Кіріспе ....................................................................3
І тарау.....................................................................6
1.1 .Болашақ мамандардың кәсіби – қолданбалы дене тәрбиесінің дайындығы..............................................................6
1.2. Еңбек жағдайының сипаттамасы және физиктердің, химиктердің, математиктердің кәсіби-қолданбалы
...........................................................13
1.3. География, биология факультеттеріне.Кәсіби-қолданбалы дене тәрбиесін берудің шарттары, еңбек
ІІ-тарау ....................................................................26
2.1. Қоғамдық факультеттер (журналистка, тарих, филология) студенттернің дене тәрбиесі
2.2. Дене тәрбиесінің болашақ мұғалімдерінің кәсіби-педагогикалық бағыты
..............................................................41
2.3 . Заң факультеті студенттернің кәсіби.Дене тәрбиесі дайындығы
...............................................................46
ІІІ-тарау ......................................................................43
3.1.Салауатты өмір салты ........................................55
Қорытынды ...............................................................61
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .................................................62
Қосымша .........................................................71
Кіріспе
Қазіргі кезеңде әрбір азаматтың бойындағы дене қозғалыстарын, сапалық қасиеттері
Әрбір адам өзін келешекте өмір сүруге әзірлеп отырады. Алайда,
Біз ұсынғалы отырған оқу әдістемелік құралы осы тұрғыда біршама
Оқу әдістемелік құралында арнаулы оқу орындарында өтетін дене тәрбиесі
Оқу әдістемелік құралында ұсынылып отырған нұсқаулар болашақ спортшылар үшін
Ал оларға бұл мәселені жеткізу және тиімді үйрету үшін
Зерттеу объектісі: Әр түрлі мамандықта оқитын студенттердің дене тәрбиесі
Зертту пәні: Әр түрлі мамандықта оқитын студенттердің дене тәрбиесі
Зерттеу мақсаты: Оқу әдістемелік құралында ұсынылып отырған нұсқаулар болашақ
Зерттеу міндеттері:
Спортшылар мен студенттерге дене тәрбиесі және сауықтыруға арналған қажетті
Әр студенттің жеке дара қасиеттері мен қабілеттерін ашу
Студентке әсер етудегі белсенді әдістерге бағдар жасау;
Зерттеудің ғылыми болжамы: Ұсынылып отырған әдіс-тәсілдер арқылы әр түрлі
Зерттеу әдістері: Зерттеу мәселесі бойынша педагогика , психология ,
Зерттеудің практикалық мәні: Зерттеу барысында жинақталған материалдарды әр түрлі
Зерттеу кезеңдері:
зерттеу мәселесі бойынша материалдар жиналды;
зерттеу нәтижелері жүйеге келтірілді;
сараптама жасалды;
Диплом жұмысының құрылымы:
1.1. Болашақ мамандардың кәсіби – қолданбалы дене тәрбиесінің дайындығы
Студенттердің кәсіби – қолданбалы дене тәрбиесі дайындығы деп таңдаған
Таңдаған кәсіби қызыметінің ерекше талаптарына жауап беретін ( яғни,
Таңдаған мамандығында қолданылатын ,не оны игеруде жәрдемі тиетін икемділік
Кәсіби қызыметтің ерекше жағдайларының қолайсыз әсеріне ағзаның бөкемділігн қалыптастыру;
Дене тәрбиесі дайындығының тәсілдері арқылы даңдаған кәсіпке қажетті ерік-жігер
Дене тәрбиесі тәсілдері арқылы мектептерде болашақ тәрбие жұмыстарын жүргізетін
Өндірістегі техниканың бүгінгі өсу дәрежесі мен мқмкіндіктері еңбектің қай
Өнім шығаруға жұмсалатын уақытты азайту;
Адамдардың тұлғасын дамыту және денсаулықтарын нығайту ( бюллень-порцентпен
Жұмыс уақытының шығынын төмендету;
Адамның еңбек тіршілігінің ұзақтығын өсіру ( зейнеткерлер) арқылы арттыруға
Осы порблемеларды шешуде ,сөз жоқ,мидың жұмыс қабілетінің тұрақтығына ,жұмысқа
« Медициналық атасы» саналатын Гиппократтың өзі дені
Өздеріңізге белгілі ғалымдар мен философтар сонау көне дәуірде,барлық өндірістің
Бүгінгі студенттер-халықшаруашылығы кез келген саласының болашақ командирлері,олар да кәсіби
Студент еңбегінің сипаты- айқын гиподинамия жағдайында орындалатын басым ой
Ой еңбегі кәсібін шартты түрде ойлау қызыметінің екі саласына
Жоспарланған перспективалы әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешетін ойлау қызыметі ( студенттер,ұстаздар,жазушылар,ғалымдар,т.б.)
