ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І. Творчестволық қызмет және оны ұйымдастырудағы азаматтық құқықтың
1.1. Творчестволық қызмет оның ұғымы және мәні
ІI. Авторлық құқық
2.1. Авторлық құқық түсінігі және мәні
2.2. Авторлық құқық принциптері
2.3. Авторлық құқықтың негізгі категориялары
Авторлық құқық объектілері
Авторлық құқық объектілерінің негізгі түрлері
Авторлық құқық субъектілері
ІІІ. Автор құқықтары және оларды қорғау
3.1. Автор құқығы, оның мазмұны және іске асуы
3.2. Автордың жеке мүліктік емес құқықтары
3.3. Автордың мүліктік құқықтары
IV. Авторлық құқықты қорғаудың негізгі әдістері
4.1. Авторлық құқықты қорғау органдары
Авторлық құқықтың арнайы терминдері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
КІРІСПЕ
Авторлық құқық тақырыбы қаншалықты маңызды деп ойланар болсақ,
Соңғы жылдары экономикадағы түпкілікті өзгерістерге байланысты бұрын туындауы
Нарық заманының келуімен кәсіби шығармашылық мүдделері ақыл-ой және
І. Творчестволық қызмет және оны ұйымдастырудағы азаматтық құқықтың
1.1. Творчестволық қызмет оның ұғымы және мәні
Творчестволық қызмет, яғни шығармашылық қызмет ғылым, техника, әдебиет,
Енді творчестволық қызметке анықтама бере кетейік. Творчестволық қызмет
Творчестволық қызметтің нәтижелерінің бәрінің азаматтық құқық инстиуттарының авторлық
Азаматтық құқық тікелей творчестволық, ғылыми-техникалық, әдеби немесе басқа
Азаматтық құқық авторлықты танып, олардың құқықтық режимдерін белгілейді,
Авторлық құқық ең алдымен шығарманың формасын қорғаса, ал
ІI. Авторлық құқық
2.1. Авторлық құқық түсінігі және мәні
Авторлық құқық-азаматтық құқықтың бір институты. Авторлық құқық реттейтін
Объективті мағынада авторлық құқық дегеніміз ғылым, өнер, әдебиет
2.2. Авторлық құқық принциптері
Қазақстандағы авторлық құқыққа жалпыға бірдей принциптер тән. Еркін
Автордың туындыны шығару және қолдануға моральдік және материалдық
Автордың заңды мүдделерін және негізгі құқықтарын қорғау принципі
Ғылым және көркем шығармашылық саласындағы қатынастар әртүрлі нормативті
2.3. Авторлық құқықтың негізгі категориялары
Авторлық құқық объектілері
Азаматтық кодекстің 971 бабына сәйкес авторлық құқық әдебиет,
Заң әдебиеттерінде жаңа шығарма жасауға бағытталған жеке әрекеттер
Авторлық құқық объектілерінің негізгі түрлері
Авторлық құқық объектілерінің басым бөлігін әдеби шығармалар құрайды.
Әдебиет шығармаларымен қатар өнер тундыларын да бөліп көрсетуге
Музыкалық шығармалар ырғақпен байланысқан әуенді құрайтын дыбыстар арқылы
Пантомима және хореографиялық шығармалар адам денесінің икемді қимылдары
Бейнелеу өнері туындыларының қатарында кескіндеме, мүсін өнері, графика,
Авторлық құқықтың объектілеріне жататын архитектуралық туындылар инженерлік өнердің,
Заң әдебиетттерінде авторлық құқық тек архитектура өнерінің
Кинематографиялық туынды кино түсіру үшін көптеген шығармаларды қамтиды.
