Жоспар
Кіріспе 1
І.ҚАЗАҚСТАН РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ОТАРЫ 5
1.1 Кіші жүз бен Орта жүздің Ресейдің қол
1.2. Қоныстандыру-орыстандыру тәсілі 13
II. РОССИЯНЫҢ КІШІ ЖҮЗ БЕН ОРТА ЖҮЗДЕГІ ПОЗИЦИЯЛАРЫНЫҢ
2.1. И.К.Кирилловтың Орынбор экспедициясы. 19
2.2. Шептік бекіністер салу. 22
2.3. Жер мәселесінің шиеленісуі және таптық қайшылықтардың көшеюі.
III. XVIII ҒАСЫР МЕН XIX ҒАСЫРДЫҢ ОРТАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
3.1.Мал шаруашылығы және егіншілік 29
3.2 Үй кәсібі мен қолөнер. 34
3.3 Сауда-саттық байланыстары 36
Қорытынды 39
Пайдаланған әдебиеттер 41
Кіріспе
Соңғы жылдары республикамызда тарих ғылымына деген қызығушылық арта
Мәселенің көкейкестілігі оның арнайы зерттелмегенінен, 150 жылдай уақытқа
Қазақстанның Ресейге қосылу мәселесі революцияға дейінгі жалпы
Кіші және орта жүздердің бодандыққа алынуы туралы алғашқы
Қазақтың ұлттық зиялыларының өкілдері Ә.Бөкейханов, Ш.Құдайбердиев, М.Дулатов, А.Байтұрсынов
Қазақстаның Ресейге қосылу мәселелерін зерттеуге профессор М.П.Вяткин
1990 жылдың шілдесінде «Қазақстан, Орта Азия, Солтүстік Кавказ
Н.Е.Бекмаханова Қазақстанның Ресейге қосылуы бір мезетте бола қойған
«История Казахстана (с древнейших времен до 20-х годов
Академик М.Қозыбаев «История России есть история страны, которая
І.ҚАЗАҚСТАН РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ОТАРЫ
1.1 Кіші жүз бен Орта жүздің Ресейдің қол
Қазақ қоғамы басшыларының Ресейге үміт артуы сол кезде
1730 ж . маусымда Әбілқайыр өзіне бағынышты қазақтарды
1731 жылы 19 ақпанда патша әйел Әбілқайыр ханға
Ресейдің Қазақстанды отарлауы Әбілқайыр қол қойған осы актіден
Орта жүз бен қарақалпақтар Кіші жүздің жолын қуды.
XVIII ғасырдың 40-жылдарының басында қазақ- орыс қарым-қатынастары одан
Патша өкіметі жер мәселесіндегі отаршылдық шараларын біртіндеп жүзеге
Патша әскерлерінің алдына қазақтарды Жайықтың оң жағалауына өткізбеу
50-60 жылдары Ертіс, Тобыл, Есіл, Үй өзендері бассейндерінде
Қазақ қоғамындағы негізгі материалдық игіліктерді өндірушілер – шаруалар
Патшалық өкіметтер даладағы өзеннің позициясын нығайту жөніндегі шараларын
Осы кезде Орта жүздің саяси өмірінде аса маңызды
Наращы болған Абылай, әрине, бұл қалаларға барудан бас
Қазақ қоғамының билеуші тобының Әбілмәнбет қайтыс болғаннан
Кеңестік тарихнамада Абылайдың сыртқы саясат бағытын бағалауда сыңаржақтылық
Кіші жүз және Орта жүз Ресей
Шексіз билікке ие болған Акбылай хан ретінде де,
Абылай Қазақстанда және одан тысқары жерде көреген әрі
Патшалық Ресейдің билеуші тобының Қазақстанның кең-байтақ жерін өзіне
Абылай қайтыс болғаннан кейін оның ұлы Уәли Орта
Уәлидің билігін әлсіретуге тырысқан өкімет 1819жылы Бөкей,
1882 жылы Сібір екі бөлікке: бас басқармасы Иркутскіде
Патша әкімшілігі «Жарғыға» сүйене отырып, жаңа басқару аппаратын
Аға сұлтанды тек сұлтандар ғана сайланып, ол Ресей
1824 жылы «Орынбор қырғыздары туралы жарғы» қабылданып, Кіші
Патшаның 1822 және 1824 жылдардағы реформалары, басқарудың жаңа
1.2. Қоныстандыру-орыстандыру тәсілі
ХІХ ғасырдың 60- жылдарында жүзеге асырылған әкімшілік қайта
Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін патшалық өзінің отарлық
Сонымен бірге, Орынбор әкімшілік аталған бекіністер жанынан қазақ
Сөйтіп, 1849 жылы Новопетровск бекінісінде-18, Райым бекінісінде-26,
Ал ХIX ғасырдың ІІ жартысында Орал казак әскері
«... казактарды даланы отарлауы ХVIII ғасырдың ортасында басталып,
Алайда, казактардың жер өңдеу тәжрибесінен ешнәрсе шыққан жоқ.
