Бастауыш сынып оқушыларының қабілетін ойлау ерекшеліктері

ПІКІР
Бастауыш сынып оқушылары жас кезеңі баланың барлық қабілеттерінің нышаны
Диплом жұмысы кіріспе, екі тарау, алты параграф, қорытынды және
Бірінші тарауда қабілет анықтамасына сүйене отырып осы қасиетті қалыптастыру
Екінші тарауда ойлау процесін оқыту барысында дамытуға ұлттық ойындар
Зерттеу нәтижесінде оқушылардың логикалық ойлауы дамиды және танымдық қызығушылығы
Қорытындыда зерттеу барысында мектеп психологиялық қызметінің бастауыш сынып оқушыларының
____________________ дипломдық жұмысы теориялық және әдістемелік жағынан талаптарға сай
Дипломдық жұмыс талаптарға сай орындалып, көркемделінген. Оны қорғауға ұсынуға
ПІКІР
Бастауыш сыныптарда оқушыларыдың шығармашылық қабілетін дамытып, ойлау процестеріне әсерін
Диплом жұмысы кіріспе, екі тарау, алты параграф, қорытынды және
Бірінші тарауда қабілет анықтамасына сүйене отырып осы қасиетті зерттеу
Екінші тарауда ойлау процесін оқыту барысында дамытуға ұлттық ойындар
Зерттеу нәтижесінде оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға және танымдық қызығушылығы
Қорытындыда зерттеу барысында мектеп психологиялық қызметінің бастауыш сынып оқушыларының
_________________ дипломдық жұмысы теориялық және әдістемелік жағынан талаптарға сай
Дипломдық жұмыс талаптарға сай орындалып, көркемделінген. Диплом жұмысын жоғары
Мазмұны
Кіріспе
1. Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін дамыту ерекшеліктері
1.1. Қабілетті қалыптастыру жолдары
1.2. Бастауыш сынып оқушыларының ойлау ерекшеліктері
1.3. Ойлау формалары
2. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту жолдары
2.1. Оқыту барысында балалардың ойлау процесін дамыту
2.2. Шығармашылық тапсырмаларды балалардың ой өрісін дамытуға колдану
2.3. Ойлау процесінің даму деңгейін анықтау және дамыту әдістемелері
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Адамның барлық нағыз адамдық қасиеттері өз өміріне тәлім-тәрбие нәтижесінде
Бастауыш сынып оқушыларының таным процестері дамуына оқытудың тигізетін әсері
Осы тақырыпты зерттеу мақсатының бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін
1. Ойлау қабілеті туралы ұғымды анықтап бастауыш сынып оқушылары
2. Бастауыш сынып оқушылары ойлау процесінің дамытуға халық педагогикасы
3. Ойлау процесті дамытуға шығармашылық тигізетін әсерін көрсету.
Осы анықталған мақсат пен міндеттерді орындау үшін қабілеттің анықтамасы
Жиналған материалдарды логикалық жүйеге келтіріп бітіру жұмысының құрлысын анықтадық.
Кіріспеде тақырыптық актуалдылығы дәлелденіп, міндет-мақсаттары анықталды.
Бірінші тарауда қазіргі ғалымдар Д.Б.Занков, М.И.Махмұтов, Б.Тұрғынбаева, В.В.Давыдов, Б.М.Теплов
Екінші тарауда оқыту барысында бастауыш сыныпта ойлау процесін дамытуға
1. Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін дамыту ерекшеліктері
1.1. Қабілетті қалыптастыру жолдары
Адамның қоршаған орта ерекшеліктеріне икемделу, білім мен іскерлікті меңгеру
Бастауыш сыныпта оқыту барысында баланық білім мен қабілеттілігін қалыптастырады.
Қабілеттің дамуына әсерін тигізетін факторлар өте көп. Олардың әрқайсысының
Қабілеттің ойдағыдай дамуы адамға тиісті білім жүйесінің, икемділік пен
Оқу-тәрбие процесінде қабілет, білім, дағды, ептілік сияқты психологиялық ұғымдарды
Бұл мысалдар академиялардың Суриков жөніндегі пікірлері қате болғандығын аңғартады.
Кез-келген адамның екі-үш түрлі іс-әрекетті атқаруға бейімділігі болады. Бұл
Адамның істеген ісі мен әрекетін бағалап көрмей тұрып, оны
Қабілет негізінен екіге бөлінеді. Адамның ақыл-ой өзгешеліктерінің жеке қасиеттерін
Іс-әрекеттің және салаларында ғана көрініп, оның нәтижелі орындалуына мүмкіндік
Адам қабілетінің дамуы қоғамның дамуына, оның әлеуметтік сипатына ғылыми-техникалық
Адамдардың қабілетінде және адамға тән айырмашылықтар да болады, яғни
Адам қабілетін аз, көп деп сан жағынан өлшеудің ғылымға
Іс-әрекетпен айналысқанда адамнық жетістікке жетуі үшін қабілет, қызығушылық, бейімділіктен
Қандай да болмасын бірер нәрсеге қабілеті жоқ адам болмайды.
