МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ .............................6
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ БЮДЖЕТ ТАПШЫЛЫҒЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Мемлекеттік бюджет мәні, бюджет жүйесі және бюджет тапшылығының
1.2 Фискалдық саясат – бюджет тапшылығын басқаруды қамтамасыз ететің
1.3 Бюджеті бекіту үрдіснің сипаттамасы және оның тапшылықтарын болжау
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ БЮДЖЕТ ТАПШЫЛЫҚТАРЫН БАСҚАРУ
2.1 Қазақстан Республикасының бюджет жүйесін талдау.........33
2.2 Қазақстан Республикасындағы бюджеттің орындалуын талдау және бюджет тапшылықтарын
2.3 Фискалдық саясаттың құралы ретіндегі бюджеттің орындалуын
талдау (Астана қаласы мысалы негізінде).............53
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТ тапшылығын басқаруды жетілдіру...................62
3.1 Қазақстан Республикасындағы бюджетті қалыптастыру
үрдісін жетілдіру........................62
3.2 Қазақстан Республикасындағы бюджет үрдісінің
тиімділігін арттыру жолдары...................71
ҚОРЫТЫНДЫ.........................76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............79
ҚОСЫМШАЛАР.........................81
КІРІСПЕ
Кез келген мемлекеттегі бюджеттік саясат, бейнелі түрде айтатын болсақ,
Қазіргі күндер шынайылығы бюджетті қалыптастыру және орындау үрдісіне жаңа
Нарықтық экономика жағдайында дамудың әлеуметтік-экономикалық реттеу құралы ретінде әр
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің және
Белгілі бір салада, әсіресе экономика саласында масштабты және күрделі
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ
1.1 Мемлекеттік бюджет мәні, бюджет жүйесі және бюджет тапшылығының
Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына өзгеше
1) мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және
2) құнды жасау және оны тұтыну үрдісін шарттастыратын материалдық
3) қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы сияқты бөлу
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі. Ол
Ақырында, мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті мемлекет заңдарының бірі болып
Сөйтіп, бюджетті осы жоғарыда айтылғандардың жиынтығы ретінде қараған жөн
Базис бөлігі
Мемлекеттің
орталықтандырылған
ақша қоры Ресурстар
Экономикалық
категория Қатынастар
Мемлекеттік бюджет
Қондырма бөлігі
Негізгі қаржы жоспары
Мемлекет заңы
Әлеуметтік-экономикалық
дамуды басқару механизмі
Сурет 1 − Мемлекеттік бюджеттің сапалық сипаттамасы
Нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең алдымен
Шығындар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды реттеудің
Қаржылық жоспарлау үрдісінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және өндірістік
Дүниежүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің құрылысына, аумақтық-әкімшілік
Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол экономикалық
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің федеративтік
Федеративтік мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады:
1) мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық мемлекеттің
2) федерация мүшелерінің бюджеттері;
3) жергілікті бюджеттер;
Унитарлық мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады: орталық (республикалық)
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен анықталады,
Қазақстан Республикасында жиынтығында мемлекеттік бюджетті құрайтын бекітілетін, атқарылатын және
− республикалық бюджет;
− облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті;
− ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті.
Қазақстанда төтенше немесе соғыс жағдайында төтенше мемлекеттік бюджеттің әзірленуі,
1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге ұшырады.
Бюджет кодексіне сәйкес, мемлекеттік бюджет − араларындағы өзара өтелетін
Қазақстан Республикасының
бюджет жүйесі
Мемлекеттік (төтенше
мемлекеттік) бюджет
Ұлттық қор
Республикалық
бюджет
Жергілікті бюджет
Облыстық
бюджет
Астана
бюджеті
Республикалық
маңызы бар қала
бюджеті
Ауданның
(облыстық
маңызы бар
қаланың)
бюджеті
Ауылдық
округтер мен
кенттердің
бюджеті
Астана
ауданының
бюджеті
Республикалық
маңызы бар қала
ауданының
бюджеті
Сурет 2 − Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Бюджет кодексіне сәйкес, мемлекеттік бюджет − араларындағы өзара өтелетін
Мемлекеттік (республикалық) және жергілікті (муниципалдық) бюджеттер кез келген басқа
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте шоғырланған.
Республикалық бюджет − бұл салықтық және басқа да түсімдер
Жергілікті бюджет (әкімшілік-аймақтық бірліктердің бюджеттері) − облыстық бюджет, республикалық
Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер есебінен
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен,
Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық және Қазақстан Республикасындағы төтенше немесе
Төтенше мемлекеттік бюджетті бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне кіретін барлық
Бюджеттің бірлігі қағидаты бюджет жүйесін ұйымдық-экономикалық орталықтандырудың дәрежесін білдіреді.
Бюджеттердің бірлігі бюджет жүйесін құрудың маңызды қағидаты болып отырған
Биліктің әрбір органы өз бюджетін жасайды, бекітеді және оны
Бюджеттің толықтығы (толымдығы) бюджетке үкіметтің барлық қаржы операцияларының, оның
Реалистік қағидаты − параметрлердің экономиканың ағымдағы жай-күйінің көрсеткіштеріне, сондай-ақ
Транспаренттілік қағидаты − бюджет заңнамасы саласындағы нормативтік құқықтық актілерді,
Дәйектілік қағидаты дегеніміз мемлекеттік басқару органдарының бюджет қатынастары сферасында
Тиімділік пен нәтижелілік қағидаты − бұл бюджеттік бағдарламалардың паспорты
Басымдық қағидаты − бюджеттік үрдісті республиканың немесе аймақтың әлеуметтік-экономикалық
Жауапкершілік қағидаты − бюджеттік үрдіске қатысушыларды бюджет заңнамасын бұзғаны
Бюджеттердің жариялылығы қағидаты бекітілген бюджеттер мен алдағы қаржы жылына
Бюджет жүйесін құрудың барлық қағидаттары өзара үйлестірілген және бірін-бірі
Бюджет жүйесі реттеуші кіріс көздерін пайдалану, мақсатты және аймақтық
Бюджет тапшылығы дегеніміз ол жоспарланбаған шығындарға байланысты бюджетің шығыс
- мемлекеттегі пайда болған экономикалық дағдарыс және басқа да
- халықаралық экономикалық процестерінің теріс әсер етуі;
- фискалдық саясаттың жүзеге асырылуының тиімсіздігі;
- салық жүйесін нарықтық экономикаға байланысты дамытпау т.б.
1.2 Фискалдық саясат – бюджет тапшылығын басқаруды қамтамасыз ететің
Көп жағдайда дамыған елдерде бюджет тапшылығы бір факторларға байланысты
Қаржылық реттеудің басты мазмұны фискалды саясатты − бюджет (мемлекеттің
Экономикалық циклдың сипатына қарай дискредициялық фискалды саясаттың нұсқалары тұжырымдалады.