Сонымен бірге, қоныстанған казактың көшпенді қырғызға ешқандай пайдасы
Қоныстанған казак жер өңдеу жүйесіне қатысты тапқанын теріске
Ең байтақ даланы және табын жылқыны көріп тұрып,
Қырғыз шапанын киіп тұрып, ол оны қалай тігілгеніне
Осылайша алғашқы отралаушы казактар қазақ өлкесінің байлығын емін
Бұл жөнінде айрықша тапсырмалар шенеунігі Марклинский өзінің Дала
Патшалық Ресей үшін қазақ жерлерін отралау қажеттігі империяның
Патша үкіметі қазақ жерлерін отарлауды , талан-таразға салуды
Қазақстаннның батыс аймағынан орыс шаруаларының қоныстануы аталған «Ереженің
Қоныстану процесі өлкенің батыс бөлігіндегі ең құнарлы аймақ
«Уақытша ереже» уезд орталықтарынан басқа жерлерде орыс қоныстарын
Осыншама жерді иемденіп алсада қоныстанушылар оны місе тұтпай,
Затаволский деп аталатын поселке пайда болды.
Қоныстанушылар қазақтың шүйігін жерлерін тартып алып, шабындықтарын шауып,
Орыс шаруалары қазақ қоғамдарымен келісіп қазақтардың жерлерін өте
Сөйтіп, 1885-1888 жылдар аралығында Николаев уезіне- 12, Електе-4,
Сондықтан қырғыз даласына орыс қоныстанушыларын мүмкіндігінше тұтас селениелерімен
Осылайша отаршыл өкімет қазақтың жерін тартып алып, тонағанмен
II. РОССИЯНЫҢ КІШІ ЖҮЗ БЕН ОРТА ЖҮЗДЕГІ ПОЗИЦИЯЛАРЫНЫҢ
2.1. И.К.Кирилловтың Орынбор экспедициясы.
Кіші жүздің және Орта жүздің бір бөлігінің Росси
1734 жылы Орынбор экспедициясы өзінің қызметін бастады, Үкіметтік
Орынборды салу идеясын Әбілқайыр ханға А.И.Тевкелев айтты.
Стратегиялық маңызымен қоса Орынбор «ішкі коммерцияның» өрістеуіне өмектеседі
И.К.Кириллов пайдалы қазыналарды өндіруге ерекше назар аударды. Ол
Жоңғария жөніндегі онымен қарулы жанжалдарға бармау, сонымен бірге
1734 жылғы 10 июньде Анна Ионновна Әбілқайырға Ор
1735 жылғы декабрьдің аяғында Орта жүздің Россия қоластына
2.2. Шептік бекіністер салу.
XVIII ғасырдың 40-жылдарының басында қазақ-орыс қарым-қатынастары одан әрі
Осыны ескере отырып, XVIII ғасырдың орта шенінде патша
Жайық шебі біртіндеп әскери бекіністер тізбегі арқылы Орынбормен
Жоғарғы Жайық қамалы салынған 1734 жылы
1752жылы 9 қамал мен 53 редуттан тұратын әскери
Ново-Ишим шебін салу аяқталды, бұл шеп 540
XVIII ғасырдың 50-ші жылдарында ұзындығы 930 шақырым Ертіс
Қазақ даласын әскери бекіністер шебімен біртіндеп қамту
2.3. Жер мәселесінің шиеленісуі және таптық қайшылықтардың көшеюі.
