.9 79 24
III 2.8 2.1 40.9 71 35
IV 11.1 2.3 53.6 68 72
V 16.0 1.9 41.6 64 189
VI 22.6 2.1 35.7 52 268
VII 25.4 1.5 10.6 40 350
VIII 22.9 1.5 3.6 41 330
IX 16.5 2.0 5.5 45 231
X 10.1 1.4 21.5 62 107
XI 4.5 1.9 36.1 76 40
XII -1.2 2.0 47.0 82 21
Жылдық 10.5 2.0 347.3 63 1692
Өсімдіктің өсіп өну кезінде орташа есеппен 45-50 мм
Жалпы 0 оС-н жоғарғы температура 5 мартта, +5 оС-н
Қысқы мерзімде қар аз жауады. Кей жылдары қар жауса,
Топырақ және геоморфологиялық жағдайы
Шаруашылық орналасқан жердің топырағы әр түрлі болып келген. Осы
Суғармалы егістік жердің топырақының механикалық құрамының әртүрлігіне байланысты, олар
Топырақтың құрамындағы қарашірік салыстырмалы түрде қарағанда жоғары (2.53-1.23 пайыз),
Бұл жерлер сапасы жағынан жоғары және орташа, ауылшаруашылық дақылдарын
Екінші топқа жататын топырақтар суғармалы егістік жердің шағын ауданын
Бұл топырақтың құрамындағы қарашірік салыстырмалы түрде қарағанда 2.53-1.23 пайыз
Топырақтың суды өткізу қәбілеті төмен, олардың топқа бөліну жағдайы
Гидрогелогиялық және геологиялық жағдайлары
Шаруашылықтың аймағы тау бөктерінде жазық далаға жатады. Қазақстанның геоморфологиялық
Судың сапасы жақсы.
1.4 Мақтаарал ауданының ландшафттық жүйесінің экологиялық өнімділігін бағалау
Ауылшаруашылық дақылдарды өсіру кезінде ландшафттардың өнім-ділігін анықтаушы негізгі факторлардың
Табиғи жүйеде топырақ және өсімдік жамылғысы белгілі бір табиғи
Табиғи қорды тиімді пайдалануға және ауылшаруашылық өндіріс жүйесін тиімді
Айлық буланудың шамасын метеорологиялық мәліметтердің негізінде Н.Н.Ивановтың өрнегі арқылы
,
мұнда - ауаның орташа айлық температурасы, оС;
Дүние жүзінің көптеген елдеріндегідей Қазақстан Республикасының көптеген метеорологиялық бекеттерінде
Соңғы жиырмасыншы жылдың ішінде Ресей және Қазақстан Республикасының ғалымдары
Күн сәулесінің фотосинтетикалық белсенді радиациясы ( )
- жоғары дәрежеде ылғалданған аудандарда (В.С.Мезенцев және басқалар, 1966):
;
- Орал тауының аймағына (Г.В.Белененко, 1969):
;
- Беларусь мемлекетінің аймағында (М.Г.Голченко, 1971):
;
- Рессей және Орта Азияның құрғақшылық аймақтарында (Ю.Н.Никольский,
;
- Батыс Сібірдің оңтүстік-шығыс аймақтарында (В.В.Дорощенко, 1971):
.
Күн сәулесінің фотосинтетикалық белсенді радиациясы ( )
- Егеменді елдер одағының метеорологиялық бекеттері үшін (Б.М. Братченко,
,
мұнда - мамыр және тамыз
- Орта Сібір аймағына (В.М.Левшунов, 1971):
.
XX ғасырдың соңғы кездерінде, бұрынғы ССРО-ның агроөндірістік бөлімінде, ауылшаруашылық
Сондықтан, метеорологиялық бекеттердің ақпараттық мәліметтерін пайдаланып, күн сәулесінің
Табиғи жүйенің энергетикалық сипаттамсы мына көрсеткіштер арқылы берілген: климаттық
Кесте 10 - Мақтаарал ауданы аймағының ландшафттық жүйесін
№ Көрсеткіштер Сандық мәні
1 Абсолюттік орналасу биік-тігі, м 642
2 Биологиялық белсенді ауа жылулығының жиынтығы ( оС)
3400
3 Ауадағы жетіспейтін ылғалдың жиынтығы ( , мб)
4 Радиациялық теңдестіктің мөлшері ( , кДж/см2) 170.9
5 Жылдық жауын-шашын мөлшері ( , мм) 287
6 Жылдың суық кезіндегі жауын-шашын мөлшері ( ,
7 Жылдық орташа ауа жылулығы ( ); 9.0
8 Булану мөлшері ( , мм) 1020
9 Жердің беткі ауа қабатындағы турбуленттік айналым (
111.5
10 Ылғалдың булану мөлшері ( ; мм) 38.2
11 климаттың континентальдығы ( ):
, 31.4
12 Қардың қалыңдығы ( , см) 22.2
13 Топырақтың қату тереңдігі ( , см) 60.0
Табиғи жүйенің агроклиматтық қорларын бағалау үшін мына көрсет-кіштер пайдаланылды:
Агроклиматтық көрсеткіштерді пайдалана отырып анықталған Оңтүстік Қазақстан облысы
Кесте 4 - Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал
№ Көрсеткіштер Сандық мәні
1 Құрғақшылық белгісі - 5.00
2 Ылғалдану коэффициенті - 0.20
3 Гидротермикалық коэффициент - 0.59
4 0.68
5 Ылғалдану бағасы - 0.47
6 Жылу-ылғал алмасуының энергетикалық коэффициенті -
7 Ылғалдану көрсеткіші [29]: ; 0.15
Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының аймағының табиғи ылғалдану
Сонымен, 4 кестедегі Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал
Қазіргі кезде көптеген елдерде табиғи жүйенің ландшафттарының эколо-гиялық өнімділігін
Топырақтың табиғи-экологиялық өнімділігін бағалау үшін, ландшафттық жүйенің бөлшектерінің жеке
1. Өсімдіктің биологиялық өнімділігі:
,
мұнда - ауылшаруашылық
2. Топырақтың дамуына шығын болатын қуаттың шамасы:
,
мұнда
3. Ылғал және қуат арасындағы тепе-теңдіктің келтірілген шамасы:
,
,
мұнда - жер бетінен
4. Климаттың ыңғайлылық көрсеткіші:
,
мұнда: – ауа жылулығының орташа жылдық шамасы,
5. Интегралдық көрсеткіш және топырақ белгісі:
,
мұнда - гуматтық қарашірік, т/га;
