ЖОСПАР
КIРIСПЕ .......................................................................................................................3
I РЫНОК ШАРУАШЫЛЫҚТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТИIМДI ЖҮЙЕСI РЕТIНДЕ
Рынок туралы жалпы түсiнiк ....................................................................5
Рыноктың түрлерi және қызметтерi .......................................................10
1.3 Рыноктың қызмет ету қағидалары және рыноктың артықшылықтары
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА РЫНОКТЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ДАМУ НЕГIЗДЕРI ...................................................................................................19
2.1 Қазақстан Республикасында рыноктық қатынастарды қалыптастырудың өзiндiк ерекшелiктерi
2.2 Елiмiзде рыноктық қатынастардың тиiмдiлiгiн арттырудың маңызы
ҚОРЫТЫНДЫ ..........................................................................................................27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI ..............................................................29
КIРIСПЕ
Қазақстан Республикасының өз егемендiгiн алып, рыноктық экономикаға өтуiне
Елiмiздiң рыноктық қатынасқа өтуi, ұлттық экономикада жаңа ұғымдар
Рыноктық механизмдi жалпы түрде экономиканың мәселелерiн шешу мақсатында
Бүгiнде елiмiзде көрiп отырғанымыздай қаржы рыногы, еңбек рыногы,
Осы элементтердiң жиынтығы рынок жүйесiн құрайды. Жоғарыдағы барлық
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын елiмiз дамуы үшiн
Бұл тақырыптың өзектiлiгi рыноктық қатынастардың қызмет ету ерекшелiктерiн
Жұмысты орындаудағы негізгі мақсатым рыноктық экономиканың мәнін жан-жақты
Аталғанг мақсатқа жету барысындағы мiндеттер:
Рыноктық экономиканың мәнi мен түрлерi және соған байланысты
Рыноктық механизмнiң экономикалық мәнiн және оның қызмет етуiндегi
Рыноктың экономикадағы артықшылықтары мен кемшiлiктерiн атап өту және
Рыноктың негiзгi элементтерiн және олардың бiр-бiрiмен өзара байланыстарын
Қазақстан Рсепубликасында рыноктық қатынастардың қалыптасу ерекшелiктерi мен оның
Бүгiнгi Республикамызда экономиканы рыноктық қатынаста қайта құру жолында
I РЫНОК ШАРУАШЫЛЫҚТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТИIМДI ЖҮЙЕСI РЕТIНДЕ
1.1 Рынок туралы жалпы түсiнiк
Рынок әлемдiк өркениеттердiң жетiстiктерiнiң бiрi. Рыноктық қатынастар мәнiн
Рыноктық механизмдi жалпы түрде экономиканың мәселелерiн шешу мақсатында
Рыноктық экономикада экономикалық теория негiзiнен ресурстардың шектелген жағдайында
Экономикалық байланыстар өнiмдердiң өндiрушiлерден тұтынушыларға қозғалысын қамтиды: бiр
Экономикалық теорияда осыған ең қарапайым түрдегi жауап: рынок
Ағылшын экономисi У.Джевонс рыноктың критериi деп сатушылар мен
Рыноктың мәнiн анықтағанда, оның екi жақты мағынасы бар
Сондай-ақ, айналыстан бөлек рынок қатынастарына келесiлер жатады:
Екi субъектiнiң өзара байланыстары рынок негiзiнде болғанда, кәсiпорындарды
Еңбек рыногы арқылы жұмыс күшiн жалдап пайдалану процесi;
Белгiлi бiр пайызға несие берудегi несиелiк қатынастар жиынтығы;
Шетел фирмалары мен бiрлескен кәсiпорындардың айырбас процестерi;
Тауар, валюта, қор биржалары мен басқа да рыноктардан
