Қазақстан Республикасы Білім және Ғылыми министрлігі
Тарих және география кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Қазақстанның металлургия
Орындаған:
Ғылыми жетекшісі: г.ғ.к.,
Мазмұны
Кіріспе.................................................................................................................3
1 Қазақстан экономикасының тәуелсіздік жылдарындағы даму ерекшелігі
1.1 Нарықтық экономикаға өтуі......................................................................
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы республика экономикасының дамуы.................................................................................................................
1.3. Қазақстан экономикасындағы шетел инвестицияларының ролі.......................................................................................................................
2 Қазақстанның металлургия өнеркәсібі.........................................................
2.1. Минаралды-шикізат ресурстары...............................................................
2.2 Металлургия өнеркәсібінің 2002-2005 жылдары арасындағы көрсеткіштері.......................................................................................................
2.3 Металлургия өнеркәсібінің қазіргі жағдайы..............................................
2.4 Металлургия кәсіпорындары. ......................................................................
3. Қазақстанда түсті және қара металлургияны дамытудың негізгі
3. Минералды-шикізат ресурстарын ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері............................................................................................................
Қорытынды ..........................................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер тізімі...........................................................................
Қосымша..............................................................................................................
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының мұнай өнеркәсібіне талдау
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: жұмыстың басты мақсаты Республика
Міндеті:
Республика экономикасына жалпы сипаттама беру;
Республикадағы өнеркәсіптің, соның ішінді мұнай өнеркәсібінің дамуына
Республиканың мұнай өнеркәсібінің келешекте даму бағыттарын айқындау;
Республиканың табиғи ресурстарын, соның ішінде мұнай ресурстарын
Жоғарыда айтылған міндеттерге жету барысында республиканың экономикасының даму
Қазақстанда реформа жасау жылдарында, нарықтық экономикаға көшуде орасан
Барлық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге баға мен тариф
Сыртқы экономикалық қызмет көп жағдайда ырықтандырылды, соның ішінде
1995 жылы 1 шілдеден салық жөніндегі жаңа заң
түбегейлі институциялдық өзгерістер жасалды және жасалынып жатыр. Елімізде
рыноктық инфраструктураның базасы жасалды: 100-ден астам екінші дәрежедегі
Яғни экономикамыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр.
1. Қазақстан экономикасының тәуелсіздік жылдарындағы даму ерекшелігі
1.1 Нарықтық экономикаға өтуі
Қазақстанның да нарыққа бағытталған экономика құруға бет алғанына
Экономикалық жағдайды обьективті бағалау үшін ТМД елдері өз
Ал ТМД елдерінде нарықтық қатынастарды тыңнан бастау қажет
Қазақстан ТМД-ның басқа елдері сияқты нарыққа бет алған
экономиканы тұрақтандыру және оны тамыры тереңге кеткен дағдарыстан
нарықтық қатынастарды құру және дамыту;
Экономикада нарықтық қатынастармен нарық тетіктерін құлашын кеңге жайған
Кеңестік жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшудің бұл бірден-бір
тын қиындығы еді. Өйткені бұл экономикада баға алшақтығы
Алғашқыда экономиканы ырықтандыруға және қаржыны шектеудің макроэкономикалық тұрақтандыруына
Бұдан басқа тағы бір қызықтырарлық стратегия нарыққа біртіндеп
Қалай болғанда да, сомдық аймақта отырған және Ресейдің
Қазақстан өзінің іс жүзіндегі жеке дара экономикалық саясаты
Қазақстанда реформа жасау жылдарында, нарықтық экономикаға көшуде орасан
-барлық тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге баға мен тариф
-сыртқы экономикалық қызмет көп жағдайда ырықтандырылды, соның
ішінде әртүрлі тарифтік емес шектеулер мен экспортқа шығарылатын
өнімдерге кеден бажы алып тасталынды;
-1995 жылғы 1-шілдеден салық жөніндегі жаңа заң енгізілді,
саны бұрынғы 45-тен енді 11-ге дейін қысқарды. Олардың
ретке қойылды, олар экономикадағы нарықтық қатынастарға лайықтандырылды;
-түбегейлі институциалдық өзгерістер жасалды және жасалынып жатыр. Елімізде
шылық қызметпен айналысатын субъектілердің жалпы санының 80 пайыздан
-рыноктық инфраструктураның базасы жасалды: 100 ден астам екінші
-нарықтық экономиканың, оны мемлекеттік реттеудің құқықтық базасы жасалды,
Қорыта айтқанда, Қазақстанның бүгінгі экономикасы нарықтық экономикаға әбден
Нарықтық экономикаға өту барысында экономикамызда төмендегідей бағыттар бойынша
-мемлекет меншігінде болған барлық өнеркәсіп орындары мен ауыл-
шаруашылық бірлестіктерін жекеменшікке беру;
-экономика құрылымында өнеркәсіптің әсіресе өңеуші өнеркәсіптің үлесін арттыру.