Қамалдар салу мен отарлау дәстүрлі көші-қон тнрриторияларының бір
1742 жыллғы 19 октябрьде Жайық маңында, Жайық қалашығы
Осы указды өрістетіп, 1742 жылдың октябірінде Орынбор коммысиясы
Жайық пен Волга өзендері аралығында көшіп-қонып жүрген қазақ
Патша әскерлерінің алдына қазақтарды Жайықтың оң жағалауына өткізбеу
Алайда жерді шектеу туралы Указ 1742 жылдан 1756
1753 жылдан бастап указ заң күшіне еніп, енді
Елек ауданында да тыйым салынған жерлер болды. Мұнда
Қазақтардың Каспий теңізінің жағалауында көшіп-қонып жүрген жерлері де
50-60-шы жылдары Ертіс, Тобыл, Есіл, Үй бассейндерінде Орта
Патша әкімшілігінің жерді шектеуі, феодалдардың қауымдық жерлерді басып
XVIII ғасырдың 40-шы жылдарынан бастап Россия әкімшілігі шекаралық
Шекарадағы барымтаны сылтау ретінде пайдалана отырып, патша үкімет
Патша үкіметінің қазақ жүздеріндегі саясаты олардың қосылуы басталғнан
III. XVIII ҒАСЫР МЕН XIX ҒАСЫРДЫҢ ОРТАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
3.1.Мал шаруашылығы және егіншілік
Мал шаруашылығы. Қазақстанның табиғат-климаттық жағдайының нәтижесінде халықтың үш
Көшпелі мал шаруашылығының басты ерекшелігі мал азығы мен
Көшіп қону жолдарының жыл ішіндегі орта есеппен алғандағы
Өмір сүру ортасының ерекшеліктері қазақтардың табиғат қорларын қысқы,
Географиялық ортаның ерекшеліктері және қазақтардың өмір сүруін қамтамасыз
Қазақстанда мал өсіретін шаруашылықтың екі түрі: қолдан жасалған
Мал өсіретін шаруашылықтың бірінші түрі табиғат- климаттық
Малшылардың қолымен қазылатын құдықтар желісін құруға, сөйтіп судың
Жыл маусымдарына қарай жауын- шашынның неғұрлым біркелкі бөлінуімен,
Егіншілік. Қазақтардың шаруашылықпен айналысуы құрылымында егіншілік екінші орын
Көшпелі халықтың қалың бұқарасының егіншілікке қатысы оның мал
Соның өзінде кедей адамдардың егіншілігі осы саланың сыбағаластар
Қазақ қоғамының пұрсатты топтар негізгі өндіріс құралдарына меншіктілік
Аймақтың көгерішті өңірлерінің көбіне егіншіік, әдетте, суармалы болды.
Ауыспалы егіс үшін егіншіліктің тыңайту жүйесі тән болды.
Қазақтар үй қжалығындағы неғұрлым кең тараған егіншілік дақылы-тары
Деенмен, тұтас алғанда егіншілік Қазақстан жерінде кең тарап
3.2 Үй кәсібі мен қолөнер.
XVIII-XIX ғғ ортасындағы қазақ халқының шаруашылық тұрмысында
Майда кәсіпкерлік: ағаш пен металдан әртүрлі бұйымдар, үй
Орыс рыногының сұранысы бірқатар деңгейде әртүрлі киіздер жасауына
Қазақтардың шаруашылық қызметі түрінің өзгеруі көп жағдайда ішкі
XIX ғ бірінші жартысында еңбекпен мал табудың кең
Қазақстанның территориясында өнеркәсіптің дами бастауына байланысты Кен
3.3 Сауда-саттық байланыстары
Қазақ қоғамының экономикалық дамуында көшпелілердің отрықшылықты – егіншілікті
Қазақ халқы арасында орыс маталары, әсіресе мақта мата
Даладан сыртқы шығарылатын басты нәрсе- мал мен мал
Аймақтың шығысы мен оңтүстігінде тұрған қазақтар үшін Орта
Ортаазиялық саудагерлерден қазақтар мақта маталарын, мыс пен қоладан
Орта Азиялық саудагерлерді Қазақстан бәрінен бұрын малмен жабдықтаушы
Қазақ
Халқы мал шаруашылығы өнімдерінің белгілі бір бөлігі даланың
Қорытынды
Қазіргі уақытта Қазақстан Ресей империясының бір бөлігі болған
XVIII ғасырдың орта шеңінен бастап бұл мәселеге байланысты
1991 жылдың желтоқсанында Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялау
1993 жылы авторлар ұжымы әзерленген Қазақстан тарихының очерктері
Қазақ жүздерінің Ресейге қосылуы әр түрлі сыртқы саяси
Кіші жүздің айтарлықтай бөлігі және Орта жүздің кейбір
Орта және Ұлы жүздердің қомақты бөлігі қару-жарақтың күшімен
Сонымен, ғылым күрделі және қайшылығы мол қосылу үрдісін
Пайдаланған әдебиеттер
1. «Қазақ тарихы» ( «Қазақстан мектебі» журналының
2. «Қазақ тарихы» ( «Қазақстан мектебі» журналының
3. Т.Тұрлығұлов «Қазақ елінің қысқаша тарихы» Алматы
4. Н. Бекмаханов «Қазақ СССР тарихы» Алматы
5. «Қазақ СССР тарихы» (5 томдық. ІІІ
6. Көкіш рысбай ұлы «Қазақстан Республикасының тарихы»
Алматы «Санат» 1999
7.«Қазақстан тарихы» Очеректер. Алматы «Дәуір», 1994