Мазмұны
КІРІСПЕ.................................................................................................... 3
1 Банктік несиелеудің негізгі теориялары
1.1 Несие туралы ұғым
1.2 Жеке тұлғаларды несиелеу
принциптері......................................................................11
1.3 Коммерциялық банктердің
несиелік портфелі
2 «ТемірБанк»
Ұйымдастыру
2.1 «ТемірБанк» АҚ-ның
2.2 Жеке тұлғаларды
жұмысты ұйымдастыру
Темірбанк АҚ несие берілу процессінің ерекшеліктері
................................................................................................42
.
3 Несиенің қайтарылуын қамтамасыз ету нысанының дамуы
3.1 Несиенің қайтарылуын қамтамасыз етудің дәстүрсіз
3.2 Несиелік тәуекелді басқару..............................................................58
3.2 Несиелік тәуекелді басқару
Қорытынды.......................................................................................65
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.....................................67
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
АҚ -
ЕҚДБ - Европа Қайта Құру
РЦБ - Райффайден Централ
ХҚК - Халықаралық Қаржылық Корпорация
ГҮИК - Германия Үкіметінің Инвестициялық Компаниясы
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі - жеке тұлғаларды несиелеудегі күмәндердің өсуі банк
Несие нарықтық экономикаға қажет, ең бастысы капитал механизмінің оңтайлығын
Банктің іскерліктің түйінді түрінің біріне несиені жеткізу болып табылады.
Қазақстанның коммерциялық банктері, несиелеу процесіне қатысып, бүгінгі ішкі және
Соңғы жылдары Қазақстан банктерінің қызметі тәуекел несиесінің әсер етуі
Дипломдық жұмыстың мақсаты: жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастыру және оның
Дипломдық жұмыс міндеті: жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастырудың жаңа әдістерін
Ұсынылған дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан тұрады.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында банктік несиелеу теориясының негізі анықталған,
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында АҚ «ТемірБанк» - нің күмәнді
Үшінші тарауда коммерциялық банктің Несиелік тәуекелін басқару, резерв құру
Зерттеудің объектісі болып отандық коммерциялық банк «ТемірБанк» АҚ-ның материалдары
Зерттеу пәні дипломдық жұмыстың негізгі теориялық және әдістемесі
Дипломдық жұмыс әдістемелік нұсқауға сай орындалған және қолданылған әдебиеттер
1 Банктік несиелеудің негізгі теориялары
1.1 Несие туралы ұғым және оның пайда болуы
Тарихтың қай кезеңінде болса да, несие, алуан түрлі экономикалық
Несиенің түпкі тамыры тауарлық өндірістің пайда болған кезінде жатыр.
Осыған байланысты болашақ экономисттерге несиенің арғы негізін, қазіргі жағдайда
Ақшадан кейін несиені ойлап шығару - адамзаттың данышпандық табысы.
Несие қатынастары алғашқы қауымдық құрылыстың мүліктік жіктеліп ыдырауы нәтижесінде
Өсімқорлық несиеге тән белгілер: несие берушілер - көпестер, саудагерлер,
Мысалы: феодализм тұсындағы Германияның әр түрлі қалаларында өсімқорлық несие
Сөйтіп, несиенің нышандары алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы кезінде пайда
Несие - нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың ажырамас
Оны барлық шаруашылық субъектілерімен қатар мемлекетте, үкімет те, сондай
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес, олардың айырбас
Тауар айырбастау - бұл тауардың бір қолдан екінші қолға
Құнның қозғалысы - бұл несиенің қозғалысының кіндігін сипаттайды. Несиелік
Көбіне несиені ақша ретінде түсінеді. Бір жағынан қарағанда бұған
Несие - бұл пайыз төлеу және кайтару шартында уақытша
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете отырып,
уақытша бос қаражаттары мен табыстары экономикалық жүйе төңірегінде жинақтала
Экономикалық категория ретінде несие - кәсіпорындар, ұйымдар және бірлестіктер,
Зерттеу заты сияқты несие құрылымы бір - бірімен өзара
Қарыз беруші - қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы.
Қарыз алушы - бұл несиені алушы және оны қайтаруға
Борышқор және қарыз алушы бір - бірімен жақын сөздер
Қарыз беруші және қарыз алушымен қатар несиенің кұрылымының элементіне
Жоғарыда айтылғандай, несиенің түбірін тауарлы өндірістің пайда болған кезінен
Қоғам дамуының кейінгі кезеңцерінде, несиелік қатынастың пайда болып және
Өндіріс құрал - жабдықтары, құндық тұлғасында дәл бір уақытта
1 - саты: құнның ақшалай нысаннан өндіргіш күші
2 - саты: адамның, өндіріс құрал
3 - саты: дайындалған өнім ақшаға сатылады. Сөйтіп, кұнның
Сонымен қатар, өндіру мен өткізу процесінде басқа да, айналымды
Тасымалдау жағдайының қиындылығынан
өткізудің кідіруі;
Өткізілген өнім үшін
уақытында төленбеушілік т.с.с.
Осы сияқты күштердің салдарынан пайда болатын, өндіру мен өткізу
Дәлірек айтқанда, уақытша бос ақша мынадай жағдайлардан шығады: әрбір
Шаруашылық өткізген өнімнен түскен таза пайдасын бір сәтте жұмсап
өткізілген өнімнен түскен түсімнің ішінде өндірістің негізгі құрал -
Сонымен, әрбір шаруашылықта жоғарыда айтылған себептерге байланысты уақытша бос
салыстырмалы қарама - қайшылықтар туып отырады. Осындай қарама -қайшылықты
Несиенің формалары және түрлері мен субъектілері. Несие экономикалық категория
Несиенің формалары, оның құрылымымен және белгілі-бір дәрежеде несиелік қатынастардың
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары мен түрлері сипаттайды.
Несиенің формасы - бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы:
қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емес, яғни тауар
Коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі қарыз
Коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік пайыз мөлшерімен
Қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің заңдық
Несие қатынасының субъектісіне қарай - банктік, коммерциялық, халықаралық, тұтынушылық
Жеке тұлғаларды несиелеу процесін ұйымдастыру принциптері
Несиелеу принціптері несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ несиелік қатынастарды
Несиелеу принціптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің берілуі,
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принціптері екі топқа бөлінеді:
1 топқа - жалпы экономикалық тәртіптегі принціптер:
- несиенің мақсаттылығы;
- несиенің дифференциалдығы.
2 топқа - несиенің мәнін бейнелейтін принціптері:
- несиенің мерзімділігі;
- несиенің қайтарымдылығы;
- несиенің төлемділігі;
- несиенің қамтамасыз етілуі.
Қазіргі кезде несиенің дифференциалдық принціпінің мазмұны өзгерген десе болады.
Мерзімділік - белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген несиенің
Несиенің қайтарылымдылығы оның экономикалық категория ретінде басқа да тауарлы
ажыратылатын ерекшелігімен сипатталады. Қайтарылмайтын несие болмайды. Сондыктан да, қайтарымдылық
Несиенің төлемділігі - бұл несие беруші қарыз алушыға берілетін
Несиеге қойылатын сыйақы мөлшерлемесін несиенің бағасы деп те атайды.
Қазіргі банктердің несие үшін сыйақы мөлшерлемесін белгілеуде ескерілетін басты
- орталық банктің коммерциялық банктерге беретін несиелері бойынша
- банкаралық несие бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі;
- өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа сыйақы
- банктің несиелік ресурстарының құрылымы тартылған;
- несиеге деген сұраныс (сұраныс аз болса, несие бағасы
- несиенің сұралатын мерзімі мен түрі, нақтырақ айтсақ, банк
- еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы.
Қазіргі банктік тәжірибеде несиелеу әдісінің үш түрі қарастырылады:
- айналым бойынша несиелеу әдістері;
- қалдық бойынша несиелеу әдістері;
- айналым-қалдық.
Айналым бойынша несиелеу барысында несие несиелеу объектісінің айналымындағы қозғалысын
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие несиеге деген қажеттілік тауарлы-материалды
Айналым және қалдық бойынша несиелеудің іс жүзінде үштасуының нәтижесінде
Несиелеу механизмі - несиенің берілу және қайтарылу әдіс-тәсілдерін және
Басқаша айтқанда, несиелеу механизмі бұл несиені пайдалану механизмін білдіреді.
Несиелеу процесі келесідей кезеңдерді қамтиды:
- несиеге деген өтінішті қарастыру;
- несиелік қабілетін талдау;
- несиелік келісімшарт жасасу;
- несие беру;
- несиелік мәміленің орындалуына бақылау жасасу.
1 кезең. Банкке келіп түскен несиеге деген өтінішті қарау.
Кез келген несиелік операциялар осыдан басталады. Мұндай құжаттарда қарыз
1) құрылтайшылық құжаттардың, жарғының, жалға алу шарттарының, тіркелген куәліктерінің
2) соңғы екі жылдық қарыз алушының балансы және
3) несиеленетін шаралардың рентабельдік
4) несиеленетін мәмілелерді растайтын келісімшарттар көшірмелері;
5) басқа банктен алған несиелер туралы мәліметтер (шоттар бойынша
6) қамтамасыз ету мақсатында кепілге берілген мүлікке қарыз алушының
7) несиені қайтаруға байланысты міндеттемені куәландыратын құжаттар;
8) қызметін жаңадан бастаған, яғни қаржылық есептер және басқа
Қажет жағдайларды банк қарыз алушыдан несиені қайтаруын қамтамасыз ететін
Тапсырылған құжаттарды оқып үйрену барысында банк қарыз алушының алған
2. кезең. Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау кезеңі.