Күрделі механизімді басқару мен кейде жедел де қатесіз шешім
Оқу процесі мен болашақ кәсіби еңбектің түрлі мамандық бойынша
Шартты түрде мынадай маамандықтар топтарын атауға болады:
Бірінші- (физика, хмия, математика);
Екінші-(далада істейтін мамандықтар-биологтар,гегрофтар,т.б.)
Үшінші- (заңгерлер)
Төртінші- (қоғамдық ғылымдар)
Бесінші- (инженерлік-техникалық)
Алтыншы- (көліктік)
Жетінші- (әскери) және т.б.
Еліміздің арнаулы оқу орындары (педагогикалық, медициналық, техникалық институттар, университттер,
Еліміздегі көптеген арнаулы оқу орындарында көпшілік спорт және дене
Олардың әрқайсысы өз кезегінде арнаулы оқу орындарының дене тәрбиесі
Болашақ түлектерімізді тәрбиелеуде, оларды жоғарғы спорттық көрсеткіштерге жетелеуге көптеген
Арнаулы оқу орындары арасында қазіргі танда спорттың дамуына көп
Сонымен бірге арнаулы оқу орындарының спортшылары облыстық, қалалық, аудандық
Орта арнаулы оқу орындарына арналған дене тәрбиесі бағдарламасы
Қазақстандағы «Дене тәрбиесі және спорт», «Жеке және қоғамдық гигиена»
Дене тәрбиесі мен спорттық идеологиялық, ғылыми, әдістемелік және ұйымдастыру
Бағдарламаның тәжірибелік бөлімі оқушылардың гимнастикадан, жеңіл атлетикадан, шаңғы спортынан,
Дене тәрбиесі бағдарламасының негізгі мазмұнын қимыл қозғалыстардың, жалпы дамытушы
Дене тәрбиесі бойынша оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі жаңа
«Дене тәрбиесі» пәні бойынша қорытынды баға студенттерге бір рет
Денсаулық жағдайына қарай арнайы медициналық топтарға кіретін студенттер тәжірибелік
1.2.Еңбек жағдайының сипаттамасы және физиктердің, химиктердің, математиктердің кәсіби-қолданбалы дене
Физика, химия, математика, қолданбалы математика мен механика мамандарының жұмысындағы
Студент материктердің арасына мергендер ,шахматшылар жеткілікті. Орындалатын аспаптық
Уақытты үнемдеу үшін студенттердің өздерінің ағзаларына қосымша психо физологиялық
Біз қарастырған мамандардың еңбек ерекшелігі жағдайында жоғары жұмыс қабілетін
Студенттердің дене тәрбиесі процесі мындай ұйымдық педагогикалық бағыттарды ескеруі
Бірінші-дене мәдениеті саласында мектептердегі болашақ тәрбиешілік қызыметтерге үйрету үшін
Екінші-бұқаралық сауықтыру шараларын ұйымдастырудың теориялық білімі мен практикалық тәжірибелерін
Үшінші – халық шаруашылығы саласындағы өндірістік қызыметіне қажетті арнаулы
Төртінші – халық арасында дене мәдениеті мен спортты үгіттеу
География, биология факультеттеріне.
Кәсіби-қолданбалы дене тәрбиесін берудің шарттары, еңбек сипаты және тәсілдері.
География және биология факультеттеріне дайындалып жатқан мамандардың оқу және
Сөйтіп, «тау климатының күрт өзгермелі өзіндік ерекшелігі жағдайындағы
Географтар мен биолктардың далалық жағдайжа ұзақ болыуына байланысты олардың
Оқу жоспарына сәйкес 5-курс студенттері оқу-өндірістік практикасы кезінде қандай
Егер «дайындық факультеттер мамандығының үлгісі»туралы айтар болсақ, онда оның
Тұлғаның жақсы жетіліуі мен денсаулық жағдайы .
