МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1. Қазақстан Республикасындағы банк жүйесі 5
1.1 Қазақстан Республикасындағы банктердің пайда болуы және атқаратын
1.2 Қазақстан Республикасының банк жүйесінің даму кезеңдері 16
2. ҚР-ғы қазіргі екі деңгейлі банк жүйесі 19
2.1 Қазақстан банк жүйесінің қайшылықтары 21
2.2 Банк жүйесін жетілдіру жолдары 24
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер 30
Кіріспе
Банк дегеніміз - ақша қаражаттарымен қорларды жинақтау, несие
Ақша несие саясатының тиімділігі және тұрақты экономикалық өсу,
1. Қазақстан Республикасындағы банк жүйесі
Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және
Банктердің және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық, ауданаралық
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер
Шаруашылық органдар мен тұрғындардың қаржылық-несиелік қызмет көрсетуін ұйымдастыру
Банктік жүйенің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы
1.1 Қазақстан Республикасындағы банктердің пайда болуы және атқаратын
Қазіргі уақытта Қазақстанда банк жүйесі екі дәрежелі болып
- Парламенттің келісуі мен Ұлттық банкінің
- Ұлттық банктің төрағасының ұсынуы мен
- Ұлттық банкісінің жылдық есебін Президент бекітеді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі өзінің құзіретінің шегінде тиісті
Ұлттық банк Қазақстан аумағында және оның сыртында өзінің
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің басты мақсаты ішкі және
- елдің экономикасының дамуына, оның дүниежүзілік экономика
- ақша, несие және банк жүйелерінің тұрақтылығына көмектесу;
- Банк жұмысын реттеуге және қадағалауға
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісіне көптеген және әр түрлі
- мемлекеттің ақша-несие саясатын іске асыру
Ол (Ұлттық банк) Қазақстан Республикасының аумағында ақша және
- Үкіметпен келісе отырып оның қарызына
- Қазақстан Республикасының аумағында банктер, олардың бөлімдері мен
- Мемлекеттік тіркеуден өтпей тұрғанда, банктердің құнды қағаздар
- екінші дәрежелі банктердің жұмыстарын қадағалау
- елдегі экономикалық ахуалға байланысты, қайта қаржыландырудың мөлшерлемесін
- есеп айырысу тәртіптерін және оның нысандарын анықтау,
- валюталық операцияларды реттеу және валюталық бақылау ұйымдастыру,
- қолма-қол ақша мен монеттерді есептеу, сақтау, тасымалдау
- екінші дәрежелі банктердің кадрмен қамтамасыз етілуіне қатынасу;
- Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің жалғыз қазына шотына
- елдің төлем балансын дайындау және жургізу т.б.
Халықаралық практикада Орталық банктер үлкейтілген түрде үш атқарым
Жоғарыда аталған Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің атқарымдары осы
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі туралы Заң, басқа банктерге
Халықаралық практикада Орталық банктерді жіктеудің бір өлшемі, олардың
- Банктің капиталын құрауға
- Банктің басқарушылар құрамын тағайындау процесі;
- Елдің Заңдарында, Орталық банктің мақсаты мен
- Ақша-несие саясатына араласуға мемлекеттің құқығы;
- Орталық банктің мемлекет шығындарын тікелей немесе
- Орталық банктің мемлекет шығындарын тікелей немесе
Қазақстанда жұмыс істеп жүрген банктердің, Қазақстан Реепубликасының Ұлттық
Қазақстандағы екінші дәрежелі банктер заңды тұлға болып табылады.
Екінші дәрежелі банктерге, заңды түрде, басқа Заңды және
Сөйтіп, басқа елдердегідей, Қазақстанда да екінші дәрежелі банктер,
Екінші дәрежелі банктер, Қазақстан Республикасының аумағында және оның
- Заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау,
- Банктерге және кейбір банктік операцияларды жүргізуге құқықты
- Кассалық операциялар жүргізу: банкноттар мен монеттерді қабылдау,
- Ақша аудару: Заңды және жеке тұлғалардың қарыз
- Заңды және жеке тұлғалардың, оның, ішінде банктер-корреспонденттердің,
- Сенімгерлік операциялар: сенімгердің талабымен ақшаға билік
- Клирингілік есеп айырысу операциялары: жинау, салыстыру,
- Сейфтік операциялар: клиенттердің құнды қағаздарын, құжаттарын,
- Ломбардтық операциялар: жылдам өтімді құнды қағаздар
- Баска елдердің
ұйымдастыру
Банктер аталған операцияларды Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің рұқсат
- депозиттік сертификаттар шығару;
- кепілдеме операциялары: кепілгерлік беру, үшінші
- мүліктерді жалдауға беру. Бұл жағдайда жалдауға
- Өзінің меншікті құнды қағазын шығару.