Жоғарыда көрсетілген табиғи жүйенің экологиялық өнімдігін анықтауға арналған интегралдық
Кесте 5 - Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының
№ Көрсеткіштер Сандық мәні
1 Топырақтың биологиялық өнімділігі ( ) 0.0080
2 Топырақтың дамуына шығын болатын күн сәулесінің қуаты қатынастық
3 Топырақтың белгісі ( ) 7.40
4 Ауа-райының ыңғайлылық көрсеткіші ( ) 1.59
5 Жер асты суы және топырақ қабатындағы ылғал
6 Ылғалдану тиімділігінің көрсеткіші ( ) 97.2
Сондықтан, табиғи жағдайда Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ландшафттар
1.5 Мақтаарал ауданының сушаруашылық жүйесі
Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының сушаруашылық жүйесі Сырдарья өзенінің
Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының сушаруашылық жүйесі техникалық пайдалану
Кесте 6 - Мақтаарал ауданының сушаруашылық жүйесі
Жүйенің атты Жүйені пайдалану сипаттамасы Су алу көзі
шығын, м3/с ұзын-дығы, м ТПК ауданы, га
1 2 3 4 5 6
КС-4 0.30
3300
Солтүстік су тастау жүйесі 5.0
34100
Шығыс коллектор желісі 5.0
44400
Токсанбай коллекторы
2100
6- кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
Су тастау жүйесі 2.5
4800
Кызылқұм коллекторы 4.17
12400
К-34 11.9 18.5 0.70 7721
К-30 20.0 20.0 0.80 12980
МХК К-28 11.95 18.1 0.80 9977
РК К-26 6.0 13.74 0.80 6226
РК К-18 12.5 26.0 0.80 11377
МК «Достық» 260.0 117.0 0.80 1000
Р-15 3.5 6.03 0.80 1500
Сурет 1- Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының сушаруашылық жүйесі
Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының аймағына көптеген кәріз
2 АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ДАҚЫЛДАРЫН ТАМШЫЛАТЫП СУҒАРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Агрономия, мысалға математика секілді нақты ғылым емес. Бірақта, оған
Топырақ, су қоры және дақылдардың түрлері туралы маркетингтік зерттеу
- ауыспалы егістіктің құрамындағы ауылшаруашылық дақылдарының құрамын таңдау:
- суды тұтынуды алдын ала есептеу;
- өсімдіктің орналасу желісіне сай танаптарға суғару түтіктердің санын
- суғару танаптарын бөліктерге бөлу ( қатардың ұзындығы,
- сүзу бекетін таңдау (танаптарға берілетін су мөлшері,
- тарату және бас құбырларының түрлерін таңдау.
2.1 Егістік танаптың орналасу жағдайы
Тамшылатып суғару жүйесі Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының «Мақта»
Сурет 10 - Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының «Мақта»
Сурет 3- Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының «Мақта» агробірлестігінің
Тамшылатып суғару жүйесі Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының
Сурет 4- Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының «Мақта» агробірлестігінің
Сонымен, Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының «Мақта» агробірлестігінің егістік
2.2 Тамшылатып суғару жүйесіндегі ауыспалы егістіктің құрамы
Бір түрлі ауылшаруашылық дақылдарын бір егістік танапқа ұзақ мерзімде
Сондықтан ауылшаруашылық дақылдарын өсіргенде, олардың егістік танаптарын барлық уақытта
- топырақ қабатында шоғырланған зиянды және ауру тудыратын
- топырақ қабатындағы қоректі заттарды өсімдіктің тиімді пайдалануына
- органикалық және минекралдық тыңайтқыштарды тиімді пайдалануға мүмкіншілік
- әртүрлі өсімдіктің тамыры тән бөлетін зиянды
Жалпы ауышаруашылық егістік жүйесінде ауыспалы егістік желісін пайдалану,
Кесте 7 - Ауылшаруашылық дақылдарының суғару түрлері
Дақылдар Суғару түрлері
тамшылатып жаңбырлатып мөлтек жаңбырлатып
1 2 3 4
Бақша х
Бұрышақ х
Дәнді
х
Көк өніс х х
Бақ х х х
Қарбыз х
Жүзім х
х
Горох х
Қарақұмық
Алмаұрт х
х
Қауын х
Орамжапырақ х
Картоп х х
Зығыр
х
Пияз х х
Сәбіз х х
Сұлы
х
Қияр х
Бұрыш х
Күнбағар х х
7- кестенің жалғасы
1 2 3 4
Қызанақ х
Бидай
х
Рапс
Х
Қант қызылшасы х х
Өрік х
х
Томаты х
Асқабақ х
Алма х
х
Арпа
х
Мақта х
Сондықтан, тамшылатып суғару жүйесін жобалау алдында, алдымен егістік жүйеге
Тамшылатып суғару жүйесін жобалауды қарастырып отырған Оңтүстік Қазақстан облысы
Мақтаны өсіру кезінде жалпы қабылданған өсімдіктің қартар аралығы 75-100
Сурет 5 – Тамшылатып суғару кезіндегі егістік танаптардағы мақтаның
Жергілікті жерлердегі өндірістік тәжірбе және оның табиғи жағдайына байланыста
Дәндік және қанттық жүгерінің тамшылатып суғару кезінде техно-логиялық тұрғыдан
Сурет 6 – Тамшылатып суғару кезіндегі егістік танаптардағы дәндік
Жоғарыда келтірілген дәндік және қанттық жүгерілерді себу желісін пайдаланған
Күнбағарды барлық өсіру аймақтарында қатар аралығын кең етіп 70
Сурет 7 – Тамшылатып суғару кезіндегі егістік танаптардағы күнбағар
Жоғарыда келтірілген себу желісіне байланысты, өсімдіктің дәнін себудің тығыздығы