-ҒТР нәтижелерін экономиканың барлық саласында кеңінен пайдалану;
-жеке кәсіпкерлікті дамыту;
-отандық тауардың сапасын жақсарту рақылы дүние жүзілік нарықтағы
-экономикадағы қажетсіз салаларды басқа салалармен ауыстыру, орта және
-Әлемдік шаруашылыққа интеграциалану, яғни халықаралық еңбек бөлінісіне қатысып,
1.2 Нарықтық экономика жағдайындағы республика экономикасының дамуы
Қазақстан Республикасы егеменді тәуелсіз мемлекет. Қоғамда әлеуметтік,
Өтпелі кезеңде бірқатар қиындықтардың болып жатқаны да рас.
мын»,- деді. Осының бәрі қазіргі ғана емес, болашақ
Қазақстанның әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі өндіріс көлемінің
Ішкі капитал мен жинақталымдардың жеткіліксіздігінен Қазақстан шетелдік капиталға,
2030 жылға қарай Қазақстан өзінен-өзі көтеріле қалмайды. Ол
«2030 жылы Қазақстан Орталық Азия барысына айналады және
1.3. Қазақстан экономикасындағы шетел инвестицияларының ролі
Инвестиция барлық қоғамда да экономиканы нығайтудың негізі болып
Қазіргі таңда алда тұрған қиын жағдайды шешудің бірден-бір
2005 жылдың 27-сәуірінде, Республика президентінің шағын және орта
Сонымен бірге ауыл шаруашылығына да инвестиция бөлу мардымсыз.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық тауарлары арасындағы ара қатынаста
Қазіргі кезде аграрлық рынок қорғаусыз қалды, ол әлемдік
Халық шаруашылығының қай саласы да қаржысыз дамымайды. Оны
Осы тұрғыдан қарағанда, шетел капитлын өзімізге тарта берудің
Шетел инвестициясын ғылым мен білімді, ғылым жетістіктерін көбірек
Экономикалық дамуды ынталандырудың бағдарламасына инвестициялық және өнеркәсіптік саясаттарын
Инвестициялық саясатты дұрыс шешу, отандық өнеркәсіп пен ауыл
Инвестицияның біраз бөлігі жаңа технологияны сатып алуға және
Жаман да болса, шетел технологиясын алу керек
Бірақ ол қолдау таппады. Оның себебі, біздің елімізде
Ал, екіншіден, отандық машина жасауды тірілтеміз деп өзіміздің
Қорыта айтқанда, инвестициялық қорларды тиімді пайдалану үшін төмендегі
экспорттық шамамызды көтеріп, шетелден тасымалданатын тауарды елімізде өндіру;
елімізден валютаны заңсыз жолмен сыртқа шығаруға жол бермей
Шетел капиталын елімізге тартуға мемлекеттік кепілдеме берулі шектеу.