Қарыз алушының несиелік қабілеті - қарыз алушының алған несиесі
Қарыз алушының несиелік қабілетіне талдау жасау барысында мынадай факторлар
1) Несиеге қатысты қабілеттілігі. Қарыз алушыға несиені бере отырып,
2) Қарыз алушының іскерлік беделі. Несиелік мәмілеге тиісті
3) Табыс алу қабілеті. Банк қарыз алушының несиені қайтаруға
Қарыз алушының табыс алу қабілетін анықтау барысында сату көлеміне,
3. кезең. Несиелік
Несиелік келісімшарт екі жақтың өзара міндеттемелерін және жауапкершіліктерін анықтайды.
- несиелеу мақсаты және объектісі;
- несиенің мөлшері;
- несиені беру мерзімі және қайтару
- несиені қамтамасыз ету формасы;
- несие үшін төленетін сыйақы мөлшерлемесі;
- несиенің қозғалысын және клиенттің қаржылық
- несиелеу процесіндегі банктің бақылау қызметі.
Несиелік келісімшарттың мазмұнын келісуші жақтардың өздері анықтайды. Несиелік қатынастарды
Кепіл затына: заттар, бағалы қағаздар, басқа да мүліктер және
Материалдық-заттық мазмұнына карай кепіл заттары мынадай топтарға бөлінеді:
I. Клиенттің мүліктерінің кепілі:
1) тауарлы-материалдық құндылықтар кепілі:
а) шикізаттар, материалдар, жартылай өнімдер кепілі; ә) тауарлар және
б) валюталық бағалылар (нақты валюталар), алтыннан жасалған бұйымдар
в) басқа да тауарлы-материалдык құндылықтар кепілі;
2) бағалы қағаздар (вексельдер) кепілі;
3) сол банктегі депозиттер кепілі;
4) жылжымайтын мүліктер кепілі (ипотека).
II. Мүліктік құқықтар кепілі:
1) жалгерлік құқық кепілі;
2) авторлық құқық кепілі;
3) жерге құқық кепілі.
Кепіл туралы келісімшартта мынадай мәселелер қарастырылады:
1. Келісімшарт жасасушы тараптар туралы мәліметтер;
2. Келісімшарт заты;
3. Кепіл берушінің құқықтары мен міндеттері;
4. Кепіл ұстаушының құқықтары мен міндеттері;
5. Талап ету құқықтары;
6. Кепілге қойған мүлікті қайта рәсімдеу, басқа мүлік
7. Кепілге қойған мүліктің бұзылуына байланысты тәуекел жағдайлары мен
8. Тараптардың жауапкершіліктері;
9. Ерекше шарттар;
10. Дауларды шешу;
11. Басқа шарттар;
12. Кепіл туралы келісімшарт жасасушылардың заңды мекен-жайы мен өзге
4. кезең. Несие беру кезеңі. Бұл кезең ағымдық шот
Несиенің көлеміне байланысты әр түрлі берілу тәсілдері болады. Біріншісі
Несиенің мөлшері оны беру барысында несиелеу ережелеріне сәйкес анықталады.
5. кезең. Несиені қайтару және оған сыйақы төлеуіне бақылау
Несиенің берілуі сияқты несиені қайтарудың бірегей жасалған үлгісі жоқ.
Іс жүзінде несиені қайтарудың төмендегідей көптеген варианттары болады:
1) мерзімді міндеттемелер негізінде эпизодтық қайтару;
2) меншікті қаражаттардың жинақталуының және
3) алдын ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтару;
4) түскен түсімді бірден несиелік қарызды жабуға есептеу;
5) несиенің қайтарылу мерзімін созу;
6) мерзімі өткен қарызды «Мерзімі өткен несиелер» шотына аудару;
7) банк резерві есебінен мерзімі өткен несиелерді шегеру.
Несиелік қарызды қайтару туралы қарастырылған варианттар бұл процесті мынадай
1) несиені толық қайтару;
2) несиені жартылай қайтару. Қайтару жиілігіне қарай:
1) несиені бірден қайтару;
2) несиені бөліп-бөліп қайтару. Қайтарудың жүзеге асырылу уақытына қарай:
1) несиені жүйелі түрде қайтару;
2) несиені эпизодтық қайтару. Қайтару мерзімдеріне қарай:
1) несиені мерзімді қайтару;
2) несиенің уақытын .созып қайтару;
3) несиенің мерзімін өткізіп барып қайтару;
4) несиені мрзімінен бұрын қайтару. Қайтару көздеріне қарай:
1) клиенттің меншікті қаражаттары;
2) жаңа несиені пайдалану;
3) кепіл берушінің шотынан шегеру;
4) басқа кәсіпорын шотынан түскен қаражаттар;
5) бюджеттік түсім.
Несиенің қайтарылуын арнайы құжат арқылы жасауға да, жасамауға да
Несиенің қайтарылуына бақылау жасау үшін банкте несиелер бойынша мерзімді
Сыйақы мөлшері оны төлеу мерзімі және тәртібі, сондай-ақ оларды
Пайызды есептеу барысында шартты түрде айдағы күндер саны -
Банк несиелік келісімшарттың орындалуына, қарыз алушының алған несиені пайдалануына
Несиелік келісімшартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыларға қатысты
Несиелеу процесіне жасалатын бақылау банктің несиелік портфелін мерзімді түрде
1.3 Коммерциялық банктердің секьюритизацияланған несиелік
портфелі
Қазақстандық коммерциялық банктер осы уақытта клиентті несиелеуде жеткілікті үлкен
Әр компания үшін облигацияларды бірінші кіргізу процедурасы жаңа кезеңнің
Біріншіден, қор нарығына шығу кезінде ол инвестицияға жол ашады
Екіншіден, компания қызметі, оның көрсеткіші потенциалды инвесторлар үшін және
Қазақстандағы облигация нарығы уақытша жағдайда болғандығы ауқымды құралдарды, облигацияны
Секьюритизация - ссудларды сатуды білдіреі, ол бағалы қағаз түрінде
Ссудалық портфельдің секьюритизациясы - банктерге, өтімділікті басқару, ссудалық портфель
Көрсетілген жүйе банк құрылымында қалыптасқан басқармаларға жүктелу
Компаниының секьюритизацияны несиелеу арқылы инвестицияны тартудың бірінші
Компанияның бизнес - жоспарында мыналарды көрсету керек: аудандық нарыққа
Банк позициясы арқылы клиенттің қаржылық
- клиент қызметінің ерекшелігін талдау
- құралдың айналымдығын
- инвестициядағы клиенттің сұранысын бағалау және өндіру қызметін жобалауды
- әр түрлі қаржылық қүралдарды пайдаланып клиенттің қаржысының
Сонымен қатар өзін сыйлайтын кез-келген банк несие берер кезде
Берілген ссуда клиент шығарған облигациядан кейін, банк облигацияларды сатып
Сый-ақыны купон арқылы төлеу механизмі және облигацияларды жабу пайыз
Эмитент облигацияны шығарғаннан кейін купондық төлемнен аз 0,5% төлейді,
- Эмитент акционерлердің жалпы
- Банкке келіп керекті құжаттарын дайындау
- Бағалаушыдан қорытынды алу, яғни аудиторлық және кепілге
- Банк пен клиент арасындағы келісімге
Банктік судалық портфельдің секьюритизациясы төмендегілерден тұрады:
1. Банктердің нарықтық тәуекелді
2. Несиелік портфель құрылымының қайта жасалу құралы ретінде қызмет
3. Ссуда бойынша мүмкін боларлық жоғалтуларды резерв арқылы төмендетеді.
4. Облигациялық займды қамтамасыз еткен жағдайда, комиссиондық
5. Клиенттің сый-ақы ставкаларын келешекте төмендету мүмкіндігінің жоқ болуы.
6. Банктің активтерінің өтімділігін жоғарылату.
7. Банктің құрылымдық бөлімшелеріне бөлек комиссиондық сый-ақыны алуға мүмкіндік
8. Несиені секьюритизациялаған кезде банк филиалдары купондық төлемді
Коммерциялық банктердің ссудалық портфельдерінің секьюритизациясы:
- Қазақстанда қаржылық қордың дамуына апарады.
- Қарызгерлердің пайызын төлеуге және алынған
- Займдармен қамтамасыздандырылған облигацияның өсуіне, эмитент және оны шығаратын
- Банк активтерінің өтімділігін реттеу қызметін
- Банктің ссудалық портфелінің қайта құрылуына мығым құрал
- «банк -клиент» бизнес байланысын мықтылайды.
Осылайша, несиегер-банктер өз басқарылымында несие қайтарудың көптеген арсеналын қамтиды.
Практикада көптеген жоғарыда айтылғандардан әр түрлі факторлады қарастырудан тұрады,
- Нақты формаларға құқықтық қамтамасыздандыруды пайдалану.