Тамшылаптып суғару жүйесін құрудың келесі кезеңі – суғару танаптар-ының
Суғару танаптарының геометриялық өлшеміне әсер ететін екінші жағдай, ол
Ауыспалы егістік жүйесінің құрамындағы ауылшаруашылық дақыл-дардың тұрін және олардың
Кесте 8 – Тамшылатып суғару жүйесіне арналған ауыспалы егістік
Дақылдар Дақылдарды себудің ара қашықтығы, м Тамшылатып суғару түтігінің
1 2 3 4
Дәндік жүгері 0.70 200 4.20
Дәндік жүгері 0.70 200 4.20
Қанттық жүгері 0.70 200 4.20
8 – кестенің жалғасы
1 2 3 4
Қанттық жүгері 0.70 200 4.20
Күнбағыс 0.70 200 4.20
Күнбағыс 0.70 200 4.20
Мақта 0.50 200 4.20
Мақта 0.50 200 4.20
Жалпы
33.6
Сонымен, тамшылатып суғару егістігінің жалпы ауданы 34.4 га,
Сурет 8 – Танаптардағы ауылшаруашылық дақылдарының орналасу желісі
Қабылданған ауыспалы егістік жүйесінің құрамына байланысты тамшылатып суғару жүйесінің
Кесте 9 – Тамшылатып суғару жүйесінің сыңарларының тізімі
Суреттегі рет саны Тамшылатып суғару жүйесінің сыңарларының Саны, дана
1 2 3
1 Баланыстратын дөңгелек шүмек 1
2 Доңғалақ немесе торлы сүзгіш (200 mesh) 1
9 – кестенің жалғасы
1 2 3
3 Қысымды реттеуші 1
4 Құбырға арналған бейімдегіш (дюмдік) 1
5 Бір дюмді ПВХ түтіктері Қатар аралық қашықтыққа байланысты
6 Қабырғасы жұқа (15 мм) және диаметрі 20 мм,
7 Жарты дюмдік ПВХ түтікшесі тамшылату таспаларың әрбір бөлігіне
8 Сегізге ұқсас бұқтырма 2
9 Бір дюмдік ПВХ түтікшесіне арналған бұқтырма 2
10 Бір дюмдік ПВХ түтікшесіне арналған шүмек 2
11 Бір дюмдік қыстырғыш үштармақ 1
12 Тамшылату таспаларың әрбір бөлігіне қажеті бір дюмдік қыстырғыш
13 Фитинг-қосқыш - 12 мм 20
14 Тамшылатқыш таспаслардың әрқайсысына арналған фитинг-бұқтырма (12 мм) 20
15 Жарты дюмдік шағын шүмек 2
16 Фитинг-бұрыштама (12 мм) 2
Сурет 9 - Тамшылатып суғару жүйесінің сыңарларының орналасу
Жоғарғы 9 – суретте және 9 –кестеде келтірілген шартты
Cурет 10 - Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал ауданының «Мақта»
Бас, бөлімдік және тарату құбырларының көлбей бейнесі 11 –
Егістік жердің еңештігі 0.0024 және бедерлік денгейінің биіктігі 2.0
Сурет 11 – Егістік жерлердегі тамшылатып суғару жүйесінің құбырларының
2.3 Тамшылатып суғарудағы суды тұтыну мөлшерін есептеу әдістемесі
Тамшылатып суғарудағы суды тұтыну мөлшерін есептеу топырақты ылғалдаудың
Көптеген зерттеу жұмыстарының нәтижесі көрсеткендей суғармалы егістік жерлердің суды
Зеттелген ауылшаруашылық дақылдарының әртүрлі суғару тәртібінің нәтижесі бойынша:
- топырақтағы ылғал қорын, оның төменгі сиымдылығының 70-75%
- оңтайлы қоректік затпен қамтамасыз ету минералдық тыңайтқыштың N60P60K120құрамына
Су тұтынудың жиынтығы – негізгі бас көрстеткіш, ол арқылы
- өсімдік жамылғысының транспирациясы ( );
- ауылшаруашылық жерлердің экологиялық су тұтыну шамасы (
- ауылшаруашылық дақылдарының биологиялық суды тұтыну мөлшері
Ауылшаруашылық дақылдарының жалпы биологиялық суды тұтыну мөлшері биоклиматтық
, мм,
мұнда - биологиялық коэффициент;
Булану Н.Н. Ивановтың өрнегі арқылы есептеледі:
,
мұнда - буланудың энергетикалық ділелдемесі;
Буланудың өлшемдері және
;
,
мұнда - ауаның жылулығы, 0С;
Ауылшаруашылық дақылдарының экологиялық суды тұтыну мөлшері, жылудың, ылғалдың және
,
мұнда – радиациялық теңгерме;
Өсімдіктің жапырақ бетінің транспирациялау мүмкіншілігі ( ) және
;
;
;
,
мұнда - жер бетіндегі радиациялық теңгерме, кДж/см2;
Суғармалы егістік жердің суғару тәртібі суғару суының, атмосфералық
- ауылшаруашылық дақылдарының жетіспейтін транспирациялық мүмкіншілігі:
- ауылшаруашылық дақылдарының жетіспейтін биологиялық суды тұтыну шамасы:
- ауылшаруашылық жерлердің жетіспейтін экологиялық суды тұтыну
Интегралдық сынақтың, яғни ылғалдану коэффициенті ( )
Тамшылатып суғару кезіндегі суғару мөлшерін есептеу ауылшаруашылық дақылдарының транспирациялау
Кесте 10 – Қазақстанның сушаруашылық алқабындағы ауылшаруашылық жерлердің
Агроклиматтық аймақ Дақылдар Суды тұтыну мөлшері
Оңтүстік шөлейт (ПЮ) 0.20-0.10 Бақша 205 455 660
Күздік бидай 158 350
Жаздық бидай 180 400
Сұрлемдік жүгері 236 525
Картоп 288 640
Бақ және жидектер 364 810
Көк өніс 344 765
Дәндік жүгері 288 640
Бұрышақ 252 560
Мақта 297 660
Көпжылдық шөп 428 950
Күнбағар 288 640
Жамбыл облысының суғармалы егістік алқабтарында ауылшаруашылық дақылдардың суды тұтыну
Тамшылатып суғару кезіндегі дәндік және қанттық жүгерінің 95
Өсімдіктің өсіп өну кезеңіндегі ауылшаруашылық дақылдарының жетіспейтін су тұтыну
,
мұнда - есептеуге алынған айдағы ауаның жылуының
Жылу коэффициентінің негізінде өсімдіктің өсіп өну
.
Іс жүзінде тамшылатып суғару кезіндегі тәуліктік жетіспейтін су тұтыну
.