Осыған дейін тек түпнұсқа туындылар туралы айтылды. Түпнұсқа
Авторлық құқық объектілеріне шығармалар жинақтары да жатады. Бұл
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, авторлық құқық объектілері мыналар
1) әдеби туындылар (әдеби-көркем, ғылыми, оқу, публицистикалық және
2) драмалық және музыкалық-драмалық туындылар;
3) сценарийлік туындылар;
4) хореография және пантомима туындылары;
5) мәтінді және мәтінсіз туындылар;
6) аудио-бейне туындылар, (кино, теле және бейне фильмдер,
7) кескіндеме, мүсін, графика туындылары мен басқа да
8) қолданбалы өнер туындылары;
9) сәулет, қала құрылысы және бау-саябақ өнері
10) фотосурет туындылары және фотосуретке ұқсас әдістермен алынған
11) географияға, топографияға және басқа ғылымдарға қатысты карталар,
12) ЭЕМ-ге арналғн бағдарламалар;
13) өзге де туындылар;
Авторлық құқық объектілеріне, сондай-ақ:
14) туынды шығармалар (аудармалар, өңдеулер, аннотациялар, рефераттар, түйіндеулер,
15) жинақтар (энциклопедиялар, антологиялар, деректер базалары) және басқа
Туынды және құрастырылған шығармалар олардың негізге алынған немесе
Авторлық құқық объектілері болып табылмайтын туындылар:
1) ресми құжаттар (заңдар, сот шешімдері, заң шығару,
2) мемлекеттік рәміздер мен белгілер (жалаулар, елтаңбалар,
3) халық шығармашылығының туындылары;
4) ақпараттық сипаттағы оқиғалар мен фактілер туралы хабарлар.
Авторлық құқық субъектілері
Авторлық құқық субъектілері шығармашылық еңбекпен әдебиет, ғылым
Авторлармен қатар, авторлық құқық субъектілерінің қатарына әдебиет, ғылым
Жоғарыда аталған тұлғалардың құқықтары автор құқықтарымен салыстырғанда шеклеулі
Белгілі бір жағдайларда ғана мемлекет авторлық құқық субъектісі
Азаматтық заң негіздері бойынша: энциклопедиялар, газеттер, журналдар, ғылыми
ІІІ. Автор құқықтары және оларды қорғау
3.1. Автор құқығы, оның мазмұны және іске асуы
Әдебиет, ғылым, өнер туындыларының авторы келесі құқықтарға ие:
Ғылым немесе көркем шығармашылық пен айналысатын тұлғаның ең
Қол сұқпаушылық құқығы туындыны немесе оның атын
Заңда бекітілген автор құқығының қатарында туындыны пайдалану үшін
Заң бар мүмкін әдістерді пайдаланып, туындыны жариялау, көшіру
Автордың туындыны көшіру құқы дегеніміз туындының копиясын түсіру
Соңғы уақытта қалыптасқан туындыны автордың өз қаражатына шығаруы
Жоғарыда қарастырылған автор құқықтары жеке мүліктік емес және
3.2. Автордың жеке мүліктік емес құқықтары
1. Туынды авторының мынадай жеке мүліктік емес құқықтары
туынды авторы ретінде танылу және оны пайдалану кезінде
туындыны өз атынан бүркеншік атпен немесе жасыран атпен
өз туындысына өзгерістер мен толықтырулар енгізуге және оның
Автордың келісімінсіз оның туындысын шығарғанда безендірулер, алғысөздер, соңғы
Автор қайтыс болғаннан кейін оның туындысын қол сұғушылықтан
4. белгісіз тұлғалар тобының туындыны ашуға рұқсат құқығы
2 Автор туындыны халыққа тарату туралы бұрын қабылдаған
3. Автордың біреумен келісімі немесе автордың жеке мүліктік
3.3. Автордың мүліктік құқықтары
1 Авторға туындыны кез келген нысанда және
2 Автор туындыны пайдалану кезінде үшінші
туындыны қайта жаңғыртуына (қайта жаңғырту құқығы);
туындының түпнұсқасын немесе даналарын кез келген әдіспен таратуына:
туындыны көпшілік алдында көрсетуіне (көпшілікке көрсету құқығы);
туындыны көпшілік алдында орындауына (көпшілік алдында атқару құқығы);
жалпыға бірдей мәлімдеу үшін эфирге немесе кабель арқылы
туындыны эфирге беруіне (радио және теледидар арқылы тарату),
туындыны аударуына (аудару құқығы);
туындына қайтадан жасауына, аранжировкалауына немесе басқаша түрде өңдеуіне
қала құрылысы, сәулет, безендіру жобасын іс жүзіне асыруына;
заң актілеріне қайшы келмейтін өзге де іс-әрекеттерді жүзеге
3. Туындыға түпнұсқасындағыдай объективті нысанда қайталап беру (туындыны
4. Егер туындының даналары заңды түрде иеліктен
5. Туынды кіріс келтіру мақсатымен сатылғандығына
6. Туындының (өнертабыстардың, өзге де техникалық, экономикалық, ұйымдастырушылық
Автордың жеке және мүліктік құқықтары бір-бірімен тығыз байланысты.