1) мемлекет шығыстарының көбеюі;
салықтардың төмендеуі;
мемлекеттің шығыстары артуының үлкен нәтижесін ескере отырып фискалды саясаттың
Тежеушілік фискалдық саясат бюджет артығына жетуге бағдарлануы тиіс.
Артық сұраныммен және инфляциямен шарттасылған тежеушілік фискалды саясат кері
мемлекет шығыстарының азаюы;
салықтардың көбеюі;
бұл бағыттардың үйлесуі.
Дискредициялық емес фискалды саясат акцентті нарықтық өзін-өзі реттеуге қоя
Дискредициялық емес фискалдық саясат автоматты, яғни кіріктірме тұрақтандырғыштардың
Автоматты тұрақтандырғыштардың іс-әрекетінің маңызды ерекшелігі бюджет тапшылықтары мен
Тәжірибеде тепе-теңдік үлгілерінде қаралған тәуелділіктер қосымша факторлардың әсерін бастан
1) фискалды саясаттың қабылданатын шараларының уақыттылығы (уақыттың кешеуілдеуі);
2) ығыстыру әсерінің іс-әрекеті, бұл ақша нарығында пайыздық мөлшерлемелердің
3) сұранымды ынталандыру жиынтық ұсынымға әсер етеді, бұл
4) ашық экономикада ұлттық өндіріс жиынтық шығыстардың элементі ретінде
Сондықтан ынталандырушы фискалды саясаттың шаралары жоғарыда айтылған факторлардың іс-әрекетінен
Стагфляцияны жеңу үшін ұсыным экономикасы теориясының жақтаушылары ұсынған шаралар
өндіріс шығындарына қосылатын салықтарды қысқарту;
еңбекке ақы төлеуге жұмсалатын шығындарды тежеу (еңбек өнімділігінің өсу
өндіріс ауқымын арттыру жөніндегі ұйымдық-техникалық сипаттағы шаралар (жабдықтың тиелімін,
өндірісті техникалық жағынан жетілдіру жөніндегі инновациялық бағдарламаларды енгізу.
Бұл бағытта заңдылыққа сәйкес Филлипс ауытқымасы бойынша анықталғандай тұрақтандыруға
ХХ ғасырдың аяғында жаңа теория − тұрақты даму теориясы
Тұрақты даму теориясында тұрақты жұмыс істейтін жүйелерді − төменгі
1. Кез келген ауқымдағы күрделі экономикалық жүйелердің өздігінен дамуының
2. Экономикалық мүдделерді үйлестіру қағидаты қалыптасқан тепе-теңдікті тұрақсыздандыратын сан
3. Эволюцилық қағидатының логикалық дамуы мен оны нақтылау ретіндегі
4. Экономикалық жүйедегі оның дамуына қарай иерархиялық саралау қағидаты.
Бір жағынан, дағдарыстық құбылыстардың терең себептерін және екінші жағынан,
Орта мерзімді кезеңде фискалдық саясаттың негізгі мақсаты әлеуметтік-экономикалық дамудың
Орта мерзімді фискалдық саясат әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі бағыттарын іске
Мемлекеттің салық саясаты салық салудың нақты салық түріне экономикалық
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзiмдi фискалдық
Кесте 1− 2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттiк бюджет болжамы
ЖIӨ-ге пайызбен
Атауы Болжам
2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
Кірістер 22,3 22,7 23,2
Шығындар 22,4 23,3 23,3
Операциялық сальдо -0,1 -0,6 -0,2
Таза бюджеттік несие беру 0,5 0,1 0,0
Бюджеттік несиелер 0,6 0,2 0,1
Бюджеттік несиелерді өтеу 0,1 0,1 0,1
Қаржы активтерімен жасалатын
операциялар бойынша сальдо 1,1 1,0 0,8
Кесте 1 жалғасы
Қаржы активтерін сатып алу 1,2 1,0 0,8
Мемлекеттің қаржы активтерін
сатудан түсетін түсімдер 0,03 0,02 0,01
Бюджет тапшылығы -1,7 -1,7 -1,0
Бюджет тапшылығын
қаржыландыру 1,7 1,7 1,0
Бұдан басқа, фискалдық
Фискалдық саясат міндеттерін іске асыру мынадай негізгі бағыттар бойынша
салық заңдарын және салық әкімшілігін жүргізуді жетілдіру;
мемлекеттің мұнай кірістерін Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры арқылы пайдалану
шығыстарды, бір жағынан, мемлекеттік функциялардың толық көлемде тиімді орындалуын
мемлекеттік шығыстардың нәтижелілігі мен тиімділігін, соның ішінде бюджет үрдісінің
дамуға бағытталатын бюджет шығыстарын тиімді қалыптастырудың жүйелілігін қамтамасыз ету
бюджетаралық қатынастарды жетілдіру бюджет жүйесінің түрлі деңгейлері арасында кіріс
Фискалдық саясат ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыру жағдайында салық-бюджет
Үкімет салықтық әкімшілік етуді жетілдіру жөніндегі жұмысты жалғастырады.