- Несиегер - банктің осы
- Несиені қайтарудың анықталынған формасын жоғарғы квалификацияланған
- Несиегер мен қарызгердің нақты мүмкіндігі
2 «ТемірБанк» АҚ-ның жеке тұлғаларды несиелеуді
ұйымдастыру
2.1 «ТемірБанк» АҚ-ның несиелік портфелін талдау
Тұтыну несиенің нарығы Қазақстанда қарқынды өсу үстінде. Қазақстанның Қаржы
Қазақстан Республикасының Ұттык Банкінің 2007 жылғы ақпараттарында тұтыну мақсатына
2007 жылдан 2008 жылға дейін жеке тұлғаларға берілген тұтыну
Ал несиеге ставканың төмендеуі жоғарыда айтылғандай бюролар несие алушының
ҚР Қаржы нарығын мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау
- халықтың табысының төмендігі мен тұрақсыздығы;
- аудандардың әлеуметтік-экономикалық жағдайының дамымауы;
- банктік бағытта мәмліге дайын ұйымдардың жоқтығы және т.б.
Банктер шетелдіктердің қатысуымен арзан ресурстарды әлемдік нарықтан капиталдарды елімізге
Қорытындылай келе қалалық аудандардың экономикалық өсуі, халықтардың әлауқатының жоғарлауы,
Кесте 1 - Тұтыну мақсатында азаматтарды несиелеу кестесі мен
динамикасы
(млрд. теңге)
Банктердің экономикадағы несиесі 01.01.
2004 ж. 01.01.
2005ж. 01.01. 2006ж. 01.01. 2007 ж. 01.07. 2008 ж.
Жалпы есептік жылда 271,5 481,5 656,9 978,1 983,5
Тұтыну мақсатында: 6,6 15,3 31,5 63,3 70,9
Жалпы несие көлемінің пайыздық көлемі 2,4 3,2 4,8 6,5
Ескерту - Банктегі буғалтерлік есеп міліметтерінен автормен кұрастырылған
Тәуелсіз Қазақстанның экономикасы сыртқы экономикалық конъюнктураның өзгеруі мен реформалардың
«Темір банкі» АҚ 1992 жылы 26-шы наурызайында теміржол кәсібіне
Клиенттеріміз өз ақшалары мен банктің қаражатына емін-еркін қол жеткізу
2001 жылдан бастап Банк акционерлерінің құрамына мынадай ірі-ірі халыкаралық
- Европа Қайта Құру және Даму Банкі.
- Райффайден Централ Банк (РЦБ)
- Халықаралық Қаржылық Корпорация (ХҚК)
- Германия Үкіметінің Инвестициялық Компаниясы (ГҮИК)
- Голландияның Даму Банкі
ЕҚДБ. Европа Қайта Құру және Даму Банкімен
2004 жылдың бірінші жартысында ЕҚДБ 4 жылдық синдицирленген карыз
Ауыл шаруашылығын дамыту мақсатымен «Темірбанк» және ЕҚДБ бірлесіп
Бірінші кезең «несиелік желі» деп аталады, ол 25 млн
КZВ (Raiffezen Zentralbank Desterreich AG, Vіеппа, Аиstгіа) шетелдік акционерлердің
КZB-ның өкілетті адамы Банк Директорлары кеңесінің мүшесі болып табылады
Банктер арасындағы кешенді қарым-қатынас аясында, КZB экеперттерді ұсынған, твиннигтік
ХҚК, банк акционері бола отырып «Темірбанк» - тың ұзақ
БЕS - КҒW-мен аффилирленген неміс инвестициялық компаниясы банктің 5
Қазіргі кезде Банк КҒW/DЕG - мен «Темірбанк» Ипотеканы қаржыландыру
Негізгі жетістіктер:
Бүгінгі күнгі-АҚ «Темірбанк»
- Корпоративтік клиенттердің ірі базасы. (30000-нан астам)
- Депозиттік базаның дамуы бойынша бірінші орында (500000-нан
астам жеке шоттар)
- Қазақтан және бірнеше мемлекеттерде (Ресей, Украина, КНР,
- Пластикалық карталар нарығында бастылардың бірі (ішкі нарықтың 20-30%
- Банк сауданы қаржыландыру нарығының 31% құрайды.
Банк администрациясының сөздері бойынша «ТемірБанк» АҚ-ның республикадағы ірі филиалдық
Кесте 2 - Банк екі халықаралық рейтингтік агенттіктермен
Standart: & Роог'з 8 маусым 2008 жыл
Контрагенттердің несиелік рейтингі BB-/B
Ұзақ мерзімді депозиттік рейтингі BB-
Қысқа мерзімді депозиттік рейтинг B
Міндеттемелік бағалы қағаздары бойынша рейтингі, шетелдік валютада BB-
Болжау позитивті
Кесте 3 - Мооdу's ,берген рейтингтік бағамы:
Мооdу's 19 тамыз 2008жыл
Ұзақ мерзімді депозиттік рейтингі В аі
Қысқа мерзімді депозиттік рейтингі NP
Қаржылық тұрақтылық рейтингі D-
Міндеттемелік бағалы қағаздары бойынша рейтингі Ваа2
Болжау позитивті
Ескерту- Мооdу's және standart & Роог's. Бұл агенттіктер келесідей
Банктің өзіндік капиталы 2008 жылмен салыстырғанда 96,4% көбейді және
2008 жылдың 31 желтоқсанында банк автиві 294933908 млн теңгені
Жалпы айтқанда «Темірбанк»
- банктің қызметін экономиканың өнеркәсіп, транспорт (көлік),
- телекоммуникациялар, минералды шикізатты өндіру мен өңдеу, сауда
- жеке тұлғалар - ірі компаниялардың қызметкерлеріне қызметтердің
- банктің бағдарламалық-техникалық базасын толық жаңарту.
Осы міндеттерге сәйкес банк бөлімшелері ссудалық портфельді диверсификациялау мен
«Банк-Клиент» жүйесі және құндылықтарды инкассалау сынды жаңа қызметтер мен
Қазақстан тәуелсіздік алып жатқан жылдары халық өз қаржыларын жинақтау
«ТемірБанк» АҚ ең алғаш ірі корпоративті клиенттер үшін қызмет
Сурет 1 - 2007 жылғы несие портфелінің құрлымы
Соңғы 5 жыл ішінде шоғырлану деңгейі біршама төмендеген, алайда
Екінші себебін айтсақ, ірі клиенттердің санының шектеулілігі болып отыр.
Сурет 2 - 2006-2008 ж несие алушылар бойынша неси
шоғырлануы
Ескерту: мәліметтер 23.05.08 жылы www.temirbank.kz сайтынан алынған.
Банктің ортамерзімдік мақсаттарына сәйкес шетелдігі және ел ішіндегі активтердің
Табыстылығы жоғары елдердің бірі болып Ресей және ТМД болып
Сурет 3 - 2007ж «Темірбанк» АҚ-ның сауда қаржыландыру бойынша
Банк кызметінің басқа сегментері болып жеке тұлғаларға несиелер мен
Қазіргі таңда банктің деңгейі жоғары екені барлығына мәлім, ол
Сурет 4 - 2008ж «Темірбанк» АҚ-ның несиелік портфелінің диверсификациясы
Жалпы алғанда банк
- Қызметтің бұрынғыларымен қоса жаңа түрлерін
- Арнайы маркетингтік бағдарламаларға сәйкес жоғары табыстылықты
- Банкноттар жүйесін әрі қарай
- Интернет-банкингті дамыту.
Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін банкке үлкен қаржылық салымдар
Қазіргі таңда банкпен іс-әрекетінің негізгі мақсаттары мен бағыттары және
Осыған байланысты қазіргі уақыттағы жаңа технологияларды колдана отырып, банктік
Басқару икемділігің арттыру, өкілеттіктерді тиімді үлестіру және бөлімшелер қызметін
Орталықтандырылған басқаруды сақтай отырып, стратегиялық даму, құрылымдық саясат, тәуекелдіктерді
Ұйымдастырушылық құрылым және филиалдық желі клиенттердің аймақтық ерекшеліктері мен
Маңызды бағыттардың тағы бірі банктің техникалық жарақтануын жоғарылату (ақпараттық
Персоналдың кәсіби біліктілігін бағалау ісі қайта қарастырылмақ, бастапқы звено
Халықаралық іс-әрекетте жуырда едәуір агрессивті бәсекелестік саясатты жүргізу көзделіп
Халықаралық капитал нарығында қаржыландыруды тартумен қатар, активті операцияларды арттыру
Өз қызметтерінің тартымдылығын арттыру үшін Банк салым өнімдерін несиелік
Қаржыландыру мен несиелеуді ұсынуда Банк клиенттеріне кеңестер беру мен
Жоғарыда аталған мақсаттарға жетуге деген нық сенімділік аяғына дейін
«ТемірБанк» АҚ өз клиенттеріне банктік қызметтердің барлық түрін ұсынатын
2.2 Жеке тұлғаларды несиелеудегі күмәнді несиелермен жұмысты ұйымдастыру
Күмәнді несиелер - бұл несие, қайтарылуы күмәнді және олар
Күмәнді несиенің қаржылық белгілері қаржылық талдау жүргізілгенде көрінеді, сонымен
- Қарыз алушы күмәнін талдау;
- Несиенің ең төмен категориясына аудару;
- Болашақта қарыз алушымен жұмыс жүргізген кезде мүмкін болатын
- Қарыз алушы есебінде овердрафттың пайда болмауына бақылау жасау;
- Несие құжаттамасын толығымен қарап шығу;
- Алу мүмкіншіліктер талдау (қамтамасыз етілмеген несие болған жағдайда);
- Несиені «құтқару» стратегиясын әзірлеу. оны әзірлегенде ережеге сай,
- Несие құрылымының өзгеруіне бағдарлама әзірлеу;
- Қосымша құжаттар және кепіл алу;
- Қосымша құралдарды алу;
- Активтің сатылуын қамтамассыз ету;
- Күмәнді көрсету және оның шешімін іздеу;
- Банк атынан қарыз алушымен кеңес беру және басқарушыларды
- Карыз алушының ұйымы және т.б.