Жан-жақты дене тәрбиесі дайындығы
Температуралық және барометриялық құбылмалықтарға ағзаның жеткілікті бейімделу мұмкіншілігі
Барынша бұқаралық және қолданбалы спорт түрлі бойынша теориялық білімдері
Студенттерді оқу-далалық және өндірістік практикалға сапалы дайындалу үшін қозғалыс
Көбіне лайықты қолданбалы дене тәрбиесі жаттығулары деп мыналарды есептеу
Сауда жүзу
турис
шаңғы спорты
бояу жортақтап жүру
топтап жүру (әртүрлі жер жағдайындағы жүрдек жүріс, жүгіру)
Атақты альпинист Валерий Хрищатыйдың анасы,биолог болатын. Ол бала
Әрбір нақтылы жағдайда оқытушы сабақта жүктеменің мүмкін болған үлкен
Сабақтың жалпы тығыздығы деп педагогикалық белгіленген уақыттың барлық сабақтың
Педагогикалық өтілген уақытқа келесі қызмет түрлері немесе сабақ бөліктері
Оқу уақытының ақталмаған шығынына ұйымдастырудағы қойылған оқу-тәрбие міндеттерін шешуге
Оқу-тәрбие міндеттерін шешу үшін сабақтағы педагогикалық өтілген қызмет түрлері
Бұл үшін әр түрлі әдістер қолданылады: алдын ала оқушылардың
Осы тәртіппен оқытушы түсіндіруге, өз бетінше жұмысқа және тікелей
Моторлы тығыздық - дене жаттығуларымен шұғылданудың өнімділігінің барынша ерекше
Уақыттың арақатынасын түсіндіруге, көрсетуге және жаттығуға жақсы бейнеде белгілеу,
Алайда ол кезде жаттығудың күрделілігі, оқушылардың дайындығы және шұғылданудың
Сабақтағы жүктеменің қарқындылығына қойылатын негізгі талап оның физиологиялық және
Жүктеменің шектелуі, әсіресе, жоғары шектеулі туралы мәселе әр түрлі
Жүктеме қарқынын сауатты мөлшерлеп бөлу үшін оқытушы сабақта оқу-тәрбиелік
Мысалы, қызметтің көмекші түрлерін күшейту үшін оларға оқу-тәрбиелік сипат
Оқытушының шұғылданушыларды оқу-тәрбие міндеттерін өздігінен іске асыра білуге үйретуі
Түсіндіру және көрсету кезінде шұғылданушылардың назарын өзіне аударуы, олардың
Дене жаттығулары қарқындылығын мөлшерлеп белгілеу шұғылданушыларға тікелей және жанама
Шұғылданушыларға тікелей әсер ету әдістеріне жаттығудың қайталану саны, жылдамдығы,
Шұғылданушыларға жанама әсер ету әдістеріне қатаң уақытпен белгіленген жаттығулармен
Мысалы, әдеттегі тапсырмамен орындауға қарағанда спорттық сайыс кезіндегі жаттығуды
Сонымен сабақты ұйымдастыру әдістемесі. Сабақты ұйымдастыру әдістемесі оқытушының белгіленген
Сабақта шұғылданушыларды ұйымдастырудың негізгі үш әдісі айырмаланады: фронтальді (маңдай
Фронтальді әдісі кезінде оқытушы бірегей оқу материалы бойынша барлық
Сабақты топпен өткізу әдісі кезінде оқушылар топтарға бөлініп, әр
Жеке өткізу әдісі кезінде әрбір оқушы жеке тапсырма алып,
Бұл әдістердің әрқайсысының өзіндік артықшылығы және кемшіліктері бар. Сабақты
Мысалы, бастауыш сынып оқушыларымен дене тәрбиесі сабағын фронтальді әдіспен
Сабақтық шұғылдануда тәртіп бойынша оқушыларды ұйымдастырудың әдістерін араластырып қолдану
Сабақтың әдістемесін, сонымен бірге шұғылданушылардың берілген тапсырмаларды орындау тәртібін
Біріншісі, жаттығу немесе басқа қызмет түрлерінде барлық оқушылармен орындалады,
Екі әдісте де оқушылар үзіліссіз (ағыммен) немесе арақашықтықпен жұмыс
Үзіліссіз, толассыз орындаудың мәні, мұнда оқушылар жаттығулардың бірінен кейін
Мысалы, гимнастика сабағында денені жалпы дамыту жаттығуларының лайықтыларын таңдағанда
Толассыз әдістің ерекше әр түрлілігі дене сапаларын қарқынды дамытуға
Жаттығуларды толассыз орындау бөліп өткізуге қарағанда үлкен қарқындылықты қамтамасыз
Оқушылардың жаттығуларды жақсы орындауы сабақ өтілетін орындағы оқытушының, оқушылардың
а) мұғалім мен оқушыға сабақта болған нәрсенің барлығын естуге
ә) жеке және қоғамдық гигиена ережесіне сай болу;
б) бөгет және жарақат алу мүмкіндіктерін болдырмау.
