Магистральды құбыр өткізгіштер

Мұнай құбыр өткізгіштері
МАЗМҰНЫ
ТехнологиЯлыҚ бӨлім
Мұнай құбыр өткізгіштің жалпы сипаттамасы және оның негізгі параметрлері
Мұнай құбыр өткізгіштің сызықты бөлімінің технологиялық шешімі
Авариялық жөндеу пункттері
ЭкономикалыҚ бӨлім
Магистральды құбыр өткізгіштің дамуындағы болашағы бар жобаны бағалауда капиталды
Жоба бойынша экономикалық талдау
Операционды шығындар
Салықтар және басқа да төлемдер
Тәуекелді бағалау және жобаның сезімталдығын талдау
Жоба тиімділігінің көрсеткіштері
Таза ағымдағы құн (ТАҚ)
Пайданың ішкі нормасы (ПІН)
Жобаның өтеу мерзімі
Күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі
Өндірістің қиын нүктесі немесе залалсыздық нүктесі (тиімділік табалдырығы)
ЕҢбекті ҚорҒау жӘне техника Қауіпсіздігі
ЭкологиЯ жӘне ҚоршаҒан ортаны ҚорҒау
Қорытынды
ҚолданылҒан Әдебиеттер
1 ТехнологиЯлыҚ бӨлім
1.1 Мұнай құбыр өткізгіштің жалпы сипаттамасы және оның негізгі
Магистральды құбырлар келесі құрылымдар жиынтығынан тұрады:
Жеткізуші құбырлар, мұнай мен мұнай өнімдерінің көздерін құбырлардың басты
Басты айдамалау станциясы, мұнай және мұнай өнімдерін жинайды, магистральды
Аралық айдамалау станциялары, мұнда мұнай өнімдерін алдыңғы станциядан келіп,
Ақырғы пункт, мұнда құбырлардың өнімдерді қабылдап, тұтынушыларға үлестіріледі немесе
Құбырлардың сызықтық құрылымдары, осыған құбырлар-дың өздері, трассадағы сызықты құдықтар,
Техникалық есепке негізгі мәліметтер:
1) Мұнай құбырының істеп шығару қабілетін (G) млн.т жылына
2) Құбыр салу тереңдігіндегі грунттың орта айлық температурасын климаттық
3) Мұнай тығыздығы мен жабдықтығын лабораториялық талдау арқылы немесе
4) Магистральды құбырлар қабырғаларының қалыңдығын есептеуге қажетті болаттың техникалық
5) Өте тиімді вариантты анықтаудағы капитал шығыны мен пайдалану
Қалалар мен ауылдарды, ауыл шаруашылығын, өнеркәсіптерді мұнай өніміміен, газбен
Құбырлардың атауы мен тағайындалуы;
Бірінші кезектегі құрылыстың жылдық өткізу қабілеттілігі және өткізгіштік қабілеттілігінің
Құбыр бағыты (бастапқы, соңғы және аралық пункттер);
Мұнай, мұнай өнімдері және газдың сипаттамалары;
Басты станциялардағы, соңғы және шығарып тастау пункттеріндегі мұнай, мұнай
Құрылыстың басталуы және аяқталу мерзімі;
Күрделі қаржыландырудың бағытталған көлемі;
Негізгі технологиялық құрал-жабдықтар;
Мұнай айдау станцияны сумен, жылумен және энергиямен қамтамасыздандыру көздері.
Кенқияқ-Атырау магистральды құбыр өткізгіштің негізгі мақсаты – шикі мұнайды,
Кенқияқ-Атырау магистральды мұнай құбыр өткізгіштік бірінші кезеңінде БМАС Кенқияқтан
БМАС Кенқияқ және МАС – 3 аралығындағы берілген мұнайды
МАС – 3 Атырауға дейін диаметрі 530 мм мұнай
Магистральды мұнай құбыр өткізгіштің ұзындығы – 448 км. Құбырдың
1,2 млн. т/ж көлеміндегі мұнайды Кенқияқтан Қосшағылға, МАС –
Ол үшін БМАС Кенқияқта НПВ 1250-60 тегеуріндік сорап және
4,4 млн. т/ж көлемдегі мұнайды БМАС (Кенқияқ) және МАС
Берілген көлемді Кенқияқтан Атырауға айдағанда МАС-З пен СИС Мақатқа
6.0 млн. т/ж көлемдегі мұнайды тасымалдауда БМАС Кенқияқта орнатылған
Жобаланған 6.0 млн. т/ж көлемдегі мұнайды (5,17 млн. т/ж
БМАС Кенқияқ мұнайға керек қысымды БМАС Кенқияқпен МАС –
БМАС Кенқияқтан Атыраудағы резервуар паркіне шикі мұнайды осы әдіспен
Кенқияқ-Атырау мұнай құбыр өткізгіштің бірінші құрылыс кезеңінде Ду =
1 суретте 6 млн. тонна/жыл айдау көлемі көрсетілген.
Мұнай құбыр өткізгіштің сызықты бөлімінің технологиялық шешімі
СНиП 2.05.06. – 85* “Магистральды құбыр өткізгіштер. Жоба-лау нормалары”
Трассаның басты нүктесі болып табылады, ал Кенқияқ ауылының оңтүстігінде
Соңғы нүктесі “Атырау” резервуар паркі және сорапты станциясы болып
Гео - құрылымдық және гидрогеологиялық ерекшеліктерімен ІІ ретті 2
Сағыз өзені су толған кезде ғана тасиды. Басқа уақыттарда
Бұл аудандағы жел материк жел сипатына ие болады.
Магистральды мұнай құбыр өткізгіштің сызықты бөлігін салу үшін диаметрі
1 кестеде құбыр түрлері көрсетілген.
Кесте 1 - Құбыр түрлері
Қимасы ТУ немесе ГОСТ Мықтылық класы Болат маркасы Құбыр
530х7 ТУ 14-3-1270-84 К-52 17 г/с тік 90,28
530х8 ТУ 14-3-1270-84 К-52 17 г/с тік 102,98
530х9 ТУ 14-3-1270-84 К-52 17 г/с тік 115,62
530х10 ТУ 14-3-1270-84 К-52 17 г/с тік 128,93
2 кестеде сызықты ысырмалар орналасуы көрсетілген.
Кесте 2 - Сызықты ысырмалар орналасуы
Трасса басында орналасуы, км Ысырма № 6 Трасса басында
25 9 240
50 10 265
75 11 290
100 12 330
125 13 355
151 14 380
175 15 405
200 16-19 428
Мұнай құбыр өткізгішті коррозиядан қорғау үшін құбырларды коррозияға қарсы
Жоба екі типті жабылғыны қарастырады:
Комбинирлік мастингі – политилендік (су кедергілерінен);
Комбинирлік ленталы-полителиндік (құбыр өткізгіш бойымен).
Магистральды мұнай құбыр өткізгіштің барлық ұзындығы бойынша құбырды жерасты
Құбыр өткізгішті төсеу тереңдігі климаттық жағдайларға мұнай қасиеттеріне және
Мұнай құбыр өткізгіштігі темір жол немесе автомобиль жолдың кез-келген
Құбыр өткізгіш тереңдігі автомобиль жолының астымен төселген кезде, тереңдігі
Айдау жолдарын қиып өткен кезде сериясы 3 503. 1-93.
Құбыр өткізгіш жер асты коммуникацияларымен қиылысқан кезде, техникалық шарттарға
Орал өзенінің су асты өтуі СНиП 2.05-85* бойынша І
Орал өзенінің өту жобасы бойынша, екі нұсқасы бар:
Тасып өту әдісі;
Көлденең бұрғылау әдісі.
Тасып өту әдісі
Жоба бойынша Орал өзенін қиып өтудің негізгі және көмекші
Көмекші құбыр өткізгіш жоба бойынша қырғыштарды және құбыр өткізгіш
Қырғыштарды және диагностикалық құралдарды қабылдау, жіберу камерасы;
Құбыр өткізгіштер, арматура және қосалқы бөлшектер;
Жіберу және қабылдау камералардан кейінгі қалған қалдықтар ыдысы;
Қырғыштарды және диагностикалық құралдарды алу, қозғалту, ауыстыру механизмдері;
қырғыштарды және диагностикалық құралдардың өтуін алдын-ала белгі беру приборы
Негізгі құбыр өткізгіш негізгі мұнай көлемін қабылдау және жіберу
Су асты өтетін құбырлардың ішін тазалау және диагностика жасау
Траншеяны қазу алдындамына шараларды жасау керек:
Жобаланған реперлар мен ұстағыштарды тексеру және қатайту;
Өткел өтетін жерде өзен тереңдігін өлшеу.