Осы рыноктық қатынастардың бiздiң экономикада тез орын алуына
Меншiктiң алуан түрлi формаларына (жеке меншiкке кооперативтiк,
Мемлекттiк реттеулердi сақтай отырып, өндiрiстi демократияландыру. Бұл шартта
Рыноктың үш негiзгi элементiн бiрiктiретiн тауарлар мен қызметтер
Рыноктық факторлардың екiншi тобына құқықтық заңдарды жасаумен байланысты
Сондай-ақ рыноктық қатынастардың дамуы ең алғашында жекелеген тауарлар
Рынок экономикасы қызмет етуi, оның белгiлi элементтерiнiң болуын
Рынок қатынастардың бiрiншi элементi және өте маңызды элементi
Рынок экономикасының екiншi элементi – баға. Бағаны жеке
1-шi суреттен көрiп отырғанымыздай, рынокта ұсыныс пен сұраныс
Баға (Р)
Ұсыныс (S)
P0 Е
Сұраныс (D)
Q0 Өнiм көлемi (Q)
Сурет-1 – Рыноктың тепе-теңдiгi және рыноктық бағаның қалыптасуы
Көбiнесе рыноктық жағдай осы тепе-теңдiк жан-жағында орын алып
рынокта баға өсуiне байланысты ұсыынс заңына орай өндiрушiлер
Рынок экономикасының төртiншi, негiзгi элементтерiнiң бiрi – екi
Кез келген сұранысты қалыптастырушы тұтынушы ұнатымдылығы мен артық
Сұраныс заңы - тауар бағасы неғұрлым жоғары болса,
Суреттегi сұраныс функциясының керi тәуелдiлiгi, егер баға Р1
Бұған келесi түрде түсiнiктеме беруге болады. Бiрiншiден адамдар
Тауардың пайдалылығы барма немесе жоқпа, белгiлi бiр адам
Баға
Р2
Р1
Q2
Сурет-2 – Сұраныс қисығы ылдиы
Ұсыныс болса өз кезегiнде өндiрушiлермен тығыз байланыста және
Рынок механизмiнiң қызмет етуiнде бесiншi элементi – бәсеке.
Бұл пайданың жоғары болуын және осының негiзiнде өндiрiс
1.2 Рыноктың түрлерi және қызметтерi
Экономикада рыноктың түрлерi өте күрделi болады және ол
Меншiк формаларымен (мемлекеттiк, жеке, аралас, ұжымдық);
Шаруашылық субъектiлерiнiң әр түрлi формаларының экономикадағы үлес салмағымен
Тауар айналымы сферасының ерекшелiктерiмен;
Шаруашылықтың құрылымдық бөлiмдерiнiң мемлекет иелiгiнен алыну және жекешелендiру
Осы елде пайдаланылатын сауда түрлерiмен.
Сондай-ақ рынокты құрылымы жөнiнен келесiдей критериилер арқылы бөлуге
Рынок қатынастары объектiлерiнiң атқаратын экономикалық қызметi бойынша:
Игiлiктер мен қызметтер рыногы;
Өндiрiс құралдарының рыногы;
Ғылыми-техникалық жұмыстар рыногы;
Құнды қағаздар рыногы;
Жұмыс күшi рыногы;
Қаржы рыногы және т.б. рыноктар.
2. Рыноктарды сонымен қатар тауарлық топтар бойынша жiктеуге
өндiрiстiк қызметке бағытталған тауарлар рыногы;
халық тұтынатын тауарлар; азық-түлiк тауарлар рыногы;
шикiзат пен материалдар рыногы.
Сондай-ақ ауылшаруашылық шикiзаттары рыногында азық-түлiкке және ауыл шаруашылық
3. Бәсекенiң шектеулi дәрежесi бойынша мынадай рыноктар болады:
Монополиялық рынок;
Олигополиялық рынок;
Салааралық рыноктар.
4. Тауарлар мен қызметтер рыногы.
Тұтыну тауарларының рыноктары – азық-түлiк және азық-түлiк емес
Қызметтер рыногы – тұрмыстық, көлiк, коммуналдық қызметтер рыногы.
Тұрғын үй немесе өндiрiстiк емес ғимараттардың рыногы.
5. Өндiрiс факторларының рыногы.
Жылжымайтын мүлiктер рыногы;
Еңбек құралдарының рыногы;
Шикiзат пен материалдардың рыногы;
Қуаттық ресурстрардың рыногы;
Пайдалы қазбалардың рыноктары.
6. Қаржылар рыногы.
Капиталдар немесе инвестициялық рынок;
Несие рыноктары;
Құнды қағаздар рыноктары;
Валюта-ақша рыноктары жатады.
