ЖОСПАР
Кіріспе 3
І.1 Неміс және қазақ тіліндеріндегі мекен-бағытты білдіретін тәсілдер.
І 2 Неміс тіліндегі мекен-бағыт предлогтарының мағынасы. 23
ІІ 3 Екі тілде бір өлшемді кеңістікті білдіретін сын
ІІ. 4. Қ. Жұбановтың мезгіл-мекен есіміне берген түсінігі. 42
ІІ.5. Неміс тіліндегі мекен бағыныңқылы сабақтас сөйлем Lokalsatz 46
І-ші тарау бойынша қорытынды 50
ІІ Бөлім. Неміс тіліндегі мекен-бағытты білдіретін предлогтарын эксперимент
ІІ1.Эксперимент алдындағы тест. 58
Эксперимент мақсаты – меңгеру деңгейін тексеру. 58
ІІ 2. Эксперименттің жүру барысы. 64
Қосымша 69
Қорытынды 72
Қолданылған әдебиеттер 75
ІІ бөлім. 79
Неміс және қазақ тілдері грамматикасының қысқаша салыстырмалы сипаттамасы
Қорытынды 82
Кіріспе
Шетел тілін оқыту әдістемесіндегі грамматиканың алатын орны.
Қазіргі қоғамның практикалық қажеттіліктеріне негізделген шетел тілін оқыту әдістемесі
Бүгінгі таңда шетел тілі барлық оқу мекемелері мен жоғарғы
Шетел азаматтарымен коммуникативтік қарым-қатынасқа түскен кезде көптеген студенттер грамматикалық
Сондықтан да шетел тілін оқыту әдістемесі салаларының ішіндегі грамматиканы
Сонымен грамматика дегеніміз не?
Логикалық фәлсафалық сұрақтар синтаксиспен бөлініп шығып, грамматикада біздің дәуірімізден
Қандай да болмасын құрылымның құрамдас бөлігі болып табылып, өз
XІX ғасырдан бастап «грамматика» ұғымы тілді оқытуда жаңа мағынаға
Тілдің грамматикалық құрылымын
Осындай құрылымды зерттейтін тіл білімі саласын
Сөздің өзгеруі туралы ережелердің жиынтығы, олардың сөз тіркесіндегі бір-бірімен
Ереже сипаттаманы қамтитын оқулық
XX ғасырда лингвистер мен әдіскерлер «грамматика» ұғымына ғылымның түрлі
Қазіргі таңда шетел тілін оқыту әдістемесіндегі граматиканың алатын
жаңадан енгізілген грамматикалық терминдер арқылы
түрлі ережелер арқылы
ескертулердің шексіз саны арқылы.
Бұған қоса көптеген линвистер грамматиканың түрлі мәселелерінің төңірегінде талас
Оқып отырған шетел тілінің грамматикасын, оның ережелерін және тілдік
Біреумен қарым-қатынасқа түсу, сөздердің көмегімен болады, бірақ сөйлеуде қолданылатын
Осындай сөздердің ішінде мекен-бағытты білдіретін сөздерді оқыту өзінің күрделілігімен,
сипаттау тәсілі
салыстыру тәсілі
бақылау тәсілі
моделдеу тәсілі
Жұмыстың мақсаты: Мекен-бағыт педлогтарын қолдануды үйрету әдістемесін құру.
Зерттеу жұмысының гипотезасы: Шетел тілін оқыту процесінде ауызша
оқыту ана тілінің тиімді және тиімсіз ықпалын ескере
мекен –бағытты білдіретін прелдлогтарды оқыту кезінде жаттығулар кешені
мекен-бағытты білдіретін предлогтарды бекітуге бағытталған және автоматтанғанша қолдануға арналған
.... тиімді болады деп ойлаймыз.
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынандай тапсырмалар орындалуы тиіс.
Жұмыстың міндеттері: 1) Жұмыстың мәнін ашатын қазақ және неміс
2) мекен-бағыт предлогтарының қазақ тіліндегі баламасын салыстырмалы түрде зерттеу.
3) Эксперимент арқылы мекен-бағыт предлогтарын қолдануда қиыныдқ туғызатын
4) Жасалынған жаттығуларға сүйене отырып, мекен-бағытты білдіретін тәсілдерді қазақ
Жұмыстың нысаны: Қазақ аудиториясында неміс тілінің мекен-бағытты білдіру тәсілдерін
Жұмыстың пәні: Ана тілімен неміс тілін салыстыра отырып оқыту
Жұмыстың теориялық маңызы:
Зерттеу жұмысының барысында анықталған мағлұматтар бойынша қазақ және неміс
Жұмыстың практикалық маңызы:
Зерттеу жұмысының нәтижесі қазақ және неміс тілдері оқулықтары мен
І.1 Неміс және қазақ тіліндеріндегі мекен-бағытты білдіретін тәсілдер.
Шетел тілін естіген кезде, біз бірінші тілдік
Шетел тілінде сөйлеуші және оны
Сонымен тілге үйретуден бұрын сөз әрекетінің түрлері меңгерулері
Шетел тілі оқытуда оқушыларға ана тілінің ықпалы
Көптеген жылдар бойы философоияда екі басты концепция болған, ол
Яғни матрияның кеңістіктегі қатынасы тілде де өз орнын
Неміс тілінде төмендегідей мекен- бағытты білдіретін грамматикалық тәсілдер.
А) Зат есімнің септелуі арқылы: Keiner trat so sicher
Б) предлогпен зат есімнің бірігуі арқылы: Die bestalt
Қазақ тіліндегі мекен-бағытты білдіру тәсілдері:
а) Зат есімнің септелу формалары арқылы:
1) Жатыс септігіндегі зат есім. Ой мен сені Сухумиде
б) Мекен есімдігі арқылы: Бұл маңда ел жоқ-ты (Ғ.
в) Зат есімнің арты, алды, асты, үсті, жаны,
г) Мекен есімдігінің септіктегі формалары: мен бүгін осында
д) Мекен үстеулері арқылы: жоғары, төмен, ілгері, кейін,
Мекен-бағыт білдіру тәсілдеріне сүйене отырып таблица түрінде салыстыру
Мекен үстеулер З.е. табыс септігінде З.е. ілік септігінде З.е.
Неміс тілі + + + + - -
Қазақ тілі + - - + + +
З.е.көмектес септігінде З.е. предлогтармен жат З.е.көмекші есім Мекен есімдік
Неміс тілі - + - -
Қазақ тілі - - + +
Осы таблицаға қарап неміс және қазақ тіліндегі бар
Барыс септігі неміс тілінде бағытты тек қана бағыт (қозғалыс)
Ал басқа жағынан, қазақ тілінде де
Мысалы: Екі терезенің арасында шкаф тұр Zwischen
Мекен-бағытты білдіру мақсатында әр тілде әр түрлі грамматикалық формалармен
Үстеулер Іс- әрекеттің орнын білдіретін үстеулер:
hier, da, dort, draussen, innen, aussen, rechts, links, oben,
Бұл сөздер Wo? деген сұраққа жауап береді. Іс –
hierhin, dahin, dorthin, aufwarts, abwarts, seitwarts, vorwarts, heimwarts, fort,
Бұл үстеулер Wohin? сұрағына жауап береді.