Жамбыл облысының Байзақ ауданындағы «Үміт» жеке шаруашылығының суғармалы егістік
Кесте 11 – Ауылшаруашылық дақылдарының тәуліктік жетіспейтін су
Дақылдар Көрсет-кіштер Айлар Қос-ын-дысы
IV V VI VII VIII IX
Табиғи қорлар 14 20.7 25.4 28.0
420 641.7 762 868 799.8 570 -
Дәндік жүгері - 641.7 762 868
- 0.21 0.25 0.28 0.26 - 1.0
, м3/га - 867 1032 1156 1075 - 4130
, м3/га - 27.9 33.3 37.3 34.7 - -
Қанттық жүгері - 641.7 762 868
- 0.21 0.25 0.28 0.26 - 1.0
, м3/га - 867 1032 1156 1075 - 4130
, м3/га - 27.9 33.3 37.3 34.7 - -
Күнбағар - 641.7 762 868 799.8
- 0.21 0.25 0.28 0.26 - 1.0
, м3/га - 867 1032 1156 1075 - 4130
, м3/га - 27.9 33.3 37.3 34.7 - -
Мақта - 641.7 762 868 799.8
- 0.18 0.21 0.23 0.22 0.16 1
, м3/га - 767 895 980 937 681 4260
, м3/га - 24.7 29.8 31.6 30.2 22.7 -
2.4 Берілген ауданға қажеті су шамасын және суғару құбырының
Алғашқы кезеңде су көзінен алынатын су қорының шамасын анықтау
,
мұнда - сүзу бекетінің су өткізу
Ауылшаруашылық дақылдарының тәуліктік ең жоғарғы су тұтыну мөлшері және
Кесте 12 – Ауылшаруашылық дақылдарына сағатына берілуге тиісті есептелген
№ Дақылдар Танап-тың ауданы, га Тәуліктік ең жоғарғы суды
1 Дәндік жүгері 4.20 37.3 18 8.7
2 Қанттық жүгері 4.20 37.3 18 8.7
3 Күнбағар 4.20 37.3 18 8.7
4 Мақта 4.20 31.6 18 7.4
5 Дәндік жүгері 4.20 37.3 18 8.7
6 Қанттық жүгері 4.20 37.3 18 8.7
7 Күнбағар 4.20 37.3 18 8.7
8 Мақта 4.20 31.6 18 7.4
Ауылшаруашылық дақылдардың ең жоғарғы тәуліктік суды тұтыну мөлшері бойынша
= 37.3х33.6/18 = 63.6 м3/сағат.
Егерде су көзі егістік танапқа қажетті есептелген су шығынын
Әрбір дақылға, оның орналасқан ауданына және егу желісіне байланысты
,
мұнда: - қажетті суғару құбыры, м;
Тамшылатып суғару түтіктерінің егістік танаптарында орналасу ерекше-ліктеріне байланысты, яғни
Егістік танаптардағы ауылшаруашылық дақылдарының егу желісіне байланысты тамшылатып суғару
Кесте 13 - Тамшылатып суғару түтіктерінің қажетті саны
№ Дақылдар Суғару түтік-терінің ара қашықтығы,
м Бір гектарға қажетті түтік-тердің ұзын-дығы, м Дақылдар орнал-асқан
1 Дәндік жүгері 1.40 7142 60000
2 Қанттық жүгері 1.40 7142 60000
3 Күнбағар 1.40 7142 60000
4 Мақта 50х2 10000 84000
Жалпы
264000
Жалпы 33.6 гектар егістік жерлерді тамшылатып суғару үшін 364000
2.5 Суғармалы егістік жерлерді суғару танаптарына немесе аймаққа бөлу
Егістік жерлерді суғару танаптарға бөлген кезде, бас құбырдың ең
Кесте 14 – Тарату құбырларының ең жоғарғы су өткізу
Көрсеткіш Құбырдың диаметрі, мм
32 63 75 110 125 140 150 200
Су өткізу қаблеті, м3/сағат 6 23 40 80 88
Ерекше жағдайда олардың су өткізу қабілетін 10-15% көтеруге болады.
Себебі, суды тасымалдау құбыры ретінде тек қана жұмсақ құбырлар
Суғару танаптарының ауданы құбырлардың су шығынын өткізу қабілетіне байланысты
,
мұнда: - тарату құбырының су шығынын өткізу
Алдын ала суғару танатарының бөліктерінің шамасын мына өрнек арқылы
,
мұнда - танаптардың ауданы, га;
Сонымен, тарату құбырының диамтері және ауылшаруашылық дақылдарды егу желісі
Кесте 15- Құбырлардың ең жоғарғы су шығынын өткізі мүмкіншілігі
Көрсеткіштер Дақылдар
Дәндік жүгері Қанттық жүгері Күнбағар Мақта
Суғару түтіктерінің ара қашықтығы, м 1.40 1.40
Бас құбыр «LAY FLAT – 4»
Эмиттердің ара қашықтығы 0,2 м 0,2 м 0,2 м
Бір эмиттің су шығыны 1,1 л/сағат 1,1 л/сағат 1,1
Құбырдың диаметрі, мм 200 200 200 200
Суды өткізу қаблеті, м3/сағат 180 180 180 180
Суғару ауданы, га 4.58 4.58 4.58 3.27
Суғару танаптарының бөлшектерінің саны 1 1 1 1
Енді, осы мәліметтерді пайдаланып суғармалы егістік жердегі суғару танаптарының
Бір гектар суғармалы егістік жерге берілетін су шығынын мына
.
Ауыспалы егістіктегі ауылшаруашылық дақылдарына берілуге тиісті су шығынының шамасы
Кесте 16 - Ауылшаруашылық дақылдары орналасқан танаптарға
№ Дақылдар Бір гектарға берілетін
су шығыны, метр куб сағат Егістік танапқа берілетін су
1 Дәндік жүгері 33.3 279.72
2 Қанттық жүгері 33.3 279.72
3 Күнбағар 33.3 279.72
4 Мақта 55.0 462.00
Жалпы
1301.16
2.6 Суды тұтыну мөлшерін нақтылау және суғару желісін
Тамшылатып суғару жүйесін дұрыс жобалау үшін суғармалы егістік танатарға
Суғару танаптарының өлшемдік көрсеткіштерін және санын анықтаған соң, әрбір
,
мұнда - нақты суғару танаптарына берілетін
Суғару жүйесінің желісін нақытылау үшін, ең ұзақ суғару уақытын
Кесте 17 – Тамшылатып суғару танаптарындағы суғару желісі
№
суғару танап-тары №
суғару танап-тары-ның бөлігі Дақылдар Ау-даны,
га Су шы-ғы-ны, м3/га Ең ұзақ суғару уақы-ты, сағат
1 1а Дәндік жүгері 4.20 139.86 1.20 1 1.20
2 2а Дәндік жүгері 4.20 139.86 1.20 2 1.20
3 3а Қанттық жүгері 4.20 139.86 1.20 3 1.20
4 4а Қанттық жүгері 4.20 139.86 1.20 4 1.20
5 5а Күнбағар 4.20 139.86 1.20 5 1.20
6 6а Күнбағар 4.20 139.86 1.20 6 1.20
7 7а Мақта 4.20 231.00 0.60 7 0.60
8 8а Мақта 4.20 231.00 0.60 8 0.60
Жалпы 33.60
8.40
Тамшылатып суғару жүйесіндегі ауылшаруашылық дақылдары орнал-асқан суғару танатардың және
Кесте 18 – Тамшылатып суғару танатарына берілетін су шығынын
№
суғару танап-тары № суғару танап-тарының бөлігі Дақылдар Ауданы,
га Бір гектарға берілетін су шығыны, метр куб Нақтыланған
1 2 3 4 5 6
1 1а Дәндік жүгері 4.20 33.3 139.86
2 2а Дәндік жүгері 4.20 33.3 139.86
3 3а Қанттық жүгері 4.20 33.3 139.86
4 4а Қанттық жүгері 4.20 33.3 139.86
5 5а Күнбағар 4.20 33.3 139.86
6 6а Күнбағар 4.20 33.3 139.86
7 7а Мақта 4.20 55.0 231.00
8 8а Мақта 4.20 55.0 231.00
Жалпы 17 және 18 кестедегі мәліметтерге талдау жүргізе отырып,
3 ТАМШЫЛАТЫП СУҒАРУ ЖҮЙЕСІН ЖОБАЛАУ
3.1. Жүйенің негізгі құрамы
Қәзіргі кезде тамшылатып суғару жүйесін қрамы мына бөліктерден тұрады
1. Суғару көзі;
2. Тыңайтқыш дайындау және тарату түйіні;
3. Сүзгіш бекет;
4. Бас құбыр;
5. Қысымды реттеу қондырғысы;
6. Тарату құбырлары;
7. Жалғау бөлшектері;
8. Бекіту бөлшектері.