Қабілеттердің дамып қалыптасуы әр түрлі деңгейде жүріп отырады. Мәселен,
Әрбір адамның іс-әрекеті орындау тәсілі сол адамдардың психикалық таным
Қабілеттіліктің өлшемі – белгілі бір істің нәтижелі болып орындалуында.
Қабілеттің дамуы оны қажет ететін қызымет саласында және әрекетпен
Ұнамсыз сапаларын айқын ажырата аларлық деңгейде болуы керек. Адам
Адам қабілетіндегі, дарындылығы мен таланты одан әрі дамып, данышпандық
Қабілетке қатысты мәселелерді қорыта айтсақ, қабілет – адамның
Адам қабілетінің әр қилы болып келуі сигнал жүйелерінің ерекшеліктеріне
1.2. Бастауыш сынып оқушыларының қабілетін ойлау ерекшеліктері
Бастауыш сынып оқушыларының таным процестеріне талдау беруге көшелік.
Бастауыш сынып оқушыларының негізгі таным процестері (қабылдау, зейін, жат
Бастауыш сынып оқушысының ойлау процесіне келсек, осының қаншалықты дамығаны
Ой операцияларының түрлері бастауыш сынып оқушыларының оқу әрекетінде әр
Ал аталған операциялар - өзінше динамикалық болып тұратын процессуалдық
Бастауыш сынып оқушының бірте-бірте ой өрісінің қалыптасып және заттарды
Ойлау процесі бірнеше кезеңдерден өтеді. Ол қажеттіліктен немесе бірдемелерді
Ойлау процесінің пайда болуы үшін екі шарт қажет:
1) жаңа әдеттен тыс нәрсені белгілі нәрседен айыра білу;
2) бұл жаңа және бейтаныс нәрсені тануға: түсінуге, сырын
Ойлау процесіні пайда болуында адамның қоршаған дүниеден байқаған жаңа,
Күтпеген, бейтаныс жағдайлармен кездескенде адам алдына міндет қоя білуі
Ойлау процесінің келесі кезеңі қойылған мәселені шешу.
Анализ-синтез формасы әр түрлі формада болады, әр дәрежеде өтеді,
Анализ – бүтінді бөлшектеп майдалау, мүшелеу, қайсыбір жақтардан, жеке
Анализ бен синтез ешуақытта бір-бірінен оқшау тұрмайды, біртұтас ой
Анализ бен синтездің өзара қатынасы мынандай тәуелділіктерден көрінеді:
1. Анализ бүтіннің бөлшектерін, жақтарын, белгілерін ажыратуға ғана емес,
2. Анализдік - синтездік процестің тұтастығы талдауға түпкі негіз
3. Ой процесінің сәтті болуы яғни қойылған мәселені шешуге
4. Ойлау процесі, яғни талдау-синтездеу әр дәрежеде өтеді –
Талдау – синтездеу ой процесінің негізі бола отырып, жеке
Салыстыру – бұл қаншада салыстырылатын заттардың ұқсастығы мен айырмашылығын
Салыстыру жолымен оқушылар әр түрліліктің жалпылығы және ұқсастықтың әр
Салыстыру – зат, құбылыс, оқиғаларды ойша топтаудың негізі.
Топтау – бұл салыстырудан барып шығатын күрделірек операция. Басты
Жүйелеу – заттар мен құбылыстарды топтастыру, осы топтың ішінен
Жалпылау жалпылардың ең қарапайым түрі ұқсас заттарды олардың кездейсоқ
Нақтылау дегеніміз – жалпыланған білімді нақтылы жеке жағдайда қолдану,
1.3. Ойлау формалары
Ойлау түрлі формаларда жүзеге асады. Ой процесінің негізгі формалары
Пікір дегеніміз – құбылыстар арасында байланыс орнату.
Пікірде адам белгілі зат туралы өзінің ойын айтады, олардың
Пікірден адамның сезімі де, оның ниеті де көрініп отырады.
Адам өз пікірінің шынында да ақиқат жайды білдіретініне, дұрыс
Пікірдің әр түрін, оның формаларын, ерекшеліктерін логика ғылымы зерттейді.