Қазіргі қазақ тіліндегі мекен үстеулері қимыл процесінің, амалдың бет
Екі қабатты үйді қызық көрген бала біресе төмен, біресе
z.B. Das Kind, das (uber) das zweistokige Haus bewunderte
Мекен үстеулері морфологиялық құрылысы жағынан біркелкі емес. Олар- түгелдей
а) көптеген мекен үстеулері түпкі түбір тұлғаларға –қары// -ғары,
-кері// - гері және көне барыс септік жалғауларының әрі
Ал неміс тілінде жоғары, ішкері, сыртқары, тысқары, төмен деген
Sabit kommt heraus. Сәбит сыртқа шығып барады.
Sabit geht hinein. Сәбит
« Hinauf» типтес сөздердің екінші компоненті «ішкі, сырт, жоғары,
Қазақ тілінде кейбір мекен үстеулері түпкі тұлғалар мен сілтеу
Біраз мекен үстеулері түпкі түбір тұлғаларға – ман// -
Синтаксистік тәсіл арқылы жасалған мекен үстеулері көп емес, олар
анда- мұнда
одан – бұдан
онда – мұнда (dort-
Мекен үстеулері түгелдей көптелмейтін, жіктелмейтін және тәуелденбейтін сөздер болса,
Сөз тудырушы морфологиялық қосымшалардың ішінде мекен үстеулеріне жалғанатын тек:
Тілдегі құбылыстар үнемі даму үстінде болады. Сондықтан онда әр
Бұрынғы грамматикалыкалардың барлығында дерлік үстеулер морфологиялық жағынан өзгермейді деп
Үстеулердің септік жалғауын қабылдауында мына нәрсені ескертпеске болмайды. Ол
Табыс септігінде етістіктермен меңгріле байланысатын негізінде мезгіл, мөлшер, мекен
Төменгі жүндей көрме. (маржан)
Барыс септігінде пысықтауыштық қатынасқа негізінен мекен үстеулер қолданылады.
Шығыс септігінде пысықтауыштық қатынаста тіркесін мезгілдік, мекендік мағынаны білдіру
“Жоғарыдан құлаған тас бірте, бірте жиілей түсті.(“Қазақ әдебиеті” газеті)
Мекен үстеулері қимылдың, амалдың бағыты, орнын, мекенін білдіретін, тек
Оған енді бұдан жоғары орын жоқ. жалын журналы
Олар шамаларынан тысқары нәрсе екенін білді.(С.Мұқанов)
Қазіргі қазақ тілінде шылау сөздер өзіндік қыры мен сыры
“Қарай” шылауы мекен үстеулеріне тіркесіп, бағыттық мән береді: Екі
“Жоғары, ілгері” үстеулерінің тарихи құрамында барыс септігінің жалғауы болғандықтан,
Басқа сөз таптарына қарағанда, үстеумен үстеудің тіркесі жиі кездеседі.
Мөлшер үстеулері мен мекен үстеулерінің тіркесі: “Қырманнан біраз шеткерірек
Үстеулер бір-бірімен 3 септікте меңгеріле байланысады, олар барыс, шығыс,
Зат есім қатарындағы бір қатар сөздер көмекші есім деген
алды, арты, асты, айналасы, беті, іші, сырты, түбі, шеті,
Бұл сөздер дерексіз мекендік мағынаны білдіреді. Көмекші есімдер бір
Енді бір тобы мекенді заттың алуан қырына орай білдіреді.
Мыс:1. Ауылдың шетінде тоғай бар.
2. Стол үстінде ескі газеттер жатыр.
z.B: 1. Am Rande des Dorfes liegt
Auf dem Tisch liegen alte Zeitungen.
Қазақ тілінде мекендік бағыттық мағынаны білдіруге шылаулар да, атап
Мыс: Үйге (дейін) жүгірудің қажеті жоқ.
Жайылымға таман келдік.
Ауылға қарай беттеді.
Қаладан бері шықты.
Осы сөйлемдегі бағыт -ұғымдар неміс тіліне аударғанда предлогтар көмегімен
Неміс тілінде предлог көмекші сөз табына жатады1, осы тілде
Мекен мағыналы предлогтарға тоқталайық. Олар мыналар : ab,
Das Wasser lauft aus dem Eimar.
Das Werk befindet sich ausserhalb der Stadt.
ausserhalb- сыртында.
Завод қаланың сыртында. « Сыртында» қазақ тілінде жатыс септік
Қазақ тілінде мекендік, бағыттық мағынаны білдіруге шылаулар да, атап
Мыс: Үйге дейін жүгірудің мәні жоқ.
Жайылымға таман келдік .
Қаладан бері шықтық.
Енді қазақ тіліндегі мекен – бағытты білдіретін көмекші сөздердің
Мекен- бағытты білдіретін предлогтарға көшпей тұра, жалпы предлог деген
Сонымен неміс тіліндегі мекен- бағытты білдіретін предлогтарға салыстырмалы сипаттама
Неміс тіліндегі предлогтар көмекші сөз бола тұра, сөз тіркестері
Неміс тілі стуктурасындағы предлогты тіркестерге қазақ тіліндегі әртүрлі конструкциялар
көмекші атаулар мекен- бағытты білдіре отырып, белгілі бір заттың
Синтаксистік қатынасты білдіретін көптеген көмекші сөздер, оның ішінде демеуліктердің
Қазақ тіліндегі мекен- бағытты білдіретін мына демеуліктер: қарай, таман,
Мысалы: үйге қарай- nach dem Haus
қалаға қарай- bis zur Stadt.
Неміс тілінде мекен- бағытты білдіретін предлогтар ең маңызды орын
Неміс тіліндегі әрбір мекен- бағытты предлогқа қазақ тіліндегі тұтас
1. «in» предлогы ; оқиғаның (заттың, адамның) бір нәрсенің
а) жатыс септігінің қосымшалары –да(де), -та(те) z.B. in der
ә) барыс септігінің қосымшалары –ға(ге), -қа(ке), -на(не), «қарай»
б) ішінде– ішіне көмекші сөздердің, зат есім немесе есімдіктердің
2. «An» предлогы мекендіктің, жанында деген мағына береді. Оған
а) жатыс септігінің қосымшалары –да(де), -та(те). An der Fakultat
«қарай» демеулігімен қатар келетін барыс септігінің қосымшалары –ға(ге),
-қа(ке), на(не).
an der Arbeit gehen- жұмысқа бару.
an die Uni gehen- университетке қарай бару.
б) алдында (алдына), қасында(қасына), жанында(жанына), басында(басына) көмекші сөздері
am Fenster-терезе алдында
ans Fenster- терезе алдына
am Teich- тоғанның қасында
an der Macht- үкімет басында
an die Macht- үкімет басына
3. «auf» предлогы бір нәрсенің үстінде деген мағына береді.Бұғен
а) жатыс септігінің қосымшалары- да(де), та(те):
z.B. auf dem Bild- суретте.
ә) үстінде/үстіне көмекші сөздер көлденең локолизацияның анықтаушысы ретінде ілік
auf dem Tisch stehen- стол үстінде тұру
auf den Tisch stellen- стол үстіне тік қою.
б) барыс септігінің бағытты білдіретін қосымшалары –ға(ге), қа(ке), на(не)
auf die Arbeit gehen- жұмысқа бару
auf die Post gehen- поштаға бару.
