Жоспар
Кіріспе
1. Excel программасы жөніндегі жалпы мағлұматтар
2. Excel-де функциялар мәнін кесте түрінде
3. Кесте текстерін көркейту
4. Сан форматтары, информацияны қорғау, excel-де
5. Excel-дің графиктік мүмкіндіктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Microsoft фирмасының Excel программасы — кестелік
Excel мүмкіндіктерінің көпжақтылығы оны тек экономика
Бұл программамен жұмыс істеуді үйрену алдында
Электрондық кестенің жұмыс аймағы қатарлар мен
1. Excel программасы жөніндегі жалпы мағлұматтар
Бұл сабақта Microsoft Excel электрондық кестесімен
1. Функциялар мен формулаларды пайдалана отырып
2. Түрлі-түрлі факторлардың мәліметтерге тигізетін әсерін
3. Оптимизация (тиімді ету) есептерін шығару.
4. Белгілі бір критерийлерді қанағаттандыратын мәліметтер
5. Графиктер мен диаграммаларды тұрғызу.
6. Мәліметтерді статистикалық талдау.
Электрондық кестелердің ерекшелігі болып олардағы мәлімет
Microsoft фирмасының Excel программасы — кестелік
Excel мүмкіндіктерінің көпжақтылығы оны тек экономика
Бұл программамен жұмыс істеуді үйрену алдында
Электрондық кестенің жұмыс аймағы қатарлар мен
Excel программасын іске қосу
• Excel-ді іске қосу үшін онымен
Енді осы стандартты терезе элементтерін қарастырайық.
Жоғарғы қатар - басқару батырмалары орналасқан
Екінші қатар — Excel меню қатары.
Үшінші және төртінші қатарлар — Стандартты
1-сурет. Электрондық кесте терезесінің алғашқы көрінісі
Бесінші қатар — енгізу-түзету қатары немесе
Терезенің ең төменгі қатары - қалып-күй
Excel менюімен жұмыс атқару
Меню жүйесін екпінді етіп іске қосуда
Excel менюімен пернеден гөрі тышқан арқылы
Word редакторындағыдай мұнда да орындалып жатқан
Енді злектрондық кестенің негізгі ұғымдарымен танысайық.
Қатар нөмірі — электрондық кестенің көлденең
Бағана әрпі — электрондық кестенің бағаналарын
Бағаналар A — Z, содан соң
Ұя (тор) — электрондық кестенің мәлімет
Ұя сілтемесі (көрсеткіші) — жұмыс істеуге
Ағымдағы ұя (немесе үстіміздегі ұя, екпінді
Блок (ұялар жиыны, аумағы) — тіктөртбұрышты
Жұмыс парағымен және кітаппен жұмыс істеу.
Кестені, блоктарды, қатарларды және бағаналарды белгілеу.
бағананы белгілеу — бағана атына сәйкес
бірнеше бағана белгілеу — алдыңғы сырт
қатарды белгілеу — қатар нөміріне сәйкес
бірнеше қатарды белгілеу — алдыңғы сырт
блокты белгілеу — тышқан батырмасын блоктың
жұмыс парағын толық белгілеу — тышқан
Пернелер көмегімен блокты белгілеу үшін Shift
Бір-бірімен қатар орналаспаған бөлек жатқан блоктарды
— алғашқы ұяны немесе қатар орналасқан
— Ctrl пернесін басулы күйінде ұстап
— келесі бөлек орналасқан ұяны немесе
— Ctrl пернесін қоя беру қажет.
Белгілеуді алып тастау үшін тышқан курсорын
Ұялар ішіндегі мәлімет
Excel кестелерінде кез келген ұяға мәліметтердің
Енгізілген мәліметтер ұя ішінде немесе формула
Текст енгізу
Текст — кез келген символдар тізбегі,
Қателесуден қорықпаңыздар! Орындалған әрбір әрекет әсерін
Сандар енгізу
Электрондық кестеге сандар енгізу =, +,
Әдетте экранда санның ең үлкен және
Формулалар енгізу
Excel-де кез келген арифметикалық өрнек формула
2. EXCEL-ДЕ ФУНКЦИЯЛАР МӘНІН КЕСТЕ ТҮРІНДЕ
Функция мәндерін кесте түрінде алу жолын
Бізге у=кх(х2-1)/(х2 +1) функцияның мәндерін х
Есептің нәтижесі
N х к у\=х2-1 y2=x2+l y=k*yl/y2
Ұялар мен блоктардың адрестерін абсолютті, салыстырмалы
Ұялар адрестерін ВЗ, A1:G9 тәрізді бұған
Егер =В1+В2 формуласымен В4 ұясынан С4
Егер де формула көшіру кезінде біз
Аралас түрдегі адрес. $ символы өзгермейтін
Сонымен формуланы көшірген кезде оның кейбір
Енді негізгі және қосалқы кестелер толтыра
1. A1 ұясынан бастап негізгі кесте
ұяларды мынадай түрде толтырамыз.