Сабақта шұғылданушылардың жақсы ойластырылып орналастырылуы тәртіптілікке және ұжымшылдықка тәрбиелеуге
Сақтандыру және жәрдем беру үлкен дене жүктемесі жағдайындағы қозғалыс
Шұғылдану сабақтарында сайыстармен және басқа сабақ түрлерімен салыстырғанда статистикалық
Сақтандырудың әсерлілігі сөздің кең ұғымда бәрінен бұрын оқытып үйрету
Оқушылардың жоғары саналылығы және белсенділігі, сабақты құрудағы жүйелілік және
Жарақаттанудың алдын алуға дене жаттығуларының жүктемелерін ақылмен мөлшерлеп бөлудің,
Көптеген жаттығуларды орындау кезінде (суға секіру, акробатика, спорттық қондырғылардағы
Басқа топтардағы шұғылданушыларды жарақат алудан сақтандыру үшін жоғары дайындығы
Сақтандырудың сақтық шаралары былай жүргізілуі тиіс: сабақ өтілетін орын
Оқытушының жеткілікті дәрежедегі байсалды жарақат алудың алдын алуға назар
Сабақтық шұғылданудың әр түрлілігі. Дене жаттығуларымен шұғылданудың сабақтық түрлерінің
Спорттық жаттығу сабақтары тандап алған спорт түрлерімен шұғылданатындар жұмыста
Кәсіби-қолданбалы дене дайындығы сабағы жеткіншектермен, жасөспірімдермен, үлкендермен өткізіледі. Бұл
Оқу жұмысының сипатына қарай сабақтар жаңа оқу материалын меңгеру
Жаңа материалды игеру сабағы үшін салыстырмалы кіші моторлы тығыздық
Оқу материалын жетілдіру және бекіту сабағында, мысалы, жоғары дәрежелі
Бақылау сабақтары әдетте спорттық жарыстар түрінде өтеді. Бұл сабақтарда
Дене тәрбиесі үшін бүтіндей алғанда аралас типтес сабақтар басымырақ
Сонымен бірге ерекше әдістемелік тәсілдер сабақты әр түрлі орында
Сабақты спортзалда өткізуді ұйымдастыру, өте қолайлы болады. Салыстырмалы кіші
Дегенмен, бұл әдістемелік қиындықтар таза ауа жағдайындағы оқушылардың жұмыс
Табиғи орындар жағдайында сабақ өткізу үлкен дәрежеде жаттығуды түрлендіруге
Сабақ өткізу үшін жергілікті жердің табиғи жағдайын пайдалану әдісі
Жергілікті жердегі қолайсыз ауа райы жағдайына сәйкес күні бұрын
2.1. Қоғамдық факультеттер (журналистка, тарих, филология) студенттернің дене
Осы мамандықтарды оқып жатқан студенттерге де оқу процесіндегі жоғарыда
Спорттың ең бұқаралық түрлері туралы жеткілікті хабардар болу.
Арнаулы түсіндірме сөздіктердің белгілі бір мөлшерін түсініп және білу.
Лекция оқып,баяндама жасай білу, стендтер, фотокөрмелер мен жазып, телевизия
Бұлар, әсіресе, өзінің газетредакцияларындағы, радио мен телевиизиядағы қызыметі барысында
Жоғарыда айтып өткеніміздей,дене мәдениеті және спортты насихаттаумен жиі жанасатын
Дене мәдениеті бұрыштан ұйымдастыруға ,қабырға гәзетін шығаруға, фотокөрмелер,плакаттар мен
Университеттік газеттерде және басқа баспа орындарында, радио мен телевизияда
Факультет жанынан дене мәдениеті мен спортты насихаттау бюросын құру.
Бірінші курс студентер үшін есепке алынатын талаптар (2-семестр)
Университеттің көп тиражды газетіне, немесе басқа баспасөз орындарына ақпарат
Сірә,журналистерге факультетін бітірушілерге төмендегідей арнаулы білім мен білгірлікті игеру
Ең бұқаралық спорт түрлері туралы жеткілікті хабардар болу.
Спорттық терминдердің біршамасын білу.
Спорт жарыстары мен мерекелерінен репортаждар дайындап, жүргізу.
