Мазмұны
Кіріспе 3
I-бөлім. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің мәртебесі және ұйымдастырылу
1.1. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің мәртебесі 5
1.2. Қазақстан Ұлттық Банкінің құрылымы мен органдары 9
1.3 Қазақстан Ұлттық банкінің өкілеттілігі және құқықтары 12
1.4 Ақша-несие саясатының негізгі бағыттары 13
2-бөлім. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қызметінің негізгі
2.1 Қазақстан Ұлттық Банкінің міндеттері мен функциялары және
2.2. Ақша-несие реттеуінің құралдары 20
Қорытынды 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кіріспе
Банк жүйесі – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Қазіргі банктік жүйе – бұл кез келген дамыған
Ақша массасының өсуін тұрақтандыру – инфляция қарқынын төмендетудің,
Қазіргі банк жүйесі – бұл банк ісінің негізін
Тұрақты, икемді және тиімді банк жүйесін құру –
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының орталық банкі
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды
Орталық банктер елдің несие жүйесін бас үйлестіруші және
Бұл тақырыптағы курстық жұмысты таңдау себебім Қазақстан Республикасының
Әдістемелік негізі-заң актілері, ереже есепке ала отырып, журналдар,
Бұл курстық жұмыста Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктің құқықтары,
I-бөлім. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің мәртебесі және ұйымдастырылу
1.1. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің мәртебесі
Орталық банктер елдің барлық несие жүйесінің бас үйлестіруші
Орталық банк елдік эмиссиялық, резервтік, кассалық орталығы болып
Мемлекет берген эмиссиялық құқыққа ие Орталық банк экономиканы
“Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы” ҚР Заңы бойынша
Іс жүзінде барлық кассалық резервтер Ұлттық Банкіде шоғырланатынын
Ұлттық Банк – өзінің алтынвалюта резервтерін, басқа да
Отралық банктердің құқықтық мәртебесі құқықтық актілерде бекітілген: орталық
Ұлттық банк жүйесінің нормативтік құқықтық базасының қалыптасуының басы
1993 жылдың 13 сәуіріндегі «Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі
КСРО мемлекетінің тұсында Ұлттық банк КСРО Мемлекеттік банкінің
Ұлттық валютанмызды – теңгені (15 қараша 1993 ж.)
Қазақстанның ақша-несие нарығының өзгеруіне байланысты Қазақстан Республикасы Ұлттық
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің жұмысын реттейтін негізгі құқықтық
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі туралы Заң басқа банктерге
Жоғарыда аталған екі заң кезінде халықаралық қаржы ұйымдар
Сонымен қатар Қазақстан Ұлттық Банкі басқа елдердің орталық
Қазақстан Ұлттық Банкі өз міндеттерін орындау кезінде пайда
Халықаралық практикада Орталық банктерді жіктеудің бір өлшемі, олардың
- Банктің капиталын құрауға және оның пайдасын бөлуге
- Банктің басқарушынар құрамын тағайындау процесі;
- Елдің Заңдарында, Орталық банктің мақсаты мен міндеттерін
- Ақша-несие саясатына араласуға мемлекеттің құқығы;
Орталық, банктің мемлекет шығындарын тікелей немесе жанама қаржыландыру
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің жағдайын осы тұрғыдан алып
Қазақстан Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының Президентіне есеп береді.