Салық саясаты елдің индустриялық-инновациялық дамуын ынталандыруға, бәсекеге қабілеттілікті арттыруға,
Тұтастай алғанда, жүргізіліп отырған салмақты фискалдық саясат бюджет тұрақтылығын
Салық саясатының негізгі бағыттары мыналар болады:
− жалақыны көлеңкелі төлеуді азайту мақсатында әлеуметтік салықтың мөлшерлемесін
− өндірісті кейіннен дамыту және кеңейту мақсатында қосылған құн
− қосылған құн салығын экспорт бойынша және ел ішінде
− халықтың әл-ауқатының өсу жағдайы кезінде қазақстандық экономиканың бәсеке
− жеке тұлғалардың табыстарын жалпы декларациялауға көшу мүмкіндігін қарау;
− сыбайлас жемқорлықты азайту, салық төлемеушілерге шараларды бір мезгілде
1.3 Бюджеті бекіту үрдіснің сипаттамасы және оның тапшылықтарын болжау
Бюджеттік үрдіс бюджетті жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту, атқару, нақтылау,
Бюджеттің жобасын уақытылы және сапалы әзірлеу мен бюджетті нақтылау
Бюджеттік комиссиялардың құзіретіне мыналар кіреді:
1) алдағы үш жылдық кезеңге орта мерзімді фискалды саясат
2) тиісті қаржы жылына арналған бюджеттер жобаларының көрсеткіштерін
3) алдағы үш жылдық кезеңде және жоспарланып отырған қаржы
4) республикалық және жергілікті бюджеттердің шығыстарын ұлғайтуды немесе түсімдерін
5) тиісті қаржы жылына арналған бюджеттерді нақтылау жөнінде
6) бюджеттік бағдарламалардың іске асырылуын бағалау нәтижелерін қарау және
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылуы тоқтатылғаннан бастап республикалық және жергілікті
Мемлекеттік бюджет кiрiстерi салық заңнамасы, әлеуметтiк-экономикалық дамудың орта мерзiмдi
Кесте 2 − Мемлекеттік бюджет кірістерінің 2006-2008 жылдарға арналған
Атауы 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
Кірістер 22,3 22,7 23,2
Салықтық түсімдер 21,3 21,5 22,0
Салықтық емес түсімдер 0,6 0,5 0,5
Негізгі капиталды сатудан
түскен түсімдер 0,4 0,7 0,7
Бюджеттік жоспарлау жоспарланып отырған кезеңге арналған бюджет түсімдерінің көлемін
Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Кезекті қаржы жылына арналған
Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тәртібін Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды,
Республикалық бюджет жобасын әзірлеу үрдісі мынадай кезеңдерді кіріктіреді:
алдағы қаржы жылына арналған түсімдердің болжамды көрсеткіштерін айқындау;
ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен бюджеттік даму бағдарламаларына арналған шығыстардың
республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерді жасауы;
республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерін қарау;
алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын
Бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық өкілетті орган үш жылдық кезеңге
Республикалық бюджет шығыстарының лимиттерін бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық өкілетті
Республикалық бюджет комиссиясы ағымдағы қаржы жылының 5 маусымына дейін
Экономикалық жоспарлау жөніндегі орталықты өкілетті орган республикалық бюджеттік бағдарламалар
ағымдағы қаржы жылы мемлекеттік, салалық, (секторалдық) бағдарламалар бөлінісінде іске
заңды тұлғалардың жарғылық капиталын қалыптастыруға және ұлғайтуға қатысу арқылы
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше немесе
Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық және жергілікті бюджеттердің негізінде қалыптастырылады.
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заң жобасының
алдағы қаржы жылындағы республикалық бюджет кірістерінің, шығындарының, операциялық сальдосының,
жалақының, зейнетақының, айлық есептік көрсеткіштің ең төменгі мөлшері;
жергілікті бюджеттерден республикалық бюджетке бюджеттік алынымның көлемі;
республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге берілетін бюджеттік субвенциялар көлемі;
Үкіметтің резерві мөлшері;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктері бойынша міндеттемелерді орындау сомасы;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктер беру лимиті;
үкіметтік борыш лимиті және басқа да қағидалар болуға тиіс.
Бюджет үрдісінде маңызды рөл бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық өкілетті
Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын
Талқылау Үкімет уәкілеттік берген адамның (адамдардың) Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық
Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет Парламент палаталарының бірлескен
Парламент ағымдағы жылдың 1 желтоқсанына дейін алдағы қаржы жылына
Алдағы қаржы жылына арналған Республикалық бюджет туралы заң қосымшаларымен,
Бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті орган облыстың, республикалық маңызы
Алдағы қаржы жылына арналған облыстық бюджет, республикалық маңызы бар
Тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджетті бекіту мәслихаттың шешімін
Бюджетке түсімдердің түсуін, бюджеттік бағдарламалардың іске асырылуын қамтамасыз ету,
Бюджеттің атқарылуы ағымдағы қаржы жылының 1 қаңтарында басталып, 31
Бюджет кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, бюджеттің атқарылуы кассалық негізде
Республикалық бюджеттің атқарылуын Үкімет, жергілікті бюджеттердің атқарылуын жергілікті атқарушы
Бюджеттің түсімдер бойынша атқарылуы бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті органның
Қазырғы кезде бюджет тапшылығын болжау әдістеріне көбінесе келесілерді жатқызады:
экстрополяциялық әдіс: бюджетті тапшылығын жоспарлау барысында өткен шақта болған
интрополяциялық әдіс: көбінесе кездейсоқ пайда болған жағдайлар пайда болғанда
«ми шабуылы» әдісі: бюджет тапшылығын жоспарлау барысында эксперттік комиссия
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ
2.1 Қазақстан Республикасының бюджет жүйесін талдау
Бюджет саясатының негізгі мақсаты қатаң бюджет тәртібін сақтай отырып,
Бюджет саясатының негізгі бағыттары мыналар болады:
− бюджет заңнамасын және бюджеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру жолымен
− перспективалы бюджеттік жоспарлаудың рөлін арттыру;
− шектеулі бюджет саясатын жүргізу жолымен мемлекеттік шығыстардың тиімділігі
− ұлттық қауіпсіздікті нығайту;
− адамдар денсаулығының жай-күйін және өмір сүру ұзақтығын жақсарту,
− бюджетаралық қатынастардың ашықтығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету, басқарудың
Қазақстандық экономиканың қазіргі жай-күйі барынша қолайлы сыртқы экономикалық конъюнктурамен
2007 жылғы 1-тоқсанда тазартылған мыстың 1 тоннасының орташа әлемдік