4. «hinter» предлогы сәйкес келетін көмекші сөздер: арт жағында
z.B. hinter dem Dorf-ауыл сыртында
hinter das Dorf- ауыл сыртына
hinter dem Schrank- шкафтың ішінде
5. «unter» предлогы, іс-әрекеттің төменде орындалып жатқанын, заттың нақты
unter dem Stuhl- орындықтың астында
unter den Stuhl- орындықтың астына
«unter» предлогы іс- әрекеттің бір ортада, бір жерде, ішінде,
z.B. unter unseren Studenten- біздің студенттер арасында.
6. «neben» предлогына ілік септігіндегі зат есімдермен немесе есімдіктермен
z.B. neben mir-менің қасымда
neben dem Haus- үйдің төңірегінде
neben dem Bahnhof- вокзал жанында
7. «vor» предлогы алдында деген мағына береді. Бұған зат
z.B. vor der Tur stehen- есіктің алдында тұр
er ging vor das Haus- ол үйдің алдында тұр
8. «uber» предлогына іс-әрекеттің жоғарыда орындалатынын анықиау үшін мекеннің
z.B. Die Lampe hang uber dem Tisch-
Лампа үстелдің үстінде асулы тұр.
Лампа үстел үстін ала тұр.
Uber meinen Kopf- менің төбемде.
9. «zwischen» предлогына ілік септігііндегі зат есмдермен қабыса байланыса
Stelle den Tisch zwischen zwei Stuhlen- Столды екі орындықтың
Осындай қысқаша салыстыру барысында неміс тілі предлогтармен қазақ тіліндегі
10. «nach» предлогынан кейін неміс тілінде зат есім артикльсіз
z.B. Nach Berlin- Берлинге қарай
11. «zu» предлогы бағыттың, бет алыстың нақтылығын көрсетеді. Қазақ
z.B. zum Theater gehen- театрға бару
12. «von», «aus» предлогтары қазақ тілінде зат есімнің шығыс
z.B. von oben kommen- үстінен келу
Er kommt aus der Stadt Astana- ол Астана қаласынан
І 2 Неміс тіліндегі мекен-бағыт предлогтарының мағынасы.
Неміс тіліндегі предлогтардың А.Б.Прохориннің айтуынша екі мағынасы болады. Ол
Бірінші мағынасы объективті қатынастағы шындықты білдіреді, ал екіншісі сөйлемдегі
Предлогтардың мағыналық құрылымы, оның белгілілік және семантикалық
Көптеген лингвистердің зерттеулері бойынша Dat және Akk предлогтардың
Прелогтрадың мағынасы жайлы К.Н. Левковская былай деген еді: «Адамзаттың
Z - осьінде- über, auf, unter, Х-осъінде
1) Үстеулер:
а) Үстеулердің предлог алдында тұруы; dicht hinter mir
б) Үстеулердің предлогтан соң бұруы; über eine Woche
2) Үстеу - предлогтарның басқа предлогтардың қызметін атқаруы;
а) auf an ab aus zu entlag - меңгеретін
3) Үстеулік мағынасы: in der Richtung.
‘’Ab’’- 1) Der
Lokal
2) Unser Betrieb versendet die Maschinen ab Werk.- Біздің
Temporal 1) Ab heute ist
2) Der Film ist fuf Jugentliche ab 14 Jahren
3) Ab Montag besucht er die Schuhle.- Дүйсенбіден бастап
“an”-
dat.
Lokal
3) An der Ostsee erholen sich viele Menschen.-Балтық теңізінің
4) Meine Freundin studiert jetzt an der Padagogischen Hochschuhle
Temporal:
ші қаңтарда жаңа жылда барлық жақсылықты тілейді.
Lokal,Akk:
Ол суретті қабырғаға ілді.
“Auf”-
Жол полициясы жолдың қиылысында тұр.
Lokal:
Балда біз бірнеше рет бірге биледік.
3) Die Bereiungskampfer marschierten auf die Stadt.
Азаматтық күрескерлері қалада шеру жасады.
“aus”-
Dat
Lokal:
Ол жақсы текті жанұядан шыққан.
3) Aus einem fleissigen Studenten wird nicht immer ein
Wissenschaftler.- Ұқыпты студенттен әрдайым жақсы ғалым шыға бермейді..
“auser”
Dat.
Lokal:
Наннан басқа ол май сатып алды.
“ausserhalb” 1. Viele Berliner verleben das Wochenende
: Gen Lokal
2.Versamlunggen finden ausserhalb der Arbeitszeit statt.
Жиналыстар жұмыстан тыс өткізілді.
“bei”
Lokal:
2.Sie behielt das Geheimnis bei sich.
Ол құпиясын өзіне ұстайды.
3.Bei hohen Fieber gehort der Kranke ins Bett.
Аурудың қызуы жоғары болса, төсекте жатуы тиіс.
“bis”
Akk.
2. Sie blieb bis zum Mittagessen.
Ол түскі тамаққа дейін қалды.
3. Bis heute war schones Wetter.
Бүгінге дейін ауа райы жақсы болған.
“diesseits”
Gen Lokal:
Маннхайм Рейіннің бергі жағында, Людвигхафен арғы жағында орналасқан.
2.Die neuen Wohvirtel enstanden alle diesseits des Flusses.
Жаңа тұрғын мөлтегі өзеннің бер жағында орналасқан.
3.Diesseits und jenseits der Grenze warteten nur wenige Kraftfahrzeuge.
Шекараның бергі және арғы жақтарында тек бірнеше автомашиналар күтіп
“durch”
Akk
Lokal
Ол оттан өтуге ол үшін дайын еді.
3.Sie versprachen sich, gemeinsam durch Leben zu gehen.
Олар өмірден бірге өтуге сөз берген еді.
“entlang”
Dat/Akk
Lokal:
Кешке олар көше бойымен қыдырғанды ұнатады.
“gegenuber”
Dat
Lokal:
Жас мұғалім директордың алдында үнемі қысылатын.
3. Dem neuen Projekt gegenuber ausserte er sich voll
Жаңа проектігі қарсы ол өзінің толық сенімсіздігін айтып өтті.
“hinter”
Dat
Lokal:
Сөйлем сөңында сұрақ белгісі тұрады.
“in”
Dat
Lokal:
Мыеа министр үкімет басына жаңа келген.
3. In Chemie war er sehr gut.
Ол химиядан өте жақсы болатын.
“inmitten”
Den
Lokal:
10 класс оқушылары арасында жас мұғалім құлан қалды.
“innerhalb”
Жарты сағаттың ішінде ол тапсырманы шешті.
2. Das Rauchen ist innerhalb dieses Betriebs verboten.
На мекеменің ішінде темекі тарту рұқсат етілмейді.
“langs”
Gen/Dat
Lokal:
Дрезденне прагаға дейін поездбен бір сағат бойы Эльбаның бойымен
“nach”
Таңертенгiлiк гимнастика кезiнде ол јолын
2. Er fuhr nach Frankfurt.
Ол франкфуртја кеткен.
3. Nach ein Paar Tagen kam er wieder.
Бiрнеше күннен кейiн ол јайтып келдi.