Қазақстан Республикасының Президентіне есептілік мынаны білдіреді:
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Парламентінің келісімімен Қазақстан
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Ұлттық Банкі Төрағасының ұсынуы
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Ұлттық Банкінің жылдық есебін
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Ұлттық Банкінің құрылымын және
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстанның Ұлттық Банкі туралы ережені
Қазақстан Республикасы Президентінің ұлттық валюта – Қазақстан теңгесі
Қазақстан Ұлттық Банкінің өз құзыретіндегі мәселелер жөнінде Қазақстан
Орталық банк акционерлік қоғам нысанында құрылады. Әдетте, оның
Қазақстан Ұлттық банкінің жарғылық капиталы мемлекетке тиесілі және
Қазақстан Ұлттық Банкі өз балансындағы мүлікті иелену, пайдалану
Қазақстан Ұлттық Банкі мемлекеттік мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды
Қазақстан Ұлттық Банкінің резерв капиталы оның жарғылық капиталы
Қазақстан Ұлттық Банкінің шығыстары есебінен күмәнді және сенімсіз
Қазақстан Ұлттық Банкінің қаржылық жыл ішіндегі таза табысы
Қазақстан Ұлттық Банкінің банк активтері бойынша құрылған жалпы
Нақты алынған таза табыстың қалған бөлігі келесі қаржы
1.2. Қазақстан Ұлттық Банкінің құрылымы мен органдары
Орталық банктердің тиімді қызметі шетелдік тәжірибелерді ескере отырып
Бірінші үлгіге сәйкес орталық банк экономиканы реттеу үшін
Екінші орталық банктің үлгісінің алдына нақты міндеттер қойылады
1993 жылдан бастап Қазақстан Ұлттық Банкі өзінің құрылымын
Қазақстан Ұлттық Банкі - тіке бағыныстағы схемасы бар
Қазақстан Ұлттық Банкінің органдары Басқарма мен Директорлар кеңесі
Қазақстан Ұлттық Банкінің құрамына департаменттерден тұратын орталық аппарат
Қазақстан Ұлттық Банкінің Төрағасын Парламенттің келісімімен Қазақстан Республикасының
Қазақстан Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасарларын Қазақстан Ұлттық Банкі
Қазақстан Ұлттық Банкінің ең жоғары органы Басқарма болып
Қазақстан Ұлттық Банкі Басқармасының негізгі функциялары:
Мемлекеттік ақша-кредит саясатын әзірлеу;
Қазақстан Ұлттық Банктің банк қызметіне қатысты нормативтік құқықтық
Қазақстан Республикасының Президенті бекіткен тұжырымдама негізінде банкноттар мен
Қазақстан Ұлттық Банкінің банктермен жасалатын операциялар бойынша қайта
Ломбардтарға, қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыруға уәкілетті
Банк болып табылмайтын заңды тұлғалардың Қазақстан Ұлттық Банкінде
Банктер мен басқа ұйымдардың Қазақстан Ұлттық Банкі берген
Банктің және (немесе) банк холдингінің ірі қатысушысының акцияларын
Банктерге резервтік талаптардың нормативін бекіту;
Алтын-валюта активтерін басқаруды негізгі принциптерін белгілеу;
Қазақстан Республикасы валютасының айырбас бағамын анықтау тәртібін бекіту;
Қазақстан Ұлттық Банкінің жұмысы туралы жылдық есепті қарау,
Қазақстан Ұлттық Банкінің құрылымын, жалпы штат санын және
Қазақстан Ұлттық Банкінің қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы жылдық
Қазақстан Ұлттық Банкінің өзінің жарғылық және резервтік капиталын
Қазақстан Ұлттық Банкі оның филиалдары, өкілдіктері мен ұйымдары
Қазақстан Ұлттық Банкінің халықаралық және осы Заңға сәйкес
Қазақстан Ұлттық Банкі Директорлар кеңесінің (Директорат) құрамын бекіту;
Бухгалтерлік есептің қазақстандық стандарттарын ескере отырып, Қазақстан Ұлттық
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының инвестициялық операцияларын жүзеге асыру
Қазақстан Республикасының Парламентіне Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлікпен
Өкілеттігіне Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлікпен басқару (Өкілетті
Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы өз құзырына жатқызылған мәселелер
Қазақстан Ұлттық Банкінің Төрағасы немесе оның орынбасары банктердің
Қазақстан Ұлттық Банкі Басқармасының мүшелері егер өздері оның
Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы 9 адамнан тұрады.
Қазақстан Ұлттық Банкі Басқармасының құрамына Қазақстан Ұлттық Банкінің
Қазақстан Республикасы Президентінен, Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Қазақстан
Қазақстан Ұлттық Банкі Басқармасының құрамын тағайындаудың бұл қағидалары
Қазақстан Ұлттық Банкінің оралымды басқару органы Қазақстан Ұлттық
Директорлар кеңесінің құрамына Қазақстан Ұлттық Банкінің төрағасы, оның
Директорлар кеңесі Қазақстан Ұлттық Банкінің қарауындағы мәселелер бойынша
1.3 Қазақстан Ұлттық банкінің өкілеттілігі және құқықтары
Қазақстан Ұлттық Банкі заң актілерімен берілген өкілеттік шегінде
Қазақстан Ұлттық банкі өз қызметін Қазақстан Республикасының Үкіметімен
Қазақстан Ұлттық Банкі банк, қаржы кеңесшісі және мемлекеттік
Қазақстан Ұлттық Банкінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаржысы орналастырылады.