Қазақстандық экспорттың аса маңызды баптарына әлемдік бағаның биік деңгейі
Экспортты дамытудың аталған қарқыны негізінен сыртқы экономикалық фактор есебінен
Елдегі макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің
Шикізат экспортынан түсетін үстеме кірістердің барлығы Қазақстан Республикасының Ұлттық
Мысалы, энергия жеткізгіштердің әлемдік бағасының айтарлықтай өсуі салдарынан елге
2003-2007 жылдары экономикалық өсуге капитал факторының үлесі орта есеппен
Экономикадағы негізгі қорлардың айтарлықтай тозуын ескерсек, осы даму кезеңінде
2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша үкіметтік борыш 586,4
Мемлекеттік кепілдік берген борыш 82,3 млрд. теңге (ЖІӨ-ге 1,5%)
Қазақстан Республикасының үкіметтік және мемлекет кепілдік берген борышы 668,7
ЖІӨ-ге қатысты үкіметтік борыш 2000 жылдан бастап төмендейді және
Үкіметтік борыштың құрылымындағы сыртқы борыш үлесі де азаю үрдісіне
Жалпы еңбек өнімділігі факторы экономикадағы еңбек өнімділігінің өсуін ғана
2001-2002 жылдары экономиканың өсуіне реформалардың әсері ерекше болды. 2003-2004
Негізгі капиталдың жинақталуы ұзақ мерзімді перспективада экономика өсуінің басты
Халықаралық капитал нарықтарында жоғары ішкі сұраныс пен қарыз ресурстарының
Экспорттық кірістердің күрт өсуі және қарыз капиталының ағылуы сияқты
Ішкі нарықта валюта сатып алу Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
2006 жылғы мемлекеттік бюджетті атқару қорытындылары бойынша бюджетке түсетін
2006 жылы мемлекеттік бюджет шығыстары ЖІӨ-ге 23,9%-ды құрады. Мемлекеттік
2007 түсімдер ЖІӨ-ге 23,5%-ды, шығыстар ЖІӨ-ге 25,2%-ды құрайды, мемлекеттік
Кесте 3 − Мемлекеттік бюджет көрсеткіштерінің 2005-2007 жылдардағы
Атауы 2005 жыл
есеп 2006 жыл
есеп 2007 жыл
бағалау
Түсімдер 22,2 23,5 23,5
Кірістер 21,8 23,2 23,3
Салықтық түсімдер 20,5 21,4 22,3
Салықтық емес түсімдер 1,0 1,5 0,6
Негізгі капиталды сатудан
түсетін түсімдер 0,3 0,3 0,3
Бюджеттік несиелерді өтеу 0,4 0,3 0,2
Шығыстар 23,2 23,9 25,2
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет көрсету 1,4 1,5 1,4
Қорғаныс 1,0 1,0 1,2
Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқық, сот, қылмыстық атқару
Қызметі 2,0 2,1 2,2
Білім беру 3,3 3,5 3,5
Кесте 3 жалғасы
Денсаулық сақтау 1,9 2,4 2,6
Әлеуметтік қамсыздандыру және
әлеуметтік көмек 5,2 4,9 5,3
Тұрғын үй, коммуналдық шаруашылық 0,8 1,2 2,2
Мәдениет, спорт, туризм және
ақпараттық кеңістік 0,7 0,8 0,7
Отын-энергетикалық кешен
және жер қойнауын пайдалану 0,2 0,5 0,5
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар,
жер қатынастары 1,4 1,5 1,4
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі 0,1 0,0
Көлік және коммуникация 1,8 1,9 1,7
Өзгелер 2,3 1,6 1,8
Борышқа қызмет көрсету 0,8 0,6 0,5
Ресми трансферттер 0,3 0,2 0,2
Бюджет тапшылығы (профициті) -1,0 -0,3 -1,7
Анықтамалық:
ЖІӨ, млрд. 4612,0 5542,0 6580,0
2005 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі
Елдегі экономикалық және бюджеттік саясатты қалыптастыру және жүргізу тәжірибесі
Орта мерзімді кезеңде мемлекет саясаты мұнай емес секторды дамытуды
Өткен жылға қарағанда 2006 жылы мұнай емес сектордан түсетін
Әлемдік мұнай бағасы елеусіз төмендеген жағдайда мұнай өндірудің өсу
Бүгінгі таңда тұтастай қазақстандық экономиканың жай-күйін белгілі бір дәрежеде
Ұлттық қордың активтері жыл бойы 1,4 млрд. АҚШ долларына
Қолданыстағы заңнама жағдайларында Ұлттық қорға 2007 жылы 125,3 млрд.
Көрсетілген болжамды түсімдер жағдайларында Ұлттық қордың жалпы активтері (инвестициялық
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік бюджет пен Ұлттық
2008 жылғы 1 мамырға арналған мемлекеттiк бюджеттің атқарылуы 4-кестеде
Кесте 4 − 2008 жылғы 1 мамырға арналған мемлекеттiк
Өлшем бірлігі: мың теңге
Атауы Бюджет түсімдерінің
атқарылуы
1. Кірістер 803 541 143,7
Салық түсімдері 683 466 566,2
Салықтан тыс түсімдер 48 013 340,7
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер 35 053 048,5
Трансферттердің түсімдері 37 008 188,4
2. Шығындар 729 944 612,8
3. Операциялық сальдо 73 596 531,0
4. Таза бюджеттік несие беру -1 950 310,1
Бюджеттік несиелер 100 259,1
Бюджеттік несиелерді өтеу 2 050 569,2
5. Қаржылық активтермен болатын операциялар бойынша сальдо 142 437
Қаржылық активтерді сатып алу 143 327 873,1
Мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдер 890 645,1
6. Бюджет тапшылығы -66 890 386,9
7. Бюджеттің тапшылығын қаржыландыру 66 890 386,9
Қарыздардың түсімі 32 772 771,2
Қарыздарды өтеу 15 985 529,5
Бюджет қаражаттары қалдықтарының қозғалысы 50 103 145,2
2006-2008 жылдары бюджет саясаты жедел әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары мен
Тұтастай алғанда, орта мерзімді кезеңде жүргізіліп жатқан бюджет саясатының
− денсаулық сақтауды реформалауға және дамытуға;
− білім беруді дамытуға;
− әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдетуге;
− индустриялық-инновациялық дамуға;
− аграрлық секторды дамытуға;
− жаңа тұрғын үй саясатын іске асыруға;
− қоршаған орта сапасын тұрақтандыруға;
− шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға;
− Астана қаласын дамытуға;
− көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыруға бағытталатын болады.
Орта мерзімді кезеңдегі мемлекеттік бюджет шығыстары 2007 жылы –
Инвестициялық саясатты қалыптастыру, оның ішінде республикалық бюджеттен инвестицияларды жоспарлау,
Алдағы орта мерзімді кезеңде даму бағдарламалары шеңберіндегі шығыстар саясаты
2007 жылы ЖІӨ-нің нақты өсуі 9,2%-ды құрады, ал орташа
Өткен жылы болжамдалғандай, әлемдік экономика үрдістерінің негізінде мұнайдың жоғары
Елдегі макроэкономикалық тұрақтылық экономиканың дамуына ынталандырушы ықпал етуін жалғастырды,
Бағалау бойынша 2007 жылғы бірінші жарты жылдықта өткен жылдың
2007 жылғы бірінші жарты жылдықта 2006 жылғы осындай кезеңмен
Ағымдағы жылдың бірінші жарты жылдығының қорытындылары бойынша инфляцияның орташа
Әлемдік нарықтағы қазақстандық негізгі тауарлардың әлемдік бағаларының жоғары деңгейі
Мұнай өндіру саласында шетелдік инвесторлардың қатысуымен ірі инвестициялық жобаларды,
Мұнайдың сақталып отырған жоғары бағалары және елге валюта түсімінің
Бағалау бойынша 2006 жылы инфляцияның орташа деңгейі 5,6-7%-ды құрады,
Бағалар өсуіне қатысты қайта қаржыландырудың ресми мөлшерлемесінің деңгейі әлсіз
Елдің сауда теңгерімі нығайтылады. 2006 жылы оң сальдо 4,5
Өнеркәсіптік өндіріс көлемінің өсуі 9,2%-ды құрайды, ауыл шаруашылығының жалпы
Қызметтер көрсету саласындағы даму қарқындарының басып өсуі күтілуде.