- Факторингілік операциялар: тауарды (жұмысты, қызметті)
- Форфейтінгілік операциялар: тауарды (жұмысты, қызметті)
Кассада қолма-қол ақшамен операция жүргізгенде нақты ақша, банкінің
Мұндай ақшалай қаражаттың қозғалысы, мысалы, сейфтік операцияларды жүргізгенде,
Банктің операцияларын жүргізгенде, немесе, банк қызметтерін көрсеткенде туатын
Ұлттық банк банктердің қызметін мынадай жолдармен реттейді:
- Екінші дәрежелі банктерге пруденциялық нормативтер басқа
- Екінші дәрежелі банктер үшін, міндетті түрде
- Екінші дәрежелі банктердің жұмысын инспекциялау және
Нарықтық экономика жағдайында екінші
- Пассивтік операциялар (қаржы жұмылдыру);
- Активтік операциялар (қаржыны орналастыру);
- Активтік-пассивтік операциялар (делдалдық
1.2 Қазақстан Республикасының банк жүйесінің даму кезеңдері
Соңғы жылдары Қазақстанның банк жүйесі айтарлықтай өзгерді олар
Қазақстанның банк жүйесі өзінің шамалы ғана уақытты қамтитын
Дамудың бірінші кезеңі (1998-1992) мемлекеттік салалық мамандандырылған банктер
Бұл кезеңде Қазақстанның банк секторы бұрынғы КСРО шеңберіндегі
Мұндай мамандандырылған банктер құрудағы мақсат оларды шаруашылықтармен салаларға
- Банктерді мемлекеттен акционерлік етіп қайта құру;
- Банк қызметін Әмбебап ету;
1992 жылдан 1993 жылдың қарашасына дейін созылған екінші
Дамудың екінші кезеңі (1993-1995 жж). 1993 жылының қараша
1993-1994 жылдары ұсақ және орташа коммерциялық банктердің едәуір
Дамудың үшінші кезеңі (1995 жылдан қазіргі кезеңге дейін)
2. ҚР-ғы қазіргі екі деңгейлі банк жүйесі
2002 жылдың 7 тамызында ҚР-ң Президентінің басқаруымен болған
Кеңесте қаржылық сектордың дамуының позитивті динамикасы жалғасуы және
Халықтың банк жүйесіне деген сенімі артуда. 2002 жылдың
Біртіндеп долларизация деңгейі төмендеуде — резиденттердің депозиттерінің жалпы
Алтын валюта активі және ақша агрегаты. 2002 ж
Банктік сектор соңғы жылдары Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің
Қаржылық жағдайы тұрақсыз немесе төлем қабілеті төмен банктерге
Осы кезеңде банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттерінің жалпы көлемі
2.1 Қазақстан банк жүйесінің қайшылықтары
Еліміздің саяси тәуелділікті тоқсаныншы жылдардың басында алғанымен, экономикалық
Банк жүйесін реформалау кезінде жіберген кейбір қателіктерді де
Өткен жылдардың тәжірибесіне назар аударсақ, елімізде 1990-1994 жылдар
1995 жылдың басындағы мәліметке жүгінсек, елімізде 200-ден астам
Уақыт өте келе Ұлттық банк жеткілікті қор мөлшерін
Банктің күйреуінен кейінгі халықта банктерге деген теріс көзқарас
Кейінгі мәлімет бойынша еліміздегі банктер саны 47-ге жетті.
Үкіметпен Ұлттық банктің бұрынғы "Әлембанк" пен "Тұранбанкті" дағдарыстан
Ұлттық банк аталған банктердің акцияларын олардың ықтиярынсыз номиналды
2.2 Банк жүйесін жетілдіру жолдары
Мемлекеттік аймақтық саясат 1997 жылы реформалардың бірте-бірте аймақтық
Банк бөлімшелерін дамытудың алғышарттары:
1. Банк өз операцияларын жүргізуде, түрлі салаларда жұмыс
2. бөлімшелер жүйесі банктерге экономикалық тұрғыдан қаржы ресурстарын
3. Жергілікті жерлерде бөлімшелері бар ірі шаруашылық ұйымдары
Жаңа бөлімшелер ашу мәселесіне келсек, ол мынадай жерлерде
- Тек банк бөлімшесі мекемесінің арқасында ғана айналымға
- Жергілікті деңгейдегі ірі 10-15-тен кем емес
Ұлттық банк жүйесінде жетекші рольге ие болуға ұмтылған
Қазақстанда банк жүйесінде қызмет ететін мамандардың интелектуалдық потенциалы
Қазіргі уақытта халықтың бірқатар бөлігінің жинаған қаражатын, қарапайымдап
Банктің ақша жөне несие саясаты қайта қаралып, түзетулер
Аз уақыттың ішінде банк қымбат металдармен операция жасауға
Банктердің қызметін шектеу мен оларды жабу Ұлттық банк
Елімізде қалыптасқан экономикалық ахуалға байланысты банктерге инвестицияны қаржыландырумен
Мамандармен сарапшылардың болжамы бойынша, қалыптасқан жағдай әлі біраз
Кейінгі кезде еліміздің банк жүйесі тек үлкен-үлкен қуатты
Әрине, жарғылық капиталы жоғары ірі банктердің басқа банктерге
Бұл да орынды. Шағын және орташа банктерге, шағын
Қорыта келгенде елімізде ірі банктермен бірге орташа және
Қорытынды
Қорытып айта кететін жайт, қазіргі банк жүйесін дамыту
Жалпы экономикалық жағдайда банктер санының 1998 жылы азаюы
Сонымен қатар банктердің дүниежүзілік нарыққа қатысуы республикамыздың банктік
Бүгінгі таңда республикада 39 банк бар. Банктердің меншікті
Қолданылған әдебиеттер
1. АНБ: Оқулық. Жалпы редакциясын басқарған F.C. Сейтқасымов.
2. Саниев М С АНБ. Оқу құралы. -
3. Банки и банковские дело. Под ред. И.Т.Балабанова,
4. Банки и
5. Көшенова Б.А. Ақша, Несие, Банктер. Валюта қатынастары.
6. Ежемесячный финансовый журнал "Банки" №1 №10.
30