Дене процесінде алып дене мәдениеті білімі қажет. Осы мақсатпен
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша « Денсаулық туралы
Осы анықтамада денсаулықтың негізгі копаненттері анық көрсетіліп, териториялық үлесі
Денсаулық түсінігінің өзге де анықтамалары бар:
Америкалық дәрігер Г.Сигеристің (ХХ ғасырдың 40-жылдарындағы мәлімет) «Денсаулығы мықты
Адам денсаулығы – бұл оның психикалық және физиологиялық қасиеттерді,
Денсаулық – адам бақытын құрайтындардың бірі, адамның жеке тұлғасының
Академик В.П.Казначеев өзінің «Денсаулық» туралы анықтамасында денсаулық – бұл
Денсаулық жөніндегі көптеген және әртүрлі анықтамаларға төмендегідей нәрселерге көп
Денсаулық ағзаның сыртқы орта жағдайларына бейімделу сипатын бейнелейді және
Салауатты өмір салты деп адамның күнделікті өмір салтына тән
Адам денсаулығының негізі баланың өмірге келуінен бұрын рақ қаланып,
Ресей ғалымдарының келтірген мәліметтері бойынша соңғы бес жыл ішінде
Жеткіншектік жаста ( Бұл ұлттық халықтың болашағы) есірткіні және
Мәліметтер Ресей федерациясы министрінің орынбасары А.Д.Царгоротцевтің «Экология және балалар
Осындай апатты жағдайлардың зардаптарынан ластанған қоршаған орта ғана емес,
Білім мен тәрбие беру ісі шын мәнінде «денсаулықты сақтау»
Балалардың денсаулығын сақтау жөніндегі жұмыстың бірінші қажетті жағдайы мектепке
Соңғы уақытта көптеген елдерде сауықтыру дене тәрбиесінің мәліметтеріне ғылымның
Жүйелі қозғалыс белсенділігі адамдардың қалыпты тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз етудің маңызды
Адам тәбиғатпен және қоғаммен өзі үйлесімділікке жету үшін бүкіл
Балалық жастан адамдар саналы түрде қалыптасқан себептер, сұраныстар, мақсаттар,
Салауатты өмір салтының мазмұны дәстүрлі деңгейдегі үлгі түрінде баянды
Салауатты өмір салтының әдістемелік негізін табиғи және әлеуметтік тіршілік
Жеке адамды жоғары құндылық себінде саналы түрде түсіне білу,
Салауатты өмір салтының өзге де анықтамалары. Салауатты өмір салты
Салауатты өмір салты – бұл адамның даму жағдайлары мен
Салауатты өмір салты – бұл жеке адам мен қоғамдағы
Салауатты өмір салты – бұл оқу еңбек, әлеуметтік және
Тіршілік барысындағы жеке адамның ойлануында, қарым-қатынас жасауында, мінез құлқында
Семинардың мазмұны:
Рет
№ Тақырыптары курстар
барлығы
Лекц. Пр.саб.
1 ТМД елдеріндегі дене тәрбиесі мен спорт 1 4
2 Спорт түрлері мен денетәрбиесі жаттығуларының жіктелуі 1 6
3 Спорттық терминдер 2-3 6 2 8
4
Спорттық баспасөз құралдары қызыметінің құрлымы 3-4 4 4 8
Есепке алынатын нормативтер мен талаптар
№ Атаулары
курстар
1 2 3 4 5 6
1 Қабырға газеттерінің, плакаттар, жедел парақтар шығаруға, дене тәрбиесі
х
2
Семинардың бір тарауының қысқаша мазмұны
х
3 Университет көп тиражды газетіне басқа газеттерге ақпарат,
х
4
Университет, не басқа субъектілер материялдары бойынша спорттық репортаждар сценарийлерін
х
х
Ескерту: Бағдарламаны ,оның нормативтерін орындаған студенттерге «дене мәдениеті мен
Журналистер, тарихшылар, филологтар кез келген сәтте шешімін жекпе-жек
2.2.Дене тәрбиесінің болашақ мұғалімдерінің кәсіби-педагогикалық бағытын
Қалыптастыру жолдары
Дене тәрбиесінің міндеттері көп қырлы және тек дене мәдениеті
Олай болса ,педагогикалық жоғары оқу орындары мен университеттерде жоғары
Дене тәрбиесі бойынша жоғары оқу орындарында белгіленген бағдарламаның теориялық
Мектеп күні режімі бойынша және сабақтан тыс уақыттғы бұқаралық
Таңертең гимнастиканың дене тәрбиесі жаттығулары мен дене тәрбиесі үзілістерін
Тым болмаса оқу бағдарламасы талаптарына сәйкес жалпы дене тәрбиесі
Студенттердің мектептерде дене мәдениеті-бұқаралық жұмыстарын ұйымдастыру жөніндегі машықтарын қалыптастыруда
СӨС-ның маңызды міндеттеріне жоғары әлеуметтік белсенділікке, ізденуге қабілетті, ұжымшылықты
Адам жер бетінде пайда болған уақыттан бері денсаулықты сақтау
1.Халықтық медицина кезеңі. Тарихи тұлғадан алғанда бұл кезең алғашқы
2. гигиеналық білімдерді жүйелеудің бастапқы кезеңі. Кезең Египет, Индия,
Каналдар қазылды, су жүретін жүйелер жасалды, тамақ өнімдерінің тазалығына
Адамға кешенді тұрғыдан қарау қағидасы алғаш рет баяндалады. Бұл
ты орынға қойды.