Көпшілік жағдайда адам пікірлер жүйесін ғана емес, сондай-ақ ой
Ой әрекетінде ой қорытындысы бұл екі формасы бір-бірінен бөлек
Ой қорытындыларын адам ой әрекеті мен күнделікті практикада пайдаланып
Ең бастысы – бар білім мен ой әрекет тәсілдерін
Адам әрекет еткенде, мазмұны жағынан да, шешу тәсілі жағынан
Тәжірибелік немесе практикалық ойлау. Машина моторының неліктен бір қалыпты
Нақтылы - бейнелі ойлау - мәселені шеше отырып адам
Теориялық ойлау – ойлау процесінің ең күрделі түрі. Адам
Мысалы, оқушыға оқыған шығармасының әдеби каһармандарының қайсысының пікірі дұрыс
Теориялық ойлардық жоғары формалары – заңдарды ашу, ғылыми болжамдар
Әр адам бірқатар мамандық, темперамент, мінез, жас ерекшеліктерге ие.
Субъективті фактордың ролі ойлауды адамның айрықша қызмет ретінде қарастырғанда
Еңбекпен бірге адамның практикалық қызметіне ене отырып, оған саналы,
Ақыл-ой қызметінің айрықша эмоциялық-еріктік жақтарының қосылатындығы болып табылады.
Адамның сезімдері оның ойлау процесіне үш түрлі формада орналасады.
Ақыл-ой және арнаулы ой қызметінің мотиві кейбір әжептеуір қиын
Біз қорытынды ретінде оқушының ақыл-ойының әлі күнге дейін еске
- біріншіден, әлеумет қоғамның алға өріс алдына қарай 7-11
- Екіншіден, қазіргі кіші оқушының мүмкіншілігін өткен дәуірлердегі осы
Осы қағидаларға сүйене отырып барысында дамыта оқыту теориясына сай
Бастауыш сыныптар осы бағдарлама бойынша төрт жыл жұмыс жасады.
2004-2005 оқу жылынан бастап мектепалды сыныбына бес жасқа келген
2 тарау. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту тәсілдері
2.1 Оқыту барысында ойлау процесін дамыту.
Бастауыш сыныптарда оқыту барысында балалардың таным процестерін дамытуға, олардың
Халық педагогикасында қалыптасқан балаларға арналған ойындар олардың білімін қалыптастырып,
Әр ойынды жүргізу және қатысушылардың орындау ережелері бар. Ол
Бұл ойындағы ерекшелік – билеп жүріп хормен өлең айтуды
Өйткені ойындағы қимылдар жай қимыл емес, оларды әуеннің ырғағына
Мұндай ойындар халықтық педагогикада өте көп және мазмұндары да
Ойын барысында қатынасушылардың тәртібіне бірыңғай талаптар қойылды:
- қалай отыру, өзін дұрыс ұстау;
- қандай мөлшерде бір-бірімен сөйлесу қажет т.б.
осы айтылғандардың бәрінен қазақ ойындары драма және сахналық өмірдің
Бұзау, бота, құлыншақ,
Тоқты, серке, тай торпақ,
Тана, тайлақ, құнан, дөнен, бесті бар.
Малдың жасын айыра біл, естіп ал
Бұқа, бура, айғыр, қошқар, теке бар
Көзін байла, теке-теке «бақ-бақ».
Соқыр теке қайдан бізді таппақ.
Ойын сызылған шеңбердің ішінде айналады. Жүргізуші «Тентек текені» ортаға
Қараңғыда көзім жоқ,
Тиып кетсем сөзім жоқ,
Маған жақын келіңдер,
Бір қыз ұстап беріңдер.
Көзі байланған «Соқыр текені» айнала қоршағандар оны мазақтап:
Соқыр, соқыр, соқырақ,
Оқ көзіңе топырақ
Топырағын алайын,
Тотияиын салайын.
Ал ұстап көр, батырым,
Міне келе жатырмын! -
деп өлеңді айтып болысымен әр жаққа ойнаушылар қашады. Ал
Бастама ойын ретінде көптеген санамақтарды келтіруге болады. Олар мәнерлеп
Қуыр, қуыр, қуырмаш
Тауықтарға тары шаш!
Бас бармақ,
Балалы үйрек,
Ортан терек,
Шылдыр шүмек,
Кішкене бөбек
Сен, тұр – қойға бар!
Сен, тұр – қозыға бар!
Сен, тұр – жылқыңа бар!
Сен, тұр – сиырыңа бар!
... Ал сен алаңдамай.
Қазан түбін жалап,
Үйде жат.
Мына жерде құрт бар,
Мына жерде май бар,
Мына жерде қатық бар,
Қытық, Қытық ....