— А1 ұясына N әрпін;
— В1 ұясына х әрпін;
— С1 ұясына к әрпін т.с.с.
Бағаналар енін де ондағы жазылған мәліметтер
2. Қосалқы кестені бастапқы берілген сандық
Х 0 step k
-2 0.2 10
Мұндағы х0 — х-тің бастапқы
3. Өздігінен толтырылатын функцияны қолданып, А
4. В бағанасына х мәндерін, яғни
5. С бағанасына к коэфицентінің мәндерін
- С2 ұясына =$J$2;
— СЗ ұясына =2,
Бұл формулалар неге осындай болып жазылады?
СЗ ұясындағы формуланы С4:С22 блогына көшіреміз.
6. D бағанасын у1 =х2-1 функциясының
- D2 ұясына =В2*В2—1 формуласын;
— D3:D22 блогына D2 ұясындағы формуланы
Бұл бағана оң және теріс у1
7. Осы тәрізді етіп Е бағанасын
Барлық мәндер оң сан болып түр,
8. F бағанасынан у=к*(х2-і)/( х2-\) функциясының
— F2 ұясына =C2*(D2/E2) формуласын енгіземіз;
— F2 ұясындағы формуланы F3: F22
Бұл функция мәндері оң да, теріс
Қосалқы кестедегі бастапқы мөндерді өзгерткенде, негізгі
1. Қосалқы кестедегі х мөнін өзгертіп,
2. Қадамды да өзгертіп, 12 торына
3. Коэффицент менін де өзгертіп, J2-re
автоматты түрде қайталап есептеу ісі жүргізілетініне
4. Ары қарай жұмысты жалғастыру үшін,
Енді негізгі және қосалқы кестелерді аздап
1. Жоғарыдан тақырыптар енгізілетін екі қатарды
— курсорды 1-қатарға орналастырамыз;
— Енгізу=>Қатарлар (Вставка=>Строки) командасын орындайық (2
2. Тақырыптар жасайық, ол үшін:
— А1 ұясына "Негізгі" сөзін;
— А2 ұясына "кесте" сөзін;
— Н2 ұясына "қосалқы" сөзін енгіземіз.
3. А1:Л ұяларын біріктіріп "Кесте" тақырыбын
— А1:Л блогын белгілеп аламыз;
— Форматтау саймандар панелінің батырмасы арқылы
4. Сол сияқты етіп "негізгі" жөне
5. Тақырыптарды шрифтің басқа түрлерімен жазамыз.
3. Кесте текстерін көркейту
Текстің шрифтерін өзгерту
Кез келген ұядағы текст шрифтерін өзгертуге
1-сурет. Шрифт түрлерін таңдау
"Кестелер" деген тақырып үшін Courier New
Форматтау саймандар панелінің батырмасы арқылы "негізі"
Формат=>Ұя=>Шрифт (Формат=>Ячейка=>Шрифт) меню командасы арқылы кесте
Бағаналар енін жаңа шрифтермен жазылған текст
Туралау
Кез келген ұядағы мәліметтерді сол жақ,
Текстің тіке орналастыру тізбегін (ориентация) өзгерту
Форматтау саймандар панелінің батырмалары арқылы негізгі
Жақтаулар сызықтарын сызу үшін саймандар панелі
Бұған қоса кесте ішін бір түспен
Фон түстері
Кез келген ұя немесе блок ішіндегі
Фон түсін өзгерту кезіңде Форматтау панелінің
Осы көрсетілген жұмыстарды орындаған соң, экран
Бұл кестені дискщегі жұмыс каталогының ex21.xls
2-сурет. Жұмыстарды орьшдағаннан кейінгі экран бейнесі
4. САН ФОРМАТТАРЫ, ИНФОРМАЦИЯНЫ ҚОРҒАУ, EXCEL-ДЕ
Бұл сабақта Excel-дегі қолданылатын сан форматтарымен,
Ұялардағы мәліметтерді қорғау
Excel-де бүкіл жұмыс кітабын, кез келген
Мәліметтерді қорғау екі бөліктен тұрады:
1) өзгертілуге тиіс ұялардың бұрыңғы қорғалу
2) ағымдағы параққа немесе оның кейбір
Бұдан кейін тек қорғалу қасиеті енгізілген
Ұялардың қорғалу қасиетін енгізу (алу)
Белгілі тәсілдердің бірімен блокты белгілеп алайық.