Одан шығуына тосқауылдар көптеген салалар бойынша жоқ, яғни
Нарық құрылымының ерекшелiктерiн сипаттайтын ең басты көрсеткiштердiң бiрi,
Рыноктың мәнi оның қызметтерi арқылы толыңғырақ анықталады. Рынок
Тауар өндiрiсiнiң және қызмет көрсетудiң өзiн-өзi реттеу қызметi.
Ынталандыру қызметi, баға төмендегенде өндiрушiлер өндiрудi азайтады, осымен
Өндiрiлген өнiм мен еңбек шығындарының қоғамдық маңыздылығын айқындау
Реттеу қызметi, рынок тепе-теңдiгi арқылы экономикадағы, өндiрiстегi және
Шаруашылық өмiрдi демократияландыру, өзiн-өзi басқару принциптерiн жүзеге асыру
Рыноктық қатынастар негiзiнде экономиканың тиiмдi дамуын қамтамасыз ететiн
Бәсеке жалпы экономикалық құндылықтар мен жетiстiктердi дамытудың негiзгi
Осылайша әрбiр кәсiпкердiң бәсекеқабiлетi жоғары болуының нәтижесiнде әлемдiк
Роноктық экономика қызмет етуiнiң механизмi үш басты қағидаға
маржиналдық (шектi) талдау;
балама талдау шығындары;
экономикалық рационалдылық;
Маржиналдық талдау қағидасы негiзiнде рыноктық субъектiлер мiнез-құлқы
Балама талдау шығындардың қағидасы. Балама талдау шығындары
Экономикадағы рыноктық қатынастардың шектелуiне байланысты бәсекенiң келесiдей түрлерi
Жетiлген бәсекелi рыногы;
Жетiлмеген бәсекелi рыногы;
Мұндағы жетiлген бәсеке рыногында рынокқа қатысушылардың арасында бәсеке
Бәсекенiң екiншi негiзгi түрi ол жетiлмеген бәсекелi рынок
Бәсекенiң экономикадағы орнын оның негiзгi қағидалары арқылы да
Бәсекенiң рыноктың элементi ретiндегi негiзгi қағидаларына келесiлер жатады:
рынокқа қатысушылар санының шектелмеушiлiгi, рынокқа кiрудiң және одан
материалды еңбек, қаржылық және басқа да ресурстардың мобильдiлiгi.
сұраныс пен ұсыныс туралы бәсекеге қатысушылардың толық ақпаратта
өнiмдердiң бiртектiлiгi, сапасының, қасиеттерiнiң ұқсас болып келуi. Ерекше
рыноктағы жекелеген қатысушылардың әсер теу мүмкiншiлiгiнiң болмауы, бағаның
Сондай-ақ рыноктық қатынастардың дамуы ең алғашында жекелеген тауарлар
Шығындар
Компания пайдасы
Фирмалар сатады
Үй шар. Сатып алады
Үй шаруашылығ сатады
Фирмалар сатып алады
Өндiрiстiк факторлар Үй шаруашылығының
кiрiстерi
Мұндағы:
Тауарлар мен қызметтер ағысы;
Ақша қаражаттарының ағысы;
Сурет-3 – Рынок қатынастарының схемасы
1.3 Рыноктың қызмет ету қағидалары және рыноктың артықшылықтары
Роноктық экономика қызмет етуiнiң механизмi үш басты принципке
маржиналдық (шектi) талдау;
балама талдау шығындары;
экономикалық рационалдылық;
Маржиналдық талдау принципi негiзiнде рыноктық субъектiлер мiнез-құлқы
Балама талдау шығындардың принципi. Балама талдау шығындары
Экономикалық рационалдылық принципi пайда мен шығындарды салыстыруға негiзделедi.
Көрсетiлген принциптер негiзiнде рыноктық экономиканы құру бiр жағынан
Рыноктар жүйесі – әртүрлі критерийлер мен белгілермен сипатталатын
Рынок әртүрлі деңгейде, қызметтің барлық сфераларында, елдің
Жария (официальный);
Заңсыз (көлеңкелі).