Осылайша балалардың тақпақты нәшіне келтіріп оқу дағдысы қалыптасады. Осы
Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты осындай санамақтар мен
Халық ойындарының көптеген түрлерін сабақтан тыс бос уақытты, үзіліс
Ойындар мен қатар халық шығармалары туындыларының бірі жұмбақтарды қолдану
Жұмбақты қолдану баланың ойлау қабілетін дамытудың өте тиіміді өте
Жұмбақтардың тағы бір пайдалы жағы, ол әр баланың өз
Бірнеше мысалдар келтірейік.
Жабық астында жарты күлше. (Ай).
Отқа жанбас, суға батпас (Мұз).
Басына үлпілдетіп таққан шашақ,
Бұралып тал шыбықтай тұрған жасап. (Қамыс).
Қар астында қыстады,
Жасылмен бөрік тыстады. (Бәйшешек).
Бұл жұмбақтар балаларды табиғат маусымдарында кездесетін ерекшеліктермен таныстыра отырып,
Аталған тәсілдерді сабақ үстінде дидактикалық ойын ретінде қолданылады. Ойын-ойлау
Тиімді тәсіл.
Сабақ кезінде оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілетін дамытыға көп
Бұл машықта заттың орнынан дұрыс белгілеу және оларды бір-бірінен
Машық барысы: Өтілетін тақырыпты тақтаға жазып, оның неізгі мазмұнын
- Балалар, суреттен нелерді көрдіңдер?
- Құстарды.
- Кәне, бұл суреттегі құстардың аттарын атаңдаршы.
- Үйрек, тауық, қаз, қораз, күркетауық.
Осы арада оқушыларға жабайы және үй құстары туралы түсініктеме
- Балалар, мына суреттегі құстар нешеу?
- Барлығы бесеу.
- Қазір біздер «Орынды тап» ойынды ойнаймыз. Осы суреттегі
- Үйрек нешінші орында?
- Бірінші.
- Тауық ше?
- Екінші.
- Қораз ше?
- Үшінші.
- Қаз ше?
- Төртінші.
- Күркетауық ше?
- Бесінші.
Балалар олардың орындарын цифрмен белгілейді. Одан кейін қалташаға «Құстарды»
«Орынды тап» бұл ойынды заттарды, құстарды сөреге, немесе сатыға
Қораз
Ақ қораз-ау, ақ қораз,
Сауысқандай сақ қораз,
Таң атқанша шақыр да:
Тауықтарды бақ қораз.
Оқушылар өлеңде «Қораз» деген сөз неше рет, ал «тауық»
Қаңқ-қаңқ қаздарым,
Тізені сәл бүгіндер.
Қолды артқа ұстаңдар.
Қазға кәне, ұқсаңдар.
Алға мойын созыңдар,
Сол қалыппен жүріңдер
Ілгеріліп озыңдар,
Солай етіп байқа да:
Он шақты рет қайтала.
Қант жая жалма-жан,
Талпынғандай ұшуға.
Иілем де, қол созам:
Аяғымның ұшына.
Сабақты одан әрі «Тез табамыз», «Кім тез» ойындарын жалғастырған.
2.2. Шығармашылық тапсырмаларды балалардың ой-өрісін дамытуға қолдану
Ойлау процесі жақсы дамыған адам көптеген заттар мен құбылыстарды
Шығармашылық тапсырмалардың басым көпшілігі дидактикалық ойын ретінде ұйымдастырылғандықтан дамыту
Бастауыш сынып мұғалімдері тәжірибесінде шығармашылыққа баулитын дидактикалық ойындар көп
Шығармашылық тапсырмалардың, ішінде заттардың формасын, түрін, түсін, кеңістікте орналуын
Бейнені құрастыр
Ойынның тәрбиелік мәні. Қиылған әр түрлі геометриялық фигуралардан белгілі
Қажетті көрнекіліктер. Тіктөртбұрыштар, үшбұрыштар, үлкен-кіші көлемдегі дөңгелектер, әр түрлі
Ойын ережесі.
а) Қиылған пішіндерді қарау, талдау, қандай бейне жасауға болатынын
ә) бейнені белгелі бір затқа ұқсата құрастыру;
б) егер оның бір немесе бірнеше бөлшегін өзгертсе, басқа
Ойынға басшылық:
Тәрбиеші желкенді қайық, аққара т.б. формалар мен түр-түстерде жасалған
Тапсырма:
Алдыларыңда жатқан қағазда және тақтада ілінген үлгілерде бірнеше фигуралар
Осы пішіндерден қандай бейне құрап жасауға болатыны ойланыңдар.
Осы және басқа фигураларды құру арқылы баланың бейнелік, бейнелі
Заттар мен құбылыстардық ара қатынасы, олардың кеңістікте орналасуы т.б.