Сурет 12 – Тамшылатып суғару жүйесінің негізгі құрамдық желісі
Тамшылатып суғару жүйесі қосымша, оның жұмысын басқаруға арналған автоматтандырылған
3.2 Тамшылатып суғару жүйесін жобалау
Алдын ала жобалауға пайдалануға арналған суғармалы егістік жердің шекарасы
Сурет 13 – Сегіз суғару танаптарынан тұратын
Жалпы суғармалы егістік жерлер кезекпен суғаруды іске асыру үшін
Тарату құбырлары - тарату түйінлері арқылы танаптардағы орналасқан
Тарату құбырлары негізінен бөлімшелік құбырлардың орта шеніне жалғастырылады
Танап – бөлімшелік құбырлардың бір түйінен қоректенетін бір тарату
Бір бас құбырларға біріктірілген, кезекпен суғарылатын танаптар көп болуы
Бас құбыр - сүзу бекетінен бөлімшелік немесе тарату
Бас құбыр, сүзу бекетінен тарату түйіндеріне дейін, негізінен
Тарату түйіні (ТТ) – танаптарға суды беруді жауып және
Тамшылатып суғару түтіктері өсімдіктер қатарының бойына орналастырылады. Оларды бір
Бастақы штуцер немесе штуцер – кесілген дроссель (құбырдан
Тарату түйіні
63 х ШК -63-63 Тарату түйіні
75хКр-63хКр-63 Мөлтек шүмек
Жабқыш «Бұрандалы ағын» Жабқыш Су таратқыш
Құбырдағы су таратқыш Құбырдағы су таратқыш дроссель Бұрандалы белдік
Сурет 14 – Тамшылатып суғару жүйесінің бөлшектері
ЭЛКО - (интегралдық эмиттерлік тамшылатып суғару түтігі) – суғару
Эмиттерлер – тамшылатып суғару түтіктерінде, суды мөлшерлеп тамшылайтын арық
Жабуға арналған Бұрандалы ағын - тамшылатып суғару түтікшесінің
3.3 Бас құбырларды есептеу
Cуғармалы егістік жүйеге берілетін судың шамасы және барлық су
Құбырды есептеу жолдары:
- су өнімі және судың жылдамдығы бойынша құбырдың диаметрін
- суғару бөлімшелеріндегі су арының шығынын анықтау;
- су арыныныңшығынының ең жоғарғы мәнін анықтау;
- құбырға кіре берістегі су қысымының төменгі мәнін анықтау;
- су көзінің мүмкіншілігін және жүйге қажетті су мөлшерінің
Құбырдың диаметрін , мына өрнек арқылы анықтайды,
,
мұнда: 1.13 – құбырдағы су ағынының қимасын құбырдың диаметріне
Есептеудің нәтижесі бойынша анықталған құбырдың диаметрі, оның қалыпты диаметріне
Құбырдың қабылданып алынған диаметріне байланысты құбырдағы су ағынының нақты
; ,
мұнда - құбырдың тірі қимасының ауданы, м2;
Ағынның шығыны , м (мысал,а шамамен
,
мұнда: - құбырдың есептелуге тиісті ұзындығы,
Кесте 19 – Меншікті кедергісі ( ) мынандай
, мм 80 100 125 150 200 250 300
, с/м3 909.6 300.0 92.8 35.8 7.9 2.4 0.94
Кесте 20 – жөндеу коэффициентә ( )
0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
1.46 1.32 1.23 1.19 1.12 1.08 1.05 1.02 1.0
Тамшылатып суғару жүйесіндегі ПВД құбырындағы қысымның шығынын есептеудің
Кесте 21 – ПВД құбырындағы қысымның шығыны
Қабылданған белгілер: – құбырдың басындағы
Бас құбырдың, сүзу бекетінің және сораптау бекетінің көрсеткіштері
- тамшылатып суғару түтіктерінің жұмысын қамтамасыз ету үшін қажетті
- Танаптың Калькуляторында есептелген танаптағы есептелген су шығыны
- танаптардығы құбырларды құрастыру желісі бойынша бас құбырдың ұзындағы
- жердің көлбеу бетіне орналастырылған құбырдың жағдайына байланысты
- қысымды - және шығынды-
Тамшылатып суғару жүйесінің гидравликалық есептерінің нәтижесі 29 кестеде берілген.
Жалпы, 21 кестедегі мәліметтер көрсеткендей , диаметр трубопровод тарату
Құбырдың ұзындағы өскен сайын, оған пропорциональ қысымның шығынының шамасыда
Бас құбырлардағы қысымның шығынын мына өрнек
Тарату құбырлардағы қысымның шығынын
Мысалға: Бас құбырдың диаметрі Ø 400мм, су
Бас құбырдың бас жағындағы қысымның шығыны дұрыс анықталды деп
Құбырлардағы арын шығынын есептеудің нәтижесі 22 кестеде берілген.