“neben” (Akk, Lokal) 1. Im
Театрда күйеуi көбiнесе әйелiнiң сол жағында отырады.
2. Sie stellte sich demonstrativ neben ihren Freund.
Ол өзiнiң досының жанына әдейi барып тұрды.
3. Er stellte ein Buch neben das andere.
Ол кiтапты басқа кiтаптың жанына қойды.
“oberhalb” (Gen.Lokal) 1. Er hatte sich eine Zerrung oberhalb
Ол тiзесiнiң жоғарғы жағын ауыртып алды.
“uber”Dat.Lokal) 1. Er hatte kein Dach uber dem Kopf.
Оның басында баспанасы жоқ.
2. Uber dem Schrei konnte sie ncht einschlafen.
Айјай-шудан ол ұйықтай алмады.
3. Sie streute Pffefer uber den Soldat.
Ол салатқа бұрыш септi.
“ um”
Жанұя мүшелерi үстелдi жағалай отыр.
2. Um den Markt herum wird jetzt viel gebaut.
Дүкеннiң маңайында ендi құрылыс жүредi.
3. Sie band sich ein Tuch um den Kopf.
Ол басына орамал байлап алған.
“unter”(Dat, Lokal)
Силықтар шыршаның астында жатқан.
2. Der Kranke stand unter arzlicher Aufsicht.
Науқас дәрiгердiң тексеруiнде.
3. Unter Tranen erzahlte das Kind, was gaschehen war.
Бала жылап жүрiп не болғанын айтты.
“unterhalb” (Gen, Lokal) 1.
Ол тiзеснiң төменгi жағын ауыртып алды.
2. Die Kuhe weideten unterhalb des Waldes auf einer
Сиырлар орман iшiндегi көгалда жайылып жүр.
“unweit” (Gen,Lokal)
Оқиға болған жерден мен алыс емес жерде тұрдым.
2. Seine Eltern wohnten unweit des Bahbhofs.
Оның әке-шешесi вокзалдан қашық тұрмайды.
“von” (Dat)
Ол суреттi қабырғадан алды.
2. Die Mutter rief die Kinder von der Strasse.
Шешесi балаларды көшеден шајырды.
3. Der Zug kommt von Berlin.
Поезд Берлиннен келдi.
“vor” (Dat, Lokal)
Қыс та келiп қалды.
2. Der Zug hielt vor dem Bahnhof
Поезд вокзалдың алдына тоқтады.
“Zu”
Каникулда ол әрқашан өзiнiң ата-әжесiнің ауылында.
2. Ich kann dir zur Zeit nieht helfen.
Мен соған дәл қазiр көмектесе алмайтын.
“zwischen”
Ол менiң досыммен менiң арамызда отыр.
2. Er wollte zwischen 9 und 10 Uhr zu
uns kommen.
Ол 9-бен 10-ң аралығында бiзге келгiсi келген.
Неміс тіліндегі предлогтар көмекші сөз бола тұра, сөз тіркестері
Қазақ тілінде предлогтар жоқ. Неміс структурасындағы тіркестерге қазақ тіліндегі
Мекен-бағытты қатынасты нақтылау үшін қазақ тілінде көмекші сөздер қызмет
Көмекші атаулар мекен-бағытты қатынасты білдіре отырып, белгілі бір заттың
Қазақ тілінде бағыт –бағдарды білдіру-барыс септігінің негізгі міндеті, басты
Әлбетте, септік жалғаулы сөздің белгілі бір грамматикалық мағынаны аңғартуы-
Мысалы: Ол үш күнге кетті.- Er ist auf 3
Ол ауылға кетті.-Er fuhr ins Dorf.
Осы сөйлемдерде барыс септік жалғаулы сөздің бірде мезгілді (үш
Мыс: Астанаға кетті.- Sie ist nach Astana gefahren.
Мәскеуге барды.- Er ist nach Moskau gefahren.
Алматыға кетті.- Sie ist nach Almaty.gefahren.
Қорыта айтқанда, барыс септігі жалғанған зат есім іс-әрекеттің, қимылдың
Барып тірелер жерін, аяқталар тұрағын білдіреді.
Мыс: Циркке кетті.- Er ist ins
Ауылға қайтып кетті.- Sie ist ins Dorf zuruckgekehrt.
Екіншіден, қимылдың, іс-әрекеттің кімге, неменеге бағытталғандығын білдіреді.
Мыс: Айналасына көз жүгіртті.- Sie blickte herum.
Үй ішіне көз жүгіртті.- Er blickte durch das Zimmer.
Жатыс септігіндегі зат есім қимылдың, іс-әрекеттің болып жатқан орнын,
Әпкем университетте оқиды.-Die Schwester studiert an der Uni.
Университетте ғылыми конференция өтті.-In der Uni fand ein wissenschaftlicher
Қазақ тілінде шығыс септігі арқылы істің, қимылдың мекені білдіріледі.
Теңізден балық аулайды- Man fischt die Fische ans dem
Мектептен келген беті еді.- Er ist erst aus der
Мекен-бағыттық мағынаның көметес септігі арқылы да берілнтін жайы бар.
Мыс: Жолмен жүріп келді.- Er geht die Strasse entlang.
Зат есім қатарындағы бірқатар сөздер көмекші есім деген атаумен
Кеңістік туралы түсінік адамның қоршаған ортаны тануда үлкен орын
Әрбір тілдің өзінің кеңістік қатанасы болатындығы мысалы, орыс тілінде
Септіктер Серия
1 2 3 4
Жатыс септік
(қайда?)
(Местный где?) ішінде
(внутри) (на горизонтальной поверхности)
көлденеңіне, бетінде, үстінде.
(около)
жанында, маңында, қасында (на вертикальной поверхности)
тігінен, бетінде
Шығыс септік (қайдан?)
Исходный (откуда?)
Барыс септік (қайда?)
Направительный (куда?)
А.М.Бух өзінің еңбегінде мәтінді оқу барыснда жіберілетін қателердің алдын
Н.А.Баскакова өзінің (Неміс тіліндегі жаңа предлогтар жөнінде) деген еңбегінде6
Мысалы: 1. Erst im Laufe des letzten Jahres ist
2... und Toni schien im Verlaufe der Mahlzeit ein
Мысалы:1. Im Verlauf des Gesprechs… wurden Gedanken uber die
Wir haben im Laufe unseser Untersuchungen immer wieder betont,
Im Zuge предлогтар группасының да осындай мағынасы болады. Мысалы:im
Nach Verlauf einer halben Stunde... blickte der Konsul uber
Басқа мезгілдік- мағыналы көріністерін мына сөздер мен сөз тіркестері
Предлог ретінде қолданылып отырған Anfang, Ende зат есімдері көбінесе
Бұдан әрі Н.А.Баскакова қазаіргі неміс тілінде кеңістіктің мағыналы предлогтардың
...nur kleine Abteilungen aus der Garnisonen nahe der Grenze
Абстракты кеңістік мағыналы мына сөз тіркестері азырақ қолданылатыны Н.А.Баскакованың
auf dem Gebiete, z.B. Die SED hat auf dem
im Rahmen тіркесі мағынасы жағынан innerhalb предлогына жақын; Im
Тілдік материалдардың анализі көрсеткендей, неміс тілі предлогтары көбінесе ғылыми
Қазіргі неміс тілінде жаңа предлотардың құрылу процесін мына модельдер
Кейбір предлогтар дамудың мұндай жолын соңына дейін өткен:
Ал енді Аухадиева З.Ж мен Б.Б.Танысқожинаның «неміс және қазақ
Неміс және қазақ текстерінде зат есімдер жоғары сапалы бірлік
Неміс және қазақ тілдеріндегі етістіктерге келер болсақ, заттың объективті
Бұдан әрі екі тілдегі сын есімдерге келер болсақ, әртүрлі
ІІ 3 Екі тілде бір өлшемді кеңістікті білдіретін сын
а) Бір өлшемді кеңістіктік қатынас неміс және қазақ тілдерінде
Wir haben warme Mutzen und Handschuhe, lange Pelzmantel.