2006 жылғы деңгейге қарағанда көрсетілетін байланыс қызметтері көлемінің өсу
Орта мерзімді фискалдық саясатты іске асырудың міндеттері мен негізгі
Базалық сценарийде мұнайға әлемдік баға бір баррель үшін 28-33
Осы сценарийге сәйкес ЖІӨ-нің орташа жылдық өсуі 2005-2007 жылдары
Тауарлар өндірісімен салыстырғанда қызметтер көрсетудің басып өсу үрдісі сақталады.
Кәсіпорындардың қаржы жағдайының жақсаруымен бірге халықтың нақты кірісінің ұлғаюы
Инвестициялық сұраныстың кеңеюі бірінші кезекте кәсіпорындардың дербес қаражаты есебінен
Үкіметтің фискалдық саясатының іске асырылуына тәуелсіз макроэкономикалық факторлар өзгерген
Өткен жылға қарағанда 2005 жылы салықтық түсімдердің өсуі 14,6%-ды,
Кірістер болжамының есептеулерінде жоспардан тыс салықтық және өзге де
Бұдан басқа, Салық кодексінің ережелеріне енгізілген, тіркелген активтер бойынша
Салықтық түсімдер «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына
Сонымен қатар, салықтық түсімдерде Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын
2006 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Үкіметі мен «Теңізшевройл» ЖШС
2006 жылы салықтық емес түсімдер 2005 жылғы бағалауға қатысты
Бастапқы медициналық-санитарлық көмектің негізгі бағыттарының бірі кейіннен серпінді қадағалай
Бастапқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарының қамтамасыз етілу деңгейі біртіндеп медициналық
Ауыл халқына сапалы медициналық қызмет көрсету үшін 2007 жылы
Көрсетілген іс-шараларды іске асыру нәтижесінде халықтың негізгі аурулармен сырқаттануы
2007 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі отандық экономиканың тұрақты өсуі
2007 жылы өткен жылдардағы сияқты экономика өсуінің жеткілікті түрде
2006 жылы экономика өсуінің қарқыны нақты мәнде 9,7%-ды құрады.
Нақты жағдай Қазақстанның 2010 жылға дейінгі әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық
Өнеркәсіптік өндіріс көлемінің өсімі 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда
Сыртқы сауда айналымы 2007 жылы 37%-ға, оның ішінде экспорттың
Еңбек нарығында халықтың жұмыспен қамтылу деңгейін және жалақы деңгейін
Қаржы нарығы экономиканың ең серпінді дамып келе жатқан секторларының
2007 жылы инфляциялық әлеуеттің ұлғаюын болдырмау және экономиканың «қызып
Алайда, қабылданған шараларға қарамастан, 2007 жылы инфляция деңгейі 2006
Теңгенің АҚШ долларына орташа өлшемді биржалық айырбас бағамы бір
Бағалы қағаздар нарығын дамыту, оны халықаралық капитал нарығымен кіріктіруді
Ұлттық қордың активтері жыл басынан бастап 74,5%-ға ұлғайып, 2007
Зейнетақы жинақтарының көлемі 2007 жылы 2005 жылмен салыстырғанда 40,3%-ға
200 жылдың ішінде мемлекеттік бюджетке түсетін кірістер түсімінің жоспарын
Тұтастай алғанда, Қазақстан экономикасының перспективаға серпінді және қарышты дамуын
2.2 Қазақстан Республикасындағы бюджеттің орындалуын талдау және бюджет
2007 жылы Астана қаласының бюджетінің әлеуметтік-экономикалық дамуының қорытындысы өсудің
Астана қаласының 2007 жылға арналған бюджеті кірістер бойынша –27
Астана қаласының 2006-2007 жылдарға арналған бюджет көрсеткіштерінің серпіні 1-кестеде
Кесте 5 – Астана қаласының 2006-2007 жылдарға арналған бюджет
млн. теңге
Атауы 2006 жыл
есеп беру 2007 жыл
есеп беру
2008 жыл
баға
Түсімдер 66036,8 77468,1 107647,3
Кірістер 35158,7 38313,2 53416,5
Салықтық түсімдер 33194,7 32854,4 44831,8
Салықтық емес түсімдер 375,9 1013,9 456,2
Капиталды операциялар түсімдері 1588,1 4444,9 8128,5
Алынған арнайы трансферттер 30839,7 39154,8 54230,8
Несиені қайтару 38,5 360,0
Шығындар 68765,6 82462,4 109625,8
Жалпы сипаттағы мемлекеттік
қызмет көрсетулер 515,9 833,8 1116,3
Қорғаныс 741,5 92,5 135,4
Білім беру 5736,2 9300,7 9968,2
Денсаулық сақтау 4809,6 7511,5 11847,5
Кесте 5 жалғасы
Әлеуметтік көмек және
әлеуметтік қамтамасыз ету 1344,5 2923,4 2077,0
Тұрғын үй, коммуналдық шаруашылық 26360,7 32291,5 36822,3
Мәдениет, спорт, туризм және
ақпараттық кеңістік 6139,7 5789,0 5503,9
Отын-энергия кешені және
жер қойнауын пайдалану 5732,3 6177,9 13303,4
Өндіріс, сәулет, қала құрылысы
және құрылыс қызметі 307,4 511,3 484,7
Көлік және коммуникация 8405,0 9735,1 17258,1
Басқалар 4100,9 120,9 729,1
Арнайы трансферттер 1804,0 4331,1 6858,8
Бюджет тапшылығы (профицит) -2728,8 -6353,6 -3479,4
2007 жылдың 1 қаңтарынан әрекетке Қазақстан Республикасының Бюджет кодексінің
Бюджет кодексін қабылдау орта мерзімді жоспарлау рөлін күшейтуге мүмкіндік
Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы жолдауларында айтылған тапсырмаларды және
Қала дамуының басты стратегиялық мақсаты – халық өмірінің жоғары
Қаланың 2007-2009 жылдары басымды дамуының негіздері:
тұрғын үй құрылысын дамыту;
қайыршылықпен және жұмыссыздықпен күрес;
қаланың әлеуметтік инфрақұрылымы обьектілері желісін кеңейту жолымен адами ресурстарды
индустриялық-инновациялық даму;
денсаулық сақтауды реформалау және дамыту бағдарламасын бұдан әрі іске
білім берудің мемлекеттік бағдарламасын іске асыру;
қаланы сумен қамту және су тарту;
көлік инфрақұрылымын дамыту;
қаланы электрмен және энергиямен қамтамасыз ету болып табылады.
Негізгі міндеттер:
инвестицияларды тарту және ғылыми өндіріс өнімінің өсуі есебінен экономиканың
тұрғын үй мәселесін шешу;
қаланың әлеуметтік инфрақұрылым обьектілерінің желісін дамыту;
қаланы сумен қамту және су тарту;
қаланы жылумен және электр энергиясымен жабдықтау;
жаңа талаптарға сай қоғамдық көліктермен қамтамасыз ету;
шағын және орта бизнесті әрі қарай дамыту болып табылады.
Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2007-2009 жылдарға арналған болжамдық көрсеткіштері
Орта мерзімді кезеңде Астана қаласының дамуының болжамдық көрсеткішінде қолданылған
Кесте 6 – Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық
Көрсеткіштер Бағалау
2005
жыл 2006
жыл 2007
жыл 2008
жыл 2009
жыл
Бір жылда орташа алғанда
Тұтынушы бағалардың
индексі, % 7,6 5-7 5-7 5-7 5-7
Жалақының ең төмен
мөлшері, теңге 9200 9200 9752 10337 10957
Базалық зейнетақылық
төлем мөлшері 3000 3000 3000 3180 3371
Зейнетақының ең төмен мөлшері, теңге 6200 6700 7102 7528
Айлық есептік көрсеткіш, теңге 971 1030 1029 1091
Нақты еңбекақы, былтырғы
жылға % (шағын кәсіпорын-
дардың есебімен) 110,1 108 112,4 107,9 108
Жергілікті бюджет бойынша болжамды кіріс 100% орындалды, болжамды 38
Шағын кәсіпкерлік субьектілерінен түсетін салық бюджетті толықтыратын тұрақты көздердің
2007 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша салық комитетінің есебінде
2007 жылы шағын кәсіпкерлік субьектілерінен 16 214 500 мың
Бюджетке түсетін түсімдер үлесіндегі шағын кәсіпкерлік субьектілерінің түсімі 7%-ды
2007 жылы бюджетке айыппұл ықпалшараларымен қоса салық, жиын және
2006 жылмен салыстырғанда, бюджетке қайта есептелген жалпы сома айыппұл
Қала бюджетінің 2006-2009 жылдардағы кірістері қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативті
Сондай-ақ, Астана қаласы бюджетінің кіріс бөлігінің ұлғаюы «Астана –
Салық заңнамасын жетілдіру, алдымен, жұмыскерлер табысының салық жүктемесін төмендетуге
Кесте 7 – Астана қаласы бюджетінің кірісі
млн. теңге
Атауы 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Кірістер 60 080 262 63 380 859 63 359
Салықтық түсімдер 47 521 732 50 373 036
Салықтық емес
түсімдер 483 574 512 589 543 344
Негізгі капиталды
сатудан түскен
түсімдер 12 074 955 12 495 234 11
Алдағы жылға арналған салық саясатының негізгі басымдықтары салық жинау
«Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет көрсетулер» функционалдық тобы бойынша 2007
«Қорғаныс» атқарымдық тобы бойынша шығыстар 2005 жылы 67,7 млн.
«Қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік» функционалдық тобы бойынша шығыстар 2007
«Елді мекендерде жол қозғалысын реттеу бойынша құралдар мен жабдықтарды
Білім беру функционалдық тобы бойынша шығыстар 2007 жылы –
Астана қаласы бойынша 2007-2009 жылдарға арналған инвестициялық жобалар тізбесіне
Астана қаласының білім беру мекемелері мен ұйымдарының күрделі жөндеуіне
«Денсаулық сақтау» функционалдық тобы бойынша шығыстар 2007 жылы 12
«Астана қаласының денсаулық сақтау ұйымдарын 2007-2009 жылдары күрделі жөндеу
«Әлеуметтік қамтамасыз ету және әлеуметтік көмек» функционалдық тобы бойынша
«Тұрғын үй коммуналдық шаруашылық» функционалдық тобы бойынша 2007 жылы
«Елді мекендердің санитарлығын қамтамасыз ету» бағдарламасы бойынша шығындар 2007
Мақсатты ағымдағы трансферттер мен республикалық бюджеттің даму трансферттері Астана
2.3 Бюджеттің орындалу мәселелері және оларды шешу жолдары
Қазақстан Республикасында бюджетті орындау үрдісінде ең күрделі және өзекті
Бюджеттік саланың коммуналды қызметтермен жабдықтаушылар алдында үлкен қарыздарының болуынан
Кредиторлық қарыздың пайда болуының басты себептерінің бірі болып жергілікті
Жергілікті бюджеттерде кредиторлық қарыздың құрылуының негізгі себебі болып жергілікті
Егер Қаржы министрлігі бағалау қызметі бойынша өкілетті орган болса
Кредиторлық қарыз көлемін төмендетудің басқа резерві болып өзара сынақтар
Осыған орай, жылжымайтын мүлік пен жерді обьективті салықтық бағалаудың
Кредиторлық қарызды жою мәселесінен басқа, Қазақстан Республикасында сонымен қатар,
Жалпы түрде тиімділік деп нәтиженің оны алуға кеткен шығындарға
Шетелдік тәжірибеде бюджеттік ұйымдардың өнімділік индекстерінің сан алуан түрлері
Қамтамасыз етілу индексі өсімі бойынша бюджет шығындарының тиімділігін есептеуге
Нәтижелерді бағалау − жұмысты көлемі мен қамтуы бойынша мөлшерлік
Үнемділікті бағалау − жұмыс көлемінің жұмсалған ресурстарға қатынасы. Ол
Тиімділікті бағалау қойылған міндетке қол жеткізу дәрежесін немесе деңгейін
Өнімділікті бағалау тиімділік пен өнімділік үшін бір өлшем болып
Аталған көрсеткіштерді қолдану үшін салыстыру үшін жеткілікті деңгейдегі статистикалық
Дипломдық жұмыс авторының пікірінше, мемлекеттік бюджет Қазақстан азаматтарының өмір
Адам әлеуеті дамуын жалпы бағалау адам дамуы индексінің көмегімен
Адам дамуы тұжырымдамасы адам таңдауы мүмкіндігінің үздіксіз ұлғаюына бағытталған.
