ЖОСПАР
1-Бөлім. Жаңа экономикаға өту кезеңі 4
1.1 Есептеу нүктесі 4
1.2 Макроэкономикалық тұрақтандыру 6
2-Бөлім. Нарықтық экономиканың орнығуы 15
2.1 Табысты орнықтыру 15
2.2 Экономикалық өсу жағдайларын жасау 17
2.3 Ескі экономикадан – жаңа экономикаға: жолды анықтау
ҚОРЫТЫНДЫ 27
Қолданылған әдебиеттер 28
1-Бөлім. Жаңа экономикаға өту кезеңі
1.1 Есептеу нүктесі
Өткен өзгерістердің басты қорытындыларын бағалай отырып, мынаны сөзсіз
Елеулі экономикалық табыс біз тандаған экономикалық даму моделінің
КСРО экономикасы әр республикаға, нақты қажеттіліктерді ескерместен, өз
Біздің еліміз әлемдік темір рудасы қорының шамамен 8
Қазақстан көмір өндіретін ел ретінде әлдеқашан танылған. Республикадағы
Біздің республиканың міндетіне үлкен бөлігі тасып әкетілетін табиғи
Біздің өнеркәсіп жоғары қосымша құны бар өнімдерді жеткілікті
Ауыл шаруашылығына экстенсивтік және шығындық сипат тән еді.
Қазақстанның ауылдарына тыңайтқыштар, гербицидтер, ауылшаруашылық мәшинелерін сатып алу,
Қазақстан экономикасының дербестігі туралы сөз бола алмайтын. Барлық
90-шы жылдарың басында "саясат экономиканың алдында жүретін", бірақ
Экономика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты Дж.Стиглиц атап көрсеткендей,
Экономикалық, көп ретті жасанды байланыстардың үзілуі алғашқы жылдары
Ауыл шаруашылығы тірек еткен дотациялар мен субсидияларды төлеу
1991 жылға қарай Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық ахуал әлдеқайда қиындады.
Сол жағдайда бізге бір мезетте аса маңызды екі
Ол кезде ырғылап-жырғалауға уақыт берілмейтін. Әлемдік экономикалық жүйені
1.2 Макроэкономикалық тұрақтандыру
Нарық экономикасына көшу мынадай компоненттердің: сұраныс пен ұсыныстың;
Мемлекеттік экономикалық саясатқа ақша-кредит,салық-бюджет, баға және антимонополиялық, инвестициялық,
Бірінші кезеңде өзекті міндет басқарудың әміршіл-әкімшіл әдістерін алмастыру
Тұтыну тауарларын өндіру бойынша азайды. Қаңыраған сөрелер сұраныс
Тауар тапшылығы, өсіп бара жатқан гиперинфляция жағдайына тап
Кеңестік экономикада бағалар сұраныс пен ұсынысты ескеріп емес,
Алайда рынокты тұтыну тауарларымен толтыру айтарлықтай тез жүрді,
Бірақ та өндіріс тоқтап, байланыстар үзілген ретте біздің
Біз өз жолымызды таңдадық, ол валюта енгізуді көздеді.
Тікелей тәуелсіздік алғаннан кейін бірінші кезекке дербес бюджет,
Ескі жүйені қирату алғашқы жылдары мемлекеттік бюджеттің өте
Теориялық тұрғыда бюджет тапшылығын төмендетуге кәсіпорындардан алынатын салықтарды
Қазақстан ТМД елдерінің ішінде бірінші болып салық реформасын
Енді эконмикалық тұрақтану кезеңі басталғаннан кейін салық жүйесінде
Қазақстанда принципті тұрғыдағы жаңа және осы заманғы екі
Бюджет жүйесін реформалау 1996 жылы "Бюджет жүйесі туралы"
Мемлекет иелігінен алуға, жекешелендіруге, сондай-ақ инвестициялық саясатқа байланысты
Қарапайым қисын мемлекеттік меншікті жекешелендірусіз нарыққа нақты көшудің
Сондықтан да біз ауқымды жекешелендіруге кірістік. Бүгінде оны
Біз шағын жекешелендіруден бастадық. Алғашқы кезенңнің барысында 1991-1992
Екінші кезең "Қазақстан Республикасында мемлекет иелігінен алу мен
Бұл кезеңнің аса маңызды қадамы мемлекеттік меншікті басқару
Көтерме-бөлшек сауда, сауда-саттық және автокөлік бірлестіктері шағын жекешелендіруді
Біз нарықтық экономиканың негізгі субьектісі маркетинг пен менеджменттің
Үшінші кезең 1995 желтоқсанда заң күші бар "Жекешелендіру
Шетелдік компаниялар өзімен бірге сондайлық қажетті инвестициялар, басқарудың
1999 жылдан кейін бірінші кезекке мемлекеттік мүлікті басқаруды
Республикалық мемлекеттік және коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындарды оңтайландыру басталды.