Күмәнді несиемен жұмыс келесі процедураны қолдануды қажет етеді: 1.
Кесте 4 - Активтік классификация
Сенімді Әлсіз Стандартты емес Сенімсіз Зиянды
Қарым-қатынасты кеңейтуді қолдайды Қамтамасыз етуді өсіреді (кепіл). Қайта құру
Ескерту - Лаврушина 0. И « Банковское дело» М:
2008 ж соңында А.Қ. «Темірбанк» де келесідей актив құрылымы
- пайдаланушыларға несие (құрылған провизиялардың есебінен кейін) - 63%;
- бағалы кағаздар портфелі және капитал инвестициясы;
- касса және корреспонденттік есебі КРҮБ - 10%; -
- негізгі кұралдар және қатардағы материалды емес активтері -
- банк арасындағы операциялардағы активтер - 2%;
- қосымша активтер - 5%;
Банк операциясының активтік құрылымында бұрынғыдай несиелеу басым болады. Ссудалық
Реабилитация және ликвидация. Осы екі мүмкіндікті таңдау, ережеге
Реабилитация - бұл несие инспекторының алғашқы берілуіне жауап беру
Реабилитациялық этапта баланс структурасына және ақша құрамының түсіміне көңіл
- айналым капиталының бөлігін: қысқарту немесе артык босалқы
- ұзақ мерзімді активтер қатынасы; қолданылмаған және ескірген жабдықтарды
- болашақта дамуына қатысты; нарықта жаңа мүмкіншіліктерді іздеу, шығарылатын
Қызмет етуші кәсіпорын негізінде сату немесе оны бөлу және
Кез-келген нұсқада фирма ликвидациясы толығымен банк ликвидациясын нашарлатады.
«Темірбанк» күмәнді несиемен «күмәнді келісім бөлімшесі» айналысады, олардың қызметі
бірігеді, қауіпсіздік қызметімен, тәуекел бөлімшелерімен, сонымен қатар ерікті заңды
- егер кешіктірілу себебі- несиелік міндеттемені төлеуге қарыз алушының
- егер кешіктірілу себебі еңбек ақыдан болса (еңбек ақы
- несиені жабудың пролонгациясы - уақытша қаржылық қиындыктар жағдайында;
- кепілдеме мүмкін сотсыз тарату жұмысы (немесе мекен жайды
- кепілді өткізу жұмысы және карыз алушының сотсыз шешімге
- сақтандыру компанияларымен жұмыс - несие жағдайы сақтандыруға келгенде,
Заңды тұлғалардың қарыз қайтаруына бағытталған жұмыс:
- қарызды қайта құру жұмысы (келесі жағдайларда жүргізіледі: бар
- кепілді сотсыз өткізу жұмысы, мекен жай
- кепілді сотсыз өткізу жұмысы және қалдық қарызды
- қарызды аралық сот арқылы өндіріп алу жұмысы заңды
- қарызды қайтарудың сот түріндегі кайтару жұмысы (екі жақты
- карыз алушы дебиторының қарызды кайта табыстау жұмыстары (егер
- қарыз алушы банкроттығының бастамасымен жұмыс:
- ликвидация процессін сотсыз өткізу - дәрменсіз қарызгердің қарызын
- ликвидацияға сот процесін өткізу (қарыз алушының дәрменсіздігі -
- қарызды шығарып тастау жұмысы (егер кепіл жоқ болса
«Темірбанк» Акционерлік қоғамы екінші деңгейдегі банк болып табылады және
Банктің стратегиясы клиенттер үшін тиімді шарттар арқылы несиелік ресурстарды
- несиелеуден жоғары табысты қамтамасыз ету;
- несиелік тәуекелдерді оптимизациялау;
- стратегиялық мақсаттарға сай экономика салаларын басымырақ несиелеу;
- клиенттерді тарту;
- тәуекелдерді диверсификациялау.
Банктің даму стратегиясына сай банктің ішкі несилік саясаты несиелік
- әмбебап банк жасау мен капиталды тиімді
- корпоративті несиелеуді кеңейту;
- банктің тұрақты клиенттік базасын қалыптастыру;
- несиелік портфелдің диверсификация деңгейін жоғарлату;
- тұрақты халықаралық байланысты қалыптастыру үшін жағдайлар жасау. Несиелеу
- төлемділік;
- мерзімділік;
- қайтарымдылық;
- коллегиалды шешу, яғни оларды бір тұлғамен шешу мүмкін
-несиелік қызметтің функцияларын банктің түрлі құрылымдық бөлімшелеріне бөлу;
- координациялау және
Даму стратегиясына сай банк өзінің несиелік қызметінде келесі басымды
мұнайгаз өнеркәсібі; қара және түсті металлургия; тау-кен өнеркәсібі; жеңіл
Банк келесілерді несиелендірмейді:
- химикалық, биологиялық, ядерлық, термоядерлық қаруландыруды өндіру мен шығару;
- сыртқы ортаны ластайтын, экологиялық зиян өндірістерді;
- қоғамдық қорларды, саяси ұйымдарды және дауыс беру
Кесте 5 - «Темірбанк» АҚ-ның 2006 - 2008 жылдар
берілген несие көлемі
Көрсеткіштер 2006 ж (мың тг) 2007 ж (мың тг)
Жалпы несие көлемі 4455203 279754649 267915937
Заңды тұлғаларға берілген несие 5386103 75482942 87876936
Жеке тұлғаларға берілген несие 69099 203853,533 180011,232
Ескерту: «Темірбанк» АҚ-ның жылдық есебінен алынған
Кестедегі мәліметтердің пайыздық үлесіне талдау жасайтын болсақ, 2006 жылды
«Темірбанк» АҚ-ы барлық Қазақстанның территориясы шегінде қысқа мерзімді және
«Темірбанк» АҚ-ның 2008 жылғы жалпы несиесінің көлемі 267915937 млн.
Кесте 6 - 31.12.2008.ж бойынша несиелер бойынша %
Несие мөлшерлемесі
Теңге АҚШ доллары
2006
18% 2007
26,5% 2008
21% 2006
15,5% 2007
19% 2008
18%
Ескерту – « ТемірБанк» АҚ-ның қаржылық баласының негізінде
Кесте 7 - Несие, несие алушылардың келесі түрлеріне берілген.
( млн. тг)
Несие алушылар түрлері 2006 2007 2008
жеке компаниялар 121,186 219838 378,226
жеке тұлғалар 12,765 27,222 37,405
мемлекеттік компаниялар 801 7,506 2,829
жергілікті басқару органдары немесе 706 518
мемлекеттік бюджет басқалар 2,433 34 368
Барлығы 137,913 235,118 439,150
Ескерту - «Темірбанк» АҚ-ның қаржылық балансыньщ негізінде
Бұл кестеге мұқият қарасақ, «Темірбанк» АҚ негізі ірі компаниялар:
Жоғарыда «Темірбанк» АҚ бірнеше жылға несие көлемін, оны алған
Төмендегі кестеде көрсетілгендей банк 2008 жыл бойынша көтерме
Кесте 8- Негізгі несиелендірілген экономика секторлары
(млн.тг)
Көрсеткіштер 2006ж 2007ж 2008ж
Көтерме сауда 27,583 53,538 86,582
Жеке тұлғалар 12,765 27,222 57,405
Ауылшаруашылығы 14,547 32,506 45,271
Тамақ өнеркәсібі 11,661 30,350 41,030
Жол және өндіріс субъектілірін салу 8,495 10,759 40,478
Мұнай және газ өндіру 11,710 29,841 37,295
Тұрғын үй салу 177 7,104 21,806
Таукен өнеркәсібі 6,124 15,242 20,924
Көлік 10,400 3,541 20,001
Энергетика саласы 10,161 9,254 12,160
Химиялық сала 3,061 3,558 8,874
Машина жасау өнеркәсібі 2,319 1,991 5,631
Бөлшек сауда 6,303 1,480 5,174
Жылжымайтын мүлікпен операция 3,291 7,173 4,678
Жеңіл және тері илеу өнеркәсібі 45 688 4,675
Баспа ісі 994 549 3,860
Телекоммуникация 335 4,612 3,857
Қонақ үй бизнесі 595 362 3,607
Металлургиялық сала 1,134 7,125 1,865
Пласмасса мен резинкадан өнімдер өндіру саласы 1,195 1,243 1,301
Жобалау мен зерттеу 1,413
Қағаз өнеркэсібі 1,546
Басқалар 2,059 6,980 12,152
Барлығы 137,913 255,118 439,150
Ескертулер- "Банки Казахстана"№1 2008 г журналынан алынған
Әрине ол несие бергенде жоғарыда айтылып кеткен
Заңды және жеке тұлғаларға тұтыну несиелік өнімдерді ұсыну шарттары.