4.Орта ғасырлық кезең.Тарихи тұрғыдан алғанда бұл кезең барлық ғылымдардың
5.Қайта өрлеу кезеңі.Дін мен ғылымының бөлінуімен сипатталады .Ежелгі медицинаның
6.Медицинадағы сауықтыру шараларының қалыптасу кезеңі. Тарихи тұрғыдан алғанда оны
7. Денсаулық пен науқастанудың алдын алудың қазіргі көзқарастар кезеңі.
Есепке алынатын талаптар
Дене тәрбиесі оқу бағдарламасының теориялық тарауларын жақсы білетінің көрсету.
Жылына бір реттен таңертеңгі гигиеналық гимнастика мен дене тәрбиесі
Оқытушының тапсырмасы бойынша дене тәрбиесі сабағының жеке бөліктерін бір
Жылына екі рет жатақханаларда,факультте,не университетте жарыс ұйымдастыру мен оны
Студенттерді,әсіресе ,қоғамдық белсенділіктері төмендеп бара жатқан жоғары курс
2.3.Заң факультеті студенттернің кәсіби
Дене тәрбиесі дайындығы
Болашақ жоғары білікті заңгерлерді, тексерушілерді және IIМ органдарының басқа
Алға қойған міндеттерді шешу үшін ,ең алдымен,заңгерлерге аса қажет
Аса қажет тұлғалық қасиеттер,қозғалыс машықтар,оларды қалыптастыру жолы мен тәсілдерін
Тұлғалық қасиеттер, машықтар, шеберлік Негізгі тәсілдері
1
Қолдың күші
Салмақ түсіру жаттығулары, өз салмағын билеу, күрес, гимнастикалық жаттығулар
2
Шыдамдылық Жүрдек жүріс, жүгіру, шаңғы, спорт ойындары, суда
3 Жылдамдық Назарды жаттықтыру, жылдамдық-күш жаттығулары, спорт ойындары,
4 Үйлесімділік Акробатика, гимнастика, серіппеде секіру
5 Мотоцикл, не автомобиль жүргізе білу автомотоспорт
6 Мылтық ата білу Стенд ату және шағын ұқғылы
7 Өзін-өзі қорғау машықтары Күрестің барлық түрлері және әсіресе,
Аталған қажетті тұлғалық қасиеттер мен оларды қалыптастыру тәсілдері кәсіби
Спорт ережесі дегеніміздің өзі заңды тәжірибемізде курес түрлерімен ,гимнастикамен
Дайындығы жоқ кейбір студенттерге бұл сынақ кері
Б). Дем шығаруды тежеу ( Генчи сынағы )
Дем шығаруды тежеудің керекті кқрсеткіші- 40 сек. Және одан
4.Тыныс жилігі
Ол сіздің тыныс алу жүйеңіздің даму дәрежесінің сипатын білдіреді,тыныштық
5. Өкпенің тіршілікке қажетті ауқымы
Өкпенің тіршілікке қажет ауқымының көрсеткіші тұлғалыұ жағынан және дені
6. Дене тәрбиесі дайындығы және жұмыс қаблеті
Дене тәрбиесі дайындындығы бар адамның жұмысқа қаблеті келетіндігі зерттеу
Бұл студенттердің дене еңбегіне қаблетін бағалаудың қарапацым үлгісі. Дене
Соңғы жылдары мамандар «салауатты өмір салтын қалыптастыруды», «Жеке тұлғаның
1.Адамның өзін және қоршаған ортаны тану. Өзін табиғаттың
Денсаулығын нығайту қажеттілігін саналы түрде түсіну, ізденісті ұзақ
2. өзіне қатысты және қоршаған ортамен қарым-қатынастығы гигиена ережелерін
3. дене мүшелерімен өз ағызасының жүйелерін нығайту мақсатында еркін
4. Жеке тұлғаға сәйкес келетіндей шынығудың әр түрі;
5.Қазіргі ғылыми және валелогиялық білімдерді есептей отырып тиімдіді тамақтандыру;
6.Жағымды эмоционалды микроклиматты туғызу психогигиеналық шаралар;
7.Отбасында ,ұжымда,қағамдық ортада адамгершілік,эстетикалық,салауатты мінез-құлықты сақтау;
8.Темекі тарту,ішімдік ішу,есірткі пайдалану,аз қозғалу (жалқаулық,қозғалыстың аздығы ,жағымсыз нарселерге
9.Тіршіліктің әр түрлі жағдайларында ( ауырғанда,жарақат алғанда, экологиялық қыиыншылықта
10. Жастардың олимпиадалық қозғалыс жөніндегі білім .