Қазір біз бұл салаларды да реформалауға жеттік. Темір
Өзінің бүкіл кемшіліктеріне қарамастан іс жүзінде аяқталған жекешелендіру
Экономикалық реформалар ІЖӨ құрылымында жақсы байқалады. Мәселен, 1991-ден
Экономикалық жүйенің қалыптасу кезеңінде инвестициялық саясат басым сипатқа
1997 жылы-ақ инвестициялар тартатын басым секторлар тізімі бекітілген
Қорытындысында қазіргі сәтте жан басына шаққандағы игерілген тікелей
Инвестициялық тартымдылықтың осындай жоғары көрсеткіші біз шетелдіктерге минералдық
Әлемде, елдер тобы бойынша және Қазақстанда тікелей
ӨҢІР/ЕЛ 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Бүкіл әлем 100 116,4 144,1 181,1 327,5
Дамыған елдер 100 106,9 130,3 229,7 402,7
Дамушы елдер 100 136,5 170,7 173,4 207,3 225,6
Орталық Азия 100 156,5 232,3 182,1 151,7
Қазақстан 100 170,1 214,1 125,3 188,2 282,6
ОШЕ 100 95 134 170,4 185,9 192,8 184,8
Ресей 100 127,9 241,3 137 164,1 134,6 122,5
Алғашқы кезде шетелдік инвестицияларды тарту мәселесі Батыстың іскер
Инвесторлардың мұнай-газ саласына белсене келуі осыдан басталды. Бүгінде
Соңғы 30 жылда қоры 10 миллиард баррель деп
Елдің мұнай қорларын игерудегі біздің стратегиямыз бір ғана
Біздің еліміздің экономикалық дамуындағы мұнай факторының рөлін бағаламау
Шынында да, мұнайдың арқасында біз эконмикалық жүйені өзгерту
Бүгінде мемлекеттік бюджеттің ширегі ғана мұнай табыстарының есебінен
Тікелей инвестициялар қара және түсті металлургияның тиімділігн көтерді."Самсунг"
Қазхром мен Қазалюминий 537,2 млн. Доллар мөлшеріндегі инвестициялардың
Нақ осы салалар бүгінде ел бюджетінің негізгі толықтырушылардың
Алдағы кезде бюджет жоғары қосымша құны бар дайын
Экономикадағы реформалар өздігінен қатардағы азаматтар тарапынан меншікке деген
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты одан әрі өзгерту қажеттілігі пайда
2-Бөлім. Нарықтық экономиканың орнығуы
2.1 Табысты орнықтыру
Қоғам айқын мақсаттар мен оларға қол жеткізу жолдары
Осы сәттен бастап реформалар жүйелік деңгейге көшті. Реформалардың
Бұл процесс Қазақстан келесі сынаққа – 1997-1998 жылдардағы
Бұл дағдарыс біз үшін сабақ болды. Болашақта Қазақстанның
Қазақстан ТМД елдерінің арасында бірінші болып тұрақты әлеуметтік-экономикалық
Алайда мұны сілкіністер мен дағдарыстар жағдайында ғана сақтандыру
Банк жүйесіне сенімді арттыру үшін шаралар қабылданды. Кеңестен
Елорданы Астанаға көшіру елдің дамуына елеулі серпін берді.