Біздің жылы малақайларымыз және қолғабымыз, ұзын ішіктеріміз болды.
Ұзындыққа байланысты кез келген затты білдіретін қазақ тіліндегі ұзын-қысқа
Неміс тілі Қазақ тілі
Das madchen sitzt allein. Hans steht neben dem Bett.
б)Бір өлшемді кеңістік ендік салыстырылып отырыған тілдерде breit –eng-
кең –тар сын есімдері арқылы беріледі.
Er dehnte sich auf dem breiten Sorfa.
Da war der Fluss und die breite Furt
в) Жердің бетінен вертикальді жоғарыда созылуды білдіретін заттарды айқындайды.
Мысалы:
Die Schuhe – ein Paar mit flachen ein Paar
Зерттеу барысында анализ жасалып отырған сын есімдері неміс және
Ein hoher dicker Mann kam mit zwei hohen Frauen.
Үлкен бойлы семіз ер адам екі ұзын бойлы әйелмен
Мұндай айырмашылықтар адамның бет-әлпетін вертикальды суреттеу барысында қолданылатын сын
Мысалы: Er sah ihr Profil, hohe Stirn, kleine gerade
Екі өлшемді кеңістікті бірдіретін сын есімдер.
Екі өлшемді кеңістік қатынастар неміс және қазақ тілдерінде бір
Әдетте екі өлшемді кеңістік адамның немесе аңдардың дене мүшелері
Екі өлшемді кеңістікті горизонтальды жән вертикальді жағдайда анықтау үшін
Die Studenten sitzen am grossen Fenster.
Студенттер үлкен терзе терезе түбінде отыр.
Бұл жағдайларда сын есімдердің екі өлшемдік мағынасы заттың (сурет,
ІІ. 4. Қ. Жұбановтың мезгіл-мекен есіміне берген түсінігі.
Қ.Жұбанов бұрынғы грамматикамен жаңа грамматиканың айырмашылықтарын көрсетеді, атап айтсақ
Қ. Жұбановтың устеуді сипаттауынша, бұрын үстеулер атанған сөз таптарын
Онан кейін, ең, нақ, тым дегендер сияқты сөз мүшелерін
Сөйтіп, бұрынға грамматика авторының үстеу деп атаған категориясында қалып
Біздіңше үстеу деп атаудың түк мәнісі жоқ сияқты. Үстеу
Орыстар да, латын, грек терминді дұрыс қойған. Бірақ, олардың
Мезгіл-мекен есім. Бұл орыстың наречиесі мен арабтың
Мезгіл-мекен есім болатындар; кеше, бүгін, мана, енді, әлі, қазір,
Мағынасы; -істің мезгілін, не мекенін көрсету.
Морфологиялық белгісі; - қы(ғы, -кі, -гі) жұрнақтарын ертетіндігі: кеше-гі,
Синтаксистік белгісі; - анықталушысына жалғаусыз жетектеле тұрып, орны
Мен мектептің жанында тұрмын.
Мектептің жанында тұрмын.
Тұрмын мектептің жанында.
Бұл сияқты орны еркін болушылық сепеусіз сөздің басқа таптарында
Мезгіл-мекен есімге –ғы жалғанса сын есімденеді. Зат есімнен –лы
Ескерту: І. Мезгіл-мекен есім мен зат есімге шөрө-шөре болатын
Ескерту: ІІ. Басқа есімдер, басқа сөз таптары сияқты, мезгіл-мекен
Оқығанда жарық сол жағыңнан түссін.
Жарық оқығанда сол жағыңнан түссін.
Жарық сол жағыңнан оқығанда түссін.
Сөйтіп, мезгіл-мекен есім деген істің мезгілін, мекенін көрсететін, сын
Түбір
Есім
Есім заттың өзін, не тұрғылықты белгісін көрсетеді: морфологияда септеледі,
ІІ.5. Неміс тіліндегі мекен бағыныңқылы сабақтас сөйлем Lokalsatz
Неміс тілі мүшелерін қазақ тілі сөйлем мүшелерімен түп-тамырымен ажырытып
Subjekt-Subjektsatz (бастауыш- баяндауыш бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Pradikat-Pradikativsatz (баяндауыш- баяндауыш бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Objekt-Objektsatz ( толықтауыш- бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Attribut (анықтауыш- анықтауыш бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Adverbialbestimmungen: Temporalsatz (мезгіл бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Lokalsatz (мекен бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Modalsatz ( амал бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Komparativsatz (салыстырмалы бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Konditionalsatz (шартты бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Finalsatz (мақсат бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Kausalsatz (себеп-салдар бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Konsekutivsatz (қасылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлем)
Қазақ тіліндегі сөйлем мүшелерінің ішінде мұндай ерекшелікті тек пысықтауыш
Мезгіл бағыныңқылы сабақтас сөйлем
Мақсат бағыныңқылы сабақтас сөйлем
Шартты бағыныңқылы сабақтас сөйлем
Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлем
Салыстырмалы бағыныңқылы сабақтас сөйлем
Бұл тараудың басында сөз қозғалып отырған Lokalsatz – баламасы
Неміс тіліндегі Lokalsatz (мекен бағыныңқылы сабақтас сөйлем) мекен пысықтауыш
Бұл сөйлемнің ерекшелігі оның жалғаулықтардың көмегімен емес, мекен үстеулерінің
Оқиғаның өрбитін орнын, бағытын, шығу орнын бейнелейтін тіліндегі Lokalsatz
Алатын орны жағынан Lokalsatz(мекен бағыныңқылы сабақтас сөйлем) үш түрлі
Vordersatze
Woe r wohnt, dorthin mochte ich fahren
Zwischen
Dorthin, wo er wohnt, mochte ich fahren.
Nachsatze
Ich mochte fahren, wo er wohnt.
Ал енді, неміс және қазақ тілдеріндегі зат есімдер мен
а) Мекендік зат есімдерге сипаттама.