Қазақстан Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік қарыз
Қазақстан Ұлттық Банкі Үкіметпен келісім бойынша Қазақстан Республикасы
Қазақстан Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен
Қазақстан Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігімен келісім
1.4 Ақша-несие саясатының негізгі бағыттары
2001 жылдан бастап Ұлттық Банк ақша-несие саясатының бағдарларын
Ұлттық Банктің ақша-несие саясатының маңызды бағыты таяу жылдарда
Қазақстан Республикасының Агентствасының берген мәліметі бойынша 2003 жылдың
Мемлекеттік бағалы қағаз нарығында қарқынды инфляция деңгейінің төмендеуі
Қысқа мерзімді құралдар бойынша кірістілік төмендеді: 6 айлық
Сәуірде Ұлттық банк ноталар эмиссиясының көлемі олар
2004 жылғы сәуірде Ұлттық Банктің тікелей репо
Ұлттық Банктің алтын валюта резервтері жылдың 2003 жылдың
Ұлттық Банктің халықаралық резервтерінің өсуі ақша агрегаттарының өсуіне
Мемлекттік бағалы қағаз нарығының дамуында жақсы өзгерістер болды.
Банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттері 2003 жылдың 10 айы
Ұлттық валютада банктік емес заңды тұлғаға берілген несиелер
Ақша-несие саясатының 3 жылға қойған мақсатының бірі ”Жалпы
Инфляцияның төмнедеуі 2004 жылы қайта қаржыландыру ставкасын жылдық
2004-2006 жылдар арасында Ұлттық Банк алтын валюта резевтерінің
2004 жылдың наурыз айында ақша массасы 3,7%-ке өсіп,
Ақша массасымен салыстырғанда ақша базасының озық қарқыны ақша
Банкаралық ақша нарығы. Наурызда банкаралық ақша нарығында өтімді
2004 жылғы акқпанмен салыстырғанда 2004 жылдың наурыз айында
Шетел валютасында қарыз алу нарығыда негізгі операциялар көлемі
Несие нарығы. Банктердің экономикаға несиелері бойынша негізгі
2004 наурызында шетел валютасындағы несиелерге қарағанда ұлттық валютадағы
Ұзақ мерзімді несиелер 669,3 млрд. теңгені құрап, 4,5%-ке
Банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берген кредиттері берілген несиелері
Наурызда банктік емес заңды тұлғаларға ұлттық валютада берілген
Депозит нарығы. Резиденттер депозиттерінің жалпы көлемі 2004 жылдың
Өткен айдағылар сияқты наурызда шетел валютасындағы депозиттермен салыстырғанда
2004-2006 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы
1-кесте
2004-2006 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі
2003
(бағалау)
2004
2005
2006
1.Жалпы инфляция
жылына орташа%
-
4-6
3-5
3-5
2.Инфляция
жылына орташа%
6,5
5-7
4-6
4-6
3.Қайта қаржыландыру ставкасы
жыл соңына%
7,0
6-6,5
6,0
5,5
4.Алтын валюта резерві
млн. АҚШ доллары
4852
5156
5679
6438
өзгерістер% 54,5 6,3 10,1 13,4
5.Ақша базасы
312
411
495
574
млрд. теңге
өзгерістер % 50,0 31,6 20,3 16,1
6.Ақша массасы
млрд. теңге
1026
1325
1607
1898
өзгерістер%
34,2 29,1 21,3 18,1
7.Банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттері
млрд.теңге
780
972
1183
1407
өзгерістер% 29,4 24,6 21,7 18,9
8.Экономикаға беретін банктің несиелері
млрд. теңге
940
1225
1520
1844
өзгерістер%
39,8 30,3 24,1 21,3
9.Жеке тұлғаның теңгедегі жедел депозитінің орташа өлшенген сый-ақы
10,0-11,0
9,0-10,5
8,0-9,5
7,0-9,0
10.Тұлғаның теңгедегі жедел депозиттерінің орташа өлшеген сый-ақы ставкасы%
14,5-15,5
12,0-13,5
11,0-13,0
10,0-12,0
Алдағы жылдары Ұлттық Банк ЕврАзЭС –ң орталық банктерімен
Экспортерлерден валюта түсімінің түсуі сияқты Қаржы министрлігінің пайдасына
Ақша базасының деңгейі бұрынғыдай ақша-несие саясатын жүргізу барысында
Ақша базасын реттеу Ұлттық Банктің қысқа мерзімді ноттарын
2003 жылы ақша массасының (МЗ) 29,6%-ке 991,0 млрд,
Ақша массасы өсуінің негізгі факторлары банк жүйесінің таза
Басты мақсаттардың орындалуы үшін Ұлттық Банк келесі функцияларды
-мемлекеттің ақша-несие саясатын жүргізу және қадағағалау.