Экономикалық өсу тұрақты болуы үшін оны отандық инвестициясымен
Осыған байланысты еліміз алдында екі басты міндет тұр:
инвестицияны өндірістік салаларға молырақ бөлу;
ауыл шаруашылығында жерді тиімді пайдалана білу. Оны жекеменшікке
Шетелдіктерге жерді пайдалануға шек қою баға қоюдағы арақатынасты
Отандық тауарлар есібінен ішкі рыноктың дамуына жағдай жасау.
Қорыта келгенде айтарымыз, шетелдік және отандық инвестицияларды
2 Қазақстанның металлургия өнеркәсібі
2.1. Минералды-шикізат ресурстары
Қазақстан табиғат ресурстарына өте бай ел. Оның жер
Жалпы Қазақстан көмірсутегінің мол қоры бар мемлекеттердің қатарына
млрд. т мұнай және корнденсат және 7,1 трлн.
Қазақстан өзін толығымен отын-энергетикалық ресурстарымен қамтамасыз ете алады.Өаазсқатндағы
Қазақстан падалы қазбалардың қоры бойынша дүние жүзінде алғашқы
Темір рудасының қоры бойынша Қаазақстан ТМД елдерінің ішщінгде
Марганец рудасының қоры бойынша Қаазақстан дүние жүзінде ОАР
2.2 Металлургия өнеркәсібінің 2002-2005 жылдар арасындағы
2002 жылы өнеркәсіп өндірісі. 2002 жылы Қазақстанның өнеркәсіп
Кен өндіру өнеркәсібінде 2002 жылы 1072,9млрд. өнімі өндірілді,
2002 жылы темір кенін өндіру 1,3 есеге, жез-5,1
Металлургия өнеркәсібі мен металл өңдеуде 2002 жылы 411,3
Қорыта айтқанда, өнеркәсіп өнімдерінің көптеген түрін өндірудің
2003 жылдың өнеркәсіп өндірісі. 2003 жылы өнеркәсіп
Металлургия өнеркәсібінде және металдан жасалған дайын бұйымдар өндірісінде
Сонымен осы келтірілген деректерден өнеркәсіп өнімінің көлемі негізінен
2004 жылғы өнеркәсіп өндірісі. 2004 жылы
Темір кенді шекемтастарда, темір кені де, түсті металдарда
Өңдеу өнеркәсібінде оның жалпы көлемінің 40%-дан астамы
Металлургия өнеркәсібінде және металдан жасалған дайын бұйымдар өндірісінде
2005 жылғы өнеркәсіп өндірісі 2005 жылдың қаңтар-тамыз айларында
Бірден айтар болсақ 2005 жылғы осы айлар аралығындағы
Кен өндіру өнеркәсібінде 2005 жылдың қаңтар-тамызында 1867,9 млрд.
Металлургия өнеркәсібінде 461,8 млрд. теңгенің өнімі өндерілген, соның
.
2.3. Металлургия өнеркәсібінің қазіргі жағдайы
Қазақстан темір рудасының қоры бойынша ТМД елдерінің
Республика түсті металдарға да бай. Марганец рудасының қоры
Тау-кен өнеркәсібі мен металлургия өнеркәсібі мұнай-газ өнеркәсібімен бірге
Республиканың тау-кен өнеркәсібінің құрамына 70-тен астам кәсіпорындар мен
Қаазсқатнның «2005 жылдың металлургиясы» деп аталатын жаңа программасынада
Екіншіден, өндірістің өнімі төмендеді. Өндіріс көлемі металлургия өнеркәсібінде
Үшіншіден, республиканың тау-кен металлургия өнеркәсібінің негзгі бағыты шикізат
Қазақстан республикасы металл шикізатвына бай болғанымен, оны өндіру
1991 жылдары экономикалық, шаруашылық қатынастардың үзілуіне байланысты өнімді
Қаазсқатан минарлды-шикәізат қоры бойынша дүние жүзінде алдыңғы орындарды
2.4. Металлургия кәсіпорындары
1994 жылдан бастап, Қазақстанда бакоротқа ұшырау шегінде
Тау-кен металлургия комбинаттарын шетел және отандық компанияларға берудің
Қаазсқатнда қазіргі таңды ең тауарлы өнеркәсіп саласына
Түсті металлургия тәуелсізідік жылдары үлкен дағдарысқа ұшырады. 1999
Қаазсқатнның мыс рудасы мен марганец концентратын өндіретін ірі
Қаазсқатнда қара металды шығарумен «Испат-Кармет» акционерлік қоғамы
3. Қазақстанда түсті және қара металлургияны дамытудың негізгі
Түсті металлургия Қазақстандағы байырғы өнеркәсіп салаларының біріне жатады.