Парақты немесе жұмыс кітабын толық қорғау
Сервис=>Қорғау=>Парақты (кітапты) қорғау (Сервис=> Защита=> Защитить
1. H4:J4 блогын белгілеп, оның қорғау
2. Жұмыс парағын өзгертуден қорғау үшін:
Осылардың нетижесінде негізгі кестеміз (Ex21.xls) толық
Енді А4 ұясындағы 1-ді 10-ға өзгерткіміз
Қадам мәнінің алғашқы санын 0,2-ні қайта
Функцияларды пайдалану
Функциялар есептеулерді жеңілдетеді, олар y=f(x) түрінде
Функция енгізілген ұя мысалы ретінде, =A5+sin(C7)
Excel программасының кейбір фунциялары:
— SQRT(x) — х санының оң
— SIN(x) — радианмен берілген х
— МАХ(тізім) — көрсетілген тізім ішінен
— БиМ(тізім) — көрсетілген тізімнің (блоктың)
Функция аттары орыс тіліне аударылған Excel
Жиі пайдаланатын қосынды табу функциясы үшін
Функция атын формулаға енгізу үшін Функция
23.1-сурет. Функция шеберінің сұхбат терезесі, бірінші
23.2-сурет. Функция шеберінің сұхбат терезесі, екінші
Енді Excel функцияларымен танысайық. Жоғарғы жақтағы
Есеіптелген у мәндерінің қосындысын тауып, оны
Есептелген у мәндеріиің арифметикалық ортасын (қосындысы
У функциясының ең кіші және ең
Е25:Ғ28 блогын былай пайдаланамыз:
1. Е25: Ғ28 блогын тіктөртбұрышты жақтаулармен
2. Бұл блокты кесте тақырыбы тәрізді
3. Е25:Е28 блогындағы түсінік беретін тексті
Алынған кесте 23.3-суреттегідей болуы тиіс, оны
23.3-сурет. Жұмыс нәтижесінің кестедегі бейнесі
Сандар туралы
Ұядағы сандарды әртурлі форматтарда бейнелеуге болады.
Сандарды (басқа мәліметтерді де) көркейтіп жазу
Бұл команданы орындауда:
- түрлендіретін ұяны не блокты белгілеу;
- Формат=>Ұя (Ячейка)=>Сан (Число) командасын таңдап
- экранға шыққан сұхбат терезесінен керекті
23.4.-сурет. Саңдар форматын таңдау терезесі
Жаңа форматты енгізу кезінде ұядағы санның
Егер ұядағы санның орнына #### таңбалары
Енді мына әрекеттерді орындайық:
1. Масштабты 75% етіп бекітейік.
2. У мәндерін Ғ бағанасынан K,L,M,N
3. К бағанасына сандардың үтірден соң,
4. L бағанасы үшін Ғылыми сандар
5. М бағанаснна Проценттік формат енгіземіз.
6. N бағанасы үшін өзіміздің жеке
Формат=>Ұя=>Сан=>Код: 0,0000, ОК
23.5-сурет. Жұмыс нәтижесінің кестедегі бейнесі
7. K2:N24 блогын негізгі және қосалқы
Кестені экранға және принтерге шығару
Excel-де кестені қағазға шығармас бұрын, алдын
Алдын ала көру операциялары келеңсіз жағдайларды
Сонымен, бұл режимде жұмыс атқару үшін:
8. Стандартты саймандар панелінің Алдын ала
9. Парақ (Страница) батырмасын басып, параметрлер
10. Параметрлер терезесіндегі Өрістер (Поля) батырмасын
Осы тәсіл арқылы алдын ала көру
Барлық бос орындар өрісін кесте толық
11. Принтердің компьютерге қосылып, оның өзінің
12.Баспаға шығару (Печать) батырмасын басу қажет.
5. EXCEL-ДІҢ ГРАФИКТІК МҮМКІНДІКТЕРІ
Диаграммалар тұрғызу
Excel-дің ең көзге түсер ерекшіеліктерінің бірі
Диаграммалар — мәліметтерді графиктік түрде кескіндеудің
Ехсе1-де 14 түрлі екі және үш
Берілген мәліметтер (сағаттар өлшемімен):
А1:Н6 бен 11:12 блоктарындағы мәліметтер онша
Диаграмма немесе график тұрғызу үшін Диаграмма
Excel-дің бұл функциясы бес сұхбат терезесі
Стандартты саймандар панеліндегі Диаграмма шебері батырмасын
1-қадам
Мұнда Excel Диаграмма шеберінін "5-тен 1-қадам"
24.1-сурет. Диаграмма шебері терезесінің сұхбаттасу экраны
2-қадам
Келесі сұхбат терезесінде Excel тұрғыза алатын
24.2-сурет. Диаграмма шеберінің 2-қадамдағы сұхбат терезесі
3-қадам
Үшінші сұхбат терезесі қандай диаграмма түрін
24.3-сурет. Диаграмма шеберінің 3-қадамдағы сұхбат терезесі
4-қадам
Бұл Excel-дің бұрын белгілеп алған мәліметтерді
Бұл қадамда мәліметтердің қаңда орналасқанын —
Егер шыққан нәтижеге көңіліңіз толмаса, қайтадан
Мысалға, біздің экранымызда, Диаграмма шебері мәліметтердің
Түсініктеме беретін мәлімет (легенда) ретінде біз
Сонымен, бәрі ойдағыдай болса, "Келесі>" батырмасын
24.4-сурет. Диаграмма шеберінің 5-қадамдағы сұхбат терезесі
5-қадам
Бұл — Excel-дің соңғы сұхбат терезесі.