-төлем жүйесін реттеуді қамтамасыз ету.
-валюталық бақылау мен валюталық реттеуді жүзеге асыру.
-қаржылық жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз ету.
2-бөлім. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қызметінің негізгі
2.1 Қазақстан Ұлттық Банкінің міндеттері мен функциялары және
Барлық орталық банктердің алдында тұрған негізгі міндет ұлттық
Орталық банктер экономикаға мемлекеттік тұрғыдан реттеп отыру жүйесінде,
Орталық банктер жүргізетін ақша-несие саясаты мемлекеттің экономикалық саясатының
Қазақстан Ұлттық Банкінің негізгі міндеті Қазақстан Республикасының баға
Қазақстан Ұлттық Банкіне сонымен қатар:
- Қазақстанның экономикалық дамуы мен оның дүниежүзілік экономикаға
- ақша, кредит және банк жүйесінің тұрақты болуын
- банк қызметін реттейтін нормативтік құқықтық актілерді қабылдау
- Қазақстан Республикасында айналыстағы ақша көлемінің мөлшерін реттеу
Қазақстан Ұлттық Банкі эмиссия жасайтын бағалы қағаздар мемлекеттік
- Қазақстан Республикасының Үкіметімен келісім бойынша Қазақстан Республикасы
- банктерге, сондай-ақ Қазақстан Ұлттық Банкі Басқармасының шешімі
Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы белгілейтін тәртіппен және шартпен
- Қазақстан Республикасында кредиттер бойынша сыйақының (мүдденің) ставкаларын
Қазақстан Республикасында инфляциялық процестерге ақша-несие әдістерімен реттеу арқылы
- Қазақстан Республикасында ақша төлемдері мен аударымдарын жүзеге
- Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды
- банк қызметі, есепке алу, ақша төлемдері мен
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен келісе отырып, банктердің бухгалтерлік
- уәкілетті мемлекеттік органның құзыретіне кіретін мәселелер жөнінде
- өзінің бақылау және қадағалау қызметін қамтамасыз ету
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің келісімі бойынша, ақша төлемдері
- Қазақстан Ұлттық Банкі өзіне жүктелген функцияларды жүзеге
- қолма-қол банкноттар мен тиындарды есепке алу, сақтау,
- Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансы мен өз
- елдің есептік төлем балансын қалыптастырады және төлем
- ақшаны клиенттің банктік шотына қате есептелгені анықталған
- Қазақстан Республикасының банк жүйесіне кадрлар даярлауды жүзеге
- Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бірыңғай қазынашылық шотына
- банктер ашатын есеп айырысу-кассалық бөлімдерін (жинақ кассаларын)
- Қазақстан Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес
- Қазақстанның Ұлттық Банкі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі
Агенттік туралы.
Қазақстан Республикасы Агенттігі қаржылық мекемелерін және қаржы нарығын
- Агенттік Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының ішкі және
- Банк ашуға рұқсат беру,оны қайтарып алу туралы
- Қолданылып жүрген банк заңдарының талаптарын сәйкес банктер
- Қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету
- Қаржылық мекемелердің қаржы жүйесіне деген сенімділігін қолдау.