Түсті металдың республиканың жалпы ішікі өніміндегі үлесі 2
Республикады түсті металлургияның негізгі 7 саласы және 28
1. Қорғасын-мырыш саласы. Оның құрамына 12 кәсіпорын, соның
2. Мыс саласы. Оның құрамына 3 кәсіпорны кіреді.
3. Алюминий саласы. Құрамына 3 кәспорнын кіреді.
4. Алтын өндіретін кәсіпорындар. Оның құрамына 6 кәсіпорын
5. Вольфрам-молибден саласы.
6. Титан-магинй саласы
7. Сирек кездесетін металдар саласы
Қара металлургия аудан құрушы маңызға ие өнеркәсіп саласына
Қазақстанның қара металлургиясының құрамына 5 сала кіреді:
1. Тау-кен металлургиясы
2. Металлургия
3. Ферроқорытпа
4. Отқа төзімді
5. Сынықтарды өңдеу
Қазақстанда металлургия дамуының негізгі мәселелері: жер асты
4. Минералды-шикізат ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері
Минералды-шикізат ресурстары сарқылатын табиғат ресурстарына жатады, сондықтан да
Осы заңдылықтар бойынша табиғат пайдалану мына төмендегі принциптер
Басымдылық принципі. Табиғат заңдылығының қоғам заңдылығынан үстемдігі. Табиғат
Табиғат пайдалануды әлеуметтік қажетке бағыттау. Табиғатты адам игілігіне
Өндірістік экологиязациялау принципі. Өндірісті экологиязациялау – табиғат қорын
Табиғат байлықтарының қоғамдық пайдалылығын арттыру және ұлғаймалы қалпына
шикізат өндіру қарқыны материалдық өндіріс қарқынынан төмен болуы
шикізатты тиімді пайдалану арқасында өңдеуші салалардың өсу қарқынынан
қалдықсыз, аз қалдықты технология және табиғатқа нұқсан келтіруші
табиғат байлығын қалпына келтіру шараларының дамуы табиғат байлығын
табиғатты қорғауға жұмсалатын қаржының өсу қарқыны барлық материалдық
Табиғат байлығын пайдалануды ғылыми негізде жүргізу принципі. Табиғат
Оптималдық принцип. Табиғат байлығын пайдалану мүмкіндіктері, варианттары сан
Аймақтық принцип. Табиғат байлығының аймақтық орналасуы, ресурстың
Кешенділігі. Табиғат байлықтары адамзаттың сан алуан қажеттілігін
Нарықтың заңдарына сәйкес барлық табиғат байлықтарын пайдалану төлемді
Сонымен, табиғат қорғау және оның байлықтарын тиімді пайдалану
Табиғат пайдалануда жіберілген кемшіліктердің бірі – мәселені жеке
Табиғат қорғау және пайдалану мәселелері табиғи кешендер бойынша,
Табиғат тиімді пайдалану мәселелерін зерттеудің біртұтастығына жету өте
Қорытынды
Қорыта келгенде, металлургия өнеркәсібі республика экономикасының дамуында маңызды
Республиканың тау-кен өнеркәсіьбінің құрамына 70-тен астам кәсіпорындар мен
Қазақстанның «2005 жылдың металлургиясы» деп аталатын жаңа программасынада
Қазақстанның әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі өндіріс көлемінің
Ішкі капитал мен жинақталымдардың жеткіліксіздігінен Қазақстан шетелдік капиталға,
Қаазсқатн республикасының әлемдегі бәсекелеске қабілетті 50 елдің қатарына
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Райханұлы Н. Өткен жылдың қорытындысы не көрсетті?