Осыған орай, әлеуметтік-экономикалық даму деңгейін жалпы мойындалған әдістеме негізінде
Дамудың мақсатты қызметіне ие бола отырып, критерийлер мен шектеулер
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТ тапшылығын басқаруды жетілдіру
3.1 Қазақстан Республикасындағы бюджетті қалыптастыру
үрдісін жетілдіру
Бюджет саласында қаржылық менеджменттің немесе қаржыны басқарудың тиімді жүйесін
Қазақстан Республикасындағы бюджетті құру тәжірибесі кемшіліктерге ие:
мемлекеттік бюджет көп деңгейлі, көп құрамды күрделі жүйе бола
атқарушы биліктің жергілікті органдары салықтық базаның ұлғаюына қызығушылық танытпайды,
жан басына шаққандағы қамтамасыз ету нормативі шамадан тыс іріленген,
шығындардың көптеген обьектілері мен түрлері бойынша әлеуметтік және экономикалық
салалар, бағдарламалар, функционалды топтар, аймақтар арасында шектелген бюджеттік ресурстарды
бюджеттің орындалуын бағалау жүйесінің болмауы бюджеттік қаражаттарды тиімсіз қолдануға
Қазіргі кезде аталған мәселелерді шешу бюджетті орталықсыздандырумен байланысты деген
Әрине, бюджеттердің парасатты орталықсыздандырылуы пайдалы болып табылады. Ол жергілікті
Биліктің жергілікті органдарының кірістері мен шығыстары арасындағы сәйкессіздік үкіметтік
Кешенді бюджеттік жоспарлау және бағдарламалаудың негізгі әдістемелік алғышарты болып
Әлеуметтік нормалардан басқа, экономикалық нормативтерді – әлеуметтік норматив бірлігіне
Жоспарлау міндеттеріне байланысты, бюджеттік ресурстарды бюджеттік саланың қалыпты қызмет
Бюджеттік қаржы бөлудің кемшілігіне байланысты тәжірибе жүзінде көптеген жағдайларда
Республикалық деңгейде бағдарламалар арасында ресурстарды бөлу оңтайландырылады және республикалық
Облыстық деңгейде функционалды топтар арасында қаражаттарды бөлудің қолайлы жоспары
Қолда бар компьютерлік техника және қазіргі заманғы бағдарламалық қамтамасыз
Қазақстан экономикасы дағдарыстық жағдайдан шыққандығына байланысты, алдымен бюджеттердің барлық
Осыдан кейін, бюджеттік қаражаттардың бөлігін капиталдық шығындарға бағыттай отырып,
Бюджеттік жоспарлау тәжірибесі бюджеттің бірнеше түрлерін жасап шығарды: орындауға
Шетелдік мамандардың пікірі бойынша бюджеттік саясаттағы төңкеріс болып «балансталған
Одан басқа, балансталған бюджет назарын қызметтің нәтижесіне шоғырландырады. Бұл
Балансталған бюджет жүйесін қазақстандық жағдайларда да қолдануға болады, әсіресе,
Осылай, бюджеттік тәжірибеде аталған барлық әдістер кешенін қолдану керек,
Бюджетті құру және қабылдаудың халықаралық тәжірибесінде қоғамның қаржыны басқару
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында халықаралық даму бойынша Құрама Штаттар
Жергілікті бюджеттерге қатысты, шешім қабылдауда жергілікті өкілдік органдардың рөлінің
Азаматтардың қатысуы − мемлекеттік шешім қабылдауға халық әсер ететін
Қазіргі таңда, қаржылық жоспарлау саласынан әлеуметті шығарып тастау үшін
Дегенмен, әлеуметтік қатысуға байланысты басқа көзқарас ұстанған жөн. Кез
Жергілікті билікпен бюджеттік саясатты іске асыру үрдісіне азаматтарды қатыстырмау
Дегенмен, азаматтардың қатысу деңгейін анықтау жергілікті биліктің өкілдері үшін
Қазақстанның бюджет бойынша ашық тыңдалымдарды өткізу тәжірибесі белгілі бір
Техникалық және әдістемелік көмек көрсету кезінде ІСМА жергілікті жерлерде
3.2 Қазақстан Республикасындағы бюджет үрдісінің тиімділігін арттыру жолдары
Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің принциптерінің бірі болып бюджеттердің дербестігі
Бюджет жүйесінің аталған принципіне сай, біздің елімізде бюджеттің барлық
Мемлекеттік реттеу шеңберінде бюджетаралық қатынастардың негізгі мақсаты болып бюджеттің
Бұл мақсатқа қол жеткізу жекелеген ауданның немесе облыстың мүдделерінің
Егер салықтық және салықтық емес түсімдер, сонымен бірге негізгі
Нәтижесі, облыс аудандарына трансферттер көлемін жеткізу облыста орнатылған трансферттердің
Мемлекеттік қызметтердің стандартты жиынтығы ұсынылатын жергілікті бюджеттердің жалпы көлемі
Бюджетаралық қатынастардың назар аударарлық келесі сәті, бұл сәйкесінше бюджеттерді
Республикалық бюджеттің жобасы Үкіметтің қарастыруына 15 тамыздан кешіктірілмей ұсынылады;
Республикалық бюджет бекітілген кезде облыстық немесе аудандық бюджеттің бекітілмеуі
Осыдан шығатын қорытынды: облыстық бюджеттер республикалық бюджет көрсеткіштеріне, сонымен
Сәйкесінше, Бюджеттік кодексте жергілікті бюджеттерді жасау, қарастыру және бекітудің
Мұндай жағдайда, бюджеттің төменгі деңгейінің бюджеттің жоғарғы деңгейімен өзара
барлық деңгейлердегі әкімдіктерде бюджеттік жоспарлау бойынша өкілетті органдар мен
бюджеттік жоспарлау бойынша орталық өкілетті орган территориалды бірлестіктермен біріге
Үкімет республикалық бюджет туралы заң жобасын Парламентке ұсынады, сонымен
Облыстық әкімдіктер Үкіметпен қабылданған облыстық бюджет жобасын облыстық мәслихаттың
Тәжірибе көрсеткендей, бюджеттерді жасау, қарастыру және бекіту осы схема
Ұсынылған әкімшілік қайта құрылымдар, қазіргі заңдарға өзгерістер енгізуді қажет
ҚОРЫТЫНДЫ
Бюджет өндірістік үрдістің маңызды алғышарты және іске асыру құралы
Ел экономикасына жасалған талдауларға байланысты Қазақстанда да сәтті бюджеттік
Қазақстан экономикасы дағдарыстық жағдайдан шыққандығына байланысты, алдымен бюджеттердің барлық
Бюджетті және өткізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық саясатты бағалау үшін қатаң
Республикалық бюджет бекітілген кезде облыстық немесе аудандық бюджеттің бекітілмеуі
Осыдан шығатын қорытынды: облыстық бюджеттер республикалық бюджет көрсеткіштеріне, сонымен
Бюджеттің төменгі деңгейінің бюджеттің жоғарғы деңгейімен өзара қарым-қатынасындағы шектелген
− барлық деңгейлердегі әкімдіктерде бюджеттік жоспарлау бойынша өкілетті органдар
− бюджеттік жоспарлау бойынша орталық өкілетті орган территориалды бірлестіктермен
− Үкімет республикалық бюджет туралы заң жобасын Парламентке ұсынады,
− облыстық әкімдіктер Үкіметпен қабылданған облыстық бюджет жобасын облыстық
Осыған байланысты, қазір Қазақстанда республикадағы бюджет жүйесін және бюджет
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ілиясов Қ. Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. −
2. Мельников В. Д. Основы финансов: Учебник. − Алматы:
3. Ілиясов Қ. Қ. Мемлекеттік бюджет шығындары, − Алматы:
4. Финансы: Учебник. Под ред. В. В. Ковалева. −
5. Миляков Н. В. Финансы: Учебник. − М: 2004
6. Қазақстан Республикасы Үкіметінің «2007 жылға арналған республикалық бюджет
7. Астана қаласы әкімдігінің 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді
8. Координационный план разработки среднесрочной фискальной политики акимата города
9. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 31 тамыздағы N
10. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 27 мамырдағы N
11. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 – 2009 жылдарға
12. Постановление Правительства Республики Казахстан от 21 июня 2004
13. САПП Республики Казахстан, 2004 г., № 24
14. Қазақстан Республикасының Конституциясы // Алматы, «Жеті жарғы», 1999.