Түсініктеме қосу (Добавить легенду) деген сұраққа
Диаграмма аты деген өріске "Компьютерді пайдалану
Біз жұмыс парағына салынған диаграмма алдық.
Диаграмма көлемін өзгерту
Көбінесе алдын ала диаграмманың қажетті көлемін
Диаграмманы түзету оны белгілеуден басталады, ол
Тышқан курсорын пайдаланып, диаграмманың оң жақ
Диаграмма жақтауының ортасындағы маркерді жылжыту оның
Диаграмма типін өзгерту
Диаграмма шебері арқылы диаграмма типі таңдап
Диаграмманы түзету үшін оны тышқанды екі
— экранға диаграмма саймандар панелін шығарамыз,
— шыққан панельден Диаграмма типі деген
Диаграмма түрлері мен аттары 3-қадамда көрсетілген
Айта кететін бір жайт: белгіленген мәліметтерді
Диаграмма тұрғызу кезінде олардың әртүрлі типтерін
Егерде диаграмманы түзету кезінде бұзып алсаңыз,
Артынан дайындалған диаграмманы жаңа атпен файлға
24.5-сурет. Диаграмманы түзету кезіндегі экран бейнесі
24.4. Кеңістікте (көлемді) дөңгелек диаграмма салу
Дөңгелек диаграммалар — жиі қолданылатын график
1. Жаңа файл ашамыз.
2. 24.6-суреттегідей етіп тақырып жазып, оған
3. Диаграмма шебері батырмасын басып, диаграмма
4. Диаграмманы бірнеше қадам арқылы былай
— 2-қадамда Кеңістіктік дөңгелек (Круговая объемная)
— 3-қадамда 6-форматты көрсетеміз;
— 4-қадамда ешнәрсені өзгертпейміз.
Excel бәрін өзі дұрыс таңдап алады.
5. 5-қадамда түсініктеме мәліметтерді (легенда) қосамыз.
Аттарын бұл қадамда енгізбей тұра тұрамыз,
24.6-сурет. Дөңгелек диаграммалар
Диаграммаларды түзету
Диаграмманы түзетіп толықтыру үшін, оны екі
Диаграмма оның элементтері деп аталатын бірнеше
— диаграмманы салу аймағы;
— диаграмма өз аймағы;
— түсініктеме мәлімет (легенда);
— тақырып;
— мәліметтердің белгілеулері;
— мәліметтер қатарлары.
Белгілі бір элементті толықтыру оны таңдап
Диаграмма элементтерінің мөлшерін өзгерту және
Диаграмма жеке элементтерінің көлемдерін диаграмманың көлемі
Диаграмма элементтерімен танысайық.
1. Курсорды басқару пернелерін баса отырып,
2. Диаграмма элементтерімен және Excel программасының
3. Диаграмма элементтерін өз орнынан жылжытайық.
— диаграмма аумағын белгілейміз;
— кез келген сектор ішінде тышқанды
Тышқанның сол жақ батырмасын басулы күйінде
4. Тағы екі секторды қиып аламыз.
Диаграммадағы белгілеулерге проценттің ондық беліктерін жазып
Оның форматтарын өзгертуге болады, ол үшін:
— 0 белгілеулерді (метки) тандап аламыз;
- 1 контексті-тәуелді менюде Мәліметтер белгілеулерін
Диаграммаға тақырып енгіземіз. Егер бірден диаграмманы
Пайдаланылған әдебиеттер:
Камардинов О. «Информатика». Оқу құралы. Алматы:
Жапарова Г.Ә. «Информатика негіздері». Оқу құралы.
Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. «Информатика». Оқу
Байдыбекова Е.І., Исатаева Ұ.Б., Әбішева Л.П.
Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б. «Жаңа информациялық
Камардинов О. «Информатика». Оқу құралы. Алматы:
Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б. «Информатикадан 30
2