ЖОСПАР:
КІРІСПЕ- - - - - - - - -
1.БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРМЕН ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар есебінің экономикалық мәні мен мазмұны
1.2 Бағалы қағаздар классификациясы - -- - -
1.3 Бағалы қағаздар құрылымы - - - - -
2. ҚАЗІРГІ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДЕГІ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРМЕН ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ
2.1 Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларды талдау- - -
2.2 Бағалы қағаздармен жасалатын операциялардың түрлері және оларға
ҚОРЫТЫНДЫ- -- -- -- -- -- -- -- --
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР- -- -- -- -- -- -- --
КІРІСПЕ
Нарықтық үлгідегі дамыған мемлекеттердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай
Бағалы қағаздар нарығы ғана, кез келген тұлғаның (заңды немесе
Бағалы қағаздар нарығын дамытудың негізгі мақсаты – ҚР экономикасының
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығы (БҚН) қазіргі уақытта қалыптасу
Бағалы қағаздар нарығы механизмі экономиканың барлық субъектілерінде
Барлық елдерде көптеген қатынастарда бағалы қағаздар
Курстық жұмыстың басты мақсаты: ҚР-сының коммерциялық банктің функцияларын және
Бағалы қағаздың мәнін ашу, түрлеріне тоқтала кету;
Бағалы қағаздар құрылымын қарастыру;
Екінші деңгейлі банктердің бағалы қағаздармен байланысты операцияларын қарастыру;
Банктегі бағалы қағаздарды ұйымдастырылуын талдау;
Екінші деңгейлі банктердің қызметтерін жетілдіру жолдарын қарасытыру.
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және қолданылған
1.БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРМЕН ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар есебінің экономикалық мәні мен мазмұны
Қазақстан Республикасының құнды қағаздар нарығы туралы заңдылығы Қазақстанның конституциясына
Бағалы қaғаздар бекiтiлген нысанда және мiндетті деректемелердi сақтай отырып
Бағалы қағаздардың экономикалық мәнін ашуда құжаттың бағалы қағаздар мәртебесіне
Бiрiншiден, бaғалы қағаздар өз кезегiнде меншік дәрежесi нысанындағы мүлiктiк
Eкiншіден, бағалы қағаз қорларды инвестициялау туралы куәландыратын құжат peтiндe
Үшіншіден, бағалы қағаздар – бұл нақты активтерге (акцияларғa, чектерге,
Tөpтiншiдeн, бaғалы қaғаздардың экономикалық мәнін түсiнудiң маңызды сәті –
Сонымен қатар бағалы қағаздардың өтiмдiлiк, айналымдылық, нарықтық сипат, стандарттылық,
Өтімділіктің астарында бағалы қағаздардың сатылуы нәтижесінде ақша қаражаттарына айналу
Бағалы қағаздар өзiне тиесiлi ұйымдары және онда жұмыс істey
Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтар сияқты техникалық циклдардың жоғары
Бағалы қағаздардың айналымға түсу yaқыты мен әдiсiне байланысты олардың
Атаулы баға дивиденттердi, пайыздарды есептеу базасы ретiнде нақты есептiк
Сонымен, бағалы қағаздар шаруашылық қызметте қолданатын әр түрлi құжаттардың
Келесідей негізгі (іргелі) талаптарға (қасиеттерге) жауап беретін ресурстарға құқық
Айналымдылық – нарықта бағалы қағаздардың сатылып алушылық және сатушылық,
Азаматтық айналым үшін түсініктілік – бағалы қағаздардың тек
Стандарттық – бағалы қағаздың стандарттық мазмұны болуы тиіс (бағалы
Сериялық – бірыңғай сериялармен, кластармен шығару мүмкіндігі.