2.2. Ақша-несие реттеуінің құралдары
Экономикасы өркендеген басқа елдердегідей Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі
Дисконттық (есептік және кепілдік) саясаты. Бұл несиені реттеудің
Бұл саясаттың негізгі мағынасы, қайта қаржыландырудың мөлшерлемесін не
- Егер Ұлттық банк, екінші дәрежелі банктердің несиелік
- Егер, Ұлттық банк екінші дәрежелі банктердің қайта
1998-1999 жылдары Қазақстан Республикалық Ұлттық банкісі қайта қаржыландырудың
Міндетті резервтеу саясаты. Жоғарыда айтылғандай, Қазақстан Республикалық Ұлттық
Резервтің ең төменгі деңгейі, ақша саясатының құралы ретінде,
Резервтік активтің ең төменгі деңгейін есептеудің негізгі бабы,
Резервтің ең төменгі деңгейінің көлемі есептеуде қамтылған міндеттемелердің
Егер резервтік талаптың проценті жоғары болса, Орталық банк
Қазақстанда, міндетті резервтеу саясаты екі дәрежелі банк жүйесін
а) банктің орналастырылған барлық резервтік активтерінің орташа айлық
ең төменгі резервтік (орташа айлық депозиттық талапты есептеудің
Резервтік активтің қатарына, корреспонденттік шоттағы қаржы (теңгемен және
б) Жоғарыда келтірілген формуламен анықталған ең төменгі резервтік
Ең төменгі резервтік талапты орындаудың, көрсетілген екі жолының
Қазақстандағы банктер Халықаралық стандартқа көшуге дайындығының дәрежесіне байланысты,
Ашық нарықтық саясат. Бұл саясат Орталық банктің өз
Мұндай құнды қағаздардың қатарына, қазіргі жағдайда, қазыналық вексельдер,
Егер, елдің экономикасын жандандыру керек болса, Орталық банк
Валюталық саясат. "Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі туралы" Заңда
Валюталық басқыншылық - девиздік саясат жүргізгенде, Орталық банк
Елдің Ұлттық валютасының бағамын тек бір ғана елдің
Іс жүзінде экономикасы өсіп жетпеген қаржысы жеткіліксіз елдер,
Валюталық саясаттың мұнан басқа дисконттық (есептік) нысаны бар.
Бұл екі нысаннан басқа, кейбір нарықты экономикалық елдерде
Ақша-несие саясатының негізгі құралдары Ұлттық Банктің ресми ставкалары,
Қорытынды
Қазіргі кезеңде қаржы секторы өз дамуының сапалы жаңа
Қазіргі уақытта Қазақстанның банк жүйесі банк қызметінің негізгі
Банктер үшін экономиканың нақты секторын несиелендіру операцияларының басым
2003 жылдан бастап Қазақстанның барлық банктері қаржылық есеп
Қазақстанда толыққанды қаржы нарығы, дамыған жинақтаушы зейнетақы жүйесі
Қаржы нарығының құрамдас бөліктері тұрақты жұмыс істейтін банкаралық
2003 жылы АҚШ долларына қатынасы бойынша теңгенің нығаюы
Қолайлы сыртқы экономикалық конъюнктура Ұлттық Банктің алтынвалюта активтерінің
Биылғы жыл Ұлттық Банктің жаңа даму кезеңімен белгіленеді.
Осындай дамуға сапалы баға беру үшін тарихқа аздап
Ұлттық Банк 90-шы жылдардың басында өндіріске қолдау көрсету
Осындай жағдайларда Ұлттық Банк олардың нарықтық жағдайлармен үйлесуіне
Осының бәрі Ұлттық Банктің орталық банктерге тән функцияларды
Жақын уақытта банк секторының озық дамуы банктердің өз
Сондықтан Ұлттық Банкке сақтандыруды қадағалау органының (1998 ж.),
Осылайша, 2002 жылдың ортасында Ұлттық Банк елдің қаржы
Бұл Агенттік барлық қаржы институттарын оперативті және кешенді
Барлық қадағалау функцияларын жаңа органға беру арқылы Ұлттық
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Нормативтік-құқықтық актілер:
1. «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан Республикасының
2. "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметтері туралы"
Негізгі әдебиеттер:
3. «Экономикалық шолу» Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі журналы,
4. «Қазақстан Ұлттық Банкі» журналы, жылдық есеп
5.Ст. «Баспасөз релизі».Ұлттық Банк хабаршысы журналы,26.04-9.05
2004ж. №9(283)
6. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие, Алматы,
7. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың редакциялығымен. —
8. Б.А.Көшенова. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Алматы:
9. Қалығұлова Р.Ж, Ғұмар Н.А.Банктегі бухгалтерлік есеп және
10.Саниев М.С. Ақша. Несие,банктер.Алматы 2000ж.
11. Сейффулин М. Ст. «Государсивенная страховка депозитов».
«Казахстанская правда» газеті, 29.10.04ж.
12.Kazakhstan Today.ст. «Финансы и банки,международные резервы НБ».
«Деловая неделя» газеті,18.06.04ж.
13.Справочно правовая система «Юрист». Документ «Указ президента
3