Банктің кең аймақтық жүйесі Қазақстан Республикасының барлық аумағындағы шағын
Банк жеке тұлғаларды несиелеуде келесі басымдылықтарды анықтайды:
- жеке тұлғаларды бизнес-мақсаттарға
- жеке тұлғалардың тұтынушылық несиелеу бағдарламасын іске асыру;
- ипотекалық несиелеудің бағдарламасын дамыту;
- жеке тұлғаларды несиелеудің басқа бағдарламаларын іске асыру.
- Банк қайта құрылған ұйымдарды несиелейді, бірақ ол
- Банк жаңа бизнесті құру
Тұтыну несие алушылар сыныптары бойынша негізгі талаптар:
- банктер:
Әлеуетті несие алушы - банктерге қатысты міндетті алдын ала
- басқа заңды тұлға:
- жақсы несиелік тарихы;
-несие алушы-ұйымның ретроспективті жобада жақсы даму динамикасы;
- ауқымды мерзімнен асқан несиелік қарыздың болмауы;
- маңызды мерзімі өткен кредиторлық қарыздың болмауы немесе
- тұрақты қаржылық жағдайы, төлем қабілеттілігі репутациясы және
- несие алушының өндіретін өнші немесе қызметтері, тұрақты
- банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғалар:
- банк белгілі бір тұлғамен келесі мақсаттарға мүмкіндік беретін
банкпен ерекше
- банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғадан белгілі бір
- банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғамен шығарылған бағалы
Банк банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға жеңілдік шарттарын ұсынбайды.
- банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғамен мәмілеге қатысу,
- сыйақаны алу және банктік операцияны көрсеткені үшін
Банк банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға кепілсіз (бланктік) несиелік
Егер банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлға, басқа тұлғаның банк
Банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғалардын несиелік тәуекелдердің сомасы, банктің
- Басқарма қызметкерлерінің өздеріне;
- қандайда бір оның жақын туыстарына;
- ол немесе оның қандайда бір оның жақын
Банк Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің
- жеке тұлғалар:
Несиелік өнімдер, тұрақты тұрғын үйі және табысын қамтамасыз ететін
Несиелік өнімді ұсыну туралы шешімді қабылдау үшін негізгі ұстаным
- Несие алаушыны бағалағанда келесі белгілер пайдаланылады:
- несие алушының ісінің репутациясы;
- активтердің құндылығы және өтімділігі;
- менеджмент сапасы;
- меншікті капиталының жеткіліктілігі;
- ретроспективті және болжамды төлемділігі.
-Тұтыну несиелік өнімді алу үшін несие алушы банкке, келесі
- проектінің резюмесі(мазмұны);
- сұранатын қаржыландырудың шарттары;
- несие алушының қызметінің құрылымы және тарихы;
- дайын өнімді немесе тауарды өткізудің жобасы (жұмыс нәтижелерін
- өндірістің, тауарларды сатып алу немесе жұмыстың істелуінің
- қаржылық жоба және болжамдар;
- тауарлар нарығын маркетингтік талдауы;
- тәуекелдер және тәуекелді азайтатын факторлар;
- бизнестің даму болашағы.
Синдикаттық (консорциалдық) несиелерді беру ерекшеліктері: Синдикаттық несиелерді бергенде банк-агент
- консорциум -құру туралы келісімге
- өзінің несиелік портфелінің жалпы сомасында 25%
- жақсы репутациясының болуы.
Бір несие алушыға келетін максималды тәуекелдің мөлшерін сақтау мақсатында,
мүмкін болатын шекті міндеттемелерді болжауды міндетті және оны өзіне
Келесі заңды және жеке тұлғалар банктің несие алушылары бола
- басқа банктердегі несиелер бойынша және
- жаман атаққа ие болған серіктестіктер;
санацияда болатындар
Банк қызметкерлеріне тұтыну несиелерін ұсыну шарттары. Банк қызметкерлерін несиелеу
Капиталдың халықаралық нарығындағы бей-берекет жағдайға
Бірінші деңгейдегі капитал көлемі
№ Банктің атауы 01.01.08
мәліметтер 01.01.07
мәліметтер Өсу қарқыны,
%
1 Казкомерцбанк 2715109014 2269193940 19,6
2 ТӘБ Банк 2648603166 1824994242 45,1
3 Қазақстан Халық банкі 1567239053 977039532 60,4
4 Альянс Банк 1192269624 924834112 28,9
5 АТФ Банк 992518577 1047196706 -5,2
6 ЦентрКредит Банкі 880774027 570952240 54,3
7 ТемірБанк 325933378 199404475 63,4
8 Каспий банкі 257422487 196350990 31,1
9 Нұрбанк 204040360 205521113 -0,7
10 Еуразия банкі 183873474 151637105 21,2
11 Цеснабанк 150029747 86258020 73,9
12 ABN AMRO Банк Қазақстан ЕАБ 118570525 103639024 14,4
13 Ситибанк Қазақстан 81856079 83453910 -1,9
14 HSBC Банк Қазақстан ЕБ 72505125 48070941 50,8
15 Ресей ЖинақБанкі ЕБ 58639592 27292888 114,8
16 Қазинвестбанк 57936011 25268556 129,3
17 Эксимбанк Қазақстан 38469447 21805489 76,4
18 Альфа – банк ЕБ 25367153 23012617 10,2
19 Қазақстанның Тұрғынуйқұрылысжинақбанкі 22635255 15546031 45,6
20 Delta Bank 19992118 12260435 63
Кесте 9 - Актив бойынша банктер рэнкингі мың теңгемен
Кесте 10 – Бірінші деңгейдегі капитал көлемі
№ Банктің атауы 01.01.08 мәліметтер 01.01.07 мәліметтер Өсу
1 ТӘБ Банк 401,831 172,525 133
2 Казкомерцбанк 361,0 268,0 34,7
3 Альянс Банк 174,945 91,418 91,04
4 Қазақстан Халық банкі 157,8 116,9 35
5 ЦентрКредит Банкі 64,191 35,232 82,2
6 ТемірБанк 46,037 23,435 96,4
7 Ресей ЖинақБанкі ЕБ 30,580 2,667 1048,8
8 Каспий банкі 22,850 16,946 34,8
9 Цеснабанк 16,789 10,184 64,8
10 Қазинвестбанк 10,591 4,706 125
* банктердің есебіі
Өткен жылы «Темірбанк» орташа капитал мен
Кесте 11 – рентабелділік бойынша көшбасшы банктер
пайызбен
№ Атауы ROAE
01.01.
08 01.01.
07 01.01.
06 ROAA
01.01.
08 01.01.
07 01.01.
06 01.01.
08 NIM
01.01.
07 01.01.