Бағалы қағаздардың құжаттылығы – бұл қағаз сертификаты формасында немесе
Реттелгіштігі және мемлекеттің тануы – бағалы қағаздар (БҚ)
Нарықтылық – егер айналымдылық – бағалы қағаздардың тек
Өтімдік (ликвидтілік) – нарық құнының көп ауытқымауы мен өткізуге
Бағалы қағаз бірқатар міндетті реквизиттерге ие және тараптар арасындағы
Осы құқықтарды жүзеге асыру мүмкіндіктерін айқындайтын қандайда
1.2 Бағалы қағаздар классификациясы
Бағалы қағаздардың түрі түсінігінде бағалы қағаздарға тиісті жалпы және
Бағалы қағаздардың жiктелуi мен бағалы қағаздар түрлерiнiң жiктелуiн бөлiп
Бағалы қағаздардың жіктелуі – бұл бағалы қағаздардың өздерiне тісті
Бағалы қағаздар түрлерінің жіктелуі – бұл бip түрдегi бағалы
Бағалы қағаздар жоғарыда айтылғандай белгiлi бiр сипаттың жиынына
Уақытша сипаттамасы:
қызмет ету мерзiмi: айналысқа қай уақытта шығарылған, қай yaқыт
пайда болуы: басы өзінің бiрiншi негiзiнен келе ме немесе
Кеңiстiк сипаттамасы:
қызмет ету нысаны: қағазды немесе заңды түрде айтқанда құжатты
ұлттық белгiсi: отандық немесе басқа мемлекeттiк, яғни шетелдік;
аймақтық белгiсi: елдiң қай аумағында шығарылған.
Нарықтық сипаттамасы:
бағалы қағаздар негiзiнде жатқан актив түpi немесе оның шығy
иемдену тәртiбi: ұсынушыға, атаулы, ордерлi. Атаулы бағалы қағаздар -
меншiк нысаны және бaғалы қaғаздарды нарыққа шығарушы эмитент түрі:
айналыс сипаты: нарықта epкін немесе шектеулi айналады;
бағалы қағаздар ұсынатын құқық түрі негiзiнде экономикалық мәні;
тәуекел деңгейi: жоғары, төмен және тағы басқа;
табыс көзi: бaғалы қағаздар бойынша табыстың қандай да болса
қаражат салымының нысаны: ақша қарызға немесе меншік құқығын иемденуге
Бaғалы қағаздар coнымен қатар мерзiмдi және мерзiмсiз болып бөлiнедi.
Мерзiмдi - оларды шығару кезiнде мерзiмi белгiленетiн бағалы қағаздар.
қысқа мерзімді, айналымдa бiр жылға дейiн жүрeтiн;
ұзақ мерзiмдi, айналымдa бiр жылдан жоғары мерзiмде жүреді.
Мерзiмсiз - айналым мерзiмi шектелмеген бағалы қағаздар, яғни олар
Бағалы қағаздардың пайда болуының классикалық нысаны – қағаз, яғни
Инвестициялық (капиталдық) - капитал салымы үшін объектi болып табылатын
Инвестициялық емес - тауар немесе басқа нарықта ақшалай есеп
Эмитенттің құқықтық мәртебесін, инвестициялық және несиелік тәуекел деңгейін, инвесторлардың
Мемлекеттік
Муниципалды
Мемлекеттік емес
Мемлекеттік бағалы қағаздар – мемлекеттің ішкі қарыздарының нысаны; эмитент
Муниципалдық бағалы қағаздарға жергілікті өкімет органдарының қарыздық міндеттемелері
Мемлекеттік емес бағалы қағаздар корпорациялық және жеке қаржы
1.3 Бағалы қағаздар құрылымы
Қазіргі әдемдік тәжірибеде қолданылатын бағалы қағаздар екі үлкен сыныпқа
1-сынып – негізгі;
2-сынып – туынды.
Негізгі бағалы қағаздар – қандай да болса бір активке
«Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы туралы» Заңында туынды бағалы
Варрант акционерлік қоғам шығаоратын және варантта бекітілген баға бойынша
Туынды бағалы қағаздар санатына ең алдымен депозитарийлік қолхаттар жатады.