Жалпы, 22 кестеде көрсетілгенде», -
Кесте 21 – Бас құбырдың гидравликалық есептері
№
танап Құбырдың атты Танаптың ауданы, га Есептелген су
дығы, м/с Құбырдың диаметрі, м Құбыр-дың қабыл-данған диаметрі, м
1 Тарату құбыры 4.20 139.86 1.90 0.158 0.150 0.0177
3 Тарату құбыры 4.20 139.86 1.90 0.158 0.150 0.0177
Бөлімшелік құбыр 8.40 279.72 1.90 0.234 0.200 0.0314 1.37
5 Тарату құбыры 4.20 139.86 1.90 0.192 0.200 0.0314
7 Тарату құбыры 4.60 139.86 1.90 0.189 0.200 0.0314
Бөлімшелік құбыр 8.80 279.72 1.90 0.284 0.300 0.0707 1.16
Бас құбыр 17.20 559.44 1.90 0.392 0.400 0.1256 1.12
2 Тарату құбыры 4.20 139.86 1.90 0.158 0.150 0.0177
4 Тарату құбыры 4.20 231.00 1.90 0.158 0.150 0.0177
Бөлімшелік құбыр 8.40 370.86 1.90 0.234 0.200 0.0314 1.37
6 Тарату құбыры 4.20 139.86 1.90 0.192 0.200 0.0314
8 Тарату құбыры 4.60 231.00 1.90 0.189 0.200 0.0314
Бөлімшелік құбыр 8.80 370.86 1.90 0.284 0.300 0.0707 1.16
Бас құбыр 17.20 741.72 1.90 0.392 0.400 0.1256 1.12
Кесте 22 – Құбырлардағы қысымның шығындарының есебі
№
танап Құбырдың атты Танаптың ауданы, га Су ағыны,
м Қысымның шығыны, кг/см2
1 Суғару құбыры 4.20 0.084 30000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
139.86 210 0.560 0.950 0.250 0.815
3 Суғару құбыры 4.20 0.084 30000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
139.86 210 0.430 0.950 0.250 0.663
Бөлімшелік құбыр 8.40 279.72 315 0.210 0.950 0.500 0.353
5 Суғару құбыры 4.20 0.084 30000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
139.86 210 0.950 0.950 0.250 1.115
7 Суғару құбыры 4.20 0.084 42000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
139.86 230 0.560 0.950 0.250 0.983
Бөлімшелік құбыр 8.40 279.72 335 0.210 0.950 0.500 0.353
Бас құбыр 16.80 559.44 40 0.190 0.950 0.750 0.324
2 Суғару құбыры 4.20 0.084 30000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
139.86 210 0.950 0.950 0.250 0.815
4 Суғару құбыры 4.20 0.084 30000 0.580 0.950 0.250
Тарату құбыры
231.00 210 0.430 0.950 0.250 0.663
Бөлімшелік құбыр 8.40 370.86 315 0.210 0.950 0.500 0.353
6 Суғару құбыры 4.20 0.084 300000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
139.86 210 0.950 0.950 0.250 1.115
8 Суғару құбыры 4.20 0.084 42000 0.950 0.950 0.250
Тарату құбыры
231.00 230 0.560 0.950 0.250 0.983
Бөлімшелік құбыр 8.40 370.86 335 0.210 0.950 0.500 0.353
Бас құбыр 16.80 741.72 40 0.190 0.950 0.750 0.324
4.4 Тамшылатып суғару жүйесін жыйнақтау
Бас және тарату құбырлары тамшылатып суғару жүйесінің қуатына байланысты
Сурет 15 – Тамшылатып суғару жүйесіне пайданылатын
Сурет 16 – ПВХ арынды құбырының құрылымы
Кесте 23 – Тамшылатып суғару жүйесіне пайданылатын
Құбырдың түрі Құбырдың белгісі Құбырдың диаметрі, мм Қабырғасы-ның
Бас құбыр ПВХ РN6 315 7.7 11.52 гр
Бөлімшелік құбыр ПВХ РN6 200 4.9 17.12
Тарату құбыры ПВХ РN6 160 4.0 17.12
Тамшылатып суғару жүйесіне пайданылатын ПВХ құбырлары құрастырудың
Құбырларды жалғастыру арасын тығыздайтын сақинаны майлау және оны орналастыру
ПВХ құбырын басқа жүйенің бөлімдерімен жалғастыру
Сурет 17 – ПВХ арынды құбырын құрастыру желісі
T-Systems Іnternatіonal, Іnc. американдық компанияның интеграл-данған эмиттерлік Т-Таре тамшылатқыш
Кесте 24 – Интегралдық эмиттерлі тамшылатып суғару таспасының
Код Қабырғаның қалыңдығы, мм Диа-метрі, мм Эмиттер-дің ара қашық-тығы,
min max
3D Tube 20 0.20 16 20 0.4 1.2 2
3D Tube 30 0.20 16 30 0.4 1.6 2
Әрбір таспа арнайы қатарлы су өткізгішпен жабдықтанған, олар қатарларды
Су беру құбыры арқылы көптеген сүзгіш тесіктер
Сурет 18- Т-Таре тамшылатып суғару таспасының құрылымы
Сурет 19 – Тамшылатыа суғару таспасын тарату құбырына
Сүзгіш бекеті - тамшылатып суғару жүйесінің негізгі бөлімдік
Торлы сүзгіштер тек қана тазарту үшін, қыйыршақ сүзгіштен кейін
Сурет 20 – Көлбеу торлы сүзгіштердің түрі –
Қыйыршақ сүзгіштер органикалық және органикалық емес бөлшектерден тазалауға арналған
Сурет 21 – Құм-қыйыршақ сүзгіш – 05-08-452 (екі
Сүзгіш ретінде пайданылатын құмдар, өздерінің үлкен меншікті сүзгіш беттері
Сурет 22 – Сүзгіш бекттердің орналасу желдісі
Сораптау бекеті – су көзінен су алуға арналған және
Кесте 25- ПСМ ДНУ-480/20 сораптау қондырғысының мінездемесі (серия
Су беру шасма-сы, м3/час Ары-ны, м Қажетті қуаты, кВт
240-600 15-28.3 30.7-40.5 1450-1600 ММЗ Д-243 8.4-10.8 150
Қоректтік заттар беру түйіні – суғару суымен бірге,
Сурет 23 – Вентури инжекторі
Сурет 24 –Вентури инжекторларын орнату желісі
Venturi түрлі инжектордің түрі негізгі су ағынымен қоректік заттар
Дозаторларға және инжекторларға арналған қоректтік заттардың ертіндісі арнайы есептеледі.
Ол үшін дозаторлардағы ертіндінің пайыздық дәрежесін анықтаудан бастау керек.