06
1 Альянс Банк 35,7 25,9 7,3 4,1 2,2 0,7
2 Қазақстан Халық банкі
31,0 41,3 32,23 3,4 3,7 2,86 6,7 7,0 6,33
3 ЦентрКредит Банкі
25,04 28,94 мк 1,89 2,10 мк 4,21 3,42 мк
4 ТемірБанк
22,75 21,9 40,3 2,93 2,89 5,16 7,14 7,07 5,8
5 Казкомерцбанк
19,5 20,6 26,1 2,1 2,0 2,5 6,2 5,1 5,5
6 Каспий банкі
19,4 5,1 35,1 2,6 0,4 3,9 10,2 11,1 10,3
7 Қазинвестбанк 12 4,9 мк 2,2 0,9 мк мк
8 Туран Алем Банкі 11,47 9,37 20,3 20,3 1,77
9 Ресей ЖинақБанкі ЕБ
5,7 19,7 мк 2,9 3,5 мк 7,7 7,6 мк
ROAE – орташа есептелген капиталға орал,
ROAA – орташа есептелген активтерге оралу,
NIM – таза пайыздық маржа,
Мк – мәліметтер көрсетілмеген
* Банктердің есебі
2007 жылы Казинвестбанк, Альянс Банк және Темірбанк
Кесте 12 – Банктердің табысы және оның өсу қарқыны
млрд теңгемен
№ Банктің атауы 01.01.08 мәліметтер 01.01.07 мәліметтер Өсу қарқыны,
1 ТӘБ Банк 48,683 20,642 135,8
2 Казкомерцбанк 57,751 27,761 108
3 Альянс Банк 42,683 14,010 204,7
4 Қазақстан Халық банкі 40,5 27,2 48,9
5 ЦентрКредит Банкі 13,744 9,505 44,6
6 ТемірБанк 8,560 3,324 157,5
7 Ресей ЖинақБанкі ЕБ 1,318 0,945 39,5
8 Каспий банкі 8,3 5,8 43,7
9 АТФ Банк * 8,876 6,512 36,3
10 Қазинвестбанк 0,919 0,115 699
* ұзартылмаған есеп, Банктердің есебі
Нарықтағы пайыздық маржаны алу бойынша
Кесте 13 – Табыс әкелетін банктер рэнкинг бойынша
№ Банктің атауы Табыс әкелетін активтер Пайыздық маржа Пайыздық
1 Казкомерцбанк 2354289820 2,83 2,51
2 ТӘБ Банк 2244072950 2,32 1,97
3 Қазақстан Халық банкі 1125423843 3,06 2,85
4 Альянс Банк 1062331062 4,78 4,51
5 АТФ Банк 912953856 1,98 1,82
6 ЦентрКредит Банкі 733730504 2,58 2,42
7 ТемірБанк 283661218 3,92 3,39
8 Каспий банкі 202799486 6,80 6,30
9 Нұрбанк 175742896 2,69 2,13
10 Еуразия банкі 157614889 2,61 2,38
11 Цеснабанк 120877810 2,48 2,19
12 ABN AMRO Банк Қазақстан ЕАБ 109976889 2,14 2,01
13 Ситибанк Қазақстан 83234803 1,84 1,75
14 HSBC Банк Қазақстан ЕБ 51355634 1,42 1,17
15 Ресей ЖинақБанкі ЕБ 35928293 2,49 1,98
16 Қазинвестбанк 33359789 3,57 2,80
*Есептеу кезінде 2007 жылдың 1 ақпанымен 2008 жылдың 1
Бұрынғысынша нарықта белсенді несие беріп жатқандар
Сарапшылардың айтуынша, несие қоржынының төмендеу
Кесте 14– Несие беру нарығының көшбасшылары
Несие қоржыны мен жұмыс істейтін несиелер бойынша мәліметтер
млрд теңгемен
№ Банктің атауы Несиелер
Несиенің өсуі Мерзімі кешіктірілген несие үлесі Алдыңғы кезеңге қарағанда
01.01.08 01.01.07
1 Казкомерцбанк 2256,4 1641,3 37,5 6,9 2,83
2 ТӘБ Банк 2117,3 1268,0 67,0 1,5 -5,08
3 Қазақстан Халық банкі 1069,6 619,8 72,6 3,5 -1,27
4 Альянс Банк 853,7 651,8 31,0 7,8 0,27
5 АТФ Банк 759,1 585,0 29,8 4,1 1,9
6 ЦентрКредит Банкі 659,8 430,6 53,2 3,8 0,33
7 ТемірБанк 274,8 160,2 71,5 5,4 1,27
8 Каспий банкі 193,7 131,5 47,3 7,7 0,24
9 Нұрбанк 149,3 142,5 4,8 9,2 6,86
10 Еуразия банкі 126,0 93,7 34,5 3,4 1,63
11 Цеснабанк 111,6 73,8 51,2 4,0 0,5
12 ABN AMRO Банк Қазақстан ЕАБ 49,0 40,2 21,9
13 Ситибанк Қазақстан 32,6 29,2 11,6 2,2
14 HSBC Банк Қазақстан ЕБ 32,8 27,5 19,3 0,03
Кесте 14 - жалғасы
15 Ресей ЖинақБанкі ЕБ 36,4 15,0 142,6 6,0
16 Қазинвестбанк 37,5 16,0 134,3 0,7 0
17 Эксимбанк Қазақстан 32,1 16,7 92,2 13,6 -12,1
18 Альфа – банк ЕБ 18,1 12,5 44,8
19 Қазақстанның Тұрғынуйқұрылысжинақбанкі 11,1 3,6 208,3 0,04 -0,16
20 Delta Bank 16,1 8,5 89,4 1,9 -2,1
* бірыңғай несиелерді есептегендегі мерзімі кешіктіріліп төленген несие
мж – мәліметтер жоқ , ҚҚА, «KIT»
«KIT» журналының материалдары бойынша № 8 (63), сәуір 2008
Темірбанк АҚ несие берілу процессінің ерекшеліктері
Банктен несиенің берілу процесі несиелеу механизмі арқылы жүзеге асады.
Несиелеу механизмі – несиенің берілу және қайтарылу әдіс-тәсілдерін және
«Темір Банкі» АҚ-ы несиелеу процесінде несиелеудің жалпы тәртібі туралы
Несиені алу үшін қажетті құжаттар :
Несиелік тапсырыс
Займ алушының анкетасы
Кепілдік объекті болып табылатын жылжымайтын мүліктің құжаттары
Құжаттарды алғаннан кейін несиелік тапсырыс қарастырылады:
Кредиттік жұмысшылармен – клиенттердің төлем қабілеттілігін
анықтау үшін.
Заңгерлермен – кепілдік мүліктерге құқықтық қатынастарды анықтау үшін
Кредиттік жұмысшылармен – кепілге ұсынылатын объектінің құнын анықтау үшін.
Филиалға түскен несиелік тапсырысты қарастыру процедурасы келесі этаптардан тұрады:
Клиентпен интервью және клиент туралы бастапқы ақпарат жинақтау, жобаның
Клиенттің несиелік тапсырысы бойынша құжаттар пакеті филиалға түседі, онда
Клиентке несиені беру туралы оң шешім қабылдауда филиал құжаттардың
Егер филиалдың дербес несиелендіру лимиті болса, онда соңғы шешім
Басты банкке түскен несиелік тапсырыс бойынша құжаттар пакеті тіркеледі
Жобаның экспертизасы филиал жобаларын жолдау бойынша басқарма қызметкерлерімен (несиелік
Қауіпсіздік қызмет экспертизасы қауіпсіздік бөлімшесімен жүргізіледі;
Филиал қызметін координациялау бөлімшесінің несиелік жұмысшысы жобаның алғашқы экспертизасын
Басты банктің Несиелік комитетінің қарастыруына жіберетін құжаттардың қалыптасуы құжаттардың
Несиелік тапсырысты қарастыру этаптары. Клиент филиалға несиелік өнімді алу
несиелік өнімді берудің шарттары мен тәртібін түсіндіреді;
клиентті жобаға сараптама жүргізуге қажетті құжаттар тізімімен таныстырады;
несиелік тапсырысты және қарыз алушының/гаранттың анкетасын толтыруды ұсынады.
Филиал фронт-офисінің несиелік қызметкері клиенттен дұрыс рәсімделген несиелік тапсырысты
Интервью барысында филиал қызметкерлері міндетті:
клиенттің несиелеудегі шынайы қажеттілігін анықтауға;
сараптамалық қорытындыны дайындау үшін қажетті мәліметтер алуға;
клиентпен сұралатын несиелік өнімнің параметрлерін нақтылауға;
клиенттің несие қабілеттілігін сипаттайтын оның көрсеткіштерін, сондай-ақ сұралатын несиелік
клиенттен оның несие қабілеттілігін, несиелік өнімнің қайтарымдылығын бағалау үшін
Филиалда несиелік тапсырысты талдау. Филиал фронт-офисінің несиелік қызметкері несиелік
Сараптамалық қорытынды міндетті тәртіпте келесі ақпараттардан тұруы керек:
клиентке және онымен байланысты тұлғаларға берілген қазіргі уақытта әрекеттегі
клиент қызметінің түрі, клиент бизнесінің, сатып алушылармен және жабдықтаушылармен
бизнесті басқару сапасы, иегерлердің құрамы, акционерлер мен менеджмент арасындағы
нарықтағы клиенттің жағдайы: негізгі бәсекелестерге келетін нарық үлесі;
өткізу көлемі;
банктегі шоттар бойынша айналымдар мөлшері;
мүлік мінездемесі;
несиелік мәміле тәуекелдерін талдау және сараптамалық қорытындыдағы басқа да
Филиал фронт-офисінің несиелік қызметкері құжаттар пакетін қалыптастырады және сараптамалық
филиал заңгері;
филиалдың қауіпсіздік бөлімшесі;
филиалдың кепілдік қамтамасыз етуді бағалау бойынша қызметкері.
Заңдық сараптама. Филиалдың несиелік тапсырыстарының заңдық сараптамасы екі этапта
банктің клиентке несиелік өнімді беруінің;
банктің несиелік өнім бойынша қамтамасыз етуді қабылдаудың.
Заңдық сараптама жүргізу үшін несиелік қызметкер заң бөлімшесіне құжаттар
Кепілдік қамтамасыз етуді бағалау. Клиент берген қамтамасыз ету құнын
Сараптама барысында филиалдың кепілдік қамтамасыз етуді бағалау бөлімшесінің қызметкері
кепілдік қамтамасыз ету объектісінің орналасуы, техникалық және басқа да
объектінің ағымдық нарықтық құны;
кепіл құнының берілетін несиелік өнім құнына арақатынасы.
Сонымен қатар келесі жағдайлар ескеріледі:
банкте несиені қамтамасыз ету мен оны жүзеге асыруға заңды
несиені қамтамасыз ету объектісінің бұрыңғы талаптары болмауы, яғни басқа
несиелік өнімді қамтамасыз ету объектісінің потенциалды өтімділігі;
несиелік өнімді қамтамасыз ету несие жүзеге асырылған жағдайда қарыз
Филиалдың кепілді қамтамасыз етуді бағалау бөлімшесінің қызметкерінің қорытындысында несиелік
Несиелік пакетті қалыптастыру және Несиелік комитетке беру. Қажет болған
Жоғарыда айтылған бөлімшелердің Банктің несиелеуге қатыспау мүмкіндігі туралы теріс
Несиелік пакетті толық көлемде дайындауға және несиелік тапсырысты сараптауға
Несиелеу туралы шешім қабылдау. Филиалдың Несиелік комитетінің хатшысы комитет
«несиелік өнімді беруді рұқсат ету». Сонымен қатар филиалдың Несиелік
«несиелік өнімді беруден бас тарту»;
«қосымша ақпарат жинау және қосымша талдау жүргізу, ескертулерді жою».