Орал өзенінен өтуде көптеген жер үсті жұмыстары жүргізіледі:
жағадан траншея қазу;
траншеяны көму;
жағаларды қатайту;
су ағатын каналдарды салу;
жағада құрылыс алаңдарын жоспарлау.
Құбырларды пісіру өте қатаң тексеріледі, өйткені су асты төселген
Құбыр өткізгішті тексеру алдында, оның су асты траншеясында орналасуын
Көлденең бұрғылау әдісі.
Жобаның шешімі бойынша Кеқияқ-Атырау магистральды құ-быр өткізгіш Орал өзені
Көлденең бұрғылау әдісін қолданып Орал өзенінен өткенде келесі технологиялық
траншеясыз төсеудегі құрылыс алдында өзеннің енін анықтау;
жер асты коммуникацияларын текстеру;
тапсырушыдан негізгі және уақытша реперларды қабылдау;
өзен жағасының құрылыс өтетін жерлерін тазалау және жоспарлау;
алаңнан уақытша су ағысы арналарын ұйымдастыру;
су өткеліне өтетін жолды жақсарту.
Монтажды алаңдар құрылымы:
монтажды алаң № 1 – бұрғылау қондырғысының көмекші технологиялық
монтажды алаң № 2 – бұрғылау каналдарын шығару алаңы,
монтажды алаң № 3 – дюпердің пісірілген жерлерін изоляциялау
Изоляцияланған құбыр өткізгішті тіректерге орналастыру бұрғыланған ұңғыға құбыр қткізгішті
Құрылыстың негізгі кезеңдері келесі этаптарға бөлінеді:
1 этап - өзен түбінің астынан ұңғыны бұрғылау, керекті
2 этап - құбыр өткізгішті дайындау және оны бағыттаушы
3 этап – керекті диаметрге дейін кеңейтілген ұңғыға құбыр
Құбыр өткізгішті қолдану алдында келесі жою және қайта қалпына
уақытша құрылған құрылыстарды жою;
техникалық және биологиялық рекультивация жасау;
демонтаж және құрылыс құралдарын жинау;
алаңдар салынған жерлердегі территорияны қалпына келтіру;
жарларды жою;
судың тасуын және жердің саздануын тоқтату және алдын-ала сақтандыру
Қабылдау және эксплуатацияға енгізу екі этаппен қарастырылады:
1 этап – жұмыс коммисиясымен және генподрядчиктің қабылдау-өткізу құжаттарымен;
2 этап – Мемлекеттік қабылдау коммисиясымен, СНиП 3.01.04-87* талаптарына
3 кестеде Кенқияқ – Атырау магистральды құбыр өткізгіш бойындағы
Кесте 3 - Кенқияқ - Атырау магистральды құбыр өткізгіш
Атаулар Облысы
Ақтөбе Атырау
Ұзындығы, км 169.0 279.0
Сулы жерлері, км 8.0 38.0
Қиылысатын өзендер, дана:
3.1. Ені 10м-ге дейін
3.2. Ені 10м-ден кейін
3.3. Ені 30м-ден 100м-ге дейін
3.4. Ені 100 м-ден артық
2
1
1
-
-
2
-
1
Теміржол қиылыстары, дана
7
Автожол қиылыстары, дана
І-ІІІ категория
ІV-V катеория
3
18
8
13
Құбыр өткізгіштермен қиылысатын
жерлер, дана 13 30
Байланыс және электр жүйелерімен қиылысатын жерлер, дана 15 32
Мұнай құбыр өткізгішіне
Параллель өтетеін коммуникациялар, км:
8.1. Темір жолдар - -
8.2. Автожолдар - -
8.3. Құбыр өткізгіштер 28.9 259.4
8.4. Электрлік жүйелер - -
Орлардан, шұңқырлардан, арықтардан
өтетін өткелдер, дана 18 8
Жазық жерлермен өтетіндер, км:
10.1. Айдалатын жерлер - 9.8
10.2. Шабындық,жайылым жерлер - 2.0
10.3. жазық жерлер 155.2 224.8
Тұзды және сортаң жерлермен қиыласатындар, км 45.5 29.7
Құмдар арқылы өтетін жерлер, км 12 -
V-VІ категориялы жарлы учаскілер, км - -
Карставты құбылыстары бар жерлер, км 3.5 -
Ауылды жерлер, дана
Арықтар мен каналдар өткелдері, дана - 7
ІІІ-ІV категориялы жартылай жарлы учаскелер
1.3 Авариялық жөндеу пунктері
Магистральды мұнай өткізгіштік авариаларын жою үшін авариялық-жөндеу пунктері (АЖП)
Мұнай құбыр өткізгіштің бойында әр ысырма жанында ұшу-қону алаңдары
4 кестеде Кенқияқ-Атырау магистральды мұнай құбыр өткізгіште 2 АЖП-і
Кесте 4 - Кенқияқ-Атырау магистральды мұнай құбыр өткізгіште 2
АЖП но-
Іері Мекемесі Қызмет ету жері
АЖП №1 БМАС Кенқияқ, Ақтөбе
Филиалы Кеншектен МАС-3ке
дейін
АЖП №2 Атырау мұнай құбыр
өткізгіш басқармасы МАС-3тен Атырау
қаласына дейін
Апат ауданына кез келген ауа райында персонал мен жөндеу
5 кесте Бір АЖП-ке бөлінетін көліктер, механизмдер мен агрегаттар
Кесте 5 - Бір АЖП-ке бөлінетін көліктер, механизмдер мен
Атаулар
Саны
1. Көліктер
1.1 Кез келген жерден өтетін автобус (4х4) УАЗ452В 1
1.2 Кез келген жерден өтетін жеңіл көлік (4х4), жүк
1.3 Кез келген жерден өтетін жеңіл көлік (6х6), жүк
1.4 Кез келген жерде өтетін жүк көлігі (6х6),
1.5 Кез келген жерден өтетін көлік негізінде тягач-нефтевоз(6х6) жүк
1.6 Шынжыр табанды тягач-транспортер, жүк көтерілімдігі 5т.,ГТ-Т. 1
1.7 ГТ-Т тягачқа дөңгелекті, екі ості, жүк көтергіштігі 2т.,
1.8 Краз 255 Б көлігіне ауыр жүк тасымалдайтын үш
1.9 УРАЛ 375Д көлігіне екі ості жүк көтергіштігі 7т.,
екі ості тіркеме 1
1.10 УРАЛ 375Д көлігіне, 802 А-К, жүк көтергіштігі 8т.,
екі ості тіркеме
1.11 К-701, Қуаты 300 ж,қ. Жоғары өткізгішті дөңгелекті трактор.
1.12 Жерде ремонт жасау агрегаты, АНР-1 1
1.13 40 км қашықтыққа арналған, қуаты 10 кВТ жылжымалы
1.14 ЗИ1 130 көлігіндегі КС 256 1 7т жүк
1.15 Т-100 транспортына орналасқан 15т жүк көтеретін
құбыр төсегіш кран 1
1.16 75 ж.к қуатты, бульдозер 1
1.17 Т-100. МГП тракторлар орналасқан 1 ПАРС жылжымалы агрегаты
1.18 70-2621 пневмоходтағы эксковатор 1
1.19 7-304 В шынжыртабанды эксковатор 1
1.20 Компрессор 1
1.21 130 м3/сағ өнімділігі, ортадан тепкіш сорап 1
1.22 Ортадан тепкіш сорап 1
1.23 МР-250-250м3 жіпті-резиналы резервуар 1
кестенің жалғасы
1.24 АСДП 500Г электрлі пісіру агрегаты қуаты 18 квт
1.25 ПЭС-15 жылжымалы электр станция қуаты 12 квт 1
1.26 ЖЭО-80 жылжымалы электр станциясы, қуаты 24 квт 1
1.27 АПЭ-8АПС вагон-үйі, 8 адамдық 1
1.28 18-50 тіркегіш-цистернасы, бір сорапты, сиымдылығы 1000л. 1
6 Кестеде АЖП жобалы жұмысшылар саны көрсетілген.