Егерде инжекторға кірістегі қысым 2.1 атмосфера және шығысындағы
Қысымды реттеу қондырғысы – тамшылатып суғару жүйесіндегі қысымды
Сурет 25 – Қысым реттейтін қондырғы
4 ЖОБАНЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТҰРҒЫДА НЕГІЗДЕУ
4.1 Күрделі шығын
Күрделі шығын жобалауға қарастырылып отырған егістік жердңғ ауданының
Кесте 26 – Күрделі шығын
№ Жұмыс, құрылым, қондырғы Саны Бағасы, тенге
бірлік жалпы
1 Тамшылатқыш түтіктер, м 264000 26.40 6969600.0
2 Сораптау бекеті 1 1250000.0 1250000.0
3 Торлы сүзгіш 8 1053.00 8424.0
4 Құм қиыршақ сүзгіш 15 461612.0 6924180.0
5 Қоректендіру ыдысы 1 46100.00 46100.00
6 Инжектор Вентури 1 2212.80 2212.80
7 Бас құбыр-SDR 33 PN8-400 мм 40 57565.00 2302600.0
8 Бөлімшелік құбыр- SDR 33 PN8-300мм 102 35740.0 35842.0
9 Бөлімшелік құбыр- SDR 33 PN8-200мм 102 18275.00 1864050.0
10 Тарату құбырлары- SDR 33 PN8-150мм 136 9525.00 1295400.0
11 Тарату құбырлары- SDR 33 PN8-200мм 142 18275.00 2595050
12 Қысымды реттеу қондырғысы 1 95000.0 95000.0
13 Жалғағыш қалқан 660 36.90 24354.0
14 Тарату түйіні 10 33.20 332.0
15 Құбырдан өтетін суды реттегіш 10 171900.00 1719000.0
16 Жабқыш 660 10.00 6660.0
17 Жабуға арналған Бұрандалы ағын 660 36.90 24354.0
18 Бұрандалы белбеу 12 38.70 464.0
19 Құбырды жапқыш 20 461.00 9220.0
Барлығы
25172292.0
Құрлыстағы есепке алынбаған шығын – =0.05x25172292.0 =1258614.6 тенге.
Құрлыстың жалпы шығыны - =25172292.0+1229077.9 =
Меншікті шығын - =26430906.6 /33.60 =786634.0 тенге
5.2 Экономикалық тиімділік
Ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігі өндірушілердің меншігіндегі егілген суармалы жерлердің
Суармалы жерлердің тиімділігін анықтайтын негізгі көрсеткіш жалпы сол жерлерден
Суғармалы егістік жерден алынатын өнімнің шамасын мына өрнек арқылы
Суғармалы егістік жерден алынатын жалпы өнімнің бағасын (
Суғармалы егістік жерден алынатын жалпы өнімнің шамасын және бағасын
Кесте 27 - Жалпы өнім және оның бағасы
Көрсеткіштер Дақылдар Бар-лығы
Дәндік жүгері Қанттық жүгері Күн-бағыс Мақта
Ауданы, га 8.40 8.40 8.40 8.40 33.60
Өнімі, ц /га 100 100 500 70 -
Жалпы өнімі, ц 840.0 840.0 4200.0 588.0 -
Сатып алу бағасы, тг/ц 10000.0 60000.0 16000.0 70000.0
Ауылшаруашылық дақы-лдардың шығыны, мың. тг/га 160.0 160.0 160.0 21000.0
Жалпы өнімнің бағасы, мың. тенге 8400.0 50400.0 67200.0 41160.0
Ауылшаруашылық өндірісінің шығыны мың. тг 1344.0 1344.0 1344.0
мың.тг/га 160.0 160.0 160.0 21000.0 -
Суғармалы егістік жерден алынатын таза пайда ( ):
, тенге.
Суғармалы егістік жерден алынатын таза пайданы есепте 28
Кесте 28 - Өнімдерді өндіруге кеткен шығындар және олардан
Көрсеткіштер Дақылдар Барлығы
Дәндік жүгері Қанттық жүгері Күн-бағыс Мақта
Ауданы, га 8.40 8.40 8.40 8.40 33.60
Ауылшаруашылық шығыны, мың. тг 1344.0 1344.0 1344.0 1764.0 5796.0
Жалпы өнімі, ц 840.0 840.0 4200.0 588.0 -
Жалпы өнімнің бағасы, мың. тенге 8400.0 50400.0 67200.0
Өзіндік құны, тг/ц 1600.0 1600.0 1600.0 1764.0 -
Таза пайда мың. тг 7056.0 49056.0 65856.0 39396.0 1613640.0
мың.тг/га 840.0 5840.0 7840.0 4690.0 4802.0
Жалпы 27 және 28 кестеде кірілген мәліметтердің негізінде
Күрделі қаржыны қайтару мезгілі:
.
Кесте 29 - Өндіріс тиімділігінің көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Сандық көр-
сеткіштер
1 Жалпы өнімнің бағасы, ЖӨБ мың тг. 167160.0
2 Жалпы шығындар, ЖШ мың тг. 5796.0
3 Таза пайда, ТП мың тг. 1613640.0
4 Құрлысқа қажетті күрделі қаржы мың тг.