Несиелік комитет хатшысы Несиелік комитет жиналысының протоколын рәсімдейді
Қарыз алушыға негізгі талаптар. Несиелеу тәжірибесі көрсеткендей, банктер әдетте
Банктерге:
банк-контрагенттің ҚР-ның территориясында банктер қызметін
реттейтін барлық нормативті талаптарды орындауы;
жағымды несиелік тарих – бұрын алынған банк аралық несиелерді
берілген қаржылық есептеме мәліметтерінің шынайылығын растайтын аудиторлық қорытындының болуы;
банк-контрагенттің тұрақты қаржылық жағдайы;
Заңды тұлғаларға:
тұрақты ағымдық және перспективті қаржылық жағдай;
қаржыландырылатын жобаның өтімділігі;
потнециалды қарыз алушының несиенің қайтарымдылығына өтімді кепіл беруі;
кәсіпорын менеджментінің жеткілікті жоғарғы деңгейі;
жағымды несиелік тарихы болуы;
Жеке тұлғаларға:
басқа ұйымдарға қарыздарының болмауы;
несиені өтеудің тұрақты көздерінің болуы;
өтімді қамтамасыз ету;
қарыз алушының сенімділігі.
Банктің жеке тұлғалардың несиелік тапсырысын қарастыруы, беру (мерзімдерді пролонгациялау)
Несиелік тәуекел немесе негізгі қарызды және жинақталған сыйақыны қайтармау
борышкердің іскерлік, экономикалық немесе саяси ортадағы күтілмеген өзгерістермен байланысты
кепіл затының болашық құны мен сапасына (өтімділігі мен нарықта
қарыз алушының репутациясында сенімсіздіктің пайда болуы.
Несиелік тәуекелді бағалауда негізгі критерийлер болып келесілер табылады:
жоба;
қарыз алушының ағымдық және перспективті несие қабілеттілігін бағалау;
қарыз алушының репутациясы;
қарыз алушының қаржы түсу көздері;
сыртқы жағдайлар;
кепіл.
Жағымсыз несиелерге келесі несиелер жатады:
бағалы қағаздар нарығында (биржа мен биржадан тыс нарықта) бағасы
сенімділік немесе азаматтық жағдайы сенімсіз жеке және заңды тұлғаларға
нарықтық немесе кепілдік құны анықталмаған құрал-жабдықтың арнайы түрлеріне;
саяси орындарға кандидаттарға немесе саяси ұйымдарға;
өнер шығармалары түріндегі кепілмен қамтамасыз етілетін.
Жоғарыда айтылған несиелерді беру тек банктің өкілетті органының шешімі
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты тұлғаларды несиелеу жалпы негіздерде жүргізіледі.
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты тұлғаларға берілген несиелер мөлшері өзіндік
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты тұлғалар болып келесілер табылады:
банктің кез келген өкілетті тұлғасы және де олардың жақын
банктің ірі акционері болып табылатын заңды немесе жеке тұлға
банк оған қатынасы бойынша ірі қатысушы болып табылатын заңды
Заңды тұлғаның ірі қатысушысы болып дауыс құықығы бар, 10%-нан
Овердрафт несиесі - клиенттің шотынан қаражатты шегеру, дебеттік қалдық
Овернайт несиесі - өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге берілетін
Онкольдық несие - кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін қысқа
Банкаралық несие - банктердің бір-біріне беретін несиесі
Демек, экономикалық категория ретінде, несие – кәсіпорындар, ұйымдар және
Қорыта айтсақ, несиенің көмегімен заңды және жеке тұлғалардың уақытша
3 Несиенің кайтарылуын қамтамасыз ету нысанының дамуы
3.1 Несненің қайтарылуын қамтамасыз етудің дәстүрлік емес әдісі
Соңғы жылдарда Қазақстандық банк нарығында несиелік қызметтің активтік өсуі
Банктердің карыз портфелінің құрылымында несие стандартының үлесі 71,3%-дан 61,1%-ға
Кесте 15 - Банктік сектордың негізгі көрсеткіштері
Көрсеткіштер 2005
2006
2007
2008
Меншікті капитал, 97,6
122
161.2
223,5
млрд.тг
Экономикадағы
несие, млрд, тг 276,2
489,8
672,4
978,1
Меншік капитал 3,8
3,8
4,3
5,0
Экономикадағы
несие 10,6
15.1
17.9
22,0
Ескерту - Банктегі есеп- қисап міліметтері
Қазақстандық банктердің несиелік портфелінің масштабты ұлғайуын тек экономикалық темптің
Дәстүрсіз әдісте несиелік қайтаруға мыналар жатады:
- Несиеге деген жауапкершілік сақтандыруы
- Вексель
- Аккредитив
- Қарызды дисконтпен өтеу
- Факторинг және форфейтинг
- Өнеркәсіп өтімділігі
- Қарызгердің шетелдегі шоттарын іздестіру Берілген тәсілдердің кіріспесін қарап
ұйымдастырылған және ұлтаралық стандартқа жеткен сақтандыру ұлттық экономикалық басты
Сақтандыру тарифі - бұл сақтандыру объектісін есепке ала отырып
Шет мемлекеттерде несиені сақтандыру ресурстары кең түрде практикадан өткен
Несиенің қайтарылуының дәстүрлі емес тәсілінің ролін векселъ және аккредитив
Вексель - сөзсіз, дауыссыз қатаң орнатылған қалпында қарызды құжат,
Банктік вексельдер клиенттер үшін жоғарғы мүмкіндіктерге ие.
Қазіргі қаржылық нарықта аккредитивтің ролі мен мағынасы, несиелеу мен
Аккредитив - бір несиелік банктің екіншісіне жазбаша түрде тапсырмасы
Аккредитивті критерилер бойынша қамтамасыздандыру 3 түрлі болады.
1. шақырылған;
2. шакырылмаған-расталмаған;
3. шақырылған-расталған.
Шақырылған аккредитив - бұл, берілген мерзімде аккредитивтің банкпен жойылуы,
Шақырылмаған-расталмаған аккредитив - мұлда аккредитив , несие алушыға қызмет
- эмитентке екінші банк аккредитив кезінде төлем жүргізуіне сауабын
- аккредитивті шақырылмаған күйінде ашу;
- аккредитив расталған банкте пайдалануы және төленуі керек.
-Аккредитивт банк-эмитенттің банк-корреспондентке өкілеттіктердің төленуі мен айдарымы
- Аккредитив мазмұнында дұрыс талдамау соның ішінде түсініктемелер болмауы
Несиені қайтаруды қамтамасыздандыру үшін карзды дисконтпен сатылуы практикаланады. Көрсетілген
- Берілген кезеңцегі нарықтық сапасының депозиттік жеңілдіктері;
- қарызды қайтару мерзімін қалыптастыру;
- қарыздың төлемеу жағдайларына байланысты туындаған банкроттың тәуекелі;
Қарызды сату несиегердің шотына несие қарызының сомасының түсуіне тез
операция несиегерге тиімді, өйткені несиені қайтару бірнеше уақытқа созылуы
Көрсетілген тәсіл ТМД елдерінде және Қазакстанда таралған, ол банк
Қазақстан және басқа да елдер үшін, төлемнің және басқа
Практикада факторинг қызметінің екі түрі бар:
1. қарызгерге байланысты несие факторын сатуға төлемдік
2. фактор жағынан несиегерге қызмет көрсету, қарызгердің
3.2 Несиелік тәуекелді басқару
I. Несие алушы тұлға туралы жиналған мәліметтер негізінде несие
1. несие алушы
2. несие алушы тұлғаның несиелік тарихына талдау жүргізу негізінде
3. Кепілге қойылатын мүлік құжаттарының заңдык күшін
4. Кепілге қойылатын жылжымайтын
5. Несие алушы тұлғаның білім деңгейіне қосымша көңіл бөлу
II. Несие алушының табыс көздерін тексеру.
3. Берілетін ипотекалық несиенің көлемін
1) негізгі жұмыс орнынан алатын табыс
2) дивидент түріндегі табыс
3) зейнетақы түріндегі табыс
4) депозит бойынша сыйақы түріндегі табыс
5) арендалық төлем түріндегі таза табыс
6) гаранттық табыс.
4. Егер клиенттің табысы
5. Несие алушы тұлғаның тұтыну несиесін
П/Д коэф. = Несие алушының несие б/а
Несие алушының айлық табысының сомасы
Бұл коэффицент несие алушы тұлғаның жиынтық табысының 35%-нан жоғары
1) Экономикалың кризистік жағдайы, өндірістің жалпы экономикалық құлдырауы, жалпы
2) банктердің аймақтық яғни
3) инфляцияның жоғарылауына байланысты сомалардың кұнсыздануы, яғни
4) жергілікті және республикалық бюджеттердің табыс бөлігінің толық
5) өтелмеген төлем дағдарысы, қолма-колсыз есеп айырысудың төлем немесе
6) заңдылық актілердің жетіспеуі немесе жок болуы несиелік мәміле
базаның тез өзгеруі, мемлекеттік органдарының басқарушыларының еркін кәсіпкерлік тәжірибесінің
7) банктік жуйенің қалыптасуының аяқталмауы, оның жүйелік тәуекелге ұшырауы
8) келісілген мемлекеттік
9) мемлекетімізде дамыған сақтандыру жүйесінің болмауы, сонымен қатар
10) сенімді ақпараттарды алу мәселесі. Ақпараттарды арнайы жинау,
11) нақты табыстардың және төлем қабілетіне сұраныстың қысқаруы
Банктермен байланысты факторлар:
1) Ішкі нұсқаулар базасының жетіспеуі, тура стандарттардың жазбаша түрде
2) Қарыз алушының
3) Банк қызметкерлерінің
4) Банк қызметкерлерінің қызмет бабын пайдалана отырып қиянат жасауы
5) Несиелік портфельді басқарудың нашарлығы: өзара байланысты немесе жалғыз
6) Берілген несиелер туралы мәліметтер есебінің бұрмалануы және тексеру
7) Несилендірілген саланың,
8) Есеп айырысу шотының
Жоғарыда айтылғандар нақты толық емес, олар банк үшін мүмкін
Банк үшін несиелік тәуекелді басқарудың маңызы зор болып табылады.