Салауатты өмір салты бағдарламасының мазмұнынан төмендегідей құрлымдық компоненттерді
1.Өзінің алдына қойған мақсаттарды жеке тұлғаның түсінуін бейнелейтін мақсат;
2.Жастарда салоауатты өмір салты туралы ,өз тіршілігінің түрліше жағдайларында
3.Жеке түлғаның СӨС-дағы құндылықтарын сипаттайтын себепті бағалы реттеу
4.Әсер ету көлемі жөнінен ,уақытша факторлар бойынша СӨС-на сәйкес
5.Қол жеткен эмоционалды жағдайды бағалауды,алға қойған өмірлік мақсаттар мен
6.СӨС-ның тұтас жүйесіне тұлғаның немесе оның жеке бөліктерінің енуін,оны
7. СӨС-ын қалыптастыру нәтижесін біріктіріп бағалауды және тұтас бағдарламаны
Салауатты өоір салты сыртқы және ішкі себептерге негізделген
Оның жүру жағдайын көрсететін сыртқы факторлар:
-Әлеуметтік орта;
- Материялдық,табиғи,тұрмыстық жағдай;
- Мәдениет;
-Макро және микро орта;
Ішкі факторлар:
Жеке адамның қажетті-қызыметі
Бағалы бағыт ұстау
Қарым-қатынас;
Өзін-қзі бағалау;
Жеке түлғаның ерекшеліктері мен өзіндік қасиеттері;
3.4. Салауатты өмір салтын ұйымдастыру денгейі
Тіршілік үшін қажетті материялдық және әлеуметтік негіздерді ұйымдастыру жөнінен
Оқу қызыметін және өз білімін көтеруді ,қоғамдық-саяси қызыметті, бос
Кәсіби, жолдастық және отбасылық қарым-қатынас жасауды қамтитын әлеуметтік байланыс,
Тамақ ішумен,жеке гигнаны сақтаумен ,дамумен,ұйымдаструмен байланысты дұмсалған күш-куатты қалпына
Өмір стилі-бұл адам өміріндегі белгілі бір мінез-құлық ережелері.
Қоғамның қазіргі дамуының өзгешелігі ,бұл адам денсаулығы-медицинаның ауқымынан шығып
Өмір сүру стиліне оларды құрайтындардан төмендегілерді айырып көрсетуге болады
Ақыл-ой және дене еңбегінің пропйионалды өзара арақатынасы
Еңбек ету мен демалу режімін сақтау,
Тамақтану режіиімін сақтау,
Дене жаттығуларымен шұғылдану;
Жеке гигиенаны сақтау,
Жыныстық дұрыс мінез-құлық;
Ішімдік пен темекіге көз қарас;
Есіріткіден қашықтау;
Осылардың бәрі адамның денсаулығы мен ғұмырының қзағына әсер
Өмір салтына ,мінез-құлық факторларына;
Тұқым қуалаушылық факторларына;
Тіршілік ететінорта факторларына;
Медициналық-санитарлық көмекке байланысты.