5 Меншікті таза пайда тенге 4802.0
6 Күрделі қаржыны қайтару мезгілі жыл
Күрделі қаржыны қайтару мезгілі 1.0 жыл,
4.3 Тамшылатып суғаруға қойылатын экологиялық талаптар
Тамшылатып суғару жүйесі «су – топырақ - өсімдік» кешенді
Басқа суғару әдістеріне қарағанда тамшылатып суғару әдісі суды толық
- жаңбырлатып және жер бетімен суғаруға қарағанда ылғал шығыны
- кез келген басқа суғару әдістеріне қарағанда ылғал мақсаты
- сыртқы отраның әсеріне, яғни булану және желдің
- жер бедернінің күрделілігіне қарамастан су ағынын болдырмай, топырақ
Тамшылатып суғарудың ерекшелігі егістікке берілген су көлемінің 95%
Топырақтың құнарлығын және экологиялық көз қараста тамшылатып суғару әдісі
- суғару жүйесін және суғару тәртібін дұрыс қойған жағдайда
- басқа әдістерге, оның ішінде жаңбырлатып суғаруға қарағанда, тамшыла-тып
- тамшылатып суғарудың жүйесін пайдалану пайдалану кезінде топырақ-тың шіру
Жер бетінің орналасуының күрделілігіне және еңештігіне қарамастан, тамшылатып
Тамшылатып суғарудың артықшылығы өсімдіктердің өсіп өнуі кезеңін-де байқалады:
- тамшылатып суғару кезеңінде өсімдіктің тамыр қабаты, басқа
- тамшылатып суғару өсімдікті қоректік заттармен қамтамасыз ету
- тамшылатып суғару әдісінен басқа суғару әдісіне көшкенде
- тамшылатып суғару әдісі кезінде өсімдіктердің жапырақтары құрғақ болады,
- өсімдікті қоректендіру және химиялық заттарды суғару суымен бірге
- тамшылатып суғару кезінде арам шөптердің өсуән шектейді және
- өсімдікті күтіп баптау жұмысын кез келген уақытта
4.4 Тамшылатып суғару жүйесінің қәуіпсіздігін бақалау
Адамзат өзі өмір сүретін қорошаған ортадан қорғануға барлық
Суғару жүйесінде қорошаған ортадан қорғану және жұмыстың қәуіпсіздігін қамтамсыз
Қоршаған ортаны және еңбекті қорғау белгілі заңдылық және
Санитарлық-токсологиялық мониторинг – қоршаған ортаның сапасын, яғни негізінен табиғи
Экологиялық мониторинг – экологиялық жүйедегі, табиғи кешендердегі және оның
Биосфералық мониторинг қоршаған ортаны әлемдік дәрежеде қорғау деңгейінде, барлық
4.5 Суғару жүйесіндегі еңбекті қорғау жұмыстарын ұйымдастыру-дың қағидасы
Өндіріс жүйесін басқару кезеңінде адамдардың кәсіптік қызыметі барлық жағынан
Суғару жүйесіндегі еңбекті қорғауды басқару, ол өндіріс қызметі дайындық,
Жеке жұмыс орындарында еңбекті қорғау қызметін құру, суғару жүйе-сіндегі
Суғару жүйесі және оның бөлімдеріндегі жұмысшылардың еңбекінің қәуіпсіздігін қамтамасыз
1. Жеке адамның қәуіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесін реттейтін және
2. Қәуіпсіздікті қамтамасыз ететін шараларды ұйымдастыру және техникалық мәселелер
3. Қолданылатын іс әрекеттер және шаралар суғару жүйесіндегі
4. Суғару жүйесіндегі пайданылатын қәуіпсіздік шаралары пайдаланы-лып жүрген заңдылықтарға
Сонымен, еңбекті қорғау саласындағы сайасаттың бағыты суғару жүйе-сіндегі жұмысшылардың
Суғару жүйесінің барлық басқару денгейінде және егістік жерлерде еңбек
Жеке шаруашылық қожаларының және жетекімен мастрлерге дейін өндірісте еңбек
Еңбекті қорғау қызметі жеке шаруашылық басшыларына тікелей бағынады.
Еңбекті қорғау қызметінің қызметкерлері жұмыс орнынадағы еңбекті қорғау шараларының
Еңбекті қорғау қызметінің мәселесі туралы қабылданған қабылдаған шешімдер, тікелей
Олар еңбек орнындағы тазалық және қәуіпсіздікті қамтамасыз ету
Жек шаруашылық денгейіндегі болған қәуіпті жағдайларының туындау сеьеьін
Жалпы жеке шаруашылықтарын жұмыскерлерін және басқару орнының қызметкерлерін
Жеке шаруашылықтағы жұмыс орнындағытазалықты және еңбек қәуіпсіздігін қамтамасыз ету,
- алдын ала және мезгілімен дәрігерлік тексеруден
- екіқабат әйелдер және 21 жасқа дейінгі жұмысшыларға орындауға
- жұмысшыларды жұмыс орнындағы еңбекті қорғау жағдайымен, адам-ның
- жек шаруашылықтардағы қызметкерлерді жек жұмыс орындарында еңбекті
- екбектің қәуіпсіздігі туралы түсініктеме беру;
- жеке шаруашылықтың жетекшілері жеке жұмыс орындағы жұмыс жағдайымен
- жұмысшыларға арналған еңбекті қорғау шараларын және
- жеке шаруашылық денгейінде жеке еңбекті қорғауға арналған құрал-дармен
- жұмыс орындарында жарақатанған жұмысшыларға алғашқы көмекті ұйымдастыру
- жұмыста болған бақытсыздықты меке басшыларына хабарлау;
- жек шаруашылықтың жұмыс орындарында жұмыс жағдайын жақсарту шараларын
- жұмыс орындарын тексеруден өткізу;
- жек шараушылықтың жұмыс орындарында және өндірістік бөлмелерін қорғану
- жұмыс орындарындағы адамның ден саулығына зиян келтіретін жағдайларды
- жұмысшыларды арнайы бөлмелермен қамтамасыз ету.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Агроклиматические ресурсы Южно-Казахстанской области Казахской ССР. –
2. Система ведения сельского хозяйства Южно-Казахстанской. – Тараз:
3. Кадастр мелиоративного состояния орошаемых сельхозугодий Южно-Казахстанской. –Шымкент, 2007.
4. Годовой отчет Арал-Сырдарьинской бассейновой инспекции по регулиро-ванию использования
5. Харченко С.И. Гидрогеология орошаемых земель – Ленинград, 1975.
6. Иванов Н.Н. Зоны увлажнения земного шара // Изв.
7. Мустафаев Ж.С. Почвенно-экологическое обоснование мелиорации сельскохозяйственных земель
8. Волобуев В.Р. Введение в энергетику почвообразования. -
9. Будыко М.И. Глобальная экология. - М.: Мысль,
10. Природа моделей и модели природы /
11. Режимы влагообеспеченности и условия гидромелиораций степного края
12. Никольский Ю.Н., Шабанов В.В. Расчет проектной урожайности
13. Гуренко, В.М., Капельное орошение в фермерском хозяйстве «Садко»
14. Давыденко, Н. В. Капельная система орошения компании «Нетафим»
15. Голованов, А. И. Основы капельного орошения (теория и
16. Жулева, В.М. Помидоры, перец, баклажаны, физалис / Жулева
17. Журба, М. Г. Технологические особенности работы систем капельного
18. Журба, Н.Г. Технико-экономическое аспекты нормирования качества оросительной воды.
19. Журба, Н.Г. Улучшение качества воды для систем микроорошения.
20. Кабачки, баклажаны, сладкий перец / Сост. В. М.
21. Капельное орошение (пособие к СНиП 2.06.03-85). «Мелиоративные системы
22. Голованов А.И., Кузнецов Е.В. Основы капельного орошения. Краснодар:
23. Скобельцын, Ю.А.Система капельного орошения/ Ю.А.Скобельцын, А.Д.Гумбаров. Учебное пособие.
24. Соболева, О.М. Перец и баклажаны / О.М.Соболева. Алма-Ата:
25. Скобельцын, Ю.А. Конструкции систем микроорошения и гидравлический расчет
1