Осы жерде мысалы ретінде балалардың құрған фигуралы үлгісінде желқайық,
Осы сияқты көптеген фигураларды жасау арқылы балалардың сәйкестіктерді анықтауы
Шығармашылық ойындарды қолдау арқылы балалардың ойлау қабілетін дамытуға арналған
Ойынның тәрбиелік мәні:
- әдемі гүлдердің суретін салуды, бедерлеп мүсіндеуді, жапсыру кезіндегі
- қиылған ұсақ бөлшектерден өздеріне таныс гүлді құрастыру;
- гүлдің құрылысын беруде түстердің үйлесімділігін табуға, кеңістікте дұрыс
Қажетті көрнекіліктер:
- әдемі гүлдер суреттері;
- қиылған әр түрлі, түсті, ұсақ қиындылар;
- құрылым түзуге түстері пішініне сәйкес әр түрлі болуы
- тақта, мольберт немесе фланелограф.
Ойын ережесі:
а) гүл жапырақтарының ерекшелігіне назар аударып, сәйкес пішіндер таңдау;
ә) түр-түсіне, құрылысына қарай отырып, өздері білетін гүлдер жасау;
б) гүлдер жайында білетін өлең-тақпақтар, жұмбақтарын айтып, өсемдікті әсерлеу.
Ойынға басшылық:
Бұл ойында балалардың айналадағы өмірден, қоршаған ортадан өсімдікті сезіне
Сабақтың басында бұрынғы сабақтарда суретін салған заттардың формаларын, оларды
Тапсырманы орындау барысында балалардың шығармашылығын одан әрі дамыту үшін
Шығармашылық тапсырмалар ата-аналарының шаруашылық жұмыстарымен, орындайтын қызметімен, отбасында қолданылатын
Мысал ретінде балалар орындаған бір жұмыстың үлгісін келтіріп отырмыз.
Бұл тапсырма арқылы балалар заттың құрамды бөліктің кеңістікте орналасуын
Қазақ тілі сабағында дыбысты дұрыс қабылдауы және оның жазылуын
1. «Дыбысқа саяхат жасау» тәсілін қолдануға болады. Осы тәсіл
2.
шо...ер, ши...ер, ...утбол, т.с.с. сөздерді қолдану арқылы ф дыбысын
Ойынның шарты:
Көп нүктенің орнына тиісті әріпті тауып қою.
Мақсаты: Жаңа әріпті қолданып, үйрену.
Ойын барысы:
Жаңа әріпті тезірек үйрену үшін жоғарыда көрсетілген кестенің бірнеше
«Ақсүйек» ойыны (Белгісіз санды табу).
Дидактикалық мақсаты:
Белгісіз санды табуға, өртектің мәнін табуға, жасырынып тұрған санды
Мазмұны:
Ойынға сынып толық қатысады. Кестедегі белгісіз сандардың орнында «Ақсүйек»
«Поезд құру»
Поезд - паравоздан және мысалдар жазылған вагондардан тұрады. Мұғалім
Ойынның мақсаты:
Қосу және азайтуды есептеуге дағдыландыру және баланың ауызша есеп
Бірінші сыныпта онға дейінгі сандармен Математикалық амалдарды үйрету барысында
Ойын шарты:
Сандарды есептеп, «10»-шы доптарды қызылмен, «9»-жасылмен боя. Қай доп
Доп пен сетканың түсі бір-біріне сәйкес келуі керек. Бірінші
«Алма теру» ойыны.
Мақсаты:
Бір таңбалы сандарды қосу және азайтуды үйрету, ауызша есепке
Керекті құралдар:
Алма бағының суреті, магнит тақтасы, жеке-жеке орналасқан бірнеше алма
Мазмұны:
Магнитті тақтаға үлкен алма ағашының суреті ілінген. Ағашта ілінген
Себетті кім бұрын толтырса, солар мұғалімге сол сәтте тапсырады.
Жүргізуші алма ағашын басқада заттармен ауыстырып, бұл ойынның варианттарын
«Керуеншілер» ойыны.
Мақсаты:
Баларға бір таңбалы сандарды ондықтан аттап қосуды меңгерту және
Мазмұны:
Жүргізуші оқушыларға керуен ойынын ұйымдастыру жолдары түсіндіріледі. Тақтаға алдымен
- Керуен тізбегіне тағы неше ботақандар тіркелді?
- Керуендер тізбегін 10-ға толтыру үшін неше ботақан тіркеледі?
- Ең соңынан керуенге тағы қанша ботақандар қосылды?
- Барлығы неше ботақан болды?
Амалдарды жасап болғаннан соң оқушыларға тағы басқа ойын түрлерінде
«Бәйге» ойыны.