М.Ғ. Арыновтың айтуынша зат есім- семантикалық, синтаксистік және морфологиялық
Ал енді мекендік мағынаны білдіретін зат есімдерге келетін болсақ,
Демидовтың айтуынша барлық мекендік мағынаны білдіретін зат есімдерді қарастырғанда,
Мекендік мағынасы бар зат есімдер.Аухадиеваның диссертациясына сүйене отырып сипаттама
Мысалы: Welt,- бұл кең мекенді мағынада берілген, ал
Мекендік мағынаны беретін зат есімдер сан алуан, оларды мекенді
Атап айтсақ:
Космостық кеңістік. Оған планеталардың атаулары жатады. (Mars, Uran)
Жердік кеңістіктердің атаулары:
а) Ауа кеңістігі: (Luft, Himmel )
б) Су кеңістігі:(Meer, Fluss)
в) Жер кеңістігі: 1. жердің төрт бұрышы(Norden, Westan, Suden,
2. континент атаулары(Asien, Europa)
3. ел атаулары (Kazachstan, Deutschland)
4. тұрғылықты мекен атаулары (Stadt, Dorf)
5.нақты тұрғылықты мекен атаулары (Almaty, Berlin)
6. белгілі бір оқу, тұрғын орындарының атаулары (Haus, Uni)
7. үй құрылыстары мен бөліктерінің атаулары (Tur,
І-ші тарау бойынша қорытынды
Тіл қарым-қатынас құралы болып табылады, ал тілдік қарым-қатынас сөздердің
Сөйлеушінің баяндап отырған әңгімесінен өрбитін оқиғаның мақсаты, себебі, мезгілі,
Мекен-бағытты білдіретін бұл тәсілдерге біз бірінші тарауда жан-жақты сипаттама
ІІ Бөлім. Неміс тіліндегі мекен-бағытты білдіретін предлогтарын эксперимент
Шетел тілін үйренуде тіл аспектілерінің ішінде қиынға түсетін грамматикалық
Неміс тілі мен қазақ тілі генетикалық жағынан да, типологиялық
Неміс тілінің граматикасын меңгеруде оқушылардың ана тілінің тиімді және
Грамматиканы оқытудағы басты міндет сол грамматикалық құбылыстарды сөз әрекетінің
Жалпы іскерік пен дағды деген сөздерге П.Я.Гальперин, А.В.Усова,
Іскерлік, біліммен қалыптасқан, бір нәрсені істей алу мүмкіндігі деп
Әркім әрқалай анықтама берсе де, олардан бір ортақ түсінік
Жоғарыда айтылып кеткендей бір затты немесе құбылысты әр тіл
І. Саты: түсіндіру (мұғалім көмегімен, анализ жасау және алғаш
ІІ. Саты. Жаттығұлар арқылы пайда болатын іскерлікпен дағдылар.
Түсіндіру сатысы: студенттерге мекен предлогтары беріледі және оның қазақ
Неміс тіліндегі предлогтарды қолдану дағдыларын қалыптастырудағы басты қиындық тілдің
Жаттығулар грамматикалық материалмен жұмыс істеуге үйретуге тиіс.
Олар сөз әрекетінің дамытылып отырған түрлерінің психофизиологиялық және лингвистикалық
Жаттығулар коммуникативтік бағдарда болуы тиіс.
Олар оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға тиіс.
Бізідің жұмысымызда ұсынылып отырған жаттығулар репродуктивтік және рецептивтік сөзге
а) Репродуктивтік сөзде қолдануға арналған мекен-бағыт предлогтарын бекітетін жаттығулар.
І-ші жаттығу:
Грамматикалық құрылымдарды еліктеу арқылы қолдану. Мұнда студенттердің
Үлгі сөйлем: Farida steht dort an der Tafel.
Aiman steht hier der Hof
Asan liegen dort der Tisch
Die Kinder liegt rechts der Stuhl
Der Mann spielen links das Sofa
Das Madchen sitzt in das Bett
Die Frau hangt auf die Wand
Das Buch
an die Tafel
ІІ- жаттығу:
Мына мекен предлогтарды қолдана отырып өзіңнің бөлмеңді суретте. Бұл
б) Рецептивтік сөзде қолданылатын бұл грамматикалық материалды бекітуге арналған
ІІ-жаттығу. Қазақ тілде аудармасын тап!
ІІІ- жаттығу. Суретке қарап мекен предлогтарын бір бөлек, бағыт
Шетел тілін оқытуда суретпен жұмыс істеу өте тиімді әдіс
Бұл жаттығу студенттердің визуалдық дағдыларын қалыптасытырады. Визуализация дегенміз –
Шетел тіліне оқытудың мазмұны студентердің шетел тілінде сөйлеу мәдениетіне,
Шетел тілінде сөйлеуге оқытуда ең маңыздысы граматиканы меңгеру, яғни
Яғни кез-келген студент бұл прелогтармен жиі кездестіреді.
Ең алдымен оқытудың қиыныдығын анықтау үшін мына
Біздің зерттеу жұмысымыз предлогтар болғандықтан, төмендегідей
1) Қазақ студенттерінің предлогтарды меңгеру қиыныдығы.
2) Мағыналық құрылым және оның мәні.
3) Неміс тіліндегі мекен-бағыт предлогтарының қазақ тіліндегі баламасы,
Бізге белгілі жайт «предлог» деген түсінік, қазақ студенттерінде қалыптаспаған
И.А.Зимняяның айтуынша, «бұл қателерді тілдік сөйлеуде жіберудің себебі
Шетел тілін үйренуде оқушы ана тіліндегі іскерлік пен дағдыларды
Психолингвистердің зертеулері бойынша, сөйлеу ішкі ойдан сыртқы тілдік іскерлікке
Сонымен, өз ойын ауызша білдіруде психолингвистикалық түсінік бойынша,
Бірінші, қателердің лингвистикалық және психологиялық себептері, яғни ол
ІІ1.Эксперимент алдындағы тест.
Эксперимент мақсаты – меңгеру деңгейін тексеру.
Бұл эксперименттен бұрын жүргізілген бақылаудың талаптары төмендегідей;
Жоғарыда көрсетіліп кеткендей, неміс тілінің мекен- бағытты білдіретін предлогтарының
Студенттердің мекен-бағыт предлогтарынан қаншалықты хабардар екенін анықтап, қаншалықты жиі
Осы жоғарыда қойылған талаптарды іске асыру үшін мынандай бес
а) материалды таңдау мәселесі мен
б) жауап беру түрінің мәселесі.
Бұл тапсырмаларда біз 26 неміс тілінің мекен-бағытты білдіретін предлогтарын
Эксперимент жүргізу үшін ҚазХҚжәнеӘТУ-нің Неміс педагогика факультетенің қазақ бөлімінің
Енді эксперимент алдындағы тесттен алынған нәтижені қарастыруға көшейік.
Жоғары тарауда айтылып кетендей, қазақ аудиторсяныда болатын қиындықтар
Жалпы эксперименттің мақсаты мен жұмыс формаларына
Эксперименттің шығу тарихы, ең алдымен психологиялық эксперименттен болған,
Бұл (психологиялық зерттеу) – бір педагогикалық мәселені шешуге
Ал педагогикалық экспериментті біз, жаңа мен ескінің
Педагогикалық эксперимент – жаңа бір ойды, идеяны іс- жүзінде
Сонымен эксперимент пен іс-жүзінде оқыту- екеуі екі түрлі
Ал енді біздің эксперименттің мақсатына келсек, студенттердің
Эксперимент алдында студенттердің мекен-бағытты білдіру тәсілдерінен қаншалықты хабардар екенін
«Нүктенің орнына тиісті предлогтарды қой». Бұл тапсырманың мақсаты, предлогтардың
«Мына предлогтарды қолдана отырып, сөйлемдерді аяқта». Бұл тапсырманың мақсаты,
«Тиісті предлогтармен артикльді қойып, сөйлемді аяқта»
Бұл тапсырмада тек қана бағытты білдіретін предлогтарға арналған. Бұл
«Текісттен үстеулерді тауып жаз»
Бұл тапсырманың мақсаты мекендік және мезгілдік үстеулерді тауып жазу.