Кесте 6 - АЖП жобалы жұмысшылар саны
Негізгі мамандығы, қалыпты жағдайлар үшін
Адам саны
АЖП бастығы 1
Автотрактор механигі 1
Авария-жөндеу жұмыстарының мастері 1
2-5 класс шофері 8
ГТТ, ГАЗ-71 шофері 1
Бульдозер машинасы, 6 разряд 1
ПАРС машинисті, 5 разряд 1
Құбыр-кранның машинисті, 5 разряд 1
Эксковатор машинисті, 6 разряд 1
Автокран машинисті, 6 разряд 1
Электропісіруші, 6 разряд 1
Сызықты құбыр төсеуші, 5 разряд 2
Сызықты құбыр төсенуші, 4 разряд 2
Газокескіш, 5 разряд 1
Сорап машинисті, 5 разряд 1
К-701 трактор жүргізушісі 1
ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Магистральды құбыр өткізгіштің дамуындағы болашағы бар жобаны бағалауда
Магистральды қымбат әрі ұзақ мерзімді болып табылады және оларды
Жобаны бастау алдында, шешімді қабылдауда есепке алынатын капиталды салымдар
Жоспарлы экономика кезінде магистральды құбыр өткізгіштердің капиталды салымдарын есептеу
Инжинирингілік ортлық „КазНефтиТранс” болашағы бар және құбыр өткізгіштерді жаңарту
Құбыр өткізгішті төсеуге және бағалауға капиталды салымдардың 87%, ал
Құбырды төсеуге кеткен шығындар көлемі 25-30%-тен 42-46%-ке дейін жетеді.
Басты мұнай айдау станциясына және аралық станциясына кететін салымдарқұрылымы
Құбыр өткізгіштің сызықты бөлігіне және МАС-на кететін капиталды салымдарды
комплексті техникалық шешімдерін есептеуде металл шығындарын азайту;
құбыр өткізгіштік трассаның төсегу қолайлы жерді таңдау және оның
МАС орналасуы электр көздеріне, суға, автомобиль жолдарына, байланыс жүйелеріне
Сонымен қатар капиталды салымдарды есептеу көп уақытқа созылуы мүмкін,
Мұның өзі алыс жерлерде операцияларды орындауда, қан-дайда бір механикалық
Капиталды салымдар келесі бағыттар бойынша инвестиция-ланады:
Магистральды мұнай құбыр өткізгішті Кенқияқ-Атырау;
БМАС Кенқияқты кеңейту;
МАС – 3 кеңейту;
БМАС Атырау кеңейту;
Электрлі-химиялық қорғау;
Сыртқы электр жүйесін қамтамасыз ету;
Сызықты бөлікті электр жүйесімен қамтамасыз ету;
Өндірісті техникалық байланыс;
Телемеханика жүйесі;
Сыртқы сумен қамтамасыз ету;
Басқа да шығындар.
Әр бағыт келесі баптарда есепке алынады;
Құрал-жабдық;
Құрылыс бөлімі;
Тасымалдау және сақтау;
Инжиниринг, құрал-жабдықты жеткізу және іске қосу, құрылысты басқару;
Іске қосу, жөндеу және бақылау;
Тапсырыс берушінің шығындары;
Есепке алынбаған шығындар.
Объект бағасы үлкейтілген көрсеткіштермен аналогтар және прейскуранттар бойынша шығарылған.
Капиталды салымды бағалауды ағымдағы баға бойынша экономикалық есептеулер АҚШ
Сметаны құруда мыналар есепке алынған:
территориальды аудан – 40;
устеме шығында 18,1%;
жоспарлы жинақтар - 8%.
Ағымдағы бағаны анықтауда ҚР статистика комитеті индексі қолданылған. Доллар
Жоба бойынша экономикалық талдау
Операционды шығындар
Операционды және ағымдағы шығындар негізгі эксплуата-циондық көрсеткіштерге байланысты анықталады.
Мұнайды тасымалдау техникасы мен технологиясы, мұнай құбыр өткізгіші орналасқан
Келесі негізгі шығындар элементтерінде калькуляция негізделеді:
- жанармай, ГСМ, шикізат пен материалдар шығындары;
- электроэнергия шығындары;
- қызмет ету персоналының қызметін төлеуге кеткен шы-ғындар;
- техникалық қызмет шығындары;
- жерді қолдану шығындары және аграрлық шығындарға компенсация төлеу;
- сақтандыру;
- басқа да күнделікті шығындар (технологиялық процесті бақылау, еңбекті
Келесі берілгендер бойынша өнеркәсіптік шығындарды есептейді:
Бір жылдағы жұмыс күндері – 345;
Шикізат көлемі (Кенқияқ-Атырау магистральді мұнай құбыр өткізгіштік мұнай өткізу
Электр энергия құны- 27 дол. / 1000 кВт-сағ.;
Қызмет етуші персонал саны мұнай өнеркәсібінің жұмысшылар типті нормативтері
Бір жұмысшының жылдық жалақы қоры КазТрансОйл кәсіпорынының жұмысшылардың актуальды
Капиталды салымдарда амортизация шығындарын есептеу “Капиталды салымдар” бөлімінде есептелінген;
Өзіндік құнға амортизация шығындарын енгізу сызықты әдіспен анықталған. Олар
Салыққа енгізілген амортизация шығындары ҚР заңы “Салықтар және бюджетке
Шикізат, материал, ГСМ, жанармай шығындары үлесті шығындар негізінде алынған;
Техникалық қызмет (ағымдағы және капиталды жөндеу жұмыстары) – инвестицияның
Басқа да шығындар жобалар – аналогы негізінде алынған және
Сонымен қатар административті шығындар, жинақтар және басқалары
2.2.2 Салықтар және басқа да төлемдер
Тапсырыс беруші, оның филиалдары, оның субподрядчиктері Қазақстан Республикасының салық
Есепке келесі салықтар мен төлемдер кіреді:
қосылған құнға салық (ҚҚС) 16 % ставкасымен;
зейнетақы 10% ставкасымен;
әлеуметтік салық 21% ставкасымен;
мүліктік салық 1% ставкасымен;
басқа да салықтар (соның ішінде қоршаған ортаны қорғау);
негізгі салықтардан 10%.
2.2.3 Тәуекелді бағалау және жобаның сезімталдығын талдау
Кез келген жобада бірқатар потенциалды тәуекелдер болады. Құбыр өткізгіштің
Осы жобаға қолданылған экономикалық модель кейбір айнымалыларға тәуелді болған,
мұнай айдау көлемі;
тасымалдау тарифі;
капиталды салымдар;
эксплуатационды шығындар.
Жобаның ПІН (ІRR) зерттелген. Оның өсуі және айнымалыларының 20%
Негізгі ретінде мыналар қолданылған:
айдау көлемі – 50,102 млн/т;
тариф 8,7 дол./т;
капиталды салымдар – нақты;
эксплуатационды шығындар – нақты.
Күткендей жоба мұнай тасымалдау тарифіне тәуелді болады. Тарифтің 20%
Жоба эксплуатационды шығындардың өзгеруіне де тәуелді болады. Қорыта айтқанда,
2.3 Жоба тиімділігінің көрсеткіштері
Есеп 11 жылға жасалған, жобаның құрылыс мерзімі 2002-2003 жылдар
7 Кестеде Күрделі қаржы есебі (КҚ) көрсетілген.
Кесте 7 - Күрделі қаржы есебі (КҚ)
Аталуы
Саны Бірлік құны
мың дол. Барлығының құны мың дол.
Құбыр өткізгіш ДУ 500, км 448 150 67200
БМАС Кенқияқ, ст. 1 5850 5850
СИС Мақат, ст. 1 3800 3800
МАС-3, ст. 1 5400 5400
МАС Атырау, ст. 1 520 520
Өндірісті инфрақұрылым:
Құрылымдар
570
Электрлі-химиялық қорғау
750
Сыртқы электроэнергия
3700
Сызықты бөлікті электроэнер-гиямен қамтамасыз ету
1500
Өндірісті-техникалық байланыс
6210
Барлығы:
95500
8 Кестеде Мұнай құбыр өткізгіштің өткізу қабілеті көрсетілген.