Геосаяси артықшылықтарымен қатар елорданы көшіру ел экономикасы үшін
Он жылда нарықтық қатынастарға барлық салалар тартылды. Ауыл
Біз барлық мемлекеттік ауылшаруашылық кәсіпорындардын ұжымдық меншікке бердік,
Рыноққа берік бағдарланған фермерлер табы пайда болды. "Астық
Алайда тұтастай алғанда жер мәселесі шешілмей қалып келді.
Аграрлық сектор мен ауыл адамдарының проблемаларын кешенді шешу
Жер кодексі айтарлықтай ауыр қабылданды. Бұл кездейсоқ емес
Бірақ та нарық мұндай текетірестерге төзбейді. Аграрлық сектор
Жерге деген ұқыпты қатынас жоқ кезде жеке меншікке
Біз жердің тозуы, жер қорының азуы дегеннің не
Осыны сезініп, түсіну бізге агроөнеркәсіптік кешен үшін, сондай-ақ
Жерге деген жеке меншік және осы негізінде еңбеккерлердің
Енді ауыл шаруашылығына инвестициялар, жаңа технологиялар мен тиімді
2.2 Экономикалық өсу жағдайларын жасау
Экономикалық, өндірістік қатынастар жүйесін түбегейлі өзгерту жөніндегі реформаның
Нарыққа көшу кезінде мемлекеттің экономикаға араласуы кілт шектелді.
Нарықтық экономиканың жетекші бір факторы мемлекеттік емес сектор
Көптеген экономикалық процестердің нақты қатысушысы жеке меншік иесі
Әсіресе шағын кәсіпкерліктің дамуы атп көрсетуге тұрарлық. Нақ
Әлемдік шаруашылық байланыстарына кіругіге қабілетті жаңа нақты экономиканы
Оның бұрынғы құрылымы деформацияланған болатын, өңдеу өнеркәсібіндегі көптеген
Қазақстан экономикасы мембюджет пен ірі кәсіпорындарды қаржылай қолдау
Шетелдік инвесторлар мен біздің мемлекеттің мүдделерін ұштсатыру оңай
Мақсатты шаралардың нәтижесінде шетелдік күрделі қаржыны тарту жөнінде
Негізгі капиталға инвестициялардың өсуі нәтижесінде қорлар ескіруінің келеңсіз
Шетелдік инвесторларды, соның ішінде әлемдігі аса ірі компанияларды
Ауқымды инвестицияларды тарту жөніндегі, олардың көлемі 1993 жылдан
Әлемдік деңгейдегі менеджмент қызметі құлдырау жағдайында болған аса
Әлемдік рынокқа шығу және әлемдік шаруашылық байланысқа белсенді
2.3 Ескі экономикадан – жаңа экономикаға: жолды анықтау
Мемлекеттің таяудағы он жылдыққа арналған стратегиялық міндеттерінде табиғи
Қазақстан олардың кейбірінің абсолюттік қоры бойынша да, сондай-ақ
Қазақстан геологиялық, тау-кен істерінің дәстүрлі дамуын қалпына келтіріп,
Әлемде ұлттық экономиканың шикізаттық құрамына көзқарас келеңсіз емес
Сарапшылар атап көрсеткендей, табиғи ресурстарды сату мемлекеттің мешеулігінің
Қазақстанда минералдық-шикізаттық кешен әлемдік рыноктың талаптарына барынша жедел
Табыстар бойынша экспорттық рейтинг (млн. АҚШ долл.)
№ Атауы 1995ж. 2000ж. 2003ж.