Заңсыз рынок – көлеңкелі экономиканың заңға қайшы, тіркелмеген
Әрбір рыноктың ерекшелігіне қарамастан олардың барлығы өзара байланысты
Әрбір өнім өндіруші өзінің өндірісін кеңейту үшін сәйкес
микроэкономикалық, ол шаруашылық жүргізуші субъектілердің айырбас кезіндегі іс-әрекетін
макроэкономикалық, бүкіл ұлттық шарушылық (ұлттық экономика) масштабында
Рынок жүйесі меншіктің әртүрлі формалар, шаруашылық субъектілердің
Бiзге белгiлi әр экономикалық құрылымның өзiнiң артықшылықтары мен
Рыноктық экономикада төмендегiдей қоғам дамуына тигiзер артықшылықтары болдаы:
Экономика ғылымының басты нысаны болып табылатын шектеулi ресурстарды
Бүгiнгi жаһандану заманында өндiрiстiң жылдам өзгерушi жағдайларына икемдi
Рынокта тұтынушылар мен өндiрушiлердiң де таңдауымен, олардың еркiн
ҒТР жетiстiктерiн, өндiрiстi ұйымдастыру мен тиiмдi басқарудың жаңа
рыноктағы өндiрушiлер өздерiнiң өндiрiсiн сұранысқа бейiмдейдi, яғни тұтынушылар
Сонымен қатар, рынок экономикасының келесiдей белгiлi кемшiлiктерi де
Тұрақты және тәуекелсiз табыс алуға кепiлдiк бермейдi;
Экономикада толық жұмысбастылыққа немесе жұмыссыздық мәселесiне кепiлдiк бермейдi;
Қалпына келтiрiлмейтiн ресурстарды сақтауға көмектеспейдi;
Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi шараларды әлсiз ынталандырады;
қоғамдық игiлiк болып табылатын тауарлар мен қызмет көрсетулердi
Дамыған рыноктық қатынастар жағдайында тұтынушының артықшылығы басым. Шаруашылық
Шаруашылықты жүргізудің рыноктық жүйесі өз механизмі арқылы төменгілерді
Неғұрлым аз шығындалуды жіберетін өнімділігі жоғары технологияларды пайдалану;
Сұраныстағы өзгерістері туралы ресурстарды жеткізушілер мен кәсіпкерлерге ақпарат
Жеке және қоғамдық мүдделердің үйлесімділігі. «Көрінбейтін қол»
Бәсекелестік рыноктық жүйенің негізгі артықшылығы –
Жоғарыда көрсетілген жағдайлар мынандай қорытындылар жасауға мүмкіндік береді:
Рыноктық экономика – бұл шаруашылықты жүргізуші
Рыноктық жүйенің өзіне тән ерекшелігі оның қайта құрылуы
Рыноктық жүйе ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін пайдалануға, өндірісті қарқындандыруға,
Кез келген рыноктық жүйе үшін мынандай шарттардың болуы
Ұзақ уақыт көлемінде тиімді шаруашылық қызметке ынталандыруда өз
Рыноктың позитивті қызметтері оны айтарлықтай тиімді жүйе етеді.
Біріншіден, рыноктық жүйенің қызмет етуі экономикалық реттеушілердің стихиялы
Екіншіден, рыноктық орта қадағаланбаған жағдайда еркін бәсекені
Үшіншіден, рыноктың стихиялы түрде әрекет ететін механизмдері
Төртіншіден, рынок еңбекке жарамды халықты тұрақты жұмыспен
Рыноктың бұл жағымсыз қасиеттері, Қазақстанның тәжірибесі көрсеткендей,
Осымен бірге, рыноктың кемшіліктері жүйелі экономикалық саясаттың
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА РЫНОКТЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ДАМУ НЕГIЗДЕРI
2.1 Қазақстан Республикасында рыноктық қатынастарды қалыптастырудың өзiндiк ерекшелiктерi
Қазақстан Республикасы XXI күрделi өзгерiстермен аяқ басты. Он
Ал елiмiз экономикасының толықтай түрде рыноктық қатынастарға өтуi
Елiмiз рыноктық экономикаға өтуiне байланысты нарықтық қатынастар күрделенiп,
Елiмiздегi жағдайға келетiн болсақ 1991 жылдан бастап экономикалық
Ал елiмiз экономикасының толықтай түрде рыноктық қатынастарға өтуi
Елiмiз рыноктық экономикаға өтуiне байланысты нарықтық қатынастар күрделенiп,
Бүгiнгi таңда ұлттық экономикамыздың дамуында рыноктық қатынастардың артықшылықтары
Елiмiздегi рыноктың артықшылқтары елде жаппай жекешелендiрудiң жүргiзiлуi,
Кәсiпкерлiк нарық қатынастарын ұдайы iске қосып отыратын орта.