Райханұлы Н. Экономиканың жарты жылдық қарқыны. //Ақиқат.-2004-№9-11-12б.
Райханұлы Н. Экономикалық дағдарыстан қайтсек шығамыз? //
Есентүгелов А. Қазақстандағы макроэкономикалық жағдай. // Ақиқат.-1996-№11-14-17б.
Елшібекова Қ. Инвестициясыз экономика өрге баспайды. //Саясат.-1998-№2-15-18б.
Шыңғыс М. Экономикадағы дүбәралық. //Жас Алаш.-2006-№12-1-2б.
Сәбден О. Инвестиция салынған негізгі салалар. // Ақиқат.-1997-№2-15б.
Құлымжанов М . Нарықтық экономиканың мәні, құрылымы және
Райханұлы Н. Реформаға көзқарас. (Нарықтық қатынастардың дамуы
Құлымжанов М. Нарықтық экономика заңдары. // Ақиқат.-2003-№7-30-32б.
Сатымбекова К. Тенденции экономического развития РК в современных
Әліқұлов К.А. Қазақстанда нарықтық қатынастардың дамуы. // Жаршы.-2004-№2-60-62б.
Дүйсенбек Ә. Инвестиция –экономика емшісі. // Егемен
Нұрмолдақызы Г. Инвестицияларды қайда жұмсаған қайырлы. //
Нұрмолдақызы Г. Қазақстанға инвестиция қайдан құйылуда? // Егемен
Райханұлы Н. Нарықтық қатынастар мен ҚР-да экономиканың басты
Шыңғыс М. Инвестиция –экономика өзегі. // Жас Алаш.-1998-№4-2б.
Шыңғыс М. Қазақстан және әлемдік инвестиция. // Жас
Қаженбаев С. ΧΧΙ ғ. Қазақстанның экономикалық даму модельдері.
Шалғынбаев Н. Нарықтық қатынастарды қалыптастырудағы жекешелендіру. //
Райханұлы М. Жыл қорытындысы не көрсетті? // Ақиқат.-1998-№4-30-32б.
Қазақстан цифрларда. Статистикалық жинақ. Алматы.-2003
Қазақстан цифрларда. Статистикалық жинақ. Алматы.-2005
Каргажанов З.К., Тлеубергенов М.А. и др. Теория и
Каргажанов З.К., Баймырзаев К.М., Калиаскарова З.К. Платежи за
Гирусов Э.В., Бобылев С.Н., Новоселов А.Н. Экология и
Голуб А.А., Струкова Е.Б. Экономика природных ресурсов. –
Володомонов Н.В. Горная рента и принципы оценки месторождений
Яковец Ю.В. Методология ценообразования в горнодобывающей промышленности. –
Каргажанов З.К. Проблемы горной ренты и плата за
Струмилин С.Г. О дифференциальной земельной ренте в условиях
Обломская Л.Д. Природный фактор и ценообразование в горнодобывающей
Пашков А.И. Экономические проблемы социализма. – М.: Наука,
Гольд Г.С Оценка эффективности вариантов развития производства цветных
Канторович Л.В. Экономический расчет наилучшего использования ресурсов. –
Федоренко Н.П. Об экономической оценке природных ресурсов
Чернявский В. Замыкающие затраты оптимального отраслевого плана //
Маркс К. Капитал. Критика политической экономии. Соч. изд.
Гофман К.Г. Экономическая оценка природных ресурсов в
Богачев В.Н. О горной ренте и оценке месторождений
Pearce D., Turner K., Bateman I. Environmental Economics.