факторлармен байланысты туындауы мүмкін: кәсіби белсенділіктің төмендеуі, сұраныс деңгейінің
Банктердің несиелік тәуекелі негізінен екі тәуекелден тұрады: несиелік тәуекел
Несиелік тәуекел немесе негізгі соманың қайтарылмау тәуекелі келесідей өндірістік
Банктегі несиелік тәуекелдің деңгейі келесідей факторларға байланысты:
Ұзақ мерзімді приоритеттердің болмауы немесе банктің несиелік саясатының жиі
- Банктердің жаңадан пайда болған клиенттерінің арасында
- Жағымсыз конъюнктуралық өзгерістермен сипатталатын географиялық аймақтар мен салалардағы
- Қамтамасыз етілмеген несиелер, күмәнді несиелер, қаржылық жағдайы нашар
- Нарықгың жаңа сегменттеріндегі банк іс-әрекетінің тығыздығы.
Әр банк өзінің несиелік саясатын жеке құрастырады. Сондықтан да,
Потенциалды қарыз алушыны алдын ала талдау келесідей тексеру кезеңдерінен
- Қарыз алушының әрекет кабілеттілігін тексеру. Әрекет қабілеттілігі
Қарыз алушының репутациясын тексеру, яғни қарыз алушының партнерлармен және
Кәсіпорынның меншікті капиталының көлемі. Дамыған мемлекеттерде қарыз алушы жоспарланған
- Нарықтық конъюнктураның жағдайы. ¥зақ мерзімді несиелендіру кезінде
- Міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэффиценттері анықталады
Банк әрқашан кепілдіктің сапасын, өтімділігін, оның нарықтық бағасының несие
Несиелендіру процесінің екінші кезеңі клиент іс-әрекетінің тиімділігін периодты тексерумен
а) Жылдық, кварталдық және айлық қаржылық есептері;
б) Тауарлы материалдық қорлардың, дебиторлык және
в) Қарыз алушының өндірген өнімінің өткізілу дәрежесіне талдау жасау;
г) Қарыздың толығымен өтелуіне
Үшінші кезеңце қарыз алушы несиені өтейді. Жоғарыда айтылып өткен
Несиелік тәуекелді басқарудың тәжірибеде ең көп тараған тәсілдеріне мыналарды
- Банк, клиент іс-әрекеті туралы статистикалық ақпараттарды талдау арқылы
- Қарыз алушының жеке басының ерекшеліктерін ескере отырып тәуекелдерді
- Қарыздың нақты сомасы мен қайтарылу мерзімін анықтау;
- Несиені сақтандыру;
- Қайтарылмаған қарыздарға байланысты арнайы резервтер құру;
- Тәуекел деңгейі жоғары болса, қарыз беруден бас тарту;
- Несиелік тәуекелді диверсификациялау;
- Несие беруге байланысты келісім шартты заңға сәйкес құрастыру.
Несиелік процесс кезінде қарыз алушының несие кабілеттілігі мен төлем
1. қаржыландыру бағытын талдау;
2. несиені өтеу кезеңдерін талдау;
1. тәуекелдерді талдау;
2. менеджмент деңгейін талдау;
3. қаржылық тұрақтылығын талдау: коэффиценттерді талдау және
3. кепілдіктің жеткіліктік дәрежесін талдау.
Несиелік тәуекелді бағалаудың қорытынды нәтижелері болып мыналар табылады -
орны толтырылады,
Несиелік тәуекел бойынша жеке
ЕL = СЕ*РD*SL, мұндағы
ЕL - күтілген шығындар;
СЕ - тәуекелмен байланысты сома;
РD - дефолттың ықтималдығы;
SL - дефолт кезіндегі шығындардың көлемі.
Несие беруге байланысты күтілмеген шығындар сомасы:
UЕL = СЕ*SL
SE - күтілмеген шығындар;
СЕ - тәуекелмен байланысты сома;
SL - дефолт болған жағдайдағы шығындар.
Әлемдік тәжірибеде несиелік тәуекелді бағалаудың екі негізгі эдісі бар.
• несиелік
• автоматтандырылған скоринг жүйесі.
Скоринг математикалық немесе статистикалык модель болып табылады. Осы модель
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен қортындылай келе келесі тұжырымдаманы айтқым келеді. Н.Назарбаев өз
Несие нарықтық экономикаға қажет, ең бастысы капитал механизмінің оңтайлығын
Банктің іскерліктің түйінді түрінің біріне несиені жеткізу болып табылады.
Қазакстанның коммерциялық банктері, несиелеу процесігіе бүгінгі ішкі және сыртқы
Банктің іскерліктің түйінді түрінің біріне несиені жеткізу болып табылады.
тәуекелмен банкроттыққа тігеді. Несие шектеулі жағдай арқылы берілетіні анық:
Қазақстанның коммерциялық банктері, несиелеу процесіне қатысып, бүгінгі ішкі және
Соңғы жылдары Қазақстан банктерінің қызметі тәуекел несиесінің әсер етуі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
"Қазақстан республикасының Ұлттық банкi туралы" ҚР заңы.
30.03.1995 ж.
"ҚР-ғы банктер және
ҚР Ұлттық Банкiнiң 2006 жылғы есебi
ҚР ҰБ Статистикалық бюллетень. Тамыз, 2006 ж.
Мәжитов Д. «Банк жүйесіне тірек керек»// Қазақстан қаржысы 1997ж.
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие»//Алматы, 2004ж.
Иванов В.В. Как надежно и выгодно вкладывать деньги в
Расулов Н. Банк жүйесінің даму қарқыны // Финансы Казахстана,
Сейткасымов Г. С. Банковское дело. Учебник.- Алматы: Каржы- каражат,
Алимбаева А.А. «Банктік және өнеркәсіптік капиталдың шоғырлануы: Қазақстанда қазіргі
Панова. Г. С. Кредитная политика коммерческих банков. М: 2003
С.М.Найманбаев «Банктік құқық.» 2005ж.
Қ.Қ Ілиасов , С. Құлпыбаев – «Қаржы» Алматы 2005ж.
Современный словарь иностранных слов. М: 1995 г.
Финансово- кредитный словарь, т. I,
Давлетова М.Т. «Кредитная деятельность банков в Казахстане». Учебное пособие
Деньги, кредит, банки // Под ред. Саниева М. С.-
Соколовский О. В. Финансы, деньги, кредит.- М: Юристь, 2006
Каляева Г. Т. Кредитное дело. Алматы, Каржы-каражат, 2004 г.
Сейткасымов Г. С. Банковское дело. Учебник.- Алматы: Каржы- каражат,
Лаврушин О. И. Банковское дело- М: Финансы и статистика
Көшенова Б. «Ақша, несие, банктер. Валюта қатынастары», Алматы, 2000ж.
Н.Н Хамитов «Банк ісі» Алматы экономика 2006ж.
Банки и банковские операции. Под ред. профессора Е. Ф.
Рынок ценных бумаг. Под ред. В. А. Галанова, А.
Фондовый рынок. Н. И. Берзон и др. М: 2005
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт. М:
Гарнер Д. и др. пособия Эрнст Энд Янг. Привлечение
Матук Жан. Финансовые системы Франции и других стран: в
Страхование депозитов - основа доверия
Фонд гарантирования вкладов - гарант личной финансовой безопасности. Ахметов
Банки и депозитный рынок. А. Алпамысов. Панорама 2006 г.
Мамыров Н.К., Ихданов Ж. Государственное регулирование экономики в условиях
Қазақстандық жеке тұлғалардың
Қорының материалдары. 2002 ж.
Казигомедов А. А.
Воронин.В.И. Страхование депозитов - экономический и
www.temirbank.kz
www.nationalbank.kz
www.kazstat.kz
www.kdif.kz
www.afn.kz.
Банки Казахстана// Журнал 2007ж.
Банки Казахстана// Журнал 2008ж.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Алматы экономика және статистика академиясы
« қаржы» кафедрасы
Тақырыбы: «Жеке тұлғаларды несиелеуді ұйымдастыру. (АК, «ТемірБанк» мысалында)»
«050509 – Қаржы» мамандығы
Орындаған: Дильдабаева Раушан 4 курс студентті, 06.15 СПО тобы.
Ғылыми жетекші: аға оқытушы Томашев Ш.
Диплом жұмысы кафедра отырысында Мемлекеттік аттестациялық комиссияның алдында қорғауға
Хаттама№__ « ____» _________________2009ж.
Алматы 2009ж.
65