Кәсiпкерлiктiң экономикалық мiндеттерiне келесiлердi жатқызуға болады:
Рыноктық қатынастарды дамыту;
Шектеулi ресурстарды тиiмдi пайдалану;
Экономиканың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру;
Жаңа жұмыс орындарын ашу;
Рыноктағы сұранысты қамтамасыз ету;
Экономикалық активтi халықты барынша ынталандыру;
Инвестицияларды тиiмдi салаларға тарту;
Инновациялық жаңалықтарды ашып оны өндiрiске енгiзу;
Кластерлiк жүйенiң дамуы;
Лизингтiк қатынастардың дамуы;
Өнiмдердiң сапалылығының жоғары болуы;
Тұрақты экономикалық өсудi қамтамасыз етiп, ЖIӨ-нiң негiзгi бөлiгiн
Қазақстанда бүгiнгi күнi шағын және орта кәсiпкерлiк
Бүгiнгi таңда Республикамызда экономиканы нарықтық қатынаста қайта құру
Сонымен қатар, елiмiзде рыноктық қатынастардың қызмет етуi толық
Жалпы елiмiзде нарықтық экономиканың даму жағдайында келесiдей мәселелер
Өнеркәсiптiң жаппай шикiзат бағыттылығы;
Отандық өнеркәсiптiң бәсекеге қабiлетiнiң өте төмендiгi;
Негiзгi өндiрiс құралдарының 80% тозуы;
Әлеуметтiк мәселелердiң әлi де болса кейбiр тұстары (жұмыссыздық,
Ресурстардың тиiмдi бөлiнбеуi және қолданылмауы (елiмiздегi мұнай және
Осы мәселлердi өтпелi кезеңде мемлекет өз мойнына алып
Экономиканы жекешелендiру;
Ұлттық экономикаға инвестиция тартуды ынталандыру;
Өнеркәсiптiң бәсекеқабiлеттiлiгiн арттыру, осының негiзiнде елде индустриялық-инновациялық стратегия
2.2 Елiмiзде рыноктық қатынастардың тиiмдiлiгiн арттырудың маңызы
Бүгiнде Қазақстан экономикасы әлемдiк бәсекедегi орны айтарлықтай емес.
Ал шикiзаттық экономика бiзге белгiлi тұрақсыз, тиiмсiз болып
Сурет-4 – Елiмiз өнеркәсiп саласының 2001-2004 жылдардағы импорты
Суреттен көрiп оырғанымыздай ұлттық экономикадағы бәсекеге қабiлеттiлiктi арттыратын
Дегенмен, осы бiзде iстелiп жатқан шаралар баршылық, ал
Бiрiншiден, бiз рынок экономикасын насихаттап қана емес, оны
Осындай маңызды шаралар соңғы үш-төрт жылда елiмiзде қолға
Қазақстан бүгiн әлемдiк рынокта бәсекеге тек қана шикiзаттық
Экономиканың негiзгi секторы болып саналатын өнеркәсiптi қайта және
Елiмiз болашақта осы мәселелердi шешiп жоғары бәсекеқабiлеттi алдынғы
Стратегияның негiзгi мақсаты – бәсекелестiкке шыдайтын, импорт алмастырушы
Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына сәйкес бiз экономиканың шикiзаттық бағытынан
Ендi осы тұрақты экономикалық өсудiң бүгiнгi таңдағы ең
Стратегияның басты мақсаты шикiзат бағытынан қол үзуге
Өңдеушi өнеркiсiпте және қызмет көрсету саласында бәсекеге түсуге
5-сурет. Инновациялық қызметке бөлiнетiн ЖIӨ көлемiнiң
Осындай маңызды шаралар соңғы үш-төрт жылда елiмiзде қолға
Қазақстан бүгiн әлемдiк рынокта бәсекеге тек қана шикiзаттық
Экономиканың негiзгi секторы болып саналатын өнеркәсiптi қайта және
Елiмiзде рыноктық қатынастардың дамуымен байланысты рыноктың бәсекеге негiзделген
Ұлттық экономикадағы рыноктық қатынастардың ерекшелiгiне тоқталатын болсақ,