Кесте 8 - Мұнай құбыр өткізгіштің өткізу қабілеті
Жыл БМАС Кенқияқ мың т/ж МАС-3 мың т/ж
2002 0,0 0,0 0,0 0,0
2003 824,0 48,4 270,0 1142,4
2004 2495,0 506,8 560,4 3562,2
2005 3139,9 634,6 624,6 4399,1
2006 3880,0 751,2 591,0 5222,2
2007 4380,7 830,1 524,4 5735,2
2008 4852,2 558,6 471,3 5882,1
2009 5256,8 352,5 426,8 6036,1
2010 5211,6 444,5 385,0 6041,1
2011 5211,6 444,5 385,0 6041,1
2012 5211,6 444,5 385,0 6041,1
Барлығы 50102,6
Жылдық табыс
Кәсіпорындар, фирмалар мен басқа да ұйымдар жұмысының аса маңызды
Жылдық табыстың формуласы мынадай
Табыс = Q.Тариф
Тариф = 8,7 дол./т
9 Кестеде Жылдық табыс есебі көрсетілген.
Кесте 9 – Жылдық табыс есебі
Жыл Есебі Табыс, мың дол.
2002 - -
2003 1142,4.8,7 9938,88
2004 3562,4 .8,7 30992,88
2005 4399,1 .8,7 38272,17
2006 5222,2 .8,7 45433,14
2007 5735,2 .8,7 49896,24
2008 5882,1 .8,7 51174,27
2009 6036,1 .8,7 52514,07
2010 6041,1 .8,7 52557,57
2011 6041,1 .8,7 52557,57
2012 6041,1 .8,7 52557,57
Шикізат пен материалдарға кеткен шығындар
Ш= Q.үлесті шығын
үлесті шығын = 0,42 дол./т
10 Кестеде Шикізат пен материалдарға кеткен шығындардың есебі көрсетілген.
Кесте 10 - Шикізат пен материалдарға кеткен шығындардың есебі
Жыл Есебі Табыс, мың дол.
2002 - -
2003 1142,4.0,42 479,8
2004 3562,4 .0,42 1496,1
2005 4399,1 .0,42 1847,6
2006 5222,2 .0,42 2193,3
10 кестенің жалғасы
2007 5735,2 .0,42 2408,8
2008 5882,1 .0,42 2470,5
2009 6036,1 .0,42 2535,2
2010 6041,1 .0,42 2537,3
2011 6041,1 .0,42 2537,3
2012 6041,1 .0,42 2537,3
Жанармай мен ГСМ шығындары
Ш= Q.үлесті шығын
үлесті шығын = 0,23 дол./т
11 Кестеде жанармай мен ГСМ шығындардың есебі көрсетілген.
Кесте 11 - Жанармай мен ГСМ шығындардың есебі
Жыл Есебі Табыс, мың дол.
2002 - -
2003 1142,4.0,23 262,7
2004 3562,4 .0,23 819,3
2005 4399,1 .0,23 1011,8
2006 5222,2 .0,23 1201,1
2007 5735,2 .0,23 1319,1
2008 5882,1 .0,23 1352,9
2009 6036,1 .0,23 1388,3
2010 6041,1 .0,23 1389,5
2011 6041,1 .0,23 1389,5
2012 6041,1 .0,23 1389,5
Энергетикалық шығындар
Шараларды енгізу нәтижесінде орнатылған қуатпен жылдық энергия шығынының өзгеруіне
Егер шараларды енгізуге дейінгі жылдық электроэнергия шығындары берілмесе, онда
Эжыл = QЖЫЛ .ЭР.ЦЭ.L
мұндағы QЖЫЛ - жылдық өнім көлемі, т/жыл;
ЭР – 1т. мұнай айдауға кеткен энергия шығыстары, квт/сағ.;
ЦЭ - 1 квт/сағ электроэнергия құны;
L - құбыр өткізгіш ұзындығы;
ЭР = 0,017 квт сағ/т;
ЦЭ = 0, 027 дол./ квт-сағ ;
L = 448 км.
12 Кесте Энергетикалық шығындардың есебі көрсетілген.
Кесте 12 - Энергетикалық шығындардың есебі
Жыл Есебі Табыс, мың дол.
2002 - -
2003 1142,4.0,017 .0,027 .448 234,9
2004 3562,4 .0,017 .0,027 .448 732,5
2005 4399,1 .0,017 .0,027 .448 904,6
2006 5222,2 .0,017 .0,027 .448 1073,8
2007 5735,2 .0,017 .0,027 .448 1179,3
2008 5882,1 .0,017 .0,027 .448 1209,5
2009 6036,1 .0,017 .0,027 .448 1241,2
2010 6041,1 .0,017 .0,027 .448 1242,2
2011 6041,1 .0,017 .0,027 .448 1242,2
2012 6041,1 .0,017 .0,027 .448 1242,2
Еңбек ақы қоры (ЕАҚ)
Жалақы екі формада болады:
Мерзімді еңбек ақы – жұмыс ұзақтығымен анықталады және оның
Кесімді енбек ақы – жұмысшылардың еңбегіне олардың белгіленген сапада
Кесімді төлемде жалақы өндірілген өнім көлемінде байланысты болады. Оның
Негізгі формалармен байланысты түрлі төлеу жүйесі қолданылады:
1)кесімді,үдемелі;
2)кесімді-силық;
3)көп факторлы жүйе.
Еңбек ақысын төлеуде тарифті жүйе қолданады.
Онда:
1) тарифті мамандық анықтама;
2) тарифті тор;
3) тарифті ставка;
4) тарифті коэффициент.
Тарифтік жүйе – еңбекке ақы төлеуді ұйымдастырудың негізгі элементтерінің
Тарифті мамандық анықтама – жұмысшылар мамандықтарына толық мінездемесі берілген
Тарифті коэффициент – осы разрядтың еңбек ақы дәрежесі, 1-ші
Кез келген разрядтың тарифті ставкасы – минималды еңбек ақысымен
3 Празряд= 3 Пmіn .Ктариф
3 Пmіn Қазақстан Республикасы – 4200 тг
Шығындарды жұмыскерлердің санын немесе квалификациясын (тек қана мұнай табуға
Жұмысшылар саны мен разрядтары өзгерген кезде жалақы қорының өзгеруін
Егер жұмысшылар саны өзгерсе, онда қызметкерлер категориясына сәйкес орташа
ЕАҚ = mіn жалақы * тарифтік коэффициент * айлар
(ӨӨП) Өнеркәсіптік өндірістік персонал
1 айдың еңбек ақысы:
ЕАҚ = 4200 .9,85 .1,05 .1,4 .1,45 = 92379
1 жылдық еңбек ақысы:
ЕАҚ = 616 .12 .66 = 487,872 дол.
Әлеуметтік сақтандыру қоры (21%):
487871 .0,21 = 102453 дол.
басқа да ақшалай шығындар (25%):
487871 .0,25 = 121968 дол.
Ағымдағы жөндеуге кеткен шығындар
Жерасты және жер үстінде құрал-жабдықтарға ағымды жөндеу өзіне бірнеше
Ш = КҚ .пайыз мөлшерлемесі (0,5% -
13 Кестеде Ағымдағы жөндеуге кеткен шығындар есебі көрсетілген.
Кесте 13- Ағымдағы жөндеуге кеткен шығындар есебі
Жыл Пайыз мөлшері Есебі Шығын, мың дол.
2002 - - -
2003 0,005 95500.0,005 477,5
2004 0,006 95500.0,006 573
2005 0,007 95500.0,007 668,5
2006 0,008 95500.0,008 764
2007 0,009 95500.0,009 859,5
2008 0,010 95500.0,010 955
2009 0,011 95500.0,011 1050,5
2010 0,012 95500.0,012 1146
2011 0,013 95500.0,013 1241,5
2012 0,014 95500.0,014 1337
Амортизациялық төлемдер
Негізгі қорлардың (ғимараттардың, машиналардың, жабдықтың) тозуы себепті оның құндылығының
Амортизация мына формула бойынша есептелінеді:
Ажыл Салғ .Nат
100
мұндағы, Салғ - құрал-жабдықтардың алғашқы құны;
Nат – жылдық амортизациялық төлемдер нормасы.
14 Кестеде амортизациялық төлемдер есебі көрсетілген.