Бұл тапсырманы орындауда бір студент қана қате жіберген.
Тапсырма: «Берілген етістіктер қандай предлогтарды меңгереді, анықтап жаз»
Берілгені он предлог, олар белгілі бір септікті меңгереді.
Олар:
І –қате түрі: тіларалық интерференция (біздің жағдайымызда ол неміс
ІІ – қате түрі: - бұл қателердің шығу себебі
ІІІ – қате түрі: - интерференциялық аралас түрі болуы
ІҮ – қате түрі: - орыс тілінің интерференциясы болуы
Бұл жерде орыс тілінің тіпті қазақ аудиторясына қатысы
Алдында айтылып кеткендей, қазақ тілінде предлог деген
Көптеген әдістемелік бақылаулардың қорытындысы бойынша орыс тілінің предлогтары
Таблица жүзінде студенттердің эксперимент алдында тестке берген
Студенттер сұрақ 1 сұрақ 2 сұрақ 3 сұрақ
1студент + - + + -
2 студент + - + + -
3 студент - - + + -
4 студент + - + + -
5 студент - - + + -
6 студент - - + + -
7 студент + - - + -
8 студент + - + + -
9 студент + - - + -
10 студент + - + + -
11 студент + - + + -
ҚАТЕЛЕР 3 11 2 1 11
жазған студенттер саны «5» деген бағаға жазған студенттер саны.
«4» деген бағаға жазған студенттер саны.
«3» деген бағаға жазған студент-тер саны.
«2» деген бағаға жазған студенттер саны.
үлгері-мі
% үлгерім сапасы
11 ______ 5 6 ______ 100% 45,4%
Диаграмма түрінде
Ортақ бағасы 48,7%
Үлгерім сапасы (5*100/11=500/11=45,4%)
Ортақ бағасы (5*64) + (6*36)/11=320+216/11=536/11=48,7%.
Бұл таблица барлық тапсырмалардың ортақ шыққан қорытындысы.
Осы эксперимент алдында жүргізілген тексеру барысында қиындықтар негізінен екінші,
ІІ 2. Эксперименттің жүру барысы.
Грамматикалық материалды түсіндіру үш сатыдан тұратыны баршамызға бегілі, яғни
Біз өз жұмысымызда аударма арқылы түсіндіруді тиімдірек деп санадық,
«Мына мекен-бағыт предлогтарының қазақ тіліндегі баламасын тап!»
Бұл жаттығу арқасында студанттердің неміс тіліндегі мекен-бағытты білдіретін грамматикалық
Енді, ІІ-ші жаттығудың тапсырмасы былай берілген:
«Мына предлогтардың жалғасын тап!» Бұл жаттығу студенттердің визуалдық дағдыларын
Неміс тіліндегі мекен-бағытты білдіретін предлогтарды дұрыс қолдану үшін ойын
«Кім көбірек сөйлем құрайды?» Бұл жаттығулардың мақсаты: сөйлемді құрастыру
Мұғалім:
- «Суретті дұрыстап көріп, көбірек сөйлем құрауға тырысыныздар!» (Оқушы
4-ші жаттығуда
«Нүктенің орнына тиісті предлогтарды қойыңдар!»-деген тапсырма болды.
Бұл жаттығудың мақсаты; Студенттердің неміс және қазақ тілдеріндегі мекен-бағытты
Енді эксперименттің қорытындысына келетін болсақ, ол төмендегідей болды:
жазған студенттер саны «5» деген бағаға жазған студенттер саны.
«4» деген бағаға жазған студенттер саны.
«3» деген бағаға жазған студент-тер саны.
«2» деген бағаға жазған студенттер саны.
үлгері-мі
% үлгерім сапасы
11 2 6 3 _______ 100% 72.7
Ортақ бағасы 62,9
Үлгерім сапасы (2+6)*100/11= 72,7
Ортақ бағасы (2*100)+(6*64)+(3*36)/11= 200+384+109/11=62,9
Бұның динамикасын мынандай түрде көруге болады.
Студенттер сұрақ 1 сұрақ 2 сұрақ 3 сұрақ
1студент + + - - +
2 студент + + - - -
3 студент + + + + +
4 студент + - + - -
5 студент + + - - -
6 студент + + + - +
7 студент + + + + +
8 студент + + + - +
9 студент + + + - -
10 студент + + - - +
11 студент + + + - -
ҚАТЕЛЕР -
Эксперимент қорытындысы жалпы жаман нәтиже берген жоқ деп ойлаймыз.
Қосымша
Мекен-бағытты мағынадағы предлогтардың көркем әдебиеттегі қолданылуы.
Мекен-бағытты білдіретін предлогтар көркем әдебиеттерде де кеңінен қолданылады. Мысалы;
Айқара ашылған терезе алдында тұрып үш рет отырып-тұрғанда, басы
Ich bin krank, dachte er, als ihn bei der
Оның жанында алтын сары шашты жасөсірім адвокаттың баласыб өзі
Neben ihm sass Sepp Gomulka, Sohn eines Rechtswaltes, ein
Ол Пертерді қора қоршауының үстінде отырғызғанда шегеге ілініп, шалбарын
Ein andertal brachte Wolzow den kleinenPeter Weise mit und
Ол кітаптардың ішінде оның сүйікті авторлары да бар еді.
Da waren viele seiner Lieblingsbucher dabei, die er nun
Ол демалысын өзен жағасында өткізуді, кейде ғана қала сыртын
Die freien Tage verbrachte er meist im Flussbad, aber
Ол шыққан төбенің беті алып балтамен шауып тастағандай тұқыл
(26 бет berg, den er bestiegen hatte,war wie von
Хольт алдынан орманды, адам өте алмайтындай жартастарды көп сайды
Lt sah ein Tal mit bewaldeten Hang, ein Fuchs
Үңгірдің түбі тасты, ал қабырғалары бопылдақ тау жыныстары болып
Der Boden war felsig, und die Wande gefugt aus
Ақыр соңында,Хольт үңгірден шыққанда күн кешкіріп қалған еді. Ол
Als erdie Hohle endlich verliss, sah er draussen den
Оның дәл төбесінде жұлдыздар жылт-жылт етеді.(22 бет)
Uber ihm stand das Siebendestirn.