Мақсаты:
Бір таңбалы сандарды қосу және азайту, ондықтан аттап қосуға
Көрнекі құралдар:
Әр топқа арналған кішкентай жалаушалар, сол ойынға қатысқан балаларға
Мазмұны:
Жүргізуші сыныптағы оқушыларды бірнеше топқа бөледі де, оқулықта жоқ
Жүргізуші жарыс тәртібімен балаларды таныстырып шығады. Екі бала өздеріне
Ойынды күрделендіріп келесі сабақтарда басқа варианттармен немесе тіптен басқа
Бәйге ойыны варианттарын түзету-дамыту машықтарында балалардың барлығын ойынға тартуға,
«Жамбы ату» ойыны.
Мақсаты:
Балаларды өз бетінше жұмыс істеуге жаттықтыру, есептерді тез және
Көрнекі құралдар:
Үлкен дөңгелек, карточкалар, кестелер, ойыншықтар, кішкене доп.
Мазмұны:
Тақтаға үлкен дөңгелек ілінеді, дөңгелектің іші төрт секторға бөлінеді.
Әр секторға 1, 2, 3 сандары жазылады.
Бала қолына ойыншық жедені алып оны дөңгелек ішіндегі секторларға
Бұл тапсырманы орындау барысында баланың табысты болуға құмарлығы артып,
Бірінші сынып оқушыларының ойлау қабілеттерін дамыту барысында олардың ірі
Шығармашылық тапсырмалар балалардың барлық таным процестерін бір-бірімен ұштастырып жан-жақты
2.3. Ойлау процесінің даму деңгейін анықтау және дамыту әдістемелері.
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау процесі осы жас кезеңінің ішінде
Логикалық ойлауды дамыту әдістемесі.
Мақсаты: балалардың логикалық ойлауын дамыту.
Балалардың таным процестерін дамытуға арналған көптеген графикалық және сөздік
Ұсынылып отырған графикалық-сандық тест.
Орындау ережесі:
1 санынан 19-ға дейін мына шеңберлердің ішіне орналастыру қажет.
Сандарды дұрыс орналастырғанда қарама-қарсы орналасқан үш шеңбер ішіндегілердің қосындысы
Дұрыс жауабы: Ортадағы шеңберге 10 санын орналастыру керек. Сонан
Оқушылардың әрекеттеріне психолог араласпай, өздері шешу жолын дербес табуына
Оқушылар тапсырманы орындау барысында оның шешімін табудың көптеген варианттарын
4-а сыныбы оқушыларының логикалық ойлауды өлшеу тапсырмаларын орындауы
Қатысқан оқушылар Бірден тапқан Екінші реттен Үшінші реттен Таппаған
1. Ауелбасова С.
1
2. Әлекеева Н.
1
3. Базар Ә.
1
4. Бөкенбай Ө.
1
5. Дүйсенбаев Қ.
6. Мақұлбекова Г.
1
7. Медетбек С.
1 1
8. Назарұлы Н.
1
9. Нығметжан Р.
1
10. Ораз Ұ.
1
11. Рай Ш. 1
12. Шәріпова Ғ.
1
Кестеде көрсетілгендей шешу жолын бірден тапқан балалар саны 8
Осы тапсырманы 6-б сынып оқушыларымен жүргізгенде олардың көрсеткіштері 4-ші
А.З.Зак ұсынған «оқушылардың ойлау қабілетінің даму деңгейін анықтау және
Мақсаты: 4 сынып оқушылардың логикалық ойлауының және интеллектуалдық кабілетінің
Бұл әдістеме екі тапсырмадан тұрады. Біріншісі «Анаграммалар», ал екіншісі
1-ші тапсырма. «Анаграммалар» әдістемесі.
Мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының ойлау процестерінің даму деңгейін анықтау
Орындау ережесі: тапсырманы орындату алдын балаларға анаграмма не екенін
Мысалы: анаграммада «ОЛТС» әріптері берілген. Олардың орнын ауыстыру арқылы
Тапсырма: Келесі анаграммаларды шешу арқылы берілген сөздерді тап.
Тапсырмаларды орындау барысында қосымша түсіндірудің ешқандай қажеті жоқ.
Орындауға 10 минут уақыт беріледі.
Тапсырмалар.