Ресми құжаттардың, рәміздер мен белгілердің жобаларына құқық
Ресми құжаттардың, рәміздер мен белгілердің жобаларына авторлық құқыққа
Жобаны, жасаушының келісімінсіз, егер бұл жобаны автор жарияласа
Құзіретті орган жобаны мақұлдағаннан кейін ол әзірлеушінің аты-жөні
Авторлық құқық автордың бүкіл өмірі бойына және ол
Бірлесіп шығарылған туындыға авторлық құқық серіктес авторлардың бүкіл
IV. Авторлық құқықты қорғаудың негізгі әдістері
Автордың жеке, мүліктік емес құқықтары бұзылған кезде, ол
Мүліктік құқықтардың бұзылуы автордың мүліктік емес құқықтарының бұзылуымен
Азаматтық құқықтың қорғау әдістерінің ішінде кейбіреулері авторлық құқыққа
4.1. Авторлық құқықты қорғау органдары
Авторлық құқықты сот арқылы қорғау көп кездеседі.
1990 жылға дейін мемлекет ішінде және шетелдерде автор
Қазақстанның ұлттық заң шығаруындағы авторлық-құқықтық нормалардың кері күші
1996 жылы 10 маусымда Қазақстан Республикасының Президенті Н.
Енді Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаев қол
Кейбір заңгерлердің 2-ші бөлімді талқылауы бойынша, жаңа заң
Бірақ бұл мәселе әлі де өз шешімін таппады.
Авторлық құқықтың арнайы терминдері
Авторлық құқықта арнайы терминдер қолданылады:
Автор – творчестволық шығарманы жасап шығарған жеке тұлға;
Деректер базасы жүйеленген түрде ұсынылатын және ЭЕМ-де өңделген
Шығарманы тарату – шығарманың көшірмесін, оның ішінде дыбыс
Фонограмманы тарату - кез келген тасымалдаушыда (бейне
Жазу – дыбысты және (немесе) бейнелерді техникалық қондырғылардың
Аудиобейне шығарманы дайындаушы – мұндай шығарманы жасауға бастамашы
фонограмманы дайындаушы - мұндай шығарманың алғаш рет дыбыстық
Орындау – шығарманы, фонограмманы, әндә, биді көз алдыңызда
Орындаушы - ән айтатын, музыкалық аспапта ойнайтын немесе
Шығарманы жариялау – автордың келісімімен шығарманы халық алдында
ЭЕМ-ге арналған бағдарлама – ЭЕМ қызмет етуіне арналып
Қолданбалы – декоративтік туынды – қолданбалы заттарға көшірілген
Прокатқа (жалға) беру - шығарманың нұсқасын тікелей
Авторлық құқықта көптеген арнайы терминдер бар, бірақ біз
Қорытынды
Авторлық құқық ғылым, әдебиет және өнер туындыларын шығарып,
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Нормативтік актілер;
1. Қ.Р. Конституциясы 30 тамыз 1995 жыл.
2. Қ.Р. Қылмыстық кодексі, 1 қаңтар 1998 ж.
3. Қ.Р. Азаматтық кодекс. 1 шілде 1999 ж.
4. «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Қазақстан
Әдебиеттер:
1. Ю.М.Батурин "Проблемы компьютерного права". Москва, 1991 г.
2. Т.Б.Сеитов "Правовые аспекты компьютерной преступности в зарубежных
3. Ғ.А. Жайлин «Азаматтық құқық» Ерекше бөлім I-II
Газет журналдар:
1. Егемен Қазақстан 98. N97
28