Хольт оның тұсында келді де, екеуі бір мезгілде өзенге
Sie war nur noch wenige Metter von ihm entfernt
Мұнда, отырғызылған ағаш арасында “Викинг” деп аталатын ескекшілер станциясы,
Inmitten von Parkanlagen hatte hier der Ruderklub “Wiking” sein
Вольцовтар вилласы жота үстінде басқа ұсқыны кеткен үйлерден еңселеніп
Die wolzwische Villa lag uber den alten, banfalligen Fachwerkhausern
Қорытынды
Соңғы жылдары мемлекетімізде шетел тілін оқуға
Мына біздің ұсынылып отырған ғылыми жұмысымыз ең әуелі қазақ
Қолданылған әдебиеттер
1. С. Ф. Шатилов «методика обучения немецкому языку в
2. Ерғалиев Т. «Қазақ тіліндегі сөздер мен сөз таптарының
3. Байынқол Қалиұлы «Жалпы тіл білімі»А,2000
4. Аухадиева З.С. фил.ғ.кан. диссер«Выражения пространственным отношений в немецком
5. М.Ғ.Арынов «Неміс тілінің грамматикасы» А.1986
6. Қ.Жұбанов «Қазақ тілі бойынша зерттеулер» А.1986
7. Ред.алқасы Ербол Жанпейісов «Қазақ грамматикасы» А.2002 ,502
8. Ә.Төлеуов «Сөз таптары»А.1982,134-141 бет
9. А.И. Ысқақов «Қазіргі қазақ тілі» А.1968,7-17 бет
10. А.Г.Спиркин «Произхождение категории пространства»// Вопросы философии М.1956 №2.
11. А. Грюнбаум «Филосовские проблемы пространства и времени» М.1969,590
12. С.С.Кубрякова «Категория мира: пространства и времении» //материалы науч.конф
13. А.И. Рабинович «Казахско-немецкая интерференция при выражении пространственных отношений»//
14. С.А.Абдигалиев «Способы выражения пространственных отношений немецком и казкхском
15. В.Г.Гак «Сравнительная типология французкого и русского языков» Л.1976,82-89
16. А.Курбанов «Выражания простанственных отношений в цахурском языке»// Проблемы
17. В.Ф. Чистяков «Предлоги в русском языке» В кн.Материалы
18. М.В. Ушаков «Предлоги» М.1956
А.М.Бабкин «Предлоги как объект лексикографий» В кн: Лексикографический сборник.
19. Н.А.Баскаков «К вопросу о становлении новых предлогов в
20. Duden “Grammatik” Band 47S.364-368
21. Walter Jung “Grammatik der deutschen Sprache”Leipzig19667S365
22. Peter Eisenberg “Grundgriss der deutschen Grammatik” Stuttgart 1994,445
23. Gerhard Helbig “Deutsche Grammatik”Leipzig 19866343 Seite
24. Р.С.Кайырбаева «Обучение немецкому родительному падежу в сопоставительном плане
25. Н.К.Дмитриева «Наречия места в туркоязычных странах»// Строй тюркских
26. М.Д.Ахундов «Концепции пространство и времени»М.1982,221 бет
27. Т.Б.Бегалиев «Немейкие предлоги датива и их эквиваленты в
28.А.Е.Карлинский «Типология речевой интерференций» В кн: Зарубежное языкознание и
29. С.А.Абдигали кан диссер «Пути преодоления лексической интерференций при
30.Ә.О.Ыбырайым фил,ғ,кан диссер«Үстеулердің грамматикалық ерекшеліктері» А.2002
31.К.Т.Алиева «Лексикографическое оформление предлогов в русско-казахских словорях» А.1984
32. М.Г.Арсеньева «Грамматика немецкого языка» М,1963,196 бет
33.П,И.Гез «Методика обучения иностранным языка в средней школе» М.1982
34. М.Балақаев «Қазақ тілі»Синтаксис А.1972
35.С.С.Барык «Немецкие предлоги управления винительным и дательными падежами» Львов,1968
36.В.А.Исенғалиева «Служебные имена и послелоги в казахском языке» А.1957
37. З.Ж.Аухадиева, Б.Б. Таныскожина «о особонности лексического способа выражения
38. А.Н.Бычева «Интерференция родного языка и внутриязыковая интерференция при
39. Б.Б.Абдигалиева «Типичные грамматические ошибки студентов І-го курса и
40. А.И.Ыскаков «Морфологическая структура слова и именные части речи
41. Е.А.Маслыко, П.К.Бабинская «Настольная книга преподавателя иносранного языка»Минск. 1997
42.Richard Schmitt “ Weg mit den typischen Fehlern!” Huber.2001
43.Linda M. Brand Jutta Kresin “Die Schone ist angekommen”
44. Christian Faіndryck., Ulrike Tallowitz “Klipp und Klar ”(Ubungsgrammatik.
45. Kees van Eunen6 Joset Gerighausen “Deutsch aktiv Neu”Langenscheidt
46. А.Е. Карлинский «Основы теории взаимодействия языков». Алматы. 1990
47. Философская энциклопедия. Алматы. 2000. стр.541.
48. Сопоставительная грамматика русских и казахских языков. Морфология. Алматы.
49. А.Әбілқаев және т.б. «Қазақ тілі тарихи грамматикасы бойынша
50. А.Қ. Артықбаева «Неміс тілі». Алматы. Рауан. 1994 ж.
Қолданылған көркем шығармалар
М. Әуезов «Абай жолы» І-том, І-бөлім.
Аударма «Weg» Aus dem Russischen Von Hilde Angarowa.
Ноль Дитер «Вернер Хольттің басынан кешкендері» Роман/орысшадан ауд.: И.Абдуллаева
Noll Dieter «Die Abenteuer des Werner Holt». Roman einer
Сөздіктер
М. Тәттімбаева «Немісше - қазақша сөздік». А. Мектеп 1977.
Редакция алқасы А.А.Асқаров, М.С.Бектұрғанов т.б. «Қазақша-орысша, орысша-қазақша» терминологиялық сөздік.
ІІ бөлім.
Неміс және қазақ тілдері грамматикасының қысқаша салыстырмалы сипаттамасы
Неміс тілі мен қазақ тілі генетикалық жағынан да, типологиялық
Неміс тілінің граматикасын меңгеруде оқушылардың ана тілінің тиімді және
іскерлік біліммен қалыптасқан, бір нәрсені істей алу мүмкіндігі деп
Әркім әрқалай анықтама берседе олардан бір ортақ
Ал енді мекен бағытты білдіретін предлогтарды дұрыс қолдану
Жаттығулар грамматикалық материалмен жұмыс істеуге үйретуге тиіс.
Олар сөз әрекетінің дамытылып отырған түрлерінің психофизиологиялық және лингвистикалық
Жаттығулар коммуникативтік бағдарда болуы керек.
Олар оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға тиіс.
Бізідің жұмысымызда ұсынылып отырған жаттығулар репродуктивтік және рецептивтік сөзге
а) Репродуктивтік сөзде қолдануға арналған мекен-бағыт предлогтарын бекітетін жаттығулар.
І-ші жаттығу:
Грамматикалық құрылымдарды еліктеу арқылы қолдану. Мұнда студенттердің
Үлгі сөйлем: Farida steht dort an der Tafel.
ІІ- жаттығу:
Мына мекен предлогтарды қолдана отырып өзіңнің бөлмеңді суретте. Бұл
б) Рецептивтік сөзде қолданылатын бұл грамматикалық материалды бекітуге арналған
ІІ-жаттығу. Қазақ тілде аудармасын тап!
ІІІ- жаттығу. Суретке қарап мекен предлогтарын бір бөлек, бағыт
Қорытынды
Соңғы жылдары емлетімзде шетел тілін оқуға
Мына біздің ұсынылып отырған ғылыми жұмысымыз ең әуелі қазақ
3
Зат есім
Сын есім
Сан есім
Мезгіл-мекен есім
Орынбасар