Анаграммалар: Дұрыс жауаптары:
1. СЕПЕ 1. ЕСЕП
2. ДӘМЕІ 2. ӘДЕМІ
3. РАМНА 3. АРМАН
4. АЖДҒАЙА 4. ЖАҒДАЙ
6. РОНЫДҚЫ 6. ОРЫНДЫҚ
5. ИҒАМРТА 5. ҒИМАРАТ
7. АБЫТРЛҚЫ 7. БАТЫРЛЫҚ
8. ЕШЕШДНКІ 8. ШЕШЕНДІК
9. АТСПРЫАМ 9. ТАПСЫРМА
Бұл тапсырманы бұрынғы шығармашалаық тапсырмаларды орындауға қатысқан балалар жеңіл
2-ші тапсырма. А.З.Зактың «22 есеп» әдістемесі.
Мақсаты: бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлауының даму деңгеін анықтау
Балардың интеллектуалдық қабілетін экспресс диагностика жасау үшін А.З.Зактың «22
Орындау ережесі: оқушыларға 22 есеп жазылған карточкалар таратылып беріледі.
«Балалар, карточкаға жазылған тапсырма бірнеше есептен тұрады. Осы есептерді
1-4 есептер өте қарапайым, оларды шешу үшін есептерді жақсылап
5-10 есептерде бір түрлі, мағынасыз әріптер тіркесі, жасанды сөздер
11-12 есептерде жануарлар туралы мағлұматтар ертегі сияқты, ақиқатқа сай
13-16 есептерде берілгендерді талдау нәтижесінде бір есімді жазу керек.
Жабдықтау: 22 есеп жазылған парақ әр зерттелінушінің қолына беріледі.
Психологқа ескерту: есептер қиындықтарына байланысты үш топқа бөлінеді:
1. 1-ден 18-ге дейінгі есептерде 1 сұраққа жауап беріледі;
2. 19-шы-20-шы есептерде 2 сұраққа жауап беріледі;
3. 21, 22-ші есептерде 3 сұраққа жауап беріледі.
Есеп шарттарында тек қажетті ақпарат ғана емес, тіптен артық
Тапсырмалар:
1. Қатираға қарағанда Марат көңілді. Қатира Әлияға қарағанда көңілді.
А) Қатира; Ә) Марат; Б) Әлия.
2. Бануға қарағанда Садық күшті. Бану Ләйлаға қарағанда күшті.
А) Бану; Ә) Садық; Б) Ләйлә.
3. Қалиға қарағанда Майра қара. Әсетке қарағанда Майра қара.
А) Қали; Ә) Майра; Б) Әсет.
4. Бану Қатираға қарағанда ауыр. Бану Зәуреге қарағанда жеңіл.
А) Бану; Ә) Қатира; Б) Зәуре.
5. Әли Мәдиге қарағанда иаее. Мәди Әселге қарағанда иаее.
Кім ең иаее? А) Әли; Ә) Мәди; Б) Әсел.
6. Әсел Мәдиге қарағанда тпрқ. Мәди Әділге қарағанда тпрқ.
А) Әсел; Ә) Мәди; Б) Әділ.
7. Прсн Лднқға қарағанда көңілді. Прсн Қршнға қарағанда көңілсіз.
А) Прсн; Ә) Лднк; Қршн.
8. Бртн Ртбнға қарағанда әлсіз. Бртн Ғмтнға қарағанда күшті.
А) Бртн; Ә) Ртбн; Б) Ғмтн.
9. Мнрн Нбстға қарағанда уиее. Нбст Стпжға қарағанда уиее.
А) Мнрн; Ә) Нбст; Б) Стпж.
10. Дшлт Сптрға қарағанда клмн. Сптр Пнбрға қарағанда клмн.
А) Дшлт; Ә) Сптр; Б) Пнбр.
11. Ит қоңызға қарағанда жеңіл. Ит пілге қарағанда ауыр.
А) Ит; Ә) қоңыз; Б) піл.
12. Ат шыбынға қарағанда аласа, ат жирафқа қарағанда биік.
А) Ат; Ә) шыбын; Б) жираф.
13. Әлиев Махановтан 68 жас кіші. Әлиев Серіковтан екі
А) Әлиев; Ә) Маханов; Б) Серіков.
14. Майлин Алиевке қарағанда 3 кг жеңіл. Майлин Қалиевке
А) Майлин; Ә) Әлиев; Б) Қалиев.
15. Сара Әменге қарағанда бірталай әлсіз. Әймен Баянға қарағанда
А) Сара; Ә) Әмен; Б) Баян.
16. Болат Әсетке қарағанда қара. Болат Гүлімге қарағанда бірталай
А) Болат; Ә) Әсет; Б) Гүлім.
17. Ұлан Әлімге қарағанда баяу. Бота Ұланға қарағанда жылдам.
А) Ұлан; Ә) Әлім; Б) Бота.
18. Сәкен Мәдиге қарағанда ауырлау. Әли Сәкенге қарағанда жеңілдеу.
А) Сәкен; Ә) Мәди; Б) Әли.