Нарықта өнiм ұсынатын тәуелсiз сатушылар саны елiмiзде
Iр фирманың жалпы нарықтық ұсыныстағы сату үлесi
Елiмiзде рыноктың дамуымен байланысты бағалар, техологиялық жаңалықтар,
Жаңа фирмалардың салаға кiруiне немесе одан шығуына
Рныоктық экономикадағы еркiн бәсекенiң алатын орны және оның
Артықшылықтары:
Қоғамға қажет тауарларды өндiруде ресурстарды тиiмдi пайдалануға мүмкiндiктiң
Тез өзгерiп отыратын өндiрiс жағдайларына икемдi болып, оларға
Тауарлардың жаңа түрлерiн жасау саласына жаңа техника мен
өндiрушiлердi көптүрлi қажеттiлiктердi қанағаттандыруға, тауарлар мен қызметтердiң сапасын
Кемшiлiктерi:
ұдайы өндiрiлмейтiн ресурстарды (ормандар, табиғи жануарлар, жер, теңiз,
қоршаған ортаны қорғауда негативтiк бағытта болады;
ұжымдық пайдалануға бағытталған таулар мен қызметтер (дамбалар, жолдар,
фундаменталдық ғылымның, жалпы бiлiм беру жүйесiнiң, қалалық шаруашылықтың
еңбек, табыс, демалу құқықтарына кепiлдiк бермейдi;
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, елiмiзде жүргiзiлген барлық экономикалық шаралар өз
Елiмiздiң рыноктық экономикаға өтуне байланысты рынок құрылымдары
Жалпы алғанда рынок – бұл өндіріс процесінен,
Экономикада “рынок” әлемдiк өркениеттердiң жетiстiктерiнiң бiрi. Рыноктық қатынастар
Жалпы түрде рыноктық механизмдi жалпы түрде экономиканың мәселелерiн
Тұтынушылар мен өндiрушiлер;
Сұраныс пен ұсыныс;
Рыноктық баға;
Бәсеке.
Бұлардың әрқайсысының экономиканың тиiмдi дамуындағы алатын орны ерекше
Экономиканың негiзгi секторы болып саналатын өнеркәсiптi қайта және
Осындай инновациялық-идустриялық жоғары бәсекеқабiлеттi алдынғы қатарлы елдер санатына
Осылайша бүгiнгi таңда экономиканың жан-жақты және бәсекеге
Сонымен жұмысты аяқтай келе, Қазақстан алдағы жылдары елбасымыздың
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Әубәкiров Я. Ә. Байжұманов Б.Б. /
Әубәкiров Я. Ә. Экономикалық теория негiздерi.
С.Әкiмбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А. Жанайдаров / Экономикалық теория. Оқу
Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы:
Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика
Жұмамбаев С.К. Еңбек рыногы экономикасы: Оқу
Н. Ә. Назарбаев. “Бәсеке қабiлеттi Қазақстан”, “Бәсекеқабiлеттi
Кожахмедов Д.Б. “Машиностроение как основа формирования конкурентспособной
Қуат Бораш “Инновация, оның елiмiз экономикасы үшiн
Стратегия «Қазақстан Республикасының Индустриялы-инновациялы дамуының 2003-2015 жылдарға
Кенжеғали Сағадиев “Бәсекеге қабiлеттiлiктi өзiмiз жасауымыз керек” //
Н. Ә. Назарбаев. «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша
Статистический ежегодник. Алматы. – 2006г.
3
Тауарлар мен қызметтер рыногы
Үй шаруашылығы:
- Тауарлар мен қызметтердi сатып алатын және тұтынатын;
- Өндiрiс факторларын иеленетiн және оны сатуға шығаратын.
Фирмалар:
- Тауарлар мен қызметтердi өндiретiн және сататын;
- Өндiрiс факторларын қолданатын
Өндiрiстер факторлары рыногы