. Өмірдің салауатты үлгісін қалыптастыру кезеңдері
Бағалап-бағыттау кезеңі. Ол адамның қызығушылығын ,құнды бағыттарын ,қажеттіліктерін ,себептерін,олардың
Бағдарламалық –мақсатты кезең. Ол дене шынықтырудың мәдени құндылықтарына негізделген
Денсаулықтан;
Дене дайындығынан;
Дене шынықтыру білімінің денгейі мен сапасынан ;
Субективтік көрсеткіштерден:
Қызығушылығынан;
Себептерден;
Өз-іс-әрекетінің әлеуметтік нормалар мен талаптарға сйкестігін түсінуден, жеке түлғаның
Осы сатының қажетті шарты адамның жеке және ұжымдық сұранысына
3.1.Салауатты өмір салты
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша « Денсаулық туралы
Осы анықтамада денсаулықтың негізгі копаненттері анық көрсетіліп, териториялық үлесі
Денсаулық түсінігінің өзге де анықтамалары бар:
Америкалық дәрігер Г.Сигеристің (ХХ ғасырдың 40-жылдарындағы мәлімет) «Денсаулығы мықты
Адам денсаулығы – бұл оның психикалық және физиологиялық қасиеттерді,
Денсаулық – адам бақытын құрайтындардың бірі, адамның жеке тұлғасының
Академик В.П.Казначеев өзінің «Денсаулық» туралы анықтамасында денсаулық – бұл
Денсаулық жөніндегі көптеген және әртүрлі анықтамаларға төмендегідей нәрселерге көп
Денсаулық ағзаның сыртқы орта жағдайларына бейімделу сипатын бейнелейді және
Салауатты өмір салты деп адамның күнделікті өмір салтына тән
Адам денсаулығының негізі баланың өмірге келуінен бұрын рақ қаланып,
Ресей ғалымдарының келтірген мәліметтері бойынша соңғы бес жыл ішінде
Жеткіншектік жаста ( Бұл ұлттық халықтың болашағы) есірткіні және
Мәліметтер Ресей федерациясы министрінің орынбасары А.Д.Царгоротцевтің «Экология және балалар
Осындай апатты жағдайлардың зардаптарынан ластанған қоршаған орта ғана емес,
Білім мен тәрбие беру ісі шын мәнінде «денсаулықты сақтау»
Балалардың денсаулығын сақтау жөніндегі жұмыстың бірінші қажетті жағдайы мектепке
Соңғы уақытта көптеген елдерде сауықтыру дене тәрбиесінің мәліметтеріне ғылымның
Жүйелі қозғалыс белсенділігі адамдардың қалыпты тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз етудің маңызды
Адам тәбиғатпен және қоғаммен өзі үйлесімділікке жету үшін бүкіл
Балалық жастан адамдар саналы түрде қалыптасқан себептер, сұраныстар, мақсаттар,
Салауатты өмір салтының мазмұны дәстүрлі деңгейдегі үлгі түрінде баянды
Салауатты өмір салтының әдістемелік негізін табиғи және әлеуметтік тіршілік
Жеке адамды жоғары құндылық себінде саналы түрде түсіне білу,
Салауатты өмір салтының өзге де анықтамалары. Салауатты өмір салты
Салауатты өмір салты – бұл адамның даму жағдайлары мен
Салауатты өмір салты – бұл жеке адам мен қоғамдағы
Салауатты өмір салты – бұл оқу еңбек, әлеуметтік және
Тіршілік барысындағы жеке адамның ойлануында, қарым-қатынас жасауында, мінез құлқында
Қортынды
Оқу әдістемелік құралында арнаулы оқу орындарында өтетін дене тәрбиесі
Оқу әдістемелік құралында ұсынылып отырған нұсқаулар болашақ спортшылар үшін
Қолданылған әдебиеттер
Б.Есмағанбетов. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Қарағанды., 1995 ж.
Э.Тлеулов. Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Шымкент., 2003 ж.
Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Орта дене тәрбиесі оқу
Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Л.П.Матвеев пен А.Д.Новиковтың жалпы
Озолин Н.Г. Спорт жаттықтыруының қазіргі заман жүйесі. М., ДТ
Зациорский В.М. Спортшының дене сапасы. М., ДТ және С.
Шолик М. Айналымдық жаттықтыру. М., ДТ және С. 1966
Дене тәрбиесі.Мектепке арналған бағдарлама.М.,Просвещение,1976ж.
Листелло О. Дене тәрбиесінің ойын-спорт әдісі. М.,ДТжәнеС, 1959 ж.
Дене тәрбиесі. Орта және сегізжылдық мектептеріне арналған бағдарламалар. М.,
М.Н.Қобланов, Ж.Ж.Ысқақов. Спорт терминдерінің сөздігі мен тарихы. Раритет, Алматы.
Физическая культура в школе журналы. Аникеева Н.Н. "Коньки тебуге
Бой жазу ілімі мен әдістемесі. В.И.Филипповичтің басшылығымен. М., Просвещение,
Ақпаев Т.А., Адамбеков М.И., Тастанов Э.Ж. Оқушылардың дене тәрбиесін
Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Орта дене тәрбиесі оқу
Спорт түрлерінің жүйелену бағдарламасы, дене- тәрбиесі ұжымдары секциясының бағдарламасы,
Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. Л.П. Матвеев пен А.Д.Новиковтың
1975 жылға және одан кейінгі жылдарға арналған «Мектептегі дене
З.Листелло. Дене тәрбиесінің ойын - спорт әдісі. - М.:
«Физическая культура в школе» журналының соңғы 5 жыл көлеміндегі
2