19. Бану Қатираға қарағанда көңілді және Майраға қарағанда жеңіл.
А) Бану; Ә) Қатира; Б) Майра.
20. Айшаға қарағанда Рита қаралау, әрі Нұрланнан кіші. Рита
А) Айша; Ә) Рита; Б) Нұрлан.
21. Ұлжан Әлиден көңілді, Әсемнен жеңіл. Әсем Ұлжаннан күшті.
А) Ұлжан; Ә) Әли; Б) Әсем.
22. Төкен Маяға қарағанда қара, Мая Бекке қарағанда кіші.
А) Төкен; Ә) Мая; Б) Бек. Кілті.
1. Ә) Марат.
2. Б) Ләйлә.
3. Ә) Майра.
4. Ә) Қатира.
5. Б) Әсел.
6. А) Әділ.
7. А) Лднқ.
8. Б) Ғмтн.
9. А) Мнрн.
10. А) Дшлт.
11. Б) Піл.
12. Ә) Шыбын.
13. Б) Серіков.
14. А) Майлин.
15. Б) Баян.
16. Ә) Әсет.
17. Ә) Әлім.
18. Ә) Мәди.
19. Ә) Қатира ең көңілсіз.
Б) Майра ең ауыр.
20. А) Айша ең жасы.
Б) Нұрлан қара.
21. А) Ұлжан ең көңілді.
Ә) Әли ең жңілі.
Б) Әсем ең күшті.
22. А) Төкен үлкен.
Ә) Мая биік.
Б) Бек ақ.
Ұсынылған тапсырмалардың балалар үшін қиындығы – мағынасы жоқ әріптер
Қорытындылап айтқанда, логикалық ойлауды дамыту тестері тек балалардың ғана
1. Сабақтарда дидактикалық ойындарды кеңінен қолдану;
2. Арнайы психологиялық шығармашылық тестер мен тапсырмаларды қолданып, баланың
Қорытынды
«Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін дамыту» тақырыбын зерттеу нәтижесінде
Бастауыш сынып оқушыларының барлық қабілетінің нышандары оянып, қалыптыстыруға ыңғайлы
Ойлау процесін, басқа таным процестеріндей, арнайы жаттығулар көмегімен дамытуға
Сондықтан оқу барысында балалардың ойлау қабілетін дамытуға арналған арнайы
Ойлау қабілетті дамытуға шығармашылық тапсырмалардық қосатын үлесі өте үлкен.
Шығармашылық тапсырмалардың түрлері өте көп. Оларды жүйелі түрде қолданып,
Сондықтан ойлау процессін дамытуға әсерін тигізетін дидактикалық материалдарды жүйеге
Әдебиеттер тізімі:
Айтмамбетова Б.Р., Керимов Л.К. Оқыту әдістері. Алматы, 1992.
Абрамова Г.С. Практическая психология. М., 2001.
Битянова М.Р. Практическая психология. М., М., 1997.
Бірмағамбетов Э. Бастауыш сынып пәндерін оқыту. «Бастауыш мектеп». 1999,
Венгер А.Л. Схема индивидуального обследования детей школьного возраста. М.,
Базыкеева Г. 10 санның құрылымын оқыту. «Бастауыш мектеп», 1999,
Гильбух Ю.З. Внимание: одаренные дети. М., 1991.
Гатаулин Г.Ф. Сабақ түрлері және оның құрылымы. «Бастауыш мектеп»,
Крутецкий А.В. Жас және педагогикалық психология. Алматы, 1979.
Қоянбаев Ж.Б. , Қоянбаев Р.М. Педагогика. Астана, 1999.
Қыдыршаев А. Балалардық жас ерекшеліктерін ескеру. «Ұлағат», 2000, 1.
Немов Р.С. Психология. В 3 томах. М., 1995.
Махмутов М.И. Развивающее обучение. М., 1976.
Мухина В.С. Детская психология. М., 1990.
Мухина В.С. Изучение особенностей детской психологии. М., 1990.
Манасбаева Қ. Тәрбие жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері. «Бастауыш мектеп», 1999,
Овчарова Р.В. Детская психология. М., 1999.
Ордабекова Г. Дидактикалық ойындарды қолдану. «Бастауыш мектеп», 1997, 3.
Психологические тесты . М., 2002.
Психологические методы. Под ред. А.А.Бодалева. Ленинград, 1997.
Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога в образолвании. М.,
Сәрсенғалиева Т., Дүтбаева Қ. Табиғатпен таныстыруда өткізілетін дәстүрден тыс
Тұрғынбаева Б. Бастауыш кластар үшін ұсынылатын үлгі тақырыптар. Алматы,