1. Мұнай және газ конденсаты 793,1 4249
соның ішінде газ конденсаты 25,8 458,7 495,3
2. Шақпақталған мыс 571 665,8 616,5
3. Прокат 474,9 764,1 931,3
4. Бидай 228,5 449,8 522,6
5. Ферроқорытпа 315,9 280,9 451,8
6. Көмір 351,9 164,5 249,7
7. Глинозем (алюминий оксиді) 178,5 161 187,1
8. Мырыш 143,9 179,6 144,9
9. Күміс 11,4 175,9 110,3
10. Алтын 190,4 133
11. Мұнай өңдеу өнімдері 115,4 100,3 252,5
(мазут, бензин, д/о )
Келтірілген деректер қазақстандық экспорттың рейтингінде шикізаттар мен жартылай
Шетелдік инвестициялардың экономикалық қайта жарақтандыруға қатысуына үлкен үміт
Қазақстанның экономикалық саясаты жаһандану процесінің талаптарына бағынуға мәжбүр
Ел экономикасындағы өзгерген жағдай (экономикалық өсу, қорлану мен
Жаһандану жағдайында халықаралық бәсекелестік барлық жерге кіріккіш ғана
Жаңа өсу аймақтарының пайда болуы сонымен бірге өткізу
Жаңа экономика кең тұрғыда - бұл жоғары технологиялар,
Дамыған елдерде тауар өндіруші экономикадан білім өндіру мен
АҚШ жыл сайын ғылымды көп қажет ететін өнім
Бірқатар дамушы елдердің тәжірибесі, қатал бәсекеге қарамастсн, жаңа
Дамушы елдердің жаңа экономикаға интеграциялану үлгісін Үндістан танытып
Прогресшіл өзгерістерге ұмтылған Қазақстан да осынау тым тығыз
Республиканың өзара қатынастардың соны сипатына кіру шарттары айтарлықтай
Қазақстанға өзінің жаңа индустриялық-инновациялық бағдарламасын іске асыруға барынша
Ел құрылымдық өзгерістердің қатаң басымдықтарына, әсіресе барынша нақты
Қазақстанда жаңа экономика категориясына жататын салалар бар. Бұл
Республика бүкіл әлемде мойындалған бірқатар бірегей технологияларға ие
Жаңа материалдарды игеруде "Қазатомпром" кәсіпорындары көшбасшы болып отыр,
Уранды жер астында сілтісіздендіру жөніндегі жаңа технологияларды қолдану
Қазақстанда жоғары сапалы болат пен арнаулы қорытпалардың қуатты
Болат пен қорытпалар динамикасы алдағы кезде де дамитын
Республикада берилийдің, ренийдің, цирконийдің, молибденнің, кобальттің, ванадийдің, вольфрамның,
Басқа жобалардан ерекшелігі, осы саланы дамыту жұмыс істеп
Жаһандану, әлемдік экономиканың интернационалдануы, өршіп тұрған халықаралық бәсекелестік
Солай болса-дағы, жоғары әзірлік деңгейіндегі өнім шығаруды ұйымдастыру
Республиканың жаңа экономикасы оның әлемдік шаруашылыққа қайта интеграциялану
Елдің қаржы жүйесінің мүмкіндіктері, лизингтік, факторингтік схемаларының дамуы
Жетекші шикізат елдерінің тәжірибелері жоғары бөліністерге қаржы салудың
Нақ ақпараттық құрамдастық жаңа экономикаға жаһандық, барлық жерге
Соңғы 10 жылда ғылымды көп қажет ететін өнімнің
Осы процеске кіретін Қазақстанға дамыған елдердің тәжірибесін ескеріп,
ҚОРЫТЫНДЫ
Тәуелсіздіктің он үш жылында жүргізілген реформалар экономиканың жедел
Жақын жылдары біз қаржы тұрақтылығын, экономиканың тиімділігін, әлеуметтік
Әлбетте, біз мінсіз экономикалық модель жасап, өте оңды
Біздің стратегиялық мақсатымыз ел Конституциясымен бекітілген: "Қазақстан Республикасы
Қазақстан өзінің ұзақ мерзімдік және орта мерзімдік міндеттерін
Қолданылған әдебиеттер
1."Қазақстан Республикасының 2030 кезеңіне дейінгі даму
2. "Экономикалық ілімдер тарихы". Я.А.Әубәкіров, К.Н.Нәрібаев,
3. "Экономикалық теория негіздері". Я.Әубәкіров; Алматы,
4."Жаңа кезең-жаңа экономика"; А.Турынбаев, И.П.Гутник Алматы,
5. "Ұлттық экономикалық жүйе". У.Б.Баймуратов,
6. "World investment Report. Gross-brder Mergans and Acquisitions
7."Егемен Қазақстан" газеті; Н.Назарбаев жолдауы
4