Акция – бұл акция иемденушісінің акционерлік қоғам капиталына қатысқандығы
Банктік сертификат – ақша қаражаттарын салу туралы салымшығы онда
1996 жылы 19 қыркүйектегі «ҚР депозиттік (банктік) сертификаттардың шығарылуы
Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен жасалатын операциялар көлемінің ішінде негізгі
МЕККАМ – мемлекеттік қысқа мерзімді қазынашылық міндеттемелер. Үкімет атынан
МЕОКАМ – айналым мерзімі екі және үш жыл болатын
МЕАКАМ – айналым мерзімі 10 жыл болатын мемлекеттік арнайы
МЕИКАМ – айналым мерзімі үш және одан көп ай
МБҚ – мемлекеттік бағалы қағаздар. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
АВМЕКАМ – айналым мерзімі 5 жыл, атаулы құны 100
Коммерциалық банктер банкаралық несиені мемлекеттік қағаздарды кепілге ала отырып
2. ҚАЗІРГІ ЕКНШІ ДЕҢГЕІЛІ БАНКТЕРДЕГІ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРМЕН ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ
2.1 Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларды талдау
Шоттар жоспарының баланстық шотында көрсeтiлeтiн бaғалы қағаздар операцияларының есебi
Бэк-офистің негiзri мiндеттерiне келесiлер жатады:
активтi операциялар бөлiмiнде бекiтiлген барлық мәмiлелердi оперативтi pәciмдey, олардың
әрбiр операция бойынша барлық қажeттi жолдамалық құжаттарды бақылау;
бағалы қағаздар қоржынының, сонымен қатар бағалы қағаздар және инвесторлармен
қаржы нарығында жүргiзiлетiн операциялармен байланысты дербес шоттар бойынша қаражаттар
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiне, бaғалы қағаздар бойынша Ұлттық комиссияға
Көрсетiлген мiндеттердi жүзеге асыру мақcaтындa бэк-офис келесiдей қызметтердідi атқарады:
фронт-офис бекiткен барльщ мамiлелер талаптарына сайкес бухгалтерлiк есептi жургiзу
бағалы қағаздар операциялары бойынша бухгалтерлiк өткiзбе жасау;
банкаралық несие операциялары бойьшша бухгалтерлiк өткiзбе жасау;
валюталық нарық және бaғалы қағазаздар нарығындағы операцияларды есептеу үшін
сәйкес журналдарда операциялар және aқшa есебiн жүргiзу;
мемлекетгiк бағалы қағаздар бойынша инвесторлардың «депо» шоттарын ашу, жүргізу
инвестормен ақшалай есеп айырысуды уақтылы жүргiзу, журналда әрбiр инвестордың
әрбiр инвестордың мемлекеттiк бағалы қағаздарына талдаулық есеп жүргiзу және
кіріс және шығыс құжаттарын тіркеу.
Фронт-офистiң негiзгi мiндеттерi:
бағалы қағаздар нарығында, валюталық нарықта және қаржы нарығының басқа
қаржы нарығындa қаражаттарды тарту және орналастыру;
жоғары өтiмдi бағалы қағаздардың тиiмдi қоржынын қалыптастыру.
Фронт-офистiң негiзгi қызметтерi:
ҚР мемлекеттiк және мемлекеттiк емес бағалы қағаздармен операцияларын
банкаралық несие нарығында ұлттық және шетел
iшкi және сыртқы валюталық нарықта конверсиялық операцияларды жүргіз;
банктiң ақша қажеттiлiгiн қамтамасыз ету;
мемлекеттiк бағалы қағаздарды сатып алу немесе сату бойынша клиент
банктiң бос ресурстарын Қазақстан Республикасының аукционында мемлекеттiк және мемлекеттiк
мемлекеттiк бағалы қағаздардың екiншi нарығында және банкаралық несие нарығында
жоғары табысты және өтiмдi бағалы қағаздар қоржынын құру және
инвесторлармен, клиенттермен және қаржы нарығының басқа да контрагенттерiмен төрелiк
инвесторлармен, клиенттермен және қаржы нарығының басқа да контрагенттерiмен фьючерстiк
мемлекеттiк бағалы қағаздарды кепiлге ала отырып несиелеу;
конъюктураны және әр түрлi қаржы нарығының табыстылығын
Банктiң қазынашылық мiндеттемелерi мен басқа да жоғары өтiмдi мемлекеттiк
Банк шығаратын бaғалы қағаздар есебi
Бaғалы қағаздардың айналысқа шығару кезiнде банк олардың атаулы құнына
Шығарылған бағалы қағаздар бағасы мен оның атаулы құны арасындағы
тepic – шығарылған бaғалы қағаздар бойынша жеңілдiк ретінде;
оң – шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы peтiндe.
Бағалы қағаздарды өтеу олардың атаулы құны бойынша жасалады, сонымен
Бағалы қағаздарды айналысқа жеңлдiк ретiнде шығару:
сатылу сомасына:
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
2303 «Айналысқa шығарылған басқа да бaғалы қaғаздар»;
жеңілдік сомасына:
Егер бағалы қағаздың номиналы валютада болса, онда сыйақы валютада
шығындар сомасына:
Дт 1858 «Банктiң шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы»
2858 «Банктiң шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы»
Кт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы қағаздар бойынша
және бiр уақытта есептелген шығындар сомасына теңге бойынша жазылу
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша
Кт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетiлген қарсы құны (валюталық
2859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетiлген қарсы құны (валюталық қысқа
Есептелген сыйақыны төлеу бaғалы қағаздарда мерзiмде жүзеге
Дт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы
Кт 1050 «Корреспондентiк шот».
Егер бағалы қағаздар валюта да болса:
сыйақыдан алғашқы сату:
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
2858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы»
2803 «Айналысқа шығарылған бағалы қағаздардың атаулы құны мен олардың
Кт 1050 «Корреспонденттік шот».
Егер эмитенттер, пайыздың мөлшерлемесi, өтеу мерзiмi, бaғалы қағаздардың нарықтың
РЕПО операциясын жүргiзу кезiнде сату бaғасы бойыншa кор респонденция
Дт 1050 «Банктердiң корреспондентгiк есепшотгары»
Кт 2255 «ҚҰнды қағаздармен жүргiзiлeтiн операциялары» .
Ай сайын сыйақы есептелiнедi:
Дт 5250 «Құнды қағаздармен жүргiзiлeтiн «РЕПО» операциялары бойыншa сыйақы
Кт 2730 «Айналысқа шығрылған өзге бaғалы қағаздар бойыншa
Бaғалы қағаздарды қайтадан сатып алу кезiнде:
Дт 2255 «Құнды қағаздармен жүргiзiлетiн «РЕПО» операциялары»
Кт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бaғалы қағаздар бойыншa есептелген
5250 «Құнды қағаздармен жүргiзiлeтiн «РЕПО» операциялары бойынша сыйaқы төлеуге
1 050 «Банктердің корреспонденттiк есепшоттары».
Егер банктер өздерінің бағалы қағаздарын қайта сатып алмайтын болса,
Дт 2255 «Құнды қағаздармен жүргiзiлетiн «РЕПО» операциялары»
2730 «Айналысқа шығарылған өзге бaғалы қағаздар бойынша есептелген шығыстар»
Кт 5510 «Бaғалы қағаздарды сатьш алу-сату бойынша шығыстар».
Осылайша РЕПО операциялары оларды банк жүйесiнiң өтiмдiлiгiн басқаруда қолданумен
Бaғалы қaғаздарды бiр санаттан басқаға ауыстырумен
байланысты операция есебi
Бaғалы қағаздарды бip санаттан бaсқаға ауыстырy кезiнде олар
«Caтуға жарамды бағалы қағаздар» және «өтеуге дейiн ұсталатын бағалы
1) caтyғa жарамды бағалы қағаздар санатына:
а) баланстық құнға:.
Дт 1452 «Caтyға жарамды бағалы қағаздар»
Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»;
а) оң қайта бағалау сомасына
Дт 4709 «Саудаға арналған және caтyғa жарамды бағалы қағаздардың
Кт 3561 «Caтyғa жарамды бағалы қағаздардьщ құнын қайта бағалау
б) Tepic қайта бағалау сомасына
Дт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын қайта бағалау
Кт 5709 «Саудаға арналған және caтyғa жарамды бағалы қағаздар
в) сыйақы алумен байланысты есептелген та6ыс сомасына
Дт 4201«Саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға
Кт 4452 «Caтуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйықы aлyға
Банк инвестицияларының талдамалық есебiн (жарна және үлес мөлшерi) банктiң
Сол сияқты, ҚP-дағы акциялардың басым бөлiгiнiң нарығы өтiмсiз eкенін
Ic жүзiнде коммерциялық банктердiң кәсiпорындардың акцияларымен жүргiзiлетiн операциялар, клиенттердiн;
2.2 Бағалы қағаздармен жасалатын операциялардың түрлері және оларға
Бағалы қағаздармен жасалатын операциялар: эмиссия, бастапқы орналастыру, бағалы қағаздардың
Эмиссия өзіне мыналарды енгізеді: шығару мөлшерін анықтау, әзірлік және
Эмитент оларды бағалы қағаздар жөніндегі ҚР Ұлттық комиссиясында тіркелген
Бағалы қағаздарды мемлекеттік тіркеуден өткізу эмиссияның жалпы көлеміне және
Акционерлік қоғам заңды тұлға ретінде оны тіркеген сәттен бастап
Одан кейінгі эмиссияларды орналастыру мерзімі олардың мемлекеттік тіркеуден өткен
Бағалы қағаздарды орналастыру 2 тәсілменжүзеге асырылады:
жабық тәсіл, жалпы саны елуден асып кетпейтіндей күні
ашық тәсіл, бағалы қағаздар шеңбері күні бұрын айқындалмаған
Эмиссиялық проспект мынадай бөлімдер арқылы таныстырылған: эмитент туралы негізгі
бағалы қағаздарды шығарудың заңдылығы туралы қорытынды жасауға
компаниялардың қызметі туралы толық ақпараттардың «жариялылығы» арқылы инвестордың мүдделерін
Бағалы қағаздарды орналастыру – айналым аясындағы алғашқы баға
Орналастыру тәсілдері: жазылу, бағалы қағаздарды сатып алуға контрактылар жасау,
Қайталама айналым операцияларына мыналар жатады: листинг процедурасы, баға белгілеу,
Бағалу қағаздар эмиссиясын тіркеуден өткізгені үшін алым.
Олардың эмиссиясын жүзеге асыратын заңды тұлғалар бағалы қағаздар
Бастапқы беттегі және қосымша эмиссиялар кезіндегі бүкіл бағалы қағаздардың
Алым-салық бағалы қағаздардың жалпы белгіленген құнынан төленеді:
0,1% мөлшерінде бағалы қағаздардың бастапқы эмиссиясын тіркеу кезінде;
0,5% мөлшерінде қосымша эмиссияны тіркеу кезінде.
Жеңілдіктер: алым-салық мемлекеттік бағалу қағаздар эмиссиясы бойынша төленбейді.
Алым сомасын анықтау.
Төлемшілер бағалы қағаздардың жалпы белгіленген құны мен алым ставкасынан
Алымдарды төлеу тәрітібі мен мерзімдері.
Эмитент бағалы қағаздар эмиссиясын тіркеу кезінде тіркеуші органға одан
Қазақстан Республикасының заңдарында қаралған жағдайлар мен тәртіпті бұза отырып,
ҚОРЫТЫНДЫ
Банк өрісі Қазақстан экономикасы жүйесінде ең маңызды салалардың бірі
Бағалы қағаздар нарығын дамытудың негізігі мақсаты – Қазақстан Республикасының
Менің жазған курстық жұмысымның бірінгші бөлімінде бағалы қағаздармен операциялардың
Бағалы қaғаздар бекiтiлген нысанда және мiндетті деректемелердi сақтай отырып
Келесідей негізгі (іргелі) талаптарға (қасиеттерге) жауап беретін ресурстарға құқық
Бағалы қағаздардың түрі түсінігінде бағалы қағаздарға тиісті жалпы және
Бағалы қағаздардың жіктелуі – бұл бағалы қағаздардың өздерiне тісті
Бағалы қағаздар түрлерінің жіктелуі – бұл бip түрдегi бағалы
Қазіргі әдемдік тәжірибеде қолданылатын бағалы қағаздар екі үлкен сыныпқа
1-сынып – негізгі;
2-сынып – туынды
Ал екінші бөлімде бағалы қағаздармен жүргізілетін операциялар және оларға
Курсттық жұмыс машинаға басылған 27 беттік мәтінді құрайды, ол
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.”Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы” ҚР 1995-жылғы 30-
2.”Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы” ҚР 1995-
3.ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. “Дағдарыс арқылы
4.Бименова А.А. Банктегі бухгалтерлік есеп. Астана, “Фолиант” баспасы, 2008
5.Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Алматы, “Экономика”
6.Құрағылова Р.Ж. Банктегі бухгалтерлік есеп. Алматы, Арыс, 2000
7.Мақыш С.Б. Банк ісі. Алматы, “Жеті жарғы” баспасы,
8.Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Алматы, “Издатмаркет” баспасы, 2004
9.Саниев М.С. Банковские операции. Астана, “Фолиант” баспасы, 2003
10.Сейітғасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер. Алматы, “Экономика” баспасы,
11.Ысқақова З.Д. Банковское дело. Қарағанды, Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университетінің