Hotelling H. The Economics of Exhautible Resources //
Каждан А.Б., Кобахидзе Л.П. Геолого-экономическая оценка месторождений полезных
Каргажанов З.К., Тлеубергенов М. А. и др. Рациональная
Экономическая оценка и прогнозирование использования природных ресурсов Казахстана.
ҚОСЫМША
Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер
Кесте 1
Жалпы көрсеткіштер 1997 2000 2001 2003 2005
Халықтың саны (жыл соңында), мың адам
Табиғи өсім, халықтың азаюы, мың адам
1000 халыққа
Жұмыспен қамтамасыз етілген халық, мың адам
Өнеркәсіп өнімі, млрд теңге
Ауыл шаруашылығы өнімі, млрд теңге
Оның ішінде:
Өсімдік өсіру өнімі
Мал шаруашылығы өнімі
Көліктің барлық түрімен жүк тасымалдау, млн т
Жүк айналымы – барлығы, млрд ткм
Жолаушы айналымы – барлығы, млрд пкм
Сыртқы сауда айналымы – барлығы, млн долл.
Экспорт
Импорт
ТМД елдерімен сыртқы сауда айналымы, млн долл.
Экспорт
Импорт
ТМД елдерімен сыртқы сауда айналымы, млн долл.
Экспорт
Импорт
14901,5
70,0
4,7
6105,4
1142,8
335,0
177,7
157,3
1065,9
149,7
66,6
9526,7
5871,6
3655,1
3114,3
1510,5
1603,8
6412,4
4361,4
2051,3 14865,3
72,1
4,8
6201,0
1798,3
402,0
223,5
178,5
1293,1
207,1
73,1
13852,2
8812,2
5040,0
5068,4
2336,7
2731,7
8783,9
6475,5
2308,3 14850,5
73,4
4,9
6698,8
2000,2
533,6
325,8
207,8
1404,4
225,4
84,2
15085,1
8639,1
6446,0
5954,1
2644,6
3309,5
9131,0
5994,5
3136,5 14866,0
77,5
5,2
6708,9
2336,9
557,4
325,3
232,1
1531,1
232,3
92,7
16254,3
9670,3
6584,0
5237,6
2194,4
3043,2
11016,7
7475,9
3540,8 14951,3
93,7
6,3
6985,2
2794,4
606,7
348,6
258,1
1681,1
258,3
93,6
21227,3
12900,4
8326,9
6874,0
2954,2
3919,8
14353,3
9946,2
4407,1
Қазақстан Республикасы аймағының 2005 жылғы дамуын сипаттайтын негізгі
Кесте 2
Республикамыздағы облыстар мен ірі қалалар Өнеркәсіп өнімінің көлемі
(қорға) инвестиция Ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі Көліктің барлық
Қазақстан Республикасы,
Соның ішінде:
Ақмола
Ақтөбе
Алматы
Атырау
Шығыс Қазақстан
Жамбыл
Батыс Қазақстан
Қарағанды
Қостанай
Қызылорда
Маңғыстау
Павлодар
Солтүстік Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан
Астана қ.
Алматы қ.
108,8
117,2
118,6
115,9
100,3
104,1
114,2
110,1
102,7
112,5
118,7
108,6
113,5
103,4
109,8
111,5
115,3
110,6
93,3
122,8
163,1
130,7
112,5
402,5
68,1
102,1
139,5
148,4
101,9
166,3
112,6
125,0
122,8
82,8
101,4
98,8
98,8
103,6
112,3
101,1
112,7
104,3
101,1
98,5
108,6
104,3
90,0
94,3
105,2
98,4
113,7
109,8
101,4
82,8
111,6
159,2
102,0
100,4
101,9
116,5
100,7
101,9
95,4
104,4
101,4
123,2
130,7
129,5
114,3
125,1
113,2
112,5
116,1
106,7
109,0
109,5
110,7
120,6
117,0
115,4
110,3
111,8
112,7
119,4
115,2
40