15. Постановление Правительства Республики Казахстан от 5 февраля 2005
16. Қазақстан Республикасы Президентінің және Үкіметінің Актілер Жинағы, 2005
17. Қазақстан Республикасы 1999 жылғы 1 сәуірдегі № 357
18. Мемлекеттік және бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есеп және салықтар,
19. Ақша және несие, № 9, 1996
20. Астана Ақшамы, № 18, 2007
21. «Қаржы қаражат − Финансы Казахстана», ғылыми-практикалық журнал, 2003
22. Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 24 сәуірдегі N 548
23. Б. М. Сабанти. Теория финансов: Учебное пособие. −
24. Финансы: Учебник. Под ред. проф. Л. А. Дробозиной.
25. Нешитой А. С. Финансы: Учебник. − М: 2006
26. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 5 ақпандағы №
27. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 21 шілдедегі №
28. Жарекешева А.Х. Бюджет и социальная сфера// Экономика Казахстана.
29. Зейнельгабдин А.Б. Закон «О бюджетной системе Республики Казахстан
30. Финансы: Под ред. В.М. Родионовой. М.: Финансы и
ҚОСЫМШАЛАР
А ҚОСЫМШАСЫ
1-кесте − Астана қаласының 2007 жылға арналған бюджеті
Санаты Сомасы
Сыныбы
Ішкі сыныбы
Атауы
1 2 3 4 5
1. Кірістер 159 296 483
1 Салықтық түсімдер 52 598
1 Табыс салығы 18 286 205
2 Жеке табыс салығы 18 286 205
3 Әлеуметтiк салық 26 106 900
1 Әлеуметтік салық 26 106 900
4 Меншiкке салынатын салықтар 4 804 890
1 Мүлiкке салынатын салықтар 3 743 915
3 Жер салығы 633 790
4 Көлiк құралдарына салынатын салық 427 180
5 Бірыңғай жер салығы 5
5 Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi
2 Акциздер 392 776
3 Табиғи және басқа ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер
4 Кәсiпкерлiк және кәсiби қызметтi жүргiзгенi үшiн алынатын алымдар
7 Басқа да салықтар 139
1 Басқа да салықтар 139
8 Заңдық мәнді іс-әрекеттерді жасағаны және (немесе)
1 Мемлекеттік баж 990 393
2 Салықтық емес түсімдер 526
1 Мемлекет меншігінен түсетін түсімдер 280 618
1 Мемлекеттік кәсіпорындардың таза кірісі бөлігіндегі түсімдер 3 627
3 Мемлекет меншігіндегі акциялардың мемлекеттік пакетіне дивидендтер
5 Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден түсетін кірістер 38
Ә ҚОСЫМШАСЫ
1-кестенің жалғасы
7 Мемлекеттік бюджеттен берілген кредиттер бойынша сыйақылар (мүдделер) 42
9 Мемлекеттік меншіктен түсетін өзге де кірістер 5
2 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауаларды
1 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауаларды (жұмыстарды, қызметтерді)
3 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер ұйымдастыратын
1 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер ұйымдастыратын мемлекеттік сатып
4 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы
1 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
6 Басқа да салықтық емес түсімдер 26
1 Басқа да салықтық емес түсімдер 26 222
3 Негізгі капиталды сатудан түсетін
1 Мемлекеттік мекемелерге бекітілген мемлекеттік мүлікті сату
1 Мемлекеттік мекемелерге бекітілген мемлекеттік мүлікті сату 5
3 Жерді және материалдық емес активтерді сату
1 Жерді сату 9 600 000
Б ҚОСЫМШАСЫ
2-кесте − 2007 жылға арналған Астана қаласының "Алматы" ауданының
Функционалдық топ Сомасы,
Кіші функция
Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi
Бағдарлама
Атауы
1 2 3 4 5 6
01 Жалпы сипаттағы
1 Мемлекеттік басқарудың жалпы фунуцияларын
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
001 Қаладағы ауданың, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың
04 Бiлiм беру
1 Мектепке дейiнгi тәрбие және
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
004 Мектепке дейінгі тәрбие ұйымдарын қолдау 583 229
06 Әлеуметтiк көмек
2 Әлеуметтiк көмек 15 489
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
003 Мұқтаж азаматтарға үйінде әлеуметтік көмек көрсету 15 489
07 Тұрғын үй-коммуналдық
3 Елді-мекендерді көркейту 3 236
В ҚОСЫМШАСЫ
2-кестенің жалғасы
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
008 Елді мекендерде көшелерді жарықтандыру 121 131
009 Елді мекендердің санитариясын қамтамасыз ету 1 032 070
011 Елді мекендерді абаттандыру мен көгалдандыру 2 083 487
Барлығы: 3 992 547
Г ҚОСЫМШАСЫ
3-кесте − 2007 жылға арналған Астана қаласының "Сарыарқа" ауданының
Функционалдық топ Сомасы,
Кіші функция
Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi
Бағдарлама
Атауы
1 2 3 4 5 6
01 Жалпы сипаттағы
1 Мемлекеттік басқарудың жалпы фунуцияларын
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
001 Қаладағы ауданың, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың
04 Бiлiм беру
1 Мектепке дейiнгi тәрбие және
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
004 Мектепке дейінгі тәрбие ұйымдарын қолдау 546 676
06 Әлеуметтiк көмек
2 Әлеуметтiк көмек 20 295
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
003 Мұқтаж азаматтарға үйінде әлеуметтік көмек көрсету 20 295
Ғ ҚОСЫМШАСЫ
3-кестенің жалғасы
07 Тұрғын үй-коммуналдық
3 Елді-мекендерді көркейту 1 879
123 Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала,
008 Елді мекендерде көшелерді жарықтандыру 122 563
009 Елді мекендердің санитариясын қамтамасыз ету 751 199
010 Жерлеу орындарын күтіп-ұстау және туысы жоқ адамдарды жерлеу
011 Елді мекендерді абаттандыру мен көгалдандыру 990 909
Барлығы: 2 609 484
13