Кесте 14 - амортизациялық төлемдер есебі
№ Құрал-жабдықтар атауы Баланстық құн мың дол. Амортизация нормасы
1 Құбыр өткізгіш ДУ 500 67 200 3,0 2016
2 БМАС Кенқияқ 5880 11,1 652,68
3 СИС Мақат 3800 11,1 421,8
4 МАС – 3 5400 11,1 599,4
5 МАС Атырау 520 11,1 57,72
6 Өндірісті инфрақұрылым 12 730 2,4 305,52
Барлығы 4053,12
Ағымдағы эксплуатациялық шығындар(АЭШ)
Күнделікті пайдалануға, тұтынуға арналған тауарлар мен қызметтерге жұмсалатын ақшалай
АЭШ = шикізат пен материалдарға кеткен шығындар + жанар
15 Кестеде ағымдағы эксплуатациялық шығындар(АЭШ) есебі көрсетілген.
Кесте 15 - ағымдағы эксплуатациялық шығындар(АЭШ) есебі
Жыл Эксплуатациялық шығындар есебі Шығын, мың дол.
2002 - -
2003 479,8+262,7+234,9+477,5+4765,413 6220,313
2004 1496,1+819,3+737,5+573+4765,413 8386,313
2005 1847,6+1011,8+904,6+668,5+4765,413 9197,913
2006 2193,3+1201,1+1073,8+764+4765,413 9997,613
2007 2408,8+1319,1+1179,3+859,5+4765,413 10532,113
2008 2470,5+1352,9+1209,5+955+4765,413 10753,313
2009 2535,2+1388,5+1241,2+1050,5+4765,413 10980,813
2010 2537,3+1389,5+1242,2+1146+4765,413 11080,413
2011 2537,3+1389,5+1242,2+1241,5+4765,413 11175,913
2012 2537,3+1389,5+1242,2+1337+4765,413 11271,413
Салық салынатын табыс
Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен 122-бапқа сәйкес
ССТ = жылдық табыс – Ағымдағы ЭШ
16 Кестеде Салық салынатын табыс көрсетілген.
Кесте 16 - Салық салынатын табыс
Жыл Салық салынатын табыс есебі мың дол.
2002 - -
2003 9938,88 – 6220,313 3718,567
2004 30992,88 – 8386,313 22606,567
2005 38272,17 – 9197,913 29074,257
2006 45433,14 – 9997,613 35435,527
2007 49896,24 – 10532,313 39364,127
2008 511,74 – 10753,313 40420,957
2009 52514,07 – 10980, 813 41533,257
2010 52557,57 – 11080,413 41777, 157
2011 52557,57 – 11175,913 41381,657
2012 52557,57 – 11271,413 41286,157
Пайдаға салынатын салық (ППС)
Пайдаға салынатын салық - заңды ұйымдардың табысына салынатын салық;
ПСС = ССТ.30%
17 Кестеде Пайдаға салынатын салық (ППС) есебі көрсетілген.
Кесте 17 – Пайдаға салынатын салық (ППС) есебі
Жыл Пайдаға салық салынатын табыс есебі мың
2002 - -
2003 3718,567.0,3 1115,57
2004 22606,567 .0,3 6782,97
2005 29074,257 .0,3 8722,277
2006 35435,527 .0,3 10630,658
2007 39364,127 .0,3 11809,238
2008 40420,957 .0,3 12126,287
2009 41533,257 .0,3 12459,977
2010 41477,157 .0,3 12443,147
2011 41381,657 .0,3 12414,497
2012 41286,157 .0,3 12385,847
Пайдаға салық төленгеннен кейін қалған табыс
ПСТКҚТ = салық салынатын табыс – пайдаға салынатын салық
18 кестеде пайдаға салық төлегеннен кейінгі қалған табыс есебі
Кесте 18-Пайдаға салық төленгеннен кейін қалған табыс есебі
Жыл Пайдаға салық төлегеннен
кейін қалған табыс есебі мың дол.
2002 - -
2003 3718,567-1115,57 2602,997
2004 22606,567-6781,97 15824,597
2005 29074,257-8722,277 20351,98
2006 35435,527,-10630,658 24804,869
2007 39364,127-11809,238 27554,889
2008 40420,957-12126,287 28294,67
2009 41533,257-12459,977 29073,28
2010 41477,157-12443,147 29034,01
2011 41388,657-12414,497 28967,16
2012 41286,157-12385,847 28900,31
Таза табыс
ТТ = Табыс – ЭШ – ПСС
19 кестеде тазатабыс есебі көрсетілген.
Кесте 19 – Таза табыс есебі
Жыл Таза табыс есебі мың дол
2002 - -
2003 9938,88-6220,313-1115,57 2602,997
2004 30992,88-8386,313-6781,97 15824,597
2005 38272,17-9197,913-8722,277 20351,98
2006 45433,14-9997,613-10630,658 24804,869
2007 49896,24-10532,113-11809,238 27554,889
2008 51174,27-10753,313-12126,287 28294,67
2009 52514,07-10980,813-12459,977 29073,28
2010 52557,57-11080,413-12443,147 29034,01
2011 52557,57-11175,913-12414,497 28967,16
2012 52557,57-11271,413-12385,847 28900,31
КОАҚТА (күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны)
КОАҚТА = ТТ – КҚ + амортизация
20 кестеде күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны көрсетілген.
Кесте 20 - КОАҚТА есебі
Жыл КОАҚТА есебі мың дол.
2002 - 63 600 - 63 600
2003 2602,997 – 31900 + 4053,72 - 25243,833
2004 15824,597 + 4053,12 19877,717
2005 20351 + 4053,12 24445,1
2006 24804,869 + 4053,12 28857,989
20 кестенің жалғасы
2007 27554,889 + 4053,12 31608,009
2008 28294,67 + 4053,12 32347,79
2009 29073,28 + 4053,12 33126,4
2010 29034,01 + 4053,12 33087,13
2011 28967,16 + 4053,12 33020,28
2012 28900 + 4053,12 32953,43
2.3.1 Газа ағымдағы құн
Таза ағымдағы құнның (ТАҚ) көрсеткіші инвестиция табыстылығының маңызды критериі
Инвестициялық жобаның ТАҚ-ты жобадан күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза
ТАҚ = КОАҚТА - БИ
немесе
ТАҚ = n
t=1 (1+і) t
мұнда, КОАҚТА – күтіліп отырған ақша қаражаттарының таза ағыны
БИ – бастапқы инвестиция;
П – инвест жобаның жобаланған ұзақтығы;
І – капитал құны.
ТАҚ дұрыс, яғни қолма-қол ақша қаражаттарының болашақ ағыны бастапқы
Таза ағымдағы құн ережесі:
ТАҚ > 0, онда КОАҚТА > БИ;
ТАҚ < 0, онда КОАҚТА < БИ.
21 кестеде таза ағымдағы құн 10%-бен есептелген.
Кесте 21 – ТАҚ (10%-бен)
Жыл Дисконт-тау коэффици-енті Дисконтн көбейтінді Тақ есебі мың
2002 1/1,11 0,909 - 63600.0,909 - 57812,4
2003 1/1,12 0,826 - 57812,4 +
(-25243,833).0,826 - 78663,847
2004 1/1,13 0,751 - 57812,4 +
(-25243,833).0,826 - 78633,847
2005 1/1,14 0,683 - 78663,847+19877,717 .0,151 - 63735,682
2006 1/1,15 0,621 -47039,079+28857,989.0,621 - 29118,868
2007 1/1,16 0,564 - 29118,868+31608,009 .0,564 -11291,951
2008 1/1,17 0,513 - 11291,951+32347,79 .0,513 5302,465
2009 1/1,18 0,467 5302,465+33126,4 .0,467 20772,493
2010 1/1,19 0,424 20772,493+33087,13 .0,424 34801,243
2011 1/1,110 0,385 34801,243+33020,28 .0,385 47514,243
2012 1/1,111 0,350 47514,243+32953,43 .0,350 63084,738
22 кестеде таза ағымдаы құн 20%-бен есептелген.
Кесте 22 - ТАҚ (20%-бен)
Жыл Дисконт-тау коэффици-енті Дисконтн көбейтінді Тақ есебі мың
2002 1/1,21 0,833 - 63600.0,833 -52978,8
2003 1/1,22 0,694 -52978,8+(-25243,833) .0,694 -70498,02
2004 1/1,23 0,579 - 70498,02+19877,717 .0,579 -58988,822
2005 1/1,24 0,482 -58988,822+24445,,1 .0,482 -47206,284
2006 1/1,25 0,402 -47206,284+28857,989 .0,402 -35605,373
2007 1/1,26 0,335 -35605,373+31608,009 .0,335 -25016,69
2008 1/1,27 0,279 -25016,69+32347,79 .0,279 -15991,657
2009 1/1,28 0,233 -15991,657+331264 .0,233 -8273,206
2010 1/1,29 0,194 -8273,206+33087,13 .0,194 -1854,303
2011 1/1,210 0,161 -1854,303+33020,28 .0,161 3461,962
2012 1/1,211 0,134 3461,962+32953,43 .0,134 7877,722
23 кестеде таза ағымдағы құн 30%-бен есептелген.
Кесте 23 - ТАҚ (30%-бен)
Жыл Дисконт-тау коэффици-енті Дисконтн көбейтінді Тақ есебі мың
2002 1/1,31 0,769 -63600.0,769 -48908,4
2003 1/1,32 0,592 -48908,4+(-25243,833) .0,592 -63852,749
2004 1/1,33 0,455 -63852,749+19877,717 .0,455 -54808,388
2005 1/1,34 0,350 -54808,388+24445,1 .0,350 -46252,603
2006 1/1,35 0,269 -46252,603+28857,989 .0,269 -38489,804
2007 1/1,36 0,207 -38489,804+31608,009 .0,207 -31946,947
2008 1/1,37 0,159 -31946,947+32347,79 .0,159 -26803,649
2009 1/1,38 0,123 -26803,649+33126,4 .0,123 -22729,102
2010 1/1,39 0,094 -22729,102+33087,13 .0,094 -19618,912
2011 1/1,310 0,072 -19618,912+33020,28 .0,072 -17241,452
2012 1/1,311 0,055 -17241,452+32953,43 .0,055 -15429,014
2.3.2 Пайданың ішкі нормасы (ІRR)
Инвестиция бойынша табысты есептеудің ең кең тараған критериі –
Пайданың ішкі нормасы – бұл белгілі пайыздық ставка бойынша
ПІН – бұл жобаның бүкіл қызмет барысында есептелген, таза
( КОАҚТАt
t=1 (1+К) t
мұндағы ПІН=К
Ереже ПІН: егер ПІН > і, онда жоба тиімді;
егер ПІН < і, онда жоба қабылданбайды.
Бұл көрсеткіш инвестицияны талдаудың екінші критериі болып табылады және
ПІН= k1 +
ПІН2008= 10+
ПІН2009= 10+
ПІН2010= 10+
ПІН2011= 20+
ПІН2012= 20+
2.3.3. Жобаны өтеу мерзімі (ЖӨМ)
Инвестициялық жоба үшін өтеу кезеңі жоба байынша күтіліп отырған
ЖӨМ =
ЖӨМ =
ЖӨМ =1,9+6 = 7,9 жыл.
2.3.4 Күрделі қаржылардың экономикалық тиімділігі
Өндірістің тиімділігін көтеру үшін ең біріншіден өндіріс процестің қуатын
Өндірісті экономикалық тиімділік негізін зерттеу үшін ең алдымен екі
Нәтиже – бір аяқталған процесс немесе жұмыстың нәтижесін көрсететін
Ал экономикалық нәтиже дегеніміз – адамның материалдық игіліктерін өндіруге
Бірақ нәтижесі қандай да болсада өте қажетті білу керек!
Қандай бағамен қанша шығындармен ол табысты болды.
Бірдей шыққан нәтижені әртүрлі әдіспен, әртүрлі шығындар мен табуға
Экономикалық пайдалы және тиімді болатын сондай өндіріс саналады, қайсысын
Экономикалық тиімділіктің жалпы түрі:
Э =
Тиімділік =
Т2002 = 0
Т2003 = 0
Т2004 = 19877,717/95500 = 0,2
Т2005 = 2445,1/95500 = 0,25
Т2006 = 28857,989/95500 = 0,3
Т2007 = 31608,009/95500 = 0,33
Т2008 = 32347,79/95500 = 0,34
Т2009 = 33126,4/95500 = 0,34
Т2010 = 33087,13/95500 = 0,34
Т2011 = 33020,28/95500 = 0,34
Т2012 = 32953,43/95500 = 0,34
Есепті Тариф =
мұнда: КҚ - күрделі қаржылардың көлемі;
Ен - КҚ нормативті коэффициенті (дисконт ставкасымен тең
болады);
Кн - пайдаға салық төлемінің өтеу коэффициенті (Кн
Эжыл - жылдық эксплуатациялық шығындар;
Qайд - айдау өнімінің көлемі.
Тариф2002 =
Тариф2003 =
Тариф2004 =
Тариф2005 =
Тариф2006 =
Тариф2007 =
Тариф2008 =
Тариф2009 =
Тариф2010 =
Тариф2011 =
Тариф2012 =
Өзіндік құн =
24 кестеде өзіндік құн есептелген.
Кесте 24 - Өзіндік құн
Жыл Өзіндік құн дол/т
2002 - -
2003 6220,313/1142,4 5,4
2004 8386,313/3562,4 2,3
2005 9197,913/4399,1 2,1
2006 9997,613/5222,2 1,9
2007 10532,113/5732,2 1,8
2008 10758,313/5882,1 1,8
2009 10980,813/6036,1 1,8
2010 11080,413/6041,1 1,8
2011 1175,913/6041,1 1,8
2012 11271,413/6041,1 1,8
Айдау көлемінің бірлігіне есептелген пайда
П= Есепті тариф - өзіндік құн
25 кестеде айдау көлемінің бірлігіне есептелген пайда көрсетілген.
Кесте 25- Айдау көлемінің бірлігіне есептелген пайда
Жыл Есебі дол/т
2002 - -
2003 17,3 – 5,4 11,9
2004 6,2 – 2,3 3,9
25 кестенің жалғасы
2005 5,1 – 2,1 3
2006 4,5 – 1,9 2,6
2007 4,2 – 1,8 2,4
2008 4,1 – 1,8 2,3
2009 4,08 – 1,8 2, 28
2010 4,09 – 1,8 2,29
2011 4,1 – 1,8 2,3
2012 4,1 – 1,8 2,3
Жоспар бойынша жалпы пайда (ЖБЖП)
ЖБЖП = өнім көлемі Š(жоспарлы баға (есепті тариф) –
өзіндік құн)
26 кестеде жоспар бойынша жалпы пайда көрсетілген.
Кесте 26 - Жоспар бойынша жалпы пайда (ЖБЖП)
Жыл Есебі дол./т
2002 - -
2003 1142,4 Š11,9 13594,56
2004 3562,2 Š3,9 13893,36
2005 4399,1 Š3 13197,3
2006 5222,2 Š2,6 13757,72
2007 5735,2 Š2,4 13757,28
2008 5882,1 Š2,3 13528,83
2009 6036,1 Š2,28 13762,308
2010 6041,1 Š2,29 13834,119
2011 6041,1 Š2,3 13894,53
2012 6041,1 Š2,3 13894,53
2.3.5 Өндірістің қиын нүктесі немесе залалсыздық нүктесі (тиімділік табалдырығы)
Залалсыздық нүктесі – бұл жиынтық табыс, жиынтық шығынына тең
Алгебралық есептеу әдісі
Залалсыздық нүкте алгебралық жолмен келесі түрде есептелінеді:
3Н =
мұндағы, Ғ - тұрақты шығындар;
Р - өнім бірлігін өткізу бағасы;
V – өнім бірлігіне ауыспалы шығындар.
V =
3Н =
2 суретте заласыздық нүктенің графикалық әдісі көрсетілген.
Кесте 27 – Технико-экономикалық көрсеткіштер
Аталуы жылдар
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Күрделі қаржы, мың дол 63600 31900 - - -
Мұнай немесе мұнай өнім-ң жоспарлы айдау көлемі, мың т/жыл
Жоспарлы
баға (есепті тариф), Дол./т - 17,3 6,2 5,1 4,5
Айдаудың өзіндік құны, Дол./т - 5,4 2,3 2,1 1,9
Айдау көлемінің бірлігіне есептелген пайда, Дол./т - 11,9 3,9
Жоспар бойынша жалпы пайда, мың дол - 13594,56 13893,36
13757,28 13528,83 13762,308 13834,119 13894,53 13894,53
Мұнайды айдаудан түскен табыс, мың дол - 9938, 88
45433,14 49896,24
51174,27 52514,07 52557,57 52557,57 52557,57
Кәсіпорынның ағынды эксплуатациондық шығындар, мың дол - 6220,313 8386,313
Пайдаға салынатын салық, мың дол - 1115,57 6781,97 8722,277
Таза табыс, мың дол - 12602,997 15824,597 20351, 98
3 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ
Мұнайдың төгілуі немесе құбырдың апатты жағдайда айырылу
Осы потенциалды қатерден шыға отырып, жобамен қызмет етуші персоналдық
Құбыр өткігіштің жүйесі толығымен гермотизациалануы керек, материалдар мен құрал-жабдықтар
Құбыр өткізгіш бұрылыстарында 500м сайын және көрінетін жерде орналасқан
Мұнай құбыр өткізгіші кеме жүзетін жәнеарналармен қиылысатын жерлерінде жанатын
Құбыр өткізгіш төсейтін кәсіпорын, барлық категорияларға жататын автомобиль жолдарымен
Сызықты ысырмалар, крандар, вантуздар, катодты қорғау құралдары және жер
Құбыр өткізгіш бойында, сорапты станция айналасында, резервуарлы парктерде, өнім
„Магистральды құбыр өткізгішті салудағытехника қауіпсіздігі ережелері”, „Магистральды құбыр өткізгіштің
Жұмысшылар істейтін жерлерде, жұмысты ұйымдастыруда, қорғау құралдарын қолдануда, негізгі
Жұмысшылардың және объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін келесі нормативті-техникалық
„Лицензия туралы” Қазақстан Республикасының заңы;
„Техникалық және табиғат апатты жағдайлар туралы” Қазақстан Республикасының заңы;
№1.01.002-94 техникалық процестерді ұйымдастыру ережелері және өндірістік
санитарлы мөлшерлер және ережелері, №1.01. 001-94;
№1.06.061-94 мұнай өнеркәсібі үшін санитарлы ережелер;
СНиП РК.3.2-5-96 „Құрылыс кезіндегі еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі;
СНиП 111-42-80 „Өндіріс ережелері және жұмысты қабылдау-Магистральды құбыр өткізгіштер”;
СНиП 2.11.03-93 „Мұнай және мұнай өнімдерінің қоймалары, өртке
Мұнай құбыр өткізгішін төсеудегі техника қауіпсіздігінің негізгі шаралары:
Мұнай құбыр өткізгішті төсеудегі істейтін жұмысшыларға қауіпсіздік жағдайын жасау;
Техникалық жағдайлар және мөлшерлерді ұстану, ал құбыр өткізгішті эксплуатациялау
Мұнай құбыр өткізгішін төсеудегі жұмыстарға қауіпсіздік жағдай тудыру үшін
Мұнай құбыр өткізгіштің құрылыс жұмысында істейтін жұмысшылар техника қауіпсіздігінің
Жүк көтеруші механизмдерге қызмет көрсетуші жұмысшылар 27.04.94ж бекітілген „Жүк
Такелажды жабдықтар (арқандар, тростар, шынжырлар, строптар) және жүк көтеретін
Қысым астында істейтін ыдыстарды қолданғанда жұмысшылар міндетті түрде 27.04.94.
Жарылысқа қауіпті учаскілерде қолданылатын электр құрылымдар жарылысқа қауіпті топқа,
Стационарлы светильниктерді қолда таситын лампа ретіндеқолдануға болмайды. Тек қана
Мұнай құбыр өткізгішті эксплуатациялау кезіндегі техника қауіпсіздігі:
1) „Магистральды құбыр өткізгішті эксплуатациялау кезіндегі қауіпсіздік ережелерге (ПБЭМНП-1998г)”
Объектілер мен жұмысшыларды инструкциялармен қамтамасыз ету;
Жұмысшыларды медициналық тексеруден өткізі, жеке және жалпы қорғау құралдарымен
Территорияның объектілердің, жұмыс орындарының қауіпсіздігіне жағдай туғызу қажет;
Эксплуатация қауіпсіздігі, құбыр өткізгішті және сорапты құрылымдарды қорғау;
Апатты жағдайлардан қорғау құралдары;
Қысым астында жасайтын ыдыстар мен жүк көтеретін механизмдерді қолдану
Өрттен сақтану;
Адамдарға қауіпті факторлардың әсер етуін азайту және қоршаған орта
Жұмысшылар, басқару мүшелері және тұрғындар конденсат өткізгіштің және объектілерді
2) апатты жағдайларды жою және хабарлау жоспарлары (РД 39-22-272-79)
Күкіртті сутегі қосылысы болған жағдайда келесі жұмыстар қарастырылады:
күкіртті сутегі бөлінуі мүмкін жерлерінде қауіпсіздік белгілерімен белгіденуі тиіс;
жұмысшылардың тыныс алу мүшелерін қорғау жабдықтарымен қамтамасыз және инструктаж
Ауа кеңістігін жүйелі бақылау;
Мұндай өнімі төгілген жағдайда күкіртті сутектен тазалану қажет.
Монтаждау (демонтаждау кезінде) жобамен қарастырылатын өндіріс құралдардың жұмысшыларға әкелетін
Эксплуатация құжаттарындағы талаптары: монтаждау (демонтаждау) кезінде эксплуатация және өндіріс
Өрттен және жарылыстан сақтау қауіпсіздігін қамтамасыз етуде қолданылатын құралдар,
Әрбір объект мөлшерлемелерге, СНИПке, ережелерге сай өртті сөндіру құралдарымен
Санитарлы-гигиеналық шаралар:
- жұмысшылардың денсаулығын қорғау, уланудан және аурулардан алдын ала
- денсаулығына байланысты жұмысқа жарамсыз және алдын ала немесе
- мұнай құбыр өткізгіштік объектілерінде жағымсыз санитарлы-эпидемиялық жағдайда жұмысшыларды
- кәсіпорын, міндетті тұлғалар, жұмысшылар міндетті түрде өндіріс және
- тұрғылықты жерлердегі атмосфера ауасы, бөлмелермен өндіріс жерлердің ауасы
- кәсіпорын, міндетті тұлғалар, жұмысшылар міндетті түрде өндіріс қалдықтарын
-инженерлі-техникалық қызметкерлер және жұмысшылар арнайы киіммен, арнайы аяқ киіммен
- мұнай құбыр өткізгіш объектілерінде, құрылыс алаңдарында тұратын және
- санитарлы-тұрғын бөлмелерді және құрылымдарды қолдануға дайындау, құрылыс алаңдарымен
- әрбір объектіде дәрі-дәрмек, адам тасығыш және басқа бірінші
- мұнай құбыр өткізгіште істейтін жұмысшылар мен құрылыс алаңдарында
- эксплуатация және құрылыс-монтаждық ұйымның басқарушысы еңбекті қорғауға қатысты
- сырттан келеген тұлғаларды, мас келсе, есірткіні қолданған жұмысшылар
- кәсіпорынды басқарушы өзінің жұмысшылар жағымсыз метеорологиялық жағдайлар (найзағай,
Кенқияқ-Атырау магистральді мұнай құбыр өткізгішіндегі жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбегін
Жұмысшыларды қауіпсіз жұмыс әдістеріне үйрету. Жұмысқа кірер алдында барлық
Жұмысшылардың жеке тұлғасын қорғайтын құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету. Барлық
Техника қауіпсіздік және еңбекті қорғау плакаттары ілінеді;
Құрал-жабдықты РД сай өшіруші, бақылаушы, белгі беруші, тіркеуші және
Табиғи жарықты есептеу
Ұзындығы l=72 м, ені l0=18 м, биіктігі Һ=7,2 м
Жарық жіберетін жерлердің ауданын анықтайық, табиғи жарықтық коэффиценті (т.ж.к.)
мұндағы Sф – шамдардың ауданы;
Sn – еден ауданы;
en – т.ж.к. нормативті мәні;
ф – шамның жарықтану сипаты;
Т0 – Жарық жіберетін жерлердің жарықтанудың жалпы коэффиценті;
2 – жарық жағылған кезде т.ж.к. көбеуін есепке алатын
Завод бөлмесі ІІІ разрядқа жатады, т.ж.к. нормаланатын мәні
en = e . m . С,
мұндағы е – т.ж.к. нормативті мәні;
m – жарықтану климатының коэффиценті;
С – күн сәулесінің коэффиценті.
28 кестеде әртүрлі жағдайдағы т.ж.к. мәндері көрсетілген.
Кесте 28-әртүрлі жағдайдағы т.ж.к. мәні.
Жұмыс разряды Жұмыс түрлері, нақтылы дәреже бойынша Заттар өлшемі,
Жоғарғы, комбинирлі жарықтану Қапталынып жарықтану
І
ІІ
ІІ
ІV
V
VІ Нақтылығы ерекше
Нақтылығы жоғары
Нақты
Нақтылығы төмен
Қатыгезді
Өндіріс процессінің жалпы бақылаын бөлек деталь бөлмей қарайтын жұмыстар
0,1 ден 0,3
0,3 тен 1,0
1,0 ден 10
10 жоғары 10
7
5
3
2
1 3,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,25
m дан с дейін коэффицент мәндері 29 кестеде келтірілген.
Кесте 29 – m және С коэффиценттер мәні (СНиП
Жарықтану климкттың белі Жарықтану түрлердің С мәні
m Сыртқы қабырғада Тік бұрыштарда және трапецевид Шед. Типті
ІV солтүстікке 500
(Ақтөбе, Қостанай, павлодар, Орал, Астана) 0,9 0,8 0,9 1,0
ІV оңтүстікке 500
(Алматы, Қарағанды) 0,9 0,75 0,85 0,95 0,85
Сц = 5%
Sф =
мұндағы = 2,35 үш пролет үшін
Жарықталынудың жалпы коэффиценті кесі деп анықталады:
Т0 = Т1. Т2. Т3. Т4. Т5
мұндағы, Т1=0,9 (әйнек бірқабатты);
Т2=0,75 (қаптағыш болатты);
Т3=0,65 (шамдардың кірленуі);
Т4=0,9 (конструкциялар-болатты);
Т5=1 (Күн сәулесінен қорғанатын құрылым жоқ).
Онда Т0=0,4, ал Т2=1,15.
Терезе биіктігі:
Шамдар 0,6 кратты болғандықтан биіктігі 2,4 м аламыз.
Жасанды жарықты есептеу.
Есептеген кезде жарық көзін, жарық түрі және жүйесін, жарықтану
Техникалық жарықты ағынның коэффиценті, үлесті қуат, нақты және клмбинирлі
30 кестеде әртүрлі электролампалардың жарықтану (ЛК) нормасы көрсетілген.
Кесте 30- әртүрлі электролампалардың жарықтану (ЛК) нормасы.
Жұмыс разряды Жұмыс түрлері Заттар өлшемі, жұмыс кезінде ажырату
шамалар Қызу
лампалары
комбинирлік жалпы комбинирлік жалпы
І
ІІ
ІІ
ІV
V
VІ Нақтылығы ерекше
Нақтылығы жоғары
Нақты
Нақтылығы төмен
Қатыгезді
Бақылаудан қажет ететін жұмыс 0,1 кем емес
0,1 ден 0,3
0,3 тен 1,0
1,0 ден 10
10 жоғары
- 750-300
2000-500
1000-400
150-100
100
75 750-300
750-150
300-150
150-100
100
75 1500-400
1000-300
500-200
150-100
100
-
300-150
300-75
150-50
50-30
100
20
Жарық ағынның қолдану коэффицентінің негізі мынадаы жатыр:
мұндағы Е – жарықталынуы, лк;
F – бір лампаның жарық ағыны, лм;
 - жарықталынуы қондырғысының қолдану коэффиценті, %;
n – лампа саны;
k – запас коэффиценті;
S – бөлме ауданы, м2;
2 – түзету коэффиценті.
мұндағы Іa – (свет) жарық күші. Жарық кезінен жұмыс
r – светильниктен тазаланған нүктеге дейін қашықтығы, м;
 - жұмыс бетімен және жарық ағыны арасындағы бұрыш.
Іс жүзінде запас коэффицентін k және r формулаға енгізіп
мұндағы Нр – жұмыс бетінен светильниктің биіктігі, м.
Ток күшінің Іa берілгендері светотехникалық анықтамаларда берілген.
Егер бірнеше светильниктердің бір нүктедегі жарықтануын есептегенде, олардың әр-қайсысын
5 ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
Мұнай құбыр өткізгіштің құрылыс жұмыстары кезінде Қазақстан Республикасының қоршаған
Мұнай құбыр өткізгішті төсеу кезінде қоршаған ортаға тигізетін экологиялық
құбыр өткізгішті төсеу кезінде жердің маңызды аудандары бұзылуы және
жерді қазу жұмыстары кезінде жер қыртысының бұзылуы;
егін егетін жерлердің физика-механикалық өзгерістері;
құрылыс кезінде жер мен судың қалдықтармен ластануы;
өзендердің қалдықтармен ластануы;
автомобильдер, құрылыс техникасы, уақытша от жағу пештері жұмыс
жабайы аңдардың, құстардың өмір сүру ортасының бұзылуы, жоғалуы және
Мұнай құбыр өткізгіштің жұмыстары кезінде қоршаған ортаға әсер етуші
құрылыс және тасымалдау машиналары мен механизмдер;
пісіру және изоляциялау құралдары;
әлеуметті-тұрғын объектілер және өндіріс инфрақұрылымы.
Табиғатты қорғау шаралары қоршаған ортаның күйіне байланысты анықталады және
Сулы кедергілерден өткен кезде табиғатты қорғау шаралары мыналарды қамтиды:
Табиғатты қорғау шаралары қолданатын ауданда қоршаған ортаға әсер ететін
ауа кеңістігінің ластануын;
судың ластануын;
судың ағу жүйесінің өзгеруін;
өсімдіктің жайылуын;
өрттер мен жарылыстарды болдырмау;
жануарларға әсер етуін болдырмау.
Жерді қазу жұмыстары экожүйенің бұзылуына әсер ететін фактор болып
Жерді қазу жұмыстары экожүйеге әсер ету жұмыстарын азайту үшін
шекаралардан асып кетпеуін бақылау;
экологияға қауіп төндірмейтін техниканы қолдану;
құбыр өткізгішке траншея қазған кезде сызықты әдіспен қазу және
су кедергілерінен өткен кезде жерді су жағасына жинау;
құбыр өткізгішті төсегеннен кейін траншеяны көму және рекультивация шараларын
Құрылыс жұмыстары кезінде міндетті түрде жұмыс істеу аудандарының шекаралары
Құрылыс-монтажды жұмыстары алдында жұмысшыларға тұрғынқалашықтар, ГСМ сақтау алаңдары, автомобиль
Суды, ихтифаунаны, өзендерді экологиялық қорғау үшін суды қорғау
Құрылыс жұмыстары кезінде өсімдікті қорғаудың максималды шаралары қолданылады.
Ормандарды сақтау үшін құбыр өткізгішті төсеу жұмыстары келесі экологиялық
араланған қалдықтар, қазып алынған тамырлар арнайы жерлерде жиналып, содан
өртке қарсы шаралар қолданылады.
Тұрғын қалашықта өмір сүріп жатқан жұмысшылар міндетті түрде
Құрылыс жұмыстары аяқталғаннан кейін уақытша салынған тұрғын қалашықтар жойылады
ТСБ алаңдары, ГСМ сақтау және құю алаңдары, құрылыс техникасы
алаңдардың орналасу жерімен шекаралары өзендермен сулы аймақтар мөлшерлемеге сай
қоршау жасау қажет;
пісіру жұмыстарының қалдықтарын және ГСМ қалдықтарын салатын контейнерлер қойылуы
өртке қарсы шаралар қолданылуы тиіс.
Қызмет көрсетуші техника және ТСБ алаңдарын жойған кезде келесі
ластанған жерді қазып алу, ГСМ қалдықтарын тазалау;
өндіріс қалдықтарын жинау, контейнерлерді шығару;
жерді жер қолданушыларға белгіленген ретпен беру.
Магистральды мұнай құбыр өткізгішті салу кезінде қоршаған ортаның күйін
Құрылыс және дайындық жұмыстары алдында қоршаған табиғаттың бақыланатын параметрлері
Жерді қайта қалпына келтіру екі кезеңнен тұрады: техникалық және
n
=ÁÈ
òຠ1 - òຠ2
òຠ1
²²
²ÎÀ²ÒÀ
í¸òèæå
øû¹ûí
ʲ
ÊÎÀ²ÒÀ
ʲšÅíšÊí+Ýæûë
Qàéä
Ýêñïëóàòàöèîíäûº øû¹ûíäàð
Q
F
P-V
V2012
Q2012
=
6506
6041,1
=1,07 äîë./ò.
4765,413
4,1-1,07
=
1572,743 òîííà
(