Жоспар
I. Кіріспе....................................................................................................3
II. Негізгі бөлім
Географиялық ғажайып құбылыс.....................................................5
Көл жұмбақтары.................................................................................9
Балқаш жағалаулары........................................................................16
Шөлдегі көктем.................................................................................17
Шөлдегі орман...................................................................................21
Іле – Балқаш проблемасы.................................................................23
III. Қорытынды...........................................................................................26
Пайдаланған әдебиеттер тізімі...................................................................29
Кіріспе
Балқаш - Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы тұйық көл. Аумағы жөнінен
Балқаш туралы алғашқы жазба деректер 13 ғасырдан белгілі
Көлдің экологиялық жағдайын, суының химиялық құрамын, өсімдік, жануарлар
Көл шөл және шөлейт климаттық белдеуде орналасқан. Қаңтардағы
Көлге сұғына еніп жатқан Сарыесік түбегі Балқашты екіге
Географиялық ғажайып құбылыс. Осы ғасырдың басында белгілі ғалым
Елдің айтқанына сенетіндей жеткілікті негіз таба алмаған Л.С.Берг
Осы экспедицияның нәтижелерін қорытындылай келіп, Л.С.Берг былай деп
Көлдің жасырын құпиясы жалғыз бұл ғана емес екен.
Географиялық атаулардың шығу тегін зерттейтін топономика деп аталатын
Балқаш көлінің атауы ұзақ та күрделі қалыптасты. Ежелгі
Жаңадан туған бұл жұмбақ сыр көл зерттеуші ірі
Көлдер деңгейінің ауытқуы климат жағдайына байланысты болып шықты.
Балқаш көлінің маңызды бір ерекшелігі - көлемінің өте
Міне, осымен Л.С.Бергтің “географиялық ғажайып құбылысының” сыры шешілген
Көл жұмбақтары. Балқаш – өзіндік дара қасиеттері мол
Көл тіршілігі судың әрбір тамшысынан табуға болатын ең
Көлде зоопланктон арасында аквариумдық майда балықтарды жақсы білетіндерге
Балқаш көлінің жұмбақтарының бірі – мұндағы моллюскілердің басым
Бұған қоса Балқаштың байырғы мекендеушілерінің ішінде Штраухтың губачы
Көлді мекендейтін балық түрлерінің осындай аса кедей екендігін
1928 жылы көлдің балық қорын зерттеуді бастаған П.Ф.Домрачев
Балқаш шипі уылдырық шашуға Іле өзенімен жоғары өрлейді.
Балқашта жүз килограмға дейін салмақ тартатын бірлі-жарым ірі
Шиптің азықтық базасын да нығайта түсу қажет. Ол
Соғыстан кейінгі жылдарды Балқаштан балық аулау жұмысының ауқымы
Белгілісі тек – балық түрінің жиырмадан астам екендігін
Балқаштың тіршілік-табиғатын өзгерту жөніндегі осынау барлық іс-әрекеттердің ішінде
Көлдің табиғи жұмбақтарының бірі – балқашидттер, немесе сапропельдің
Балқашит жаңа ашылған, отызыншы жылдарда оған көңіл бөлініп,
Шынында да прогресс жолы көз жеткісіз. Тіпті қазіргі
Балқаш көліне байланысты үміт үзгендей ештеңе жоқ. Көлде
Балқаш жағалаулары. Балқаштың жиегі мұндағы көптеген аралдарды да
Құрақ – қағаз және картон өндіру үшін бағалы
Дегенмен соңғы 70-80 жылда оның алаңы он есе
Шөлдегі көктем. Күн көзінің көз шағылыстыратын сәулесі, ми
Міне, кезекті құлама жотаның аржағынан жанға жайлы қоңыр
Көктемгі су тасқыны Балқаш өңіріндегі жылдам өтіп кететін,
Осы мезгілде көптеген ойпаттар мен тақырлар қар суына
Бұл кезде шешек атқан қарағанның исі сіңген ауа
Шоқырлар біресе қызғылт, біресе қара, енді бірде ақ
Шілдеде, эфемерлер гүлдеп болған кезде, шөл көмескіленіп қалады.
Табиғат өмірбақи жаңара береді. Шөлді көп кезген адам
Ерте көктемде қар кетісімен-ақ күннің көзі қыздырған төбешіктерде.
Қызғалдақ – ғажайып өсімдік және тек әдемілігімен ғана
Голландиялық қызғалдақты мақтаныш тұтады. Бірақ, Голландия қызғалдақтарының шөлді
Шайыр – көп жылдық өсімдік, бірақ тек тұқымынан
Шайырдың жапырақтарындағы белок пен майдың құрамы сегіз процентке
Ерте кезде шайыр дайындау науқаны өткізілетін. Балқаш тұрғындары
Шөл көктемде аса бір тамаша өңге енеді. Жаппай
Көктемгі шөлдің ең басты байлығы – су. Көктемгі
Шөлдегі орман. Егер Балқаш өңіріне ағаш алқаптарын отырғызса
Балқаш өңіріне бұрыңғы ормандарды қалпына келтіріп, жаңаларын отырғызуға
Балқаш өңіріне климат, әсіресе, жазда өте құрғақ болғандықтан
Табиғат пен климат ешқашан да бір-біріне кереғар келіп
Жаңа қоғам адамын қалыптастыруда оның бойына қоршаған ортаға
Табиғаттың қымбат қазынасы мен байлығын әлі де толық
Осы ғажайып бидайды көрші қырғыздар да қазақтардан апарып,
Іле-Балқаш проблемасы. Балқаштың тағдыры әр саланың ғалымдарын, шаруашылық
Жыл сайын Балқаштың 15 текше километр суы бу
Балқаш проблемасы өз шешімін күтуде. Болашақ ұрпақ үшін
Қорытынды
Балқаш көлі алабындағы табиғи ресурстарды ( әсіресе су
Балқаш металлургия кәсіпорындарының өндіріс қалдықтарының әсерінен суда ауыр
Оңтүстік Балқаш бойында соңғы 10-15 жыл ішінде экологиялық
Балқаш бойының экологиялық проблемалары, яғни табиғи экожүйенің нашарлауы,
Қазақстан 1997 жылы БҰҰ-ның жердің шөлейттенуіне қарсы күрес
“Экология және тұрақты даму” институтының мамандары өткен жылы
Демек, сауатты сауықтыру жұмыстары жүргізілмейінше, Балқаш көлін аман
Пайдаланған әдебиеттер
1. Әбішев И. Балқаштың бағын байламайық //
Жетісу.-2003. -13 қаңтар.
2. Бақытов Ж. Балқаш көлін экологиялық апаттан
құтқарып қала аламыз ба?: “Балқаш-2000” халықаралық экологиялық форумы
3. Смағұлова Г. Балқаш көлінің құрып кетуі
мүмкін бе?// Жас Алаш. – 2003. – 29
4. Владислав Николаев. Балқаш өңірі.
Алматы, “Қайнар” 1986
2