МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1. Неолиберализм: бастау көздері мен әр түрлі мектептері
1.1. Неолибералдық теорияның бастаулары 6
1.2. Неолиберализм теориясы өкілдерінің экономикалық көзқарастары 9
1.3. Батыс германиялық неолиберализм теориясы 13
1.4. Неолиберализмнің Чикаго мектебі 14
2. Әлеуметтік нарықтық шаруашылық және неолибералистік
теорияны Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері 19
2.1. Әлеуметтік нарықтық шаруашылықтың теориясы мен практикасы 19
2.2. Неолибералдық теорияны Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері 22
Қорытынды 24
Пайдаланылған әдебиеттер 26
Кіріспе
Тәуелсіз Қазақстан мемлекеттілігінің шаңырағын көтеруде және оны нығайтуда
Аумағы бойынша әлемде тоғызыншы орынды иеленген Қазақстан сияқты
ХХ ғасырда қоғамдық өмiрдiң демократиялануымен әлеуметтiк-саяси теориялардың да
ХХ ғасырдың буржуазиялық әлеуметтiк саяси ойында неолиберализм (кейде
Неолиберализм және қазiргi консерватизм классикалық либерализм идеологиясының дағдарысы
Неолиберализмнiң идеологтары (Дж. Кейнс, А. Хансен, Дж. Гэлбрейт
Ол бағыт қоғамдық өмірде мемлекеттің ролін көтеруге, «игілікті
Экономикалық саясат саласында неолиберализм аралас экономиканы, әр түрлі
Сонымен Қазақстан нарықтық экономикаға көшіп, оның механизмдерін қалыптастырып,
Курстық жұмыс тақырыбы біршама деңгейде зерттелген. Әсіресе, Агапов
Курстық жұмыстың мақсаты – неолиберализмнің бастау көздеріне, белді
– неолиберализмнің бастау көздеріне барлау;
– негізгі өкілдерін, мектептерін көрсетіп, пікірлерін саралау;
– батыс германдық әлеуметтік нарықтық шаруашылық жүргізу үлгісін
– неолиберализмнің тиімді жақтарын Қазақстан жағдайында қолдану мүмкіндіктеріне
Курстық жұмыс екі тараудан, кіріспеден, қорытынды мен пайдаланылған
1. Неолиберализм: бастау көздері мен әр түрлі мектептері
1.1. Неолибералдық теорияның бастаулары
Неолиберализм теориясының тамыры тым тереңде, А.Смиттің экономикалық көзқарастарына
Жалпы неолибералистік доктрина жасау талпынысы екінші дүниежүзілік соғысқа
Неолиберализмнің алғашқы нұсқасы батысгерманиялық ордолиберализм болды. Бұл концепция
Ордолиберализмнің бастапқы теориясы экономикалық құрылымның негізгі екі типі
Неолиберализм кейнсианствомен бір мезгілде қалыптасты, бірақ одан айырмашылығы
В. Ойкен монополиялаудың заңды сипатын үзілді-кесілді жоққа шығарды.
Неолибералистік теорияның негізінде либерализмнің саяси философиясы жатыр, оның
Саяси экономикадағы либералистік бағыт өкілдерінің пікірлері бойынша, экономикалық
Неолиберализмдегi кейнсшiлдiк бағытының негiзiн қалаушы ағылшын экономисi Джон
Кейнстiң идеялары 50-60 жылдары кеңiнен таралды. Бұл идеялар
Неолиберализм идеологиясына қарсы шығып, еркiн кәсiпкерлiктi жақтаған қазiргi
Қазіргі кездегі либералдарды концептуалдық ережелері емес, әдістемелерінің ортақтығы
1.2. Неолиберализм теориясы өкілдерінің
экономикалық көзқарастары
Жиырмасыншы ғасырда классикалық либериализмнің өркендеу бастауында әйгілі экономист
Мизестің пікірінше, жеке меншік өркениет пен материалдық игіліктің
Мизес нарықтық емес жүйелерді, атап айтқанда социалистік жүйені
Мизес мемлекеттің ролін күшейту міндетті түрде бюрократияға алып
Аралас экономика термині «бір тектес» пайымдауға келмейді. Оның
Аралас экономиканың аталған пайымдалуы қазіргі жағдайда бір-біріне қайшы
Мизестің пікірінше, тек еркін нарық қана демократиялық принциптерге
Мизес идеясының дамуын оның шәкірті және жолын қуушы
Фридрих фон Хайек неолибералдық бағыттың жолын ұстана отырып,
Хайектің ойы бойынша, нарық мүлдем басқаша қызмет етеді.
Хайек бойынша, өздігінен пайда болған экономикалық тәртіптің артықшылықтары
Сол секілді Хайек бәсекелестік механизміне айрықша назар аударды.
Хайек өз iлiмiнде нарықты мемлекеттiк реттеудiң кез-келген формасын
Неолибералдық теорияны әзірлеуде Вальтер Ойкеннің (1891-1950) үлесі зор.
Ойкеннің ойынша, экономикалық құрылыс «іс жүзінде жүзеге асырылған
Ойкен «бәсеке құрылымының» негізгі принциптерін жасады. Ол оның
1.3. Батыс германиялық неолиберализм теориясы
Батыс германиялық неолиберализмнің іргелі идеялары германияның «жаңа» тарихм
Батыс германиялық неолиберализм әлеуметтік нарықтық шаруашылықтың еуропалық және
Ғылыми методология тұрғысынан алғанда германиялық неолиберализмге мыналар тән.
1.4. Неолиберализмнің Чикаго мектебі
АҚШ-та кейнсианствоға балама ретінде неолиберализмнің Чикаго мектебі болды.
Монетаризм - экономикалық концепция, бұл макроэкономикалық талдаудың негізгі
Монетаризм 20 ғ. 50-ші жылдарында пайда болды, ал
Осы бағыттың туынды бастаушысы - Гервинг Фишер. Монетаризмнің
Қысқаша айтқанда, монетаризм мәні екі түрлі тезиске саяды.
1. Ақша экономикада басты рольді ойнайды;
2. Орталық банк ақша ұсынысына, яғни айналымдағы ақша
Монетаризм ақшаның сандық теориясына негізделеді, оның түбірі XVII
Монетаризм - бұл ақша және оның ұдайы өндіріс
Концепцияның негізгі бағыттары М.Фридменмен оның "Оңтайлы экономика очерктері"
Егер кейнсиандықтар пікірінің орталығында тиімді сұраныс болса, онда
Экономиканы жақсарту үшін, олардың ойынша, салықтарды төмендету және
Кейнсиандықтарды сынға ала отырып, қоғамдық таңдау теориясының өкілдері
Қазіргі заманғы монетаризмде ақшаның кейнсиандық жәке неокейнсиандық бәсекелес
Кейнстік теория ақшаға сұранысты анықтау үшін, экономикалық тұлға
Д.Кейнс мынандай тетіктерді (ықпал күштер) шығарады: трансакциондық, спекулятивтік
Монетаризм мен Кейнстік теориясының арасындағы негізгі айырмашылық келесіге
Кейнсиандық бағыт ақшаны екінші орынға қояды, монетарлық теория
Кейнсиандық ілім жорамалы бойынша, ақша ұсынысының өзгеруі проценттік
Монетарлық бағдар бойынша, ұзақ мерзімді саясатта мемлекет негізделген
Монетарлық бағдардың кейнсиандық ілімдерден пікір айырмашылығы: ақша ұсынысының
Белгіленуі тиіс келе-келе олар және басқаларда өздерінің соңғы
Қазіргі кездегі дамушы елдердегі қарыз дағдарысы және халықаралық
Инновациялық және инвестициялық қызметтерін мемлекеттік реттеу жүйелеріне басқару
Мәні бойынша неолибералдық монетарлық концепцияны АҚШ-тың республикалық үкіметі
Мемлекеттің экономикаға араласуынан тұратын концепцияның жаңалығы Фридмен бойынша,
2. Әлеуметтік нарықтық шаруашылық және неолибералистік
теорияны Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері
2.1. Әлеуметтік нарықтық шаруашылықтың теориясы мен практикасы
Әлеуметтік нарықтық шаруашылық бастауында профессорлар Франц Бем, Вальтер
Бұл кереметтің іске асуы Батыс Германияда келесі жағдайдың
Ойкен мемлекеттік экономикалық саясатында екі бағытты ұсынды. Біріншіден,
60-шы жылдары Ойкеннің ізбасарлары оның теориясын біршама
Сондықтан Мюллер-Армак өз үлгісінің негізгі құрамдас бөлігі ретінде
– кірістерге прогрессивтік салық салу, бұл жоғары және
– халықтың тұрмысы төмен бөлігіне бюджеттік дотация, бұл
– әлеуметтік сақтандырудың және әлеуметтік инфрақұрылымның (білім беру,
Әлеуметтік нарықтық шаруашылық концепциясы – мемлекет кепілдік берген
ФРГ-дағы бұл экономикалық үлгі табысты болды, кейіннен ол
Реформаның табысты болуының бір себебі оны авторлардың өздерінің
Эрхардтың экономикалық саясатының тиімділігінің мынадай сипаттары бар:
1. Мемлекеттің ерекше ролі. Шаруашылық жүйесінің негізіне еркін
2. Мемлекеттің маңызды функциясы – ерекше әлеуметтік саясат
3. Тәртіп жүйесі факторы ретінде бәсекенің барынша дамуы.
Сөйтіп, әлеуметтік нарықтық шаруашылық нақты заңдарды өмірге енгізіп,
Әлеуметтік-нарықтық экономика орталықтандырылған басқарылатын экономикадан ерекшеленеді.
2.2. Неолибералдық теорияны Қазақстанда қолдану мүмкіндіктері
Жоғарыдағы мәселелерді қарастыра отырып, осындағы тәжірибелерді Қазақстанда қолдануға
Батыс әдебиетінде «әлеуметтік нарықтық экономика», «экономикалық тәртіп» терминдері
Сол секілді бірқатар маңызды тіршілік факторлары да үлкен
Осы жағынан алғанда неолибералистік теорияның оңды жақтарын Қазақстан
Сол сияқты ФРГ-да іске асырылған әлеуметтік нарықтық шаруашылық
Қорытынды
ХХ ғасырда мемлекет және құқық мәселелерiн ғылыми тұрғыда
Жоғарыда келтiрiлген саяси және экономикалық iлiмдер ХХ ғасырдағы
Неолиберализм – негізінде өлшеулі мемлекеттік басқару мен экономиканың
Экономикалық неолиберализмнің теориялық ережесінің мәні мынада жатыр, неолибералдықтар
Неолиберальдық бағытының дамуы АҚШ, Ұлыбритания және Германия экономистерінің
Неолиберализм идеясы мен ережелері қазіргі кезде де өз
Әлеуметтік-нарықтық экономика – бұл экономикалық еркіндік пен әлеуметтік
Пайдаланылған әдебиеттер
Агапов И.И. История экономической мысли. — М., 2002.
Афанасьев С.В. Немецкий неолиберализм: истоки, теория и практика
Бартенев С.А. Экономические теории и школы. История и
Блауг М. Экономическая мысль в ретроспективе. Пер. с
Вэриан Х.Р. Микроэкономика. Промежуточный уровень. Современный подход. —
Гусейнов Р.М и др. История экономических учений: Учебник.
Зальцберг Л. Свободная экономика (из опыта Западной Германии).
История экономических учений: современный этап / Под общ.
Капитализм с человеческим лицом // Российская газета, 1998,
Кенжебаев М. Саясаттану негіздері. – Алматы: Санат, 1995.
Ковалев И.Н. История экономики и экономических учений. —
Ламперт Х. Социальная рыночная экономика. Германский путь. —
Менеджмент и рынок: германская модель: Учеб. пособие /
Современные экономические теории Запада: Учебное пособие для вузов
Социальное рыночное хозяйство Германии / Под ред. А.Ю.
Кенжебаев М. Саясаттану негіздері. – Алматы: Санат, 1995.
Гусейнов Р.М и др. История экономических учений: Учебник.
Социальное рыночное хозяйство Германии / Под ред. А.Ю.
Агапов И.И. История экономической мысли. — М., 2002.
Гусейнов Р.М и др. История экономических учений: Учебник.
Афанасьев С.В. Немецкий неолиберализм: истоки, теория и практика
Социальное рыночное хозяйство Германии / Под ред. А.Ю.
Ламперт Х. Социальная рыночная